MALARSTWO CZESKIE wieku XIV

niezwykle zjawiskowe zjawisko rozwoju sztuki czeskiej. zapoczatkowane za przemysla otokara II nazywanego krolem

zelaznym i zlotym potem za waclawa II po krotkim epizodzie nizsczesnego waclawa III prosperite podtrzymal jan luksmebruski

i jego syn karol IV. potem waclaw IV tez ale tu juz sie konczy.

poczatek XIV wieku, cala europa srodkowa fascynuje sie sztuke wloska. recepcja rozwoju wloskich. 1331 roku klosteneuburg plonie

kanonicy regularni, wykladziny mikolaja z verdun, wtornie wstawione w oltarz, dodano tu malowane skrzydla.

pierwszy przyklad recepcji Giotta :)

poglebiona recepcja.

w czechach sie pojawia w malowidkach zw z janem luksem. - zasniecie marii z koszatek, obecnie w metropolitan mus of art w ny.

recepcja wloska polega na wstawieinu postaci do wnetrza ksztaltowanego na sposob przestrzeny. operowanie formami

architektonicznymi. roziwazania o charakterze iluzjonistycznym. cieniutko kolumienkami na trzy nawy podzieloan scena

takimi nkolumienkami malowanymi. ponizej arkady sklepienia w skrotach perspektywicznych. strop ukazany w silnym skrocie.

caly szereg takich dziel jest zw z recepcja wloskich rozwiazan.

postac niekiedy ginie w konstrukcjach arch. w malej architekturze, ktora karlowska kamzowa nazwala arch snycerska.

- dzielo w miejskim muzeum w berlinie, u stop marii fundator pierwszy praski abp, dla kanonikow regularnych w plocku ufundowal

ta marie, mial tam wizje. obraz. lata 40 XIV. pioerwonie mial rame i wokol niego byly male sceny odnoszace ie do matki boskiej.

calosc miala ksztalt wloskiej palli gdzie scenie glownej towrzysza sceny boczne. .

wloska jest tez karnacja oliwkowa postaci. kompozcja z zywa poruszony dzieciatkiem ktore bawi sie palcami marii. dzielo mocno italiua

nizujace.

coraz lepiej czytelne w ueropie srodkowej.

mianiaturowe malarstwo - podobna tendencja, nadbudowywanie azurowtch form architektonicznych na obrazie.

przelomowe dzielo w tej tendencji - olktarz z klasztoru cystersow w wyznym brodzie, pd czech. wlasnosc rodziny rosenbergow.

fundacja piotra I rosenbergow? wspolpracownik jana luksemburskiego.

9 scen, kazda ponad metr, pierwza pokazuje zwiastowanie, italianizujce formy ale czytelne odwolania do sztyku francuskiej,

np cala scena jest dworska, maria siedzi na tronie i czyta midlitwewnik, aniol plaszcz granatowy z francuskimi fleur-des-lis stylizowanymi.

byc moze oltarz powstal okool roku 1347 w zw ze slubek karola IV z ksieznicza francuska.

ale italianizmuy - karnacja, typy fizjonocmzine migdalowate oczy, trefienie wlosow, sposob malowania gruntu typowo bizantynski jezcze popekany.

niezwykle wyczucie formy, elegancja. but z niezwykle precyzyjnymi sznureczkami. smak obrazow tkwi w sczegolach.

kolejna kwatera z bozym narodzeniem. wyjatkowo swietna, bogata, pierwsze dziela sa dzielem mistrza, koljene sa spadkiem

jakosc i malowane przez wspolpracownikow. maria nwiazuje do typu eleuzy - typowo bizantynskie. tyo przypomina o pasji, matka wie

co stanie sie z dzieckiem.

kapiel dzieckatia, sw jozef ktory usuwany jest w cien cale sredniowiecze, tutaj peirwszy raz zajmuje sie czyms aktywnie.

przygotowuje kapiel. w tej kwaterze jest fundator piotr z herbem rozenbergow. zmarl w 1349, wiec byc moze przed ta data

[powstal oltarz. moze konczony po smierci piuotra, co tlumaczy gorsza jakos ostatnich kwater tez.

kolejne sceny - trzej krolowie juz maja inna konwencje, im dalej tym gorzej :) rece kolejnych pomocnikow.

ostatnie sceny najgtorsze, bez mocy, bez sily, w ogole tragedia. bez wrazluwosci na szczegol.

konstrukcja oltarza - mamy rozne hiupotezy. najczesciej uwaza sie, ze to byla nastawa w ktorej trzy kwatery byly spietrzone w trzech

szeregach.

- -

---

---

cox takiego, 3 metry na 3.

ale moze tez - - - -

- - - -

sceny sa nbardzo nmarracyjne. ptarzac na skrzydla lepiej je rekonstruowac w ukaldzie jedno za drugim. moze to nie nastawa

tylko okladzina przegrody chorowej, w starej romanskie katedrze sw Wita, zwiazana z koronacja karola IV. okolo 1348 piotr I

z rozenbergu ufundowal z okazji koronacji krola te okladizne do katedry sw Wita a potem przy przebudowie za parlera przenioeson

ja za kosciola rozebnergow do rodowego kosciola.

ale walczak nie bardzo wierzy w ta teorie. oltarz lepiej. kupy sie trzyma bardziej.

obrazy maryjne, np madonna z most czy z braslavy.

polowa XIV wieku - szereg kultowych obrazow o formach wloskiej i bizantynskiej, karol IV popieral kult ikon i kopii ikon bizantynskich.

tarktujac go jako wiecznie zywa tradycje kosciola pirwszych wiekow. biza bylo zridlem tej tradycji.

rzym tez mial swoja role w tym.

ta konwencja dawniej nazywana byla peirwszym stylem maal. czeskieg. wyrozniono kiedy stryz sytle dzis juz nei bardzo sie to liczy

ale mozna uzywac zeby latwiej zapamietac. ten pierszy schylek lat 40 zw z mistrzem z wyznego brodu. konczy sie w latach 50.

madonna z rzymu tzw, przypisywana mistrzowi z wyznego grodu.

wlada karola IV, koronacja cesarska, powraca on do pragi i zaczyna tworzyc cos co mozna nazwa rzymem nad weltawa.

buduje stolice cesarska odwolujac sie do jezyka form sztuki imperialnej.

wladca co funduje - miasta, rezydencje, ---- karlstein kolo pragi. zamek relikwia, peirwonie rezytencja, z czasme przechwuje

klejnoty koronne rzeszy.

przelomowe zespoly malarskie zmieniajace oblicze sztuki czeskiej.

- tzw wielka sala zamku na karlstein

- wiela sala palacu hradczanskiego

ukazuaj genealogie karola IV, typowo sredniowieczna bo siegnieto do starozytnych i biblijnyc h wladcow. nowa moda, odsloniete ramiona,

peirsi prawie na wierzchu :)

te malowidla nei sitnieja, znane sa z XVI wiecznych kopii. dobrych wiarygodnych.

wnetrze karlasteinu, kaplica mariacka - sceny uazujace kupno i pozyskiwanie rzez karola IV relikwi - krzyz swiety od francji,

kupuje ciernz korony od krola cypru, i karol IV wklada zakupione relikwie do krzyza ziemskiego krolestwa czeskiego.

calosca azurowa, iluzjonistyczna architekture.

dalej oratoriumn sw katarzyny - male, ciasne wnetrze, prywatna dewocja. sciany pierwszy raz, znak firmoyw fundacji karola IV -

- wylozone kamieniami szlachetnymi i polszlachetnymi. tylko polszlachetnymi. karol zyskal kopalnie tychze na slasku. znamy

z imieniaszlifierzy nawet.

ostatnie, trzecie wnetrze, z malej wiezy gdzie sa dwie porpzednie przechodzimy do wiuelkiej wiezy z relikwiami - kaplica

krzyza swietego i narzedzie meki. po dordze na klatki schodowej gzie na scianach cykl scen z zcyia swietego waclawa , wykonal

go malarz o imieniu Oswald.

ma scianie po srodku nisza do relikwii.

wnetrze inrkustowana kam. szlach. sciany i sklepienie wykladane zlotem. sicany tarczowe wyeluione calosci malowidlami

tablicowymi peirwotnie bylo ich 130. zaginely dwa :)

calosc jest niezykle przemyslanym programem ikonograficznym - okna bylyt pierwonie wypelnione olowiem z kanieniami polszlach,

bez witrazy i bez bialych szyb. nawet w oknach byly kanmieniue ! na lancuchach zlotych wisialy kamienie tez.

elementem spajajacym byly kamienie polszlachetne i szlachetne.

dwie interpretacje

- niebianska jeruzalem, apokalipsa sw jana - to maja przypomianc kaplice budowane przez karola IV

- legendy arturianskie, palac krola artura ma mury wysadzane kamieniami.

moze one obie sie nakladaja .

malowidla tablicowe ukauzja siweych poszeregowanych wg hierarchii pseudodionizegto aeropagity. co wiaze sie z interpretacja

eklezjologiczna - jeruzalem niebianska.

podobne kamienie sa w kaplicy sw waclawa przy praskim kosciele katedralnym, pierwonie ten zespol arch byl tez malowany

ale zostaly zniszczone przez wladyslawa jagielloczyka ktory swoje malowidka wprowadzil. zwiazany ze sw waclawem.

byla tez kapkiuca w tantencistam w rezydencji karola IV ale nie zachowala sie.

podstawa sciany - kuta w zelazie obrecz z gwozdziami - moze swiecznik? ale jakby to byl swicznik to bylby slad kopcia na scianachl.

a nie ma.

dzisaj uwaza ie, ze to ideowe wyorbazenie korony cierniowej. odwolanie do wezwnaia kaplocy i relikwii jakie przechowywala.

w lutenach okien zachowane malowidka.

dworskie malarstwo karola IV

wiemy o kilku malarzach, no o starsburskim mikolaju wunzerze.

czy norymberskim van szneterze.

mistrz teodoryk ! dworski malarz karola IV, wyroznial go, z podatkow zwalnial, dawal dary rozne. teodeoryk stworzyl cos

co mozna nazwac maniera dworska karola IV. pewien styl dworski rozpwoszechniony w latach 60. malowidla kaplicy

sw krzyza, wlasnie wtedy powtal ten styl

- wielkie ciekie postacie, przysadzisste, wielkie glowy, nalane twarze, ogromne wasy i oczy, wielkie lapska, opuchniete powieki,

palce przypomnianaj parowki, kielbase. po wloskiej diealizacji, wdzieku, nic nie zostalo :)

anty estetyzacja ! otentacyjny realizm pojmowamy jako apologia brzydoty chyba. moze to byl realizm teodoryka.

niemniej jednak Karol IV barzo go lubil. rok 1378, rok przed smiercia, w Bremie, mieszczanie zwrocili sie do mistrza jakiegostam,

ze ma przyejchac i dekoracje zrobic z okazji przybycia. ale ten mistrz to prawdopodobnie uczen teodoryka. wiec bremenczycy wiedzieli

co karolek lubi :)

styl dworski. oficjalna forma wypowiedzi.

- kompozycja wychodzi na obramienie, jakby nmie miesci sie w nich, wychodza.

- obramienia sa dekorowane bogato jak tla w technice pastilia - zaprawa na tlo nastepnie w zaprawie odciska sie dekoracje

ze sztanc i to zasycha. wymyslono to na peryferiach ces biz, synaj cypr moze. krzyzowcy przeniesli do erupy. neapol.

dzieki teodorykowi swieci triumfy w eu centralnej.

- kapl sw krzyza to wielkie monumentalny relikwairz, kazda z tych tablic ma w bramie relikwiarzowej repozytorum !! kazdy z tych

130 obrazow. jest obrazem i relikwiarzem. to jest zrodlem poznosredn obrazowrelikwiarzy.

mikolaj wunzer, starsburg, wiazac z nim trzeba cykl malowidel sciennych w opactwie bedent gdziestam, emauza w pradze chyba.

- zestawienie scen z ST i NT. skomplikowany, wyrozumowany program.

maniera teodoryka trwala dlugo. szereg dziel nasladowniczych albo dziel artystow zw z teodorykiem.

- obraz wotywny abp praskiego drugiego jana oczka z blaszinia. sa tam wszyscy patroni krolestwa rzymskieg-waclaw wojciech zygmut wit ludmila i ktostam.

norymberga jakis vanschletter, kosciol sw zebalda, kaplica sw waclawa.

- karol IV ufunduowal malowidla posiwecone m.in. swietemu waclawowi, ale jest tu scena bardzo typowa

charakteyrystyczna. scena chrztu waclawa II. z okazji urodzin walcawa IV. alianci je zbombardowali.

- portret rudolfa IV w muz katedralnym dieeznalnym w wiedniu, deska, malarz czeski nieznany, zonaty byl z corka cesarza rudolf IV.

maniere teodoryka rozpowszechnil wzorniki pewnie. wzornik z erlangen, misiowate lalkowate nalane postacie.

to juz nei jest teodoryk, ale lata 80. maniera jego wciaz trwa i jest kontyniwaoana. moze nie 80 ale scylek panowania karola IV.

mozaika w katedrze. jedyna tych rozmiarow mozaika na pn od alp. nawiazanie do rzymskiej bizancjum imperialnej. cesarks technika.

iezwykle przemyslane dzialanie fundacyjne karola IV.

drugi styl malrstwa czeskiego to teodoryk.

trzeci styl to ostatnia cwierc wieku, po smierci karola w 1378, wladza waclawa IV, anonimowy artysta - mistrz oltarza z Trzeboni. kanonicy regularki pod wezwaniem sw idziego w trzeboni.

rekonstrukcja. czesciowo zachowanie.

- trzy kawetery malowane dwustronnie. po jedne narracyjen z zycia chr po deugiej hieratyczne postacie swietych pod baldachimami.

niezweykla uroda i sybtelnosc. zrodla czeskiej odmiany gotyku meidzynarodowego !!!!! styl piekny- odmiana gotyku miedzynarodowego

w wydaniu czeskim. rzeczywiscie piekny. postacie o kpomp przemyslanej, miekkie lukowate linie. formy napeczniale ale linearne sekwencje, dlugie, wysmukle, niezwykle leegancje.,

bardzo eleganckie kolory, swidoma gra kolorem, budowanie przestrzeni za pomoca kolorow. chrystus rownowazony kolorami, bo jest

szarobury a obok niego kolorow. bajkowe ramy zb ujnej roslinosci. malenke ptaszki, zwerzatka. czerwone nasaczone saymbolika

tlo ze zlotymi gwiazdami.

typowo poznosrtedniwieczne roznicowanie rewersow i awersow. na wawersach narracyjne dynamiczne bogate, na rewersach statyczne

komp postacie ktore stoja ale nieruchomo jakbuy tronowaluy stojac. pod baldachimami. podniosla, wzniosla niezwykle.

roznicowanie swietych. kolejen kwatery - swieci niby tak samo stoja ale majaa inne gesty inne uklad ciala tkanin szat. twarze

podobn ale artysta epatuje zdolnoscia do budowania nstroju bajkowosci.

waz trzymay przez sw Malgorzate - ulubiony bohtaer walczaka - ma czub nad glowa i bogaty ogon z petla. nawet weze maja wtedy

pieknei trefione wlosy a ogony ukladaja sie w piekna kompozycje.

zlpzemoie do grobu, cialo chruystasa apollinska piekne, bez mekio tylko krew, owiniete przezroczysta tkanina.

tupowy dla sztuki czeskiej motyw - maria pod krzyzem, maria odeszla od krzyza ! ma bialy welon, splamioy krwia chrystusa.

moty splamienia welonu wiaze sie z faktem, ze karol IV zakupil i ofiarowal katedrze relikwie welon NMP z kroplkami krwi. to welon

w ktorym stala pod krzyzem i na ktore kapala krew chrustusa.

zmartwuchwstanie - nowy moty ikonograiczny - wieko jest zamkniete ! chrustis wczesniej je odrzucal i wcydhodzil. tu jest zamkniete

i zapieczetowane niezlamanymio pieczeciami. obrazowanie prawdy teologocznej dotyczacej cielesnosci chrystusa po zmartwychwtaniu.

cialo po zmartwych bylo cialem uwielbionym, juz nei czlowiek. to cialo jakie wszyscy bedziey mieli po zmartwych.

mistrz z trzeboni tez ten obraz zrobil

- matka boska, teraz w galerii narodowej w pradze, uchodzi z pierwowzor malarskich piueknych madonn

kim byl ten mistrz? moze kanonik regularny - niezwykly spirytualizm jego malarstwa to bytlumaczylo.

ta konwencja sie roporzesrzenia, przez wzorniki, staje ie znane w europie. okolo 1400 praga jest metropolia, tkora

wpklywa na inne osrodki europejskie.,stad sa impulsy. bardziej z pragii do paryza niz z paryza do pragi.

koniec w latach 30 XV wieku.

- madonna z katedry praskiej, wzor dla serii powtorzen, kultowe wizerunki marii. wspaniala rama ktora stanowi czolowe

dziello rzezby tez stylu pieknego.

potem wojny husyckie i dlgo nic. praga odzyskala znacznei u schylki XVI wieku.

---