Gospodarka i społeczeństwo wczesnego średniowiecza, podr. s. 5, 25 - 26, oprac. RM
A Gospodarka
pojawienie się gospodarki naturalnej (polegającej na wytwarzaniu produktów tylko na własne potrzeby) w miejsce towarowo - pieniężnej (opartej na wymianie towarów i zastosowaniu pieniądza)
wyludnienie, upadek i agraryzacja miast (w Europie Zachodniej)
rolnictwo jako podstawa gospodarki, zanik rzemieślników i kupców jako odrębnych warstw społecznych
ograniczenie handlu do lokalnych struktur
dwupolówka jako podstawowa forma gospodarowania ziemi uprawną (podział ziemi uprawnej na dwie części: „ziemia obsiewana i leżąca odłogiem, w następnym roku obsiewano pole leżące wcześniej odłogiem” - s. 5
spadek znaczenia podatków i ceł, głównym źródłem dochodów władcy (także innych feudałów i Kościoła) stały się dobra ziemskie, łupy wojenne, daniny, renta feudalna (przede wszystkim naturalna)
wspólne użytkowanie lasu, pastwiska i wody przez ludność danej osady (społeczności)
- zjawisko feudalizmu - posiadanie ziemi przez feudałów, a uprawianie jej przez zależnych chłopów
zobowiązanych do renty feudalnej (feudał - właściciel ziemski w okresie feudalizmu, którego
ziemię uprawiali zależni chłopi)
rola renty feudalnej, prekarii i dziesięcin w organizacji gospodarki rolnej we wczesnym średniowieczu
renta feudalna - świadczenia poddanych na rzecz pana feudalnego w zamian za użytkowanie ziemi
wśród trzech rodzajów renty feudalnej (naturalna, pieniężna, odrobkowa), we wczesnym średniowieczu dominuje
renta naturalna (danina)
▪ danina (renta naturalna) - świadczenia w produktach gospodarki rolnej (żywność, zwierzęta), renta naturalna
dominowała we wczesnym średniowieczu
▪ czynsz (renta pieniężna)
▪ pańszczyzna (renta odrobkowa) - przymusowa praca chłopów w gospodarstwie pana feudalnego (na folwarku)
od kilku dni w roku do kilku dni w tygodniu
prekaria (prekarium) - ziemia nadana w użytkowanie (w dzierżawę), z zamian za co
dzierżawca (użytkownik ziemi) był zobowiązany do danin, czynszu lub robocizny (zjawisko to
dotyczy przede wszystkim dóbr kościelnych we wczesnym średniowieczu w Europie
Zachodniej) formularz umowy prekaryjnej - podr. s. 30 (zad. 4, s. 29)
dziesięcina - świadczenie na rzecz Kościoła, wynoszące jedną dziesiątą dochodów lub zbiorów
B. Społeczeństwo
demokracja wojenna jako ustrój społeczny plemion germańskich
(rola wiecu - zgromadzenia wszystkich wojowników plemienia)
plemienne prawo zwyczajowe (np. prawo salickie u Franków) jako sposób organizacji
życia społecznego
rozkład wspólnoty rodowej i zanik demokracji wojennej u plemion germańskich w wyniku postępującego rozwarstwienia majątkowego (m. in. w wyniku wojen) i wykształcenie się warstwy możnych
obowiązki poddanych wobec władcy w monarchii patrymonialnej: służba wojskowa, daniny, obowiązek zapewnienia żywności władcy podróżującemu po kraju, budowa dróg, mostów, fortyfikacji (podr. s. 26)
stopniowa asymilacja ludności germańskiej z ludnością autochtoniczną (galo - rzymską)
kształtowanie się społeczeństwa feudalnego (odrębna notatka)
postępująca stratyfikacja (rozwarstwienie) społeczeństwa wczesnośredniowiecznej Europy (zob. schemat
w podr. s. 26):
▪ oratores („modlący się” - duchowieństwo) /częściowo feudałowie
▪ bellatores („wojownicy”), czyli milites („rycerze” z j. niem. Ritter - jeździec) /feudałowie
▪ laboratores („pracujący”)
relacje źródłowe - podr. s. 30