•07.1944r-powstanie Polskiego Komitetu Wyzwol.Narodowego(w Chemnie)objął pano
wan. na teryt.Pl zjęt.przez Armię Czerw. Przewodni PKWN:Edward Osóbka-Morawsk
•1.08.44-2.10.44r.wybuch Powstania Warszaw Armai.Czerw.nie pomaga zatrzymuje się
przy linii Wisły.Ginie 200tys.Warszawiaków. W-wa zniszcz.w 84%
• 4-11.02.45r.-Konferencja w Jałcie Stal,Roosv,Chuch.decydują,że wsch.gran.na Bugu
W Pl.ma być utworz.Tymczasowy Rząd Jedności Narod.
• 28.06.45r.-utworz.Tymczasowy Rząd Jenośc.Narod. ale zdominow.przez działaczy
PKWN. Stanisław Mikołajczyk wicepremierem,a kierowane przez n.PSL legalną opoz
• 17.06-2.08.45r. Konferen.w Poczdamie Zach.gran pl. wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej
Partie Politycz: legalne: PPR,PPS,SL(stron.ludow)SD(demokr) opozycja(legalna)PSL
(do 10.47rucieczka Mikołajcz),SP(stron.pracy do 46r) ugrupow.podziemne: Zrzeszenie
Wolność i Niezawisłość, Stronnictwo Narodowe,Narodowe Siły Zbrojne
• 30.6.46r. Referendum obywat.mają odp.na 3 pyt.PPR-wzywali do 3x”Tak”,PSL-1nie
• stycz.47r.wybory do sejmu w warunk.Terroru.Sfałszowane.dają zwyc.PPR i sojusznik
Nowy Premierem Józef Cyrankiewicz(1947-70r).Protest PSL.Mikołaj.ucieka.brak o.
• 47r. „Bitwa o Handel”Skutek: nacjonaliza.gospodarki, upaństwowiono handel w Pl.
Hilary Minc-architekt Polit.gospod.w latach 45-56.Stał na czele Państw.Komisji Plano
wania Gospodarczego Walka z wolnym h.poprzez:-ustal.cen małym,narzuc.wysok.po
datk, ustawa o koncesjonowaniu,kontrola nad handl.spółdzielczym
• sierp/wrzes 1948r. Plenum KC PPR Władys.Gomułka oskarżony o odchyl.”prawi-
Cowo-nacjonali”i na jego miejsce Bolesław Bierut. Wydarzenie to rozpocz.stalinizacj
• 15-22.grudn.48r.powstanie Polskiej Zjednocz. Partii Robotniczej przez połącz.PPR
i PPS.Przewodnicz KC PZPR:Bierut(48-56) W partii:Radkiewicz,Minc,E.Ochab,Cyra.
• 12.11.48 Stef.Wyszyński 1)arcybiskup.gnieźn,w-wskim 2)Prymas Pl.3)od 53.kardyn
• 1948-56r. okres STALINIZACJI(panowanie Bieruta)
• Represjami kieruje Ministerstwo Bezpiecz.Publicznego <-Radkiewicz
• 6.list.1949r.-marszałkiem Pl. Konstanty Rokossowski. Oficerowie z Armii Czer.zaj
mują ważne miejsca w wojsku polsk. 52r-konstytucja PRL z poprawkami Stalina
• 5 marca 1953r. śmierć Stalina „ODWILŻ”
• 25.03.53 uwięzienie kardynała Wyszyńskiego
• ucieczka Józefa Światło na zach.w 53r. ,od 09.54 audycja w radiu:Wolna Europa
Konsekwencje: •Rozwiązanie MBP(7.12.54r.) • pobudz”odwilż,w 54r., Radkiewicza
przesunięto na stanowisk. ministr.państwowych gosp.rolnych. •uwolnienie więzione
go od 1951r.Gomułki • zwalnianie(niektórych)więźniów politycznych
Rok 56: uniezależn.się od kontrol.władz prasy,organiz.społ ; rady robo-cze w zakł.pr,
Żądan reform liberalizujących, potępi stalinizmu • 23.04.56 sejm uchwala amnestię,z
z której miało skorzysta.40tys.osób.Do jesieni niemal wszyscy więźniowie polityczni
zostają uwolnieni Odwilż gomułkowska, nazywana także polskim październikiem, październikiem 1956 lub odwilżą październikową- zmiana polityki wewnętrznej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w II połowie 1956 roku, połączona ze zmianą na czele władzy i liberalizacją systemu politycznego. Jej efektem było m.in. uwolnienie z więzień i internowań części więźniów politycznych i duchowieństwa, w tym kard. Stefana Wyszyńskiego.
• 14-27.02.1956 XX Zjazd Komunisty.Partii Związku Radziec ->Chruszczow wy
głasza na tajnym posiedz.nowego KC tajny referat o zbrodniach Stalina
• 12 marca 1956 śmierć B.Bieruta (w Moskwie)
• nowym 1 sekretarzem KC PZPR Edward Ochab
• w kierownictw.PZPR walka pomiędzy natolińczykami a puławianami
• 28.06.56 wystąpienia robotników Poznania (74osoby zginęły)
• 19-21.10.1956 V Plenum KC PZPR sekretarzem Gomułka
• 28.10.56 uwolnienie kardyn.Wyszyńskiego. uwolniono innych księży.
• 4.11.56 interwencja sowiecka na Węgrzech
• 15.11.56 - Rokossowski tak jak > oficerów radzieckich powraca do ZSRR
• 16-18.11.56-wizyta Gomułki w Moskwie-umożenie zadłużenia,normalia.stosunk, um
ożliwienie repatriacji dla polaków w ZSRR, ustal.warunków stacjono.wojsk radz.w Pl
Rok 57-59 ”odwrót od października” • 3-6.11.57.zajścia w W-wie po likwid.tygodn
„Po Prostu”. Zaostrz.cenzury prasy,likwida.większości klubów dyskus.,ogranicz.auto
nomii stowarzyszeń, porzucenie zamysłu ref.gospod(znów nawracan.się na przemysł
ciężki i zbrojeniowy).Kampania przeciwko kościołowi
58-60 usunięc naucz.religii ze szkół ,zakaz tworz.katol.organiz.młodz.,↑ podatki kośc
• 14.03.64r.-List 34-złożenie przez A.Słonimskiego w kancel.prem.Cyrankiew.list pis
arzy i uczonych jako protest przec.zaostrzan.cenzury i koncesjon.papieru na druk.
• 18.11.65 list biskupów polsk.do niemieckich z okazji Milenium Chrztu Polski
• 5.06.67r.wojna Izraela z Egiptem,Jordan,Syrią(kampania przeciwko „syjonistom”)
• stycz.68r. zdjęcie „Dziadów” A.M. ze sceny Teatru Narod. rozpoczyna wiec student
U.W i „wydarzenia marcowe”-strajki,prote. też kampania w TV i radiu przec”syjoni
Żydom i osob.żyd.pochodzen.W wyniku kampanii antysem opuściło Pl.ok.15 tys.osób
• 21.08.68r.inwazja na Czechosłowację wojsk Układu Warszawskiego
• 7.12.70r.Brandt i Cyrankiew.podpis.układ pl-niem.o uznaniu przez RFN gran.zach.
14.12.70„wydarzenia grudniowe”strajk robotników Gdańska,Szczec.itd.przeciwko
↑cen. Podpalono gmach Komit.Wojew.PZPR w Gdań.Zginęły 44os.1000ra.
20.12.70 Wład.Gomułka utracił stanow, 1 sekretarz.KC PZPR Edward Gierek a
premierem Piotr Jaroszewicz(do 1980r)
24.01.71.Gierek odwiedza straj.w stoczni w Szczecinie”Pomożecie” ”Pomożemy”
1971-73 „ODNOWA”lat 70-tych ,wspólnie budujemy „Drugą Polskę”↑świadczeń
socjalnych,↑płac, zamroż.cen podstaw.produ,kontakt z Zacho,pożyczki,modernizm
cja kraju,rozwinięcie seryjnej produ.”Fiata”,pralki,TV ;poprawa stos.państw-kośció
→zaniechan.ataków propan, nie obejmuje jednak prawa do tworz.organiz.katolicki
Ale pełna kontrola nad życiemW 72r.umożliw.podróży do NRD,w 73r.do Czechosł.
• 72-75.reforma administr. Likwidacja powiatów i stworz.49 województw(było 17)
• 25.06.76r.protesty w cał.kr.w Radom i Ursusie p.uliczne(próba ↑cen)(zwaln.z pr)
• 23.09.76r.powstan.KOR(Komit.Obron.Robo)nie zalegalizow,zwalczany.Da pocz
ątek różnym form.opozy.demokr,i 2obieg.:J.Kuroń,A.Michnik,Ant.Macierewicz
•16.10.78-Karol Wojtyła wybrany na Papieża
•14.08.1980 począt.strajku w Stoczni Gdańskiej.Kierowany przez Międzyzakład.
Komitet Strajkowy z L.Wałęsą(przewodniczący)Żądanie prawa do tworzenia wo
lnych związków zawodowych .Szczecin(18.8)Wro(26.8)Śląsk(29).Straj.700tys.ludz
•31.08.80. wiceprem.Mieczysław Jagielski i Lech Wałęsa->podpis. porozumie.koń
czą.strajk. Może powstać Niezależny Samorządowy Związek Zawodowy.
•5.09.80. rezygn.Gierka, na stan.1 Sekret. KC PZPR Stanisław Kania
•4.12.80 spotkanie w Moskwie państw Ukł.W-go. Niebezpiecz. interwencji w Pl
•11.02.81. Wojciech Jaruzelski premierem
• 19.3.81 pobicie w Bydgoszczy przedstawic.Solidarności.27.3. czterogodz.strajk,
• 16.03-9.04.81.trwają manewry wojsk Ukł.W-go na teren.Polski
•12.5.81.zamach na Jana Pawła 2 •28.5.81.zgon kard. Stefana Wyszyńskiego
• 7.07.81.Józef Glemp mianowany przez Papieża bisku.gnieź i war.,Pryma.Polski
•18.10.81r. V Plenum KC PZPR odwoł.Kanię, W.Jaruzels.1 Sekretarz.i premier
• 3.12.81-w Radomiu członkowie Prezydium Komisji Krajow.”Solidarności” stwie
rdzawą,że rząd chce wprow.ogriczenia prawne. Chcą odpowie.strajkiem generaln
•12/13.12.1981 STAN WOJENNY Mo i SB zatrzymu.działaczy „Solid”(ok.5tys)
• 13grudnia 81 dekret o stanie wojennym:możliwość internow.obyw,ogranicz.praw
Do swobodn.porusz.się,godz.milicy,kontrol.koresp,rozmów.Zawieszon>stowarzysz
Zawiesz.Związki Zaw.,niemal wszystkie tytuły prasowe.Przeciw przepis.10lat więz
STAN WOJENNY cd. •82r.podwyżka cen ( 30%) •82-83.zawieszenie organiza.twórcz
ych jak Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, Związek Literatów Polskich
•22.04.82.powst.TKK(Tymczas.KomisjKoordynacyjna(podziemne,kierownicze struk
tury „Solidarności”(Gł.formą działalno. jest kolportaż prasy podz i wielkie demonstrac)
• 12.82 zawieszenie Stanu Wojenn→działaln.opozycyj.niemożliwa •16-23.06.83 pielgrz
•22.07.1983 zniesienie Stanu Wojen→amnestia dla części więzn.polit, reszta bez zmian
•19.10.84.zamordow.ks.Jerz.Popieuszki przez funkcjon.SB(duszpasterz „Solid”w W-w
•12.84-proces publiczny(1-wszy w PRL)oficerów SB morderców ks.Jerzego Popiełuszki
•16.12.86.telef.Gorbaczow.do Sacharowa->Głasnotia i pierestrojka-reformy-przemiany
•25.10.87 utorz.Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność”z L.Wałęsą
•31.08.88 L.Wałęsa z Czesław.Kisczakiem(od 81min.sp.wew)w spraw.zorganizownia
Okrągłego Stołu. •27.9.88-uformow.rządu F.Rakowskiego
•18.12.1988 powstan.Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solida”
który będzie w 89r.kierownictwem opozycji Przywódcy:Broni.Geremek,T.Mazowiecki
•23.12.88r. X PlenumKC P.przełamany opór wobec rozmów z„S”postawa:Jar,Kiszcz,Rad
• 6.02-5.04.89r.obrady Okrągłego Stołu-zadecydow.przeprow.wybor.do Sejmu wg.zasa
dy ,że o 1/3miejsc może się ubiegać dla”S”,a wybo.do Senatu będą całkowicie wolne
•4.06.89-wybory wygryw”S”,przegr.i nie wchodzą do parlament.przywód:PZPR,ZSL,SD
•18.07.89-Jaruzelski prezyd(wybran.przez sejm i senat) •17.09.89.T.Mazow.premierem.
21 POSTULATÓW - lista żądań ogłoszona 17 VIII 1980 przez Międzywydziałowy Komitet Strajkowy w Stoczni Gdańskiej. Postulaty sformułowali w imieniu robotników Wybrzeża A. Gwiazda i B. Borusewicz. Pierwszy najważniejszy postulat mówił o powołaniu niezależnych od partii i pracodawców Wolnych Związków Zawodowych. Następnie (2- 6) żądano zagwarantowania prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym, przestrzeganie przez władze wolności słowa i druku, zwolnienia więźniów politycznych i przywrócenia do pracy zwolnionych po strajkach... Domagano się zapłaty za strajk, podwyżki płac, poprawy zaopatrzenia w żywność, wprowadzenia kartek na mięso, obniżenia wieku emerytalnego, podwyżki najniższych emerytur, poprawy sytuacji mieszkaniowej, poprawy warunków pracy, sytuacji zdrowia. Zrezygnowano z radykalnych żądań politycznych, czyli zlikwidowania cenzury, przeprowadzenia wolnych wyborów. 21 postulatów stało się podstawą zawartego 31 VIII 80 w Stoczni Gdańskiej porozumienia z delegacją rządową. O realizację zabiegał NSZZ ”SOLIDARNOŚĆ”.
AKCJA WISŁA-Przeprowadz w 1947 pod dowódz.gen S.Mossora
akcja jednostek Wojska Polskiego i Korpusu BezpieczeńWewnętrz
mająca na celu likwidację oddziałów Ukraińskiej Armii Powstańcz
ej(UPA)Łączyła się z przesiedlenie niepolskiej ludności z pd-wsch
części kraju (m.in. Łemków) w inne rejony, gł. na ziemie zach i pn.
CENZURA - deklaracja sejmu z lutego 1947 i konstytucja z 1952 deklarowały wolność słowa i druku, ale cenzura eliminowała treści uznane przez partię rządzącą za szkodliwe. Obowiązywały poufne polecenia, zapisy obejmujące dziedziny życia gospodarczego, politycznego, kulturalnego, społecznego, międzynarodowego i konkretne osoby. Decyzje cenzury nie podlegał kontroli i były ostateczne. Władze prowadziły także zagłuszanie audycji polskojęzycznych w rozgłośniach radiowych m.in. radia Wolna Europa - do 88. W połowie lat 70 w kręgach opozycji demokratycznej zaczęto wydawać pisma i książki bez zgody cenzury. W VIII 81 sejm uchwalił ustawę o Głównym Urzędzie Kontroli Publikacji i Widowisk. Przejściowo wyłączono spod kontroli cenzorskie m.in. prace naukowe, biuletyny organizacji politycznych i społecznych np. związków zawodowych. Ingerencje cenzury miały być zaznaczane w tekście nawiasami kwadratowymi- z tej możliwości korzystał przed 82 jedynie „Tygodnik Solidarność”. W czasie trwania stanu wojennego wzmożono działanie cenzury, ale po 83 kontrola prasy osłabła. Po obradach Okrągłego Stołu - wiosna 89 - wprowadzono dalsze ograniczenie cenzury.
Drugi obieg -od 1977 zaczęły powstawać niezależne i nielegalne wydawnictwa związane z antykomunistyczną opozycją, tworząc tzw. drugi obieg wydawniczy. Owe niezależne oficyny wydawnicze funkcjonowały zazwyczaj przy opozycyjnych do panującego systemu ugrupowaniach społecznych (KOR) oraz grupach środowiskowych (akademickich, zakładowych), a zajmowały się drukowaniem i kolportażem nie cenzurowanych publikacji o różnorakim charakterze (społecznym, politycznym, historycznym, literackim i innymi). Najbardziej znaczące to: NOWA, Krąg, Przedświt, CDN, Oficyna Literacka
GRUDZIEŃ 1970 -spontaniczne wystąpienia ludności, których bezpośrednią przyczyną była ogłoszona 12 XII 1970 podwyżka cen podstawowych artykułów żywnościowych., narastające niezadowolenie większości społeczeństwa z istniejącej sytuacji wew kraju. Konflikt zapoczątkował 14 XII 1970 wiec w Stoczni Gdańskiej, a następnie demonstracja uliczna robotników, w trakcie której doszło do prób podpalenia gmachu Komitetu wojskowego PZPR w Gdańsku i starć demonstrantów z milicją. Następnego dnia podpalono budynki KW PZPR, dworca PKP, Naczelnej Organizacji Technicznej, zniszczono też gmach Wojskowej Rady Związków Zawodowych. Podczas starć ulicznych milicja i wojsko wielokrotnie używało broni palnej. Zginęło 6 osób, a ok. 300 zostało rannych. Demonstracje i starcia trwały w Gdańsku do 18 XII. Również w Gdyni zorganizowano demonstracje, sytuację zaś zaogniło aresztowanie 15/16 XII członków komitetu strajkowego. 17 XII padły dalsze ofiary (ogółem w Gdyni zginęło 18 osób), m.in. na skutek rozbieżności między
oddelegowanymi na Wybrzeże przedstawicielami władz, co do sposobu postępowania. Ogółem wg oficjalnych danych w grudniu 1970 na Wybrzeżu poniosły śmierć lub zmarły wskutek odniesionych ran 44 osoby, 1164 zostały ranne. Tragizm wydarzeń spotęgowały silne kontrowersje w partyjnej elicie władzy na temat charakteru protestu na Wybrzeżu: początkowa ich ocena, sformułowana przez Gomułkę i jego współpracowników, mówiąca o działaniach aspołecznych i kontrrewolucyjnych została na VII Plenum KC PZPR zastąpiona przez grupę Gierka tezą mówiącą o „proteście klasy robotniczej”. Podczas plenum zmuszono Gomułkę do ustąpienia ze stanowiska I sekretarza KC PZPR, a jego funkcję powierzono Gierkowi. 23 XII 1970 dymisję złożyli premier Cyrankiewicz i przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski. Na VIII Plenum KC PZPR stwierdzono, iż wypadki z grudnia były wynikiem kryzysu zaufania między kierownictwem PZPR a społeczeństwem, wywołanego zwłaszcza niedostatecznym zaspokojeniem jego potrzeb ekonomicznych i socjalnych. Zapowiedziano m.in. nowy program rozwoju ekonomicznego kraju i przywrócenie zasad tzw. socjalistycznej demokracji.
FRONT JEDNOŚCI NARODU - do 1956 pod nazwą Front Narodowy, organizacja ogólnopolska powołana w 1952 przed wyborami do sejmu PRL. FJN tworzyły partie polityczne - PZPR, ZSL, SD - zw. Zawodowe, org. Młodzieżowe, społeczne. Przyjmująca jednolitą platformę polityczną, głoszącą budowę Polski socjalistyczne, z zachowaniem dominującej roli PZPR. Działalnością FJN kierował ogólnopolski komitet, na czele którego stał zwykle przewodniczący lub zastępca przewodniczącego Rady Państwa. FJN uczestniczył w przeprowadzaniu wyborów do sejmu i rad narodowych, prezentował jedną, wspólną listę kandydatów. Zlecana była masowa frekwencja wyborcza i dobrze widziane jawne głosowanie. Wybory w tej sytuacji nie mogły spełnić zasadniczej funkcji - legitymizacji władzy. Wytworzony sposób głosowania utrzymywał się do wyborów czerwcowych 89. FJN sprawował patronat nad działaniami społecznymi i propagandowymi np. „1000 szkół na Tysiąclecie”. W lipcu 83 FJN został rozwiązany, jego kontynuację stanowi Patriotyczny Ruch Odbudowy Polski.
KLUB KRZYWEGO KOŁA - klub dyskusyjno- polityczny utworzony w X 55 w Warszawie. Miejsce spotkań i dyskusji niezależnych od władz PZPR elit intelektualnych. Początkowo działał w prywatnym mieszkaniu przy ulicy Krzywe Koło (stąd nazwa), później został przeniesiony do Staromiejskiego Domu Kultury. Na cotygodniowych spotkaniach dyskutowano na tematy polityczne, ekonomiczne czy historyczne. Zapraszani prelegenci reprezentowali różne dziedziny wiedzy, poglądy. Ukazywało się czasopismo klubu „Nowy Nurt”. Prezesami byli m.in. A. Małachowski, P. Jasienica.W 62 decyzją władz administracyjnych KKK został rozwiązany.
KOK (Komitet Obrony Kraju)- organ rządowy (1963) decydujący o problemach obronności państwa. Kompetencje KOK-u znacząco rozszerzono w czasie stanu wojennego w 1983. Na jego czele stał wówczas jako zwierzchnik sił zbrojnych gen. W. Jaruzelski. Od 1989 przewodniczącym KOK jest z urzędu prezydent RP
Kolektywizacji-zmuszanie.chłopów z ziemią do wstępowania
do spółdzielni produkcyjnych
„KOMANDOSI” - grupa studentów UW, która wg. propagandy w PRL odegrała przywódczą rolę w buncie młodzieży w III 68. Środowisko „komandosów” wywodziło się m.in. z powstałego w 62 Międzyszkolnego Klubu Dyskusyjnego skupiającego tzw. młodych marksistów. Ok. 65 „komandosi” rozpoczęli działalność uczęszczając na organizowane przez PZPR lub Związek Młodzieży Socjalistycznej zebrania. Zadawali „trudne” pytania i wygłaszali poglądy niezgodne z oficjalną linią partii. Określani przez propagandę jako „element antysocjalistyczny” prezentowali lewicową opcję ideową, współpracowali z rewizjonistami. W końcu I 68 zorganizowali akcje protestacyjne w związku ze zdjęciem przez cenzurę „Dziadów” ze sceny Teatru Narodowego. 8 III zwołali wiec na UW w obronie relegowanych kolegów. Podczas wydarzeń marcowych propaganda starała się zdyskredytować „komandosów”, wskazując na ich pochodzenie z rodzin żydowskich. Większość znanych komandosów skazano na kilkuletnie więzienie. Z grona komandosów wywodziło się wielu działaczy i współpracowników KORu. Do „komandosów” należeli m.in. A .Michnik, H .Szlajfer, T. Bogucka
KRN - Krajowa Rada Narodowa powołana przez polskich komunistów, popieranych przez władze sowieckie, lewicowa organizacja uzurpująca sobie prawo reprezentacji politycznej narodu polskiego. Miała tworzyć przeciwwagę dla legalnego polskiego rządu w Londynie i Delegatury Rządu na Kraj. Powstanie i działalność KRN były niezbędne Rosjanom, chcącym uzyskać legitymizację dla swych działań zmierzających do włączenia Polski do grona swych państw satelickich. Powstanie KRN Na przełomie listopada i grudnia 1943 w Warszawie powołano komitet organizacyjny Rady. KRN ukonstytuowała się na posiedzeniu w nocy z 31 XII 1943 na 1 I 1944, w jej skład weszło 31 członków wydelegowanych przez Polską Partię Robotniczą i kilka innych organizacji lewicowych. Przywództwo nad KRN objęło tzw. Prezydium w składzie: B. Bierut - przewodniczący, E. Osóbka-Morawski - wiceprzewodniczący, K. Mijal - sekretarz oraz W. Kowalski i M. Żymierski - członkowie. Nawiązanie kontaktów z ZSRR Sowieci formalnie uznali KRN za przedstawicielstwo narodu polskiego. W czerwcu 1944 ZPP w ZSRR uznał zwierzchnictwo KRN i podporządkował jej utworzoną w ZSRR 1 Armię Polską, walczącą wraz z Armią Czerwoną na froncie wschodnim. Z chwilą wyzwolenia części ziem polskich KRN powołała 21 VII 1944 Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), przejmujący w jej imieniu władzę na wyzwalanych terenach.
KOS KOR (Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”) -powstał po rozszerzeniu zadań Kor-u w 09.1977 z pomocy dla prześladowanych po czerwcu 1976 na walkę z wszystkimi represjami w PRL stosowanymi z przyczyn politycznych, światopoglądowych i rasowych. Odegrał ważna rolę służąc pomocą doradców w czasie strajków sierpień 1980 . Jego utworzenie było bezpośrednią reakcją na brutalne represje władz wobec uczestników strajków i demonstracji robotniczych Radomia i Ursusa w VI 1976. KSS „KOR” niósł pomoc represjonowanym i ich rodzinom. Komitet rozwiązał się 23 IX 1981. Czołowi działacze: Andzejewski, Barańczak, Kuroń, Macierewicz, Michnik, Wujec.
KRYZYS BYDGOSKI - 16 III 81 rolnicy z NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” rozpoczęli w Bydgoszczy akcję protestacyjną,. Żądano rejestracji związku. 19 III na sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej delegacja NSZZ”S” miała przedstawić postulaty strajkujących rolników. W trakcie obrad do budynku wkroczyła milicja, pobili 3 związkowców, w tym przewodniczącego bydgoskiej „S” - J. Rulewskiego. NSZZ”S” uznała ten incydent za atak na związki i prowokację. W kraju narastało napięcie. NSZZ „S” domagało się ukarania winnych zajść w Bydgoszczy, rejestracji związków rolników, większego dostępu do środków masowego przekazu. Napięcie wzmagały przedłużające się manewry wojsk Układu Warszawskiego „sojusz 81”. Rosła presja Moskwy na kierownictwo PZPR w sprawie „siłowego” rozwiązania konfliktu. 28 III podczas obrad IX Plenum KC PZPR przeważali zwolennicy kompromisu z „S”. 30 III doszło do rozmów: L. Wałęsa nakłaniany do ustępstw przez doradców prymasa, zgodził się na odwołanie zapowiadanego strajku generalnego. Władze wyraziły ubolewanie z powodu wydarzeń w Bydgoszczy. Kryzys bydgoski zapoczątkował podziały w zawiązkach. Skrytykowano rezultaty negocjacji i niedemokratyczny tryb podjęcia decyzji przez Wałęsę i doradców.
KSIĘŻA PATRYJOCI- duchowni kolaborujący z władzą
Ludową w okresiePRL.Powierzono im zadanie rozbijania
Kościoła Katolickieg.od wewnątrz.
List 34 -pismo protestacyjne wybitnych pisarzy i uczonych skierowane
14.03.1964 na ręce premiera J. Cyrankiewicza domagająca się
złagodzenia cenzury i większych przydziałów papieru
MAGDALENKA - wieś pod Warszawą, gdzie w ośrodku MSW odbywały się podczas przygotowań i w trakcie obrad Okrągłego Stołu poufne rozmowy wąskiej grypy przedstawicieli opozycji i władz państwowych. Podczas pierwszego spotkania - 16 IX 88 - przewodniczący Komisji NSZZ „S” L. Wałęsa i przewodniczący delegacji koalicyjno - rządowej gen Cz. Kiszczak rozmawiali o regułach i tematyce negocjacji. Na kolejnym spotkaniu - 27 I 89 - uzgodniono harmonogram prac i zasadniczy kształt planowanego kontraktu Okrągłego Stołu. Podczas obrad OS dochodziło do impasów w negocjacjach, które próbowano przełamywać w trakcie kolejnych spotkań w Magdalence. O uzgodnieniach podjętych w M. Decydował w imieniu opozycji, Wałęsa z wąskim gronem doradców
„mała stabilizacja” -okres poprawy nastrojów społecznych w pierwszych latach rządów W. Gomułki w Pl (po 1956) związany z nadziejami na stopniowe polepszanie sytuacji gospod.
NATOLIŃCZYCY- nieform.grupa w kierown.PZPR w 56r.Naz
wa-od miejsca spot.w pałacyku Rady Min.w Natoli. Przywódcy:
Z.Nowak,F.Mazur,Jóźwiak,Kłosiewicz,Zawadzki,wspierał ich Ro
kossowski.Próbowali hamować proces liberaliza,a masy partyjne
zjednywać hasłami antysemickimi. Sprzeciwiali się demokratycznemi
System. poli-mu, krytyków,swobodę prasy. Domagał się podwyż. płac dla ludności. Cieszyli się zaufaniem Kremla.Byli < w KC.
„ODWILŻ” - metaforyczne określenie zapoczątkowanej w 54 destalinizacji życia polityczno - kulturalnego. Czynnikiem przyśpieszającym zmiany stały się nadawane przez Radio Wolna Europa audycje płk J. Świtały, zbiegłego na zachód wicedyrektora X departamentu w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Światło demaskował w nich kulisy funkcjonowania aparatu bezpieczeństwa. W końcu listopada 54 na spotkaniach tzw. centralnego aktywu partyjnego poddano krytyce kierownictwo PZPR działalność Min Bez Pub. W styczniu 55 na plenum KC PZPR, po raz pierwszy publicznie mówiono o „ błędach i wypaczeniach” w pracy władz partyjno - państwowych i aparatu bezpieczeństwa. Po plenum złagodzono metody nadzoru policyjnego wobec społeczeństwa, rozpoczęto zwalnianie i rehabilitację niektórych więźniów politycznych. Zmieniła się atmosfera w życiu kulturalnym i zaczęto krytykować socjalizm w sztuce, w kinach pojawiły się pierwsze zachodnie filmy. Symptomem zmian było opublikowanie latem 55 w „Nowej kulturze” krytycznego wobec Socjalistycznej” rzeczywistości „Poematu dla dorosłych” A. Ważyka. Szczególna rola przypadła tygodnikowi „Po prostu”. Powyższe zmiany przybrały na sile po XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (luty 56), na którym N. Chruszczow poddał zasadniczej krytyce działalność J. Stalina.
OKRĄGŁY STÓŁ -negocjacje prowadzone 06.02-05.06.89 pomiędzy komunistycznym rządem poławianie opozycja solidarnościową, a także wynikający poławianie tych rokowań kompromis, którego efektem było pokojowe przejęcie władzy przez opozycję po wyborach 04.06.89
OPOZYCJA DEMOKRATYCZNA - grupy i organizacje polityczno - społeczne działające na rzecz demokratyzacji i przestrzegania praw człowieka w PRL. Po marcu 68 grupy opozycyjne aktywne w środowiskach akademickich („komandosi”) uległy rozbiciu. W 75 planowana szeroka nowelizacja konstytucji wywołała protest Episkopatu Polski i intelektualistów („list 59”). Represje władz wobec robotników Ursusa i Radomia (czerwiec 76), przyczyniły się do powstania we wrześniu KORu, który przekształcony po roku w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR” organizował pomoc materialną i prawną dla osób represjonowanych, prowadził działalność informacyjną. KOR miał wielki wkład w tworzeniu drugiego obiegu wydawniczego. Kolejną organizacją opozycyjną stał się Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela - 77, której część przekształciła się w KPN - 79. Nieco wcześniej - 77- 78 powstały Studenckie komitety Solidarności współpracujące z tzw. Uniwersytetem Latającym, przekształconym w 78 w Towarzystwo Kursów Naukowych. Od 78 zaczęto tworzyć Wolne Związki Zawodowe i organizacje skupiające chłopów. Po VIII 80 większość działaczy opozycyjnych współtworzyła ruch społeczny „Solidarność”. Od 87 „S” podjęła próby działalności jawnej. Powstały też partie polityczne: PPS, RPR, PSL. Pod koniec 88 rozpoczął działalność Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ „S” L. Wałęsie. Porozumienie Okrągłego stołu z 89 dało większości opozycji warunki legalnego działania.
OPZZ - Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych centrala związkowa utworzona 24 listopada 1984, zrzeszająca związki zawodowe powstałe na mocy ustawy o związkach zawodowych z 26 października 1982, oznaczającej w praktyce delegalizację NSZZ “Solidarność”. OPZZ przystąpiło do Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. Od 1985 jest członkiem Światowej Federacji Związków Zawodowych. Do 1990 politycznie podporządkowane Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, od 1991 wchodzi w skład Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Skupia około 4,7 mln członków. Występuje w obronie socjalnych i pracowniczych uprawnień swoich członków, głównie pracowników przedsiębiorstw państwowych, a także w dużej mierze rencistów i emerytów. Naczelnymi władzami OPZZ są: Zgromadzenie Związków Zawodowych, Rada oraz Komitet Wykonawczy. Przewodniczącym OPZZ do grudnia 1991 był A. Miodowicz, po nim funkcję tę przejęła E. Spychalska, a od września 1996 sprawuje ją J. Wiaderny.
PLAN SZEŚCIOLETNI - 1950 - 55. Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu, drugi wieloletni plan gosp. Polski Ludowej. Początkowo zakładano 12 - letni okres jego realizacji. Jego wytyczne przedstawiono na I Kongresie PZPR w XII 48, w ostatecznej wersji został uchwalony 21 VII 50 przez Sejm Ustawodawczy. Przyjęto zasadę forsownego tempa wzrostu gospodarczego, co było spowodowane m.in. pomyślną rzekomo realizacją planu 3 - letniego, głównie jednak pogłębieniem w PZPR wpływu tzw. stalinizmu oraz zaostrzeniem się sytuacji międzynarodowej.
PLAN TRZYLETNI, PLAN ODBUDOWY GOSPODARKI - pierwszy w Polsce powojennej wieloletni plan gosp. realizowany w 47 - 49. Jesienią 46 Centralny Urząd Planowania przygotował założenia planu, 2 VII 47 Sejm Ustawodawczy zatwierdził przedstawiony projekt. Plan zakładał dokończenie odbudowy przemysłu i podjęcie, w 3 roku, nowych inwestycji. Zamierzano zintegrować Ziemie Odzyskane z resztą kraju, przebudować strukturę społ. - gosp. Polski. W pierwszych miesiącach realizacji planu władze państwowe rozpoczęły likwidację prywatnego handlu. W 48 pojawiły się plany kolektywizacji rolnictwa. Przebudowano system bankowy i poddano kontroli Narodowego Banku Polski. Państwo zmonopolizowało handel zagraniczny. Powstała Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego, która miała sterować rozwojem gospodarczym. Założenia planu w większości zrealizowano m.in. dzięki wzrostowi zatrudnienia o 1 mln osób. Dochód narodowy wzrósł o ponad 40 % i przekroczył poziom przedwojenny. Zwiększył się udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego. W trakcie realizacji planu polska gospodarka zaczęła się upodabniać do radzieckiego modelu gospodarczego.
PLENUM sierpniowo-wrześniowe-Podczas komitetu central PPR dotychczasowy sekretarz generalny partii Władysław Gomułka osk arżony o „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne” i odwołany ze stanowiska. Jego miejsce zajął Bolesław Bierut. Wydarzenie to otwiera okres forsownej stalinizacji czyli podporządkowaniu życia publicznego wzorcom sowieckim.
POGROM KIELECKI Zajścia 4.07.46r.w Kielcach podcz
których zginęło 39żydów i 2Pol.Przyczyną rozruchów była
plotka o porwaniu i rytualnym zamordow.przez Ż.9-letniego
chłopca pl.w piwnicach domu przy ul.Planty 7 zamieszkałeg
przez Żydów powracając.z obozów.Oblężenie domu przez tł
um i akty przemocy na Ż. Kilka dni po pogromie odbył się p
roces osób oskarż.w rozruchach-9os.kara śm.Pogr,K.badany
jest cały czas przez historyk.
„POLSKA DROGA DO SOCJALIZMU” - hasło propagandowe głoszone w latach 1944 - 48 przez część działaczy PPR, m.in. W. Gomułkę, wspierane przez PPS. Twierdzono, że budowa ustroju socjalistycznego w Polsce nie musi być wierną kpią doświadczeń radzieckich, gospodarka może mieć charakter trójsektorowy - obok działu państwowego - spółdzielczy i prywatny. Opowiadano się za utrzymaniem systemu wielopartyjnego, w którym naczelną rolę odgrywałaby partia komunistyczna, ale dopuszczano istnienie konstruktywnej opozycji. Uznano za wskazane ograniczenie roli przymusu i rozwój życia kulturalnego. Było to raczej stanowisko teoretyczno - propagandowe, niż stosowane w praktyce. Terror w latach 1944 - 48 nie był mniejszy niż na początku lat 50. Działała cenzura, następowało przejmowanie przez państwo kolejnych działów gospodarczych.
„PO PROSTU” - pismo społeczno - polityczne wydawane w latach 1947 - 57 w Warszawie. Początkowo dwutygodnik, od 49 tygodnik, organ organizacji akademickich, od jesieni 55 jako ` tygodnik studentów i młodej inteligencji”, stał się nieoficjalną trybuną sił reformatorskich w PAZR. Pismo „młodych niezadowolonych” krytykowało stalinizm i polską rzeczywistość odwołując się do marksizmu. Jesienią 56 pismo aktywnie poparło nowe kierownictwo PZPR i program reform głoszonych przez W. Gomułkę. Krytyka nowego kierownictwa spowodowała zamknięcie pisma uznanego za rewizjonistyczne. W październiku 57 w Warszawie doszło do demonstracji studentów na znak protestu.
POZNAŃSKI CZERWIEC 1956 - strajk powszechny, demonstracje i walki uliczne 28 IV 1956 w Poznaniu. Protest zainicjowali robotnicy zakładów im. Stalina - Poznań (obecnie zakłady om. Cegielskiego), domagający się zwrotu bezprawnie pobranego podatku od wynagrodzeń najlepiej zarabiających robotników, zmiany systemu płac akordowych. Władze państwowe, po długich negocjacjach, przyjęły postulaty robotników, a następnie wycofały się z porozumienia. Robotnicy odpowiedzieli strajkiem. Trudne warunki socjalne mieszkańców miasta, sprawiły, że do strajku przystąpili robotnicy większości poznańskich fabryk. Prawie 100 tyś. tłum dotarł do centrum, na plac Stalina. Wysuwano żądania ekonomiczne i polityczna - „chleba i wolności”. Bierność władz lokalnych i pogłoski o aresztowaniu delegacji robotników wzburzyła część demonstrantów. Rozpoczęły się walki uliczne - manifestanci opanowali więzienie i zaatakowali siedzibę Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Kierownictwo PZPR wysłało do Poznania swoich przedstawicieli i postanowiło stłumić rewoltę siłą. Jednostki milicji uzyskały wsparcie wojska, które dysponowało bronią pancerną (420 czołgów). Walki ustały o świcie 30 VI. Zginęło przeszło 70 osób, kilkaset zostało rannych. Jesienią kilkadziesiąt osób stanęło przed sądem (skazanych niebawem objęła amnestia). Premier J. Cyrankiewicz potępił uczestników walk, które jakoby wywołali „ agenci wroga „. Poznański czerwiec wywołał szok opinii publicznej (informacje na temat „czarnego czwartku” czerpano z audycji Radia „Wolna Europa”) oraz pogłębił narastający od miesięcy kryzys zaufania do władzy i zaostrzył walki koterii w kierownictwie PZPR („puławianie”, „natolińczycy”). W październiku nowy I sekretarz KC PZPR W. Gomułka uznał protest robotników za słuszny.
„PUŁAWIANIE”- nieformal.grupa w kierown.PZPR w 56r.Naz
wa->część działacz.mieszkał.w kamiennic.przy ul.Puław.Próbowa
li modyfikow.ormy propagandy i dostosowywać politykę władz do
oczekiwań społe(z ich inicjatyw.przetłum.tajny ref.Chryszcz).Mło-
dzi sekretarze KC:gł.Morawski i Malwin.inni:J.Albrecht,Zambrow
ski,S.Staszewski.Byli zwolennikami zmian pols-radziec,które po-
prowadziłyby do większej samodzielności. Duże wpływy w prasie
i środow.twórczych.Oskarżali „N”o konserwatyzm i antysemityzm.
Dążyli do ukarania zbrodni stalinowsk.w PRL,krytyk.cenzurę i apa
rat bezpieczeństwa, negowanie wzorca radzieckiego
PZPR - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza partia komunistyczna utworzona na Kongresie Zjednoczeniowym w grudniu 1948 w Warszawie, w wyniku odgórnego, wymuszonego połączenia Polskiej Partii Socjalistycznej z Polską Partią Robotniczą. PZPR nawiązywała do tradycji Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) oraz Komunistycznej Partii Polski i lewicowego nurtu PPS. Spełniała w państwie funkcje organizatorskie, była typowym przykładem partii państwowej, której podporządkowane były organy władzy (Sejm, Rada Państwa, rząd). W sferze politycznej do lat 70. sprawowała władzę prawie totalną, w dziedzinie ideologicznej i gospodarczej nie osiągnęła władzy całkowitej (istnienie prywatnej własności w rolnictwie, drobny handel, rzemiosło). Nie zdołała również zmusić do uległości Kościoła katolickiego.
REWIZJONIŚCI - grupa działaczy i intelektualistów w PZPR, krytyków stalinizmu i zwolenników zmian ustrojowych zapoczątkowanych przez polski październik 56. W połowie 57 kierownictwo PZPR uznało obrońców radykalnych zmian, np. redakcję tygodnika „ Po prostu” za szkodliwych dla jedności partii i przyrównało rewizjonizm do ciężkiej choroby jaką jest gruźlica. Za czołowego rewizjonistę uznano L. Kołakowskiego. Rewizjoniści chcieli zdemokratyzowania struktury PZPR, dopuszczenia wielości poglądów, zdemokratyzowania państwa m.in. przez rozwój samorządności. Proponowali reformę systemu planowania i zastosowania mechanizmów rynkowych w gosp. państwowej. W początku lat 60 radykalny nurt reprezentowali Kuroń i Modzelewski. Rewizjonizm jako pogląd ideowo - polityczny zanikł, po 68.
STALINIZM - 48-56r.(panowan.Bieruta) - obowiązywał
model życia Polit,społecz,kultur na wzór radzieck.Polski s.
był łagodniejszą formą system.radzieck,uległ stopniow.roz
kładowi w efekcie”odwilży”i „październ.56”.Fundamente.
system.polit.był monopol władzy dla partii kom,pomimo p
ozornej wielopartści.Przywódca otaczan.był kultem.”ojciec
narodu”.Terror,propaganda. •Związki zawodowe stały się
nadrędziem oddział.PZPR na robotników.Organizow.”wyś
cigów pracy”(śmierć górnikaWincent.Pstrowskiego)
akcja
• w 1950r.wymiana pieniędzy -przejęcie przez państwo osz
czędności zgromadzon.w bankach,a przechowywanie i obró
t walutami jest przestępstwem. • liczne procesy tajne i jawn
08.51-„9 generał” •w ramach planu 6-letn.rozbudow.przem
ysłu ciężkiego(z biednych wsi do fabryk) •walka z kościoł
„Tygodnik Powszechny- pismo wydawane od 1945 (z przerwą w latach 1953-56) lprzez krakowska Kurię Biskupią, potem Instytut wydawniczy Znak, w którego redakcji skupiła się gr. zajmujących otwarte stanowisko intelektualistów katol. W okresie PRL odegrało wielką rolę w tworzeniu opinii publicznej środowisk niezależnych od władzy i opozycyjnych
Tygodnik Solidarność -gł. organ NSZZ „S”, ukazujący się w 1981 do 13.12.81 i ponownie od 05.1989
Tymczasowa Komisja Koordynacyjna (TKK)- zał w konspiracji przez wybitnych działaczy związkowych w dniu 22.12.82 jako nowa władza kolegialna zdecentralizowanej przez komunistów „S”
.
Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego -pozakonstytucyjny organ władzy utworzony 12/13.12.81, administrujący Pl w czasie stanu wojennego, kierowany przez gen. Jaruzelskiego.
Wydarzenia październikowe 1956 -określenie okresu zmian politycznych, które po odsunięciu od władz stalinowskiego kierownictwa PZPR doprowadziły do złagodzenia reżimu komunist. W PRL. Wiązało się to ze zwołanym w 02.1956r. XX zjazdem KPZR, na którym N. Chruszczow skrytykował stalinizm, oraz ze śmiercią w Moskwie Biureta. Kluczowa rolę dla podjętych wówczas zmian odegrało VIII Plenum KC PZPR, które powołało do władzy Gomułkę
Wydarzenia sierpniowe 1980 -największe w PRL strajki i zaburzenia społeczne wywołane głębokim kryzysem gosp., a zwłaszcza podwyżką od 1.07 cen żywności. Od poł. 07 zaczęły się strajki najpierw w Lublinie, potem w Gdańsku, na całym Wybrzeżu, Górnym i Dolnym Śląsku. Do strajkujących robotników dołączyli członkowie KSS KOR. Stopniowo obok postulatów ekon. Pojawiły się także postulaty polit. Domagano się m.in. poprawy warunków życia oraz demokratyzacji życia publicznego w kraju, a zwłaszcza zgody władz na utworzenie niezależnych od PZPR związków zawodowych. Najważniejszym rezultatem sierpnia było powstanie ruchu społecznego NSZZ „S”
ZOMO - Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej. Formacja powołana w 56 na mocy decyzji prezesa Rady Ministrów, m.in. w celu likwidowania zbiorowych naruszeń porządku publicznego oraz prowadzenia akcji ratowniczych podczas np. klęsk żywiołowych. W czasie trwania stanu wojennego były używane do łamania strajków i rozpędzania manifestacji. Interwencje ZOMO cechowały się brutalnością i bezwzględnością.
Związek Młodzieży Polskiej-jedyna organiz.młodz.wpajają.stali
•obowiązujący kier.artysty:socrealizm
B. Bierut: I sekretarz KC PZPR w latach 48-56 Od 1918 w KPP.1930-31 działacz w Bułgarii.Współtwórca i przewodniczący KRN; 1947-52 prezydent RP; 1952-54 premier;1948 sekretarz generalny KC PPR
Z.Bujak: działacz polityczny i związkowy, od 78 współpracował z opozycją demokratyczną, współorganizator strajku w Ursusie, stał na czele Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSSZ Mazowsze, brał udział w obradach Okrągłego Stołu
J. Cyrankiewicz: działacz komunistyczny i państwowy PRL, więzień Oświęcimia, rzecznik połączenia PPS i PPR, 48- 71 członek biura Politycznego KC PZPR, premier w latach 47-52 i 54- 70, przewodnicząc.Rady Państwa ;73-86 Ogólnopl.Komite.Pokoju
FINDER - działacz komunistyczny, inżynier. Od czerwca 1941 we władzach radzieckich w Białymstoku. W końcu 1941 razem z Nowotką przerzucony z Moskwy do kraju w celu założenia PPR, członek jej KC. Po zabójstwie Nowotki i Mołojca I sekretarz PPR. Aresztowany w 1943 przez gestapo, więziony na Pawiaku, rozstrzelany.
W. Gierek: działacz komunistyczny, od 46 w PPR, przewodniczący rady narodowej Polaków w Belgii, 52- 80 poseł na sejm, od 54 członek KC PZPR, 56- 64 Sekretarz KC PZPR, 70- 80 I sekretarz KC PZPR, rozszerzył kontakty z Francją i RFN, stosował politykę unowocześniania gospodarczego przez zaciąganie kredytów.
A.Gwiazda:działacz związkowy, współwydawca „Robotnika Wybrzeża”, współzałożyciel Komitetu Założycielskiego wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, współorganizator 21 postulatów
W. Gomułka: pseudonim Wiesław, przywódca komunistyczny, działacz PRL, w latach 51- 54 więziony za „odchylenia prawicowo- nacjonalistyczne”, od 56 do 70 I sekretarz KC PZPR, w 70 odpowiedzialny za stłumienie siła pokojowych wystąpień robotników na Wybrzeżu
P. Jaroszewicz: działacz komunistyczny, gen., 52- 70 wicepremier, od 70 premier i członek Biura Politycznego, w 81 usunięty z PZPR, został zamordowany.
W. Jaruzelski: polityk komunistyczny, od 56 generał w Wojsku Polskim, od 68 szef MON, od 81- 89 I sekretarz KC PZPR, w XII 81 wprowadził stan wojenny, 85- 89 przewodniczący Rady Państwa, współinicjator Okrągłego Stołu, w 89-90 wybrany na prezydenta PRL.
S. Kania: działacz komunistyczny, kierownik Wydziału Administracyjnego KC 68- 71, od 80 I sekretarz KC PZPR, 75- 81 członek biura politycznego KC PZPR, 82- 85 wchodził w skład Rady Państwa.
Cz. Kiszczak: działacz komunistyczny, gen., 72- 79 szef wywiadu wojskowego i zastępca Sztabu generalnego, 79-81 kierownik Wojskowej Służby Wew., 81- 90 min. spraw wew., w 88 zainicjował rozmowy z opozycją, był wicepremierem i szefem MSW w gabinecie Mazowieckiego.
L. Kołakowski: filozof, eseista, w 66 usunięty z PZPR, od 64 prof. UW, od 76 za
Granicz.przedstawic. komitetu Obrony Robotników, współpra z paryska „Kulturą”
Kuroń: polityk, publicysta, działacz ZWM, 53 i 56- 64 działacz PZPR, potem usunięty, duchowy przywódca „komandosów”, od 76 działacz KORu, uczestnik negocjacji Okrągłego Stołu.
Minc.H.:architekt polityki gospodarczej w latach 45-56, działacz komunistyczny, członek biura politycznego PZPR, realizował program bitwy o handel
Moczar: pseudo: Mietek, działacz komunisty. i państwowy, gen., sekretarz KC
i członek biura Politcz.KC 70-71 i 80, min. spraw wew. 64- 68, prezes NIKu 71- 83.
Mazowiecki: polityk, publicysta, 58-81 redaktor naczelny „Więź”, 77- 80 członek Rady Programowej Towarzystwa kursów naukowych, od 81 redaktor naczelny „Tygodnika Solidarność”, w 88 współtworzył Komitet Obywatelski, w 89 pierwszy niekomunistyczny premier w kraju Europy Wschodniej, jeden z twórców Konstytucji RP z 97
Michnik: działacz polityczny, publicysta, w 61 współorganizował Klub Poszukiwaczy Sprzeczności, jeden z liderów „komandosów”, w 69 skazany na więzienie za działalność polityczną, członek KORu, od 78 wykładowca Towarzystwa kursów naukowych, od 88 członek komitetu Obywatelskiego, redaktor naczelny „gazety Wyborczej”.
Nowotko Marceli- Od 1918 członek KPP. W latach 1939 - 1941 na polecenie okupacyjnych władz radzieckich działał w Białymstoku i w Łapach. Od 1941 w Moskwie, współorganizator tzw. Grupy Inicjatywnej komunistów polskich, przerzucony w grudniu do kraju. Współzałożyciel PPR i pierwszy sekretarz jej KC. Zamordowany skrytobójczo, wg oficjalnej wersji przez braci Z. I B. Mołojców. Dotąd brak wiarygodnej analizy okoliczności jego śmierci.
Ochab: działacz komunistyczny, 48- 68 członek KC PZPR, członek Biura Politycznego, w 56 I sekretarz KC PZPR, 57- 59 min. rolnictwa, 65-68 przewodniczący Ogólnopolskiego komitetu Frontu Jedności Narodu.
Osóbka -Morawski: przewodniczący PKWN, wywodzi się z PPS 1943 członek Komitetu Centralnego Robotniczej Partii Polskich Socjalistów (RPPS)
Rakowski: polityk, dziennikarz, publicysta od 46 w PPR, potem PZPR, 55- 57 pracownik polityczny KC PZPR, od 57 związany z „Polityka”, 58- 82 redaktor naczelny, członek tzw. Dyrektoriatu, 85-88 wicemarszałek sejmu, od 87 członek Biura Politycznego, 89-90 ostatni I sekretarz KC PZPR
Rokossowski: od 49 marszałek Polski, wcześniej marszałek Związku Radzieckiego
Rapacki.Do 48 działacz PPS,Członek centralnych organów kierowniczych
PZPR, Minister spraw zagranicznych w latach 1956-1968,
Wyszyński: kardynał, Prymas Polski od 48, w 53 aresztowany, inicjator listu biskupów polskich do niemieckich w 65.
Światło: płk., jeden z szefów SB, uciekł do Szwecji w 53, a od 54 w Radio Wolna Europa opowiada o zbrodniach komunistycznych.
Spychalski: działacz komunistyczny, marszałek Polski, członek KC i biura Politycznego, 50- 56 przebywał w więzieniu, min. obrony narodowej, od 57 generał broni, zastępca dowódcy sił zbrojnych Układu warszawskiego, 68- 70 przewodniczący Rady Państwa.
Piasecki Bolesław,
pseudonim Sablewski (1915-1979), prawicowy polityk polski, publicysta, członek Stronnictwa Narodowego (SN), później Obozu Wielkiej Polski (OWP). Od 1934 jeden z przywódców Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR). 1934 po zabójstwie ministra spraw wewnętrznych B. Pierackiego aresztowany i osadzony w Berezie Kartuskiej.
Po rozłamie w ONR przywódca ONR-Falanga, nacjonalistycznej organizacji głoszącej hasła faszystowskie i antysemickie. 1937-1939 współtworzył nacjonalistyczny Związek Młodej Polski (ZMP), zrzeszający młodzież o nacjonalistycznych i faszystowskich poglądach. 1940 współzałożyciel Konfederacji Narodu - tajnej organizacji utworzonej przez działaczy ONR-Falanga.
Zjazdy PZPR
I - 15 - 22 grudnia 1948 (zjednoczenie PPR i PPS)
II - 10 - 17 marca 1954
III - 10 - 19 marca 1959
IV - 15 - 20 czerwca 1964
V - 11 - 16 listopada 1968
VI - 6 - 11 grudnia 1971
VII - 8 - 12 grudnia 1975
VIII - 11 - 15 lutego 1980
IX - 14 - 20 lipca 1981 (nadzwyczajny)
X - 29 czerwca - 3 lipca 1986
XI - 27- 30 stycznia 1990 (ostatni)