133

132

Człowiek stary ma prawo do życia

A. Zych

kami i zachowania socjalnej integracji osób starzejących się i starych
w społeczeństwie.

4. Rozwiązując problemy związane z zatrudnieniem, pracą i zabez­pieczeniem emerytalnym należy za podstawowe uznać prawo ludzi w podeszłym wieku do przedłużenia zatrudnienia po osiągnięciu wieku emerytalnego i uzyskaniu prawa do przejścia na emeryturę. Wiek chronologiczny (kalendarzowy) nie może być w tej kwestii jedynym kryterium rozstrzygającym.

5. W zakresie oświaty i kształcenia ludzi starzejących się i starych pojawia się często konieczność ich przekwalifikowywania w związku ze zmianą zawodu. Tworząc programy nauczania dla ludzi w pode­szłym wieku trzeba uwzględniać ich potrzeby i możliwości percepcyjne natomiast realizując te programy należy wykorzystać wszystkie dostępne środki przekazu informacji. Badania naukowe dotyczące problemów społeczno-ekonomicznych powinny obejmować nie tylko seniorów, ale również osoby w średnim wieku z tego względu że proces starzenia się jest ściśle związany z rozwojem organizmu czło­wieka we wszystkich okresach życia poprzedzających starzenie się.

6. Nieodłączną częścią polityki państwa, dotyczącej stosunku do ludzi przechodzących na emeryturę powinna być troska o racjonalne wykorzystanie przez nich wolnego czasu, o organizację ich odpoczyn­ku w tym również o organizację pożytecznej działalności, koniecznej dla polepszenia ich kondycji fizycznej i psychicznej oraz rozwoju zainteresowań społecznych, co może w konsekwencji zapobiec tzw. chorobie emerytalnej.

7.Planowania wymaga organizacja krajowego oraz miejskiego transportu i komunikacji, przy .uwzględnieniu potrzeb i ograniczeń ludzi starzejących się i starych.

8. Pragnąc zabezpieczyć podstawowe potrzeby tej generacji, ko­nieczny jest znaczny wysiłek skierowany na przygotowanie specjali­stycznych kadr obsługi socjalnej i medycznej

Ponadto Światowa Organizacja Zdrowia za szczególnie ważne uznała takie problemy, jak: sytuacja człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie praca a starzenie się, optymalizacja kształtu życia człowieka w podeszłym wieku, zabezpieczenie medyczno-społeczne i bytowe odchodzącej generacji, społeczne aspekty dalszego przedłu­żania życia i starzenia się ludności.

W latach następnych uchwalone zostały dalsze zalecenia dla rzą­dów i organizacji międzynarodowych, a dotyczące poprawy warunków życiowych osób w podeszłym wieku. Rekomendacje tego rodzaju

uchwalono m.in. na Światowej Konferencji z okazji Międzynarodowe­go Roku Kobiet w Meksyku (1975), na Światowym Zgromadzeniu Narodów Zjednoczonych dotyczącym starzenia się w Wiedniu (1982) oraz przez Międzynarodową Organizację Pracy (1979). W dokumen­tach tych stwierdza się (zob. Gibson, 1985), że:

— należy zwrócić szczególną uwagę na zaspokajanie potrzeb kobiet w podeszłym wieku, a zwłaszcza potrzeb kobiet żyjących sa­motnie;

— powinno się eliminować dyskryminacyjne traktowanie kobiet

w systemie opieki społecznej;

— więcej uwagi poświęcić należy specyficznym potrzebom zdro­wotnym starzejących się kobiet;

— zmian wymagają uprawnienia emerytalne kobiet w podeszłym wieku oraz dyskryminacyjne przepisy utrudniające powrót do pracy po zakończeniu podstawowych obowiązków rodzinnych związanych z wychowaniem dzieci. Celem tych działań powinno być polepszenie sytuacji życiowej starych kobiet i wykorzystanie ich zdolności.

Na potrzebę unormowania podstawowych praw osób starzejących się i starych wskazują również takie inicjatywy, jak np. powołanie w wielu amerykańskich domach opieki dla starszych instytucji rzecz­nika praw ludzi starych czy też „prawodawstwo siwowłosych", które polega na działaniach zespołu składającego się z delegatów wybranych przez starsze osoby, mających na celu rozpoznanie i ustalenie priory­tetów legislacyjnych, oczekiwanych przez osoby starsze, oraz stworze­nie grupy nacisku wywierającej wpływ na ciała ustawodawcze w celu wprowadzenia w życie określonych praw, zarówno na poziomie lokal­nym (samorządowym), jak i państwowym.

Istotnym dokumentem, opracowanym przez gerontologów i pra­wników amerykańskich, jest Karta praw pensjonariusza domu opieki, którą warto przedstawić w całości (zob. Berdes, 1991). Obejmuje ona trzy grupy uprawnień:

— Prawo do nieskrępowanego komunikowania się z innymi, a w szczególności do utrzymywania prywatnej korespondencji, roz­mów telefonicznych i odwiedzin przez najbliższych bez żadnej cenzu­ry oraz wizyt członków organizacji społecznych, publicznych i pra­wnych, jeśli nie przychodzą oni w celach komercyjnych. W sytuacji niezdolności pensjonariusza do podejmowania decyzji dotyczących spraw osobistych ł/lub finansowych ma on prawo do ustanowionego przez sąd kuratora, który stoi na straży uprawnień pensjonariusza, zagwarantowanych prawnie.

---