W tym rozdziale zostały przedstawione wyniki obserwacji pracy z uczniami u których została zdiagnozowana dysleksja.

Obserwowanych było siedmioro uczniów z Zespołu Szkół w Chwałowicach: czterech chłopców i trzy dziewczynki.

Charakterystyka uczniów z których zostały zastosowany sposoby nauczania przedstawione w rozdziale 2:

• Filip - uczeń 2 klasy gimnazjum. Chłopiec pochodzi z tak zwanego dobrego domu (obydwoje z rodziców mają wykształcenie wyższe). Jego warunki mieszkaniowe i warunki ekonomiczne są bardzo dobre. Rodzice przejmują się wynikami syna w nauce. Jest chłopcem ambitnym, pewnym siebie. Filip ma problemy z pisaniem (mylenie liter, pismo bardzo nieczytelne) i czytaniem. Często teksty czytane przez chłopca są dla niego abstrakcyjne. Filip nie potrafi zrozumieć tekstu pisanego. Zapisy graficzne są dla niego niezrozumiałe. Uczeń nie ma problemów z rozumieniem ze słuchu. Szybko zapamiętuje usłyszane słownictwo wymowa nie sprawia mu żadnego problemu. Lubi ucząc się używać kolorów i ilustracji. Filip przyswaja konstrukcje gramatyczne tylko wtedy gdy są przedstawione w sposób graficzny. Filip czuje się pewnie w grupie rówieśników. Dysleksja została u niego zdiagnozowana najwcześniej - bo już w 2 klasie szkoły podstawowej.

• Agnieszka - uczennica 1 klasy gimnazjum. Matka uczennicy posiada wykształcenie wyższe, o ojciec zawodowe. Uczennica jest jedynaczką. Od 5 lat mieszka z matką (ojciec przebywa zagranicą i przyjeżdża tylko na święta i dwa tygodnie wakacji). Sytuacja materialna i mieszkaniowa dziewczyny jest bardzo dobra. Uczennica ma problemy z pisaniem (pismo bardzo czytelne z błędami literowymi). Dziewczyna często myli litery `b' i `d' oraz `p' i `q'. Czytanie nie sprawia uczennicy problemów, ale uczennica ma opory przed czytaniem przed całą klasą. Konstrukcji gramatycznych Agnieszka uczy się w podobny sposób jak Filip.

• Paweł - uczeń 6 klasy szkoły podstawowej. Chłopiec oprócz dysleksji ma zdiagnozowaną nadpobudliwość ruchową. Uczeń pochodzi z rodziny wielodzietnej. Rodzice ucznia mają wykształcenie zawodowe. Matka ucznia wykazuje zaiteresowanie funkcjonowaniem syna w szkole, próbuje mu pomóc. Jeździ z nim do Poradni Pszychologiczno - Pdagogicznej. Ojciec ucznia ma podejście lekceważące w stosunku co do odnoszonych sukcesów szkolnych syna. Paweł nie wyraża chęci wykonywania zadań w grupie, nie podejmuje się czytania, nie chce słuchać. Chłopiec bierze aktywny udział w zajęciach tylko wtedy gdy temat jest zgodny z jego zainteresowaniami. Paweł chętnie wykonuje ilustracje. Uczeń nie jest w stanie przyswoić nawet najprostszych konstrukcji gramatycznych. Paweł w klasie czuje się bardzo pewnie, często jest arogancki chcąc tym zwrócić na siebie uwagę. Paweł ma problemy z koncentracją, potrzebuje dużej rozmaitości wykonywanych ćwiczeń.

• Magda - uczennica 4 klasy szkoły podstawowej. Uczennica pochodzi z rodziny wielodzietnej. Ojciec uczennicy ma wykształcenie podstawowe a matka zawodowe. Warunki mieszkaniowe i ekonomiczne uczennicy są złe. Rodzice w sposób lekceważący podchodzę do obowiązku szkolnego córki. Magda jest zamknięta w sobie. Nie odzywa się trudno z niej wydobyć jakiekolwiek słowo. Uczennica często nie jest w stanie przepisać bezbłędnie nawet najprostsze słowo (np. `she'). Konstrukcje gramatyczne są dla niej czymś abstrakcyjnym. Dodatkowym problemem dziecka jest fakt, że Magda posiada jedynie opinie a nie orzeczenie z Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej. A zgodnie z obowiązującym prawem opinia jest dokumentem jedynie opiniotwórczym - więc nie musi być respektowana i z tego tytułu dziecku nie należą się dodatkowe indywidualne godziny lekcyjne. Brak orzeczenia jest spowodowany zaniedbaniem rodziców i ich brakiem chęci wizyt w poradni. Rodzice zwieli Magdę do poradni w skutek obawy, że dziecko będzie musiało powtarzać klasę 3 szkoły podstawowej.

• Dorota - Uczennica mieszka w rodzinie zastępczej, nie zna swoich biologicznych rodziców. Opiekunowie dziewczyny przejmują się jej wynikami w szkole i chcą zapewnić jej jak najlepsze warunki do nauki. Do obecnej rodziny trafiła w wieku 10 lat. Dorota od dwóch lat ma nauczanie indywidualne - jest to spowodowane wadą wzroku dziecka. Dzięki nauczaniu indywidualnemu dziecko nadrobiło zaległości w nauce. Dorota chętnie pracuje podczas zajęć lekcyjnych. Dziewczyna jest otwarta w kontaktach z rówieśnikami, ale we wcześniejszych latach nauki (podczas nauki w klasie) nie wykazywała żadnej aktywności, niechętnie czytała, odpowiadała na pytania.

• Mateusz - Jego warunki mieszkaniowe i finansowe są bardzo dobre. Rodzice posiadają wykształcenie średnie. Mateusz odnosi sukcesy sportowe - niestety z nauką jest gorzej. Uczeń daje sobie radę z przedmiotami ścisłymi - gorzej jest z językiem ojczystym (język polski) i językiem obcym. Uczeń uczy się dwóch języków obcych - języka angielskiego i języka niemieckiego. Zaskakujące jest to, że w pisowni Mateusz popełnia o wiele więcej błędów w języku ojczystym niż w języku angielskim. Uczeń podczas zajęć z języka angielskiego bardzo niechętnie czyta oraz wypowiada się ustnie. Chłopiec woli udzielać odpowiedzi pisemnych niż ustnych. Pewności w kontaktach z rówieśnikami dodają mu jego sukcesy sportowe (siatkówka). Niestety pewność ucznia znika podczas zajęć lekcyjnych. Chłopiec jak `typowy' dyslektyk ma problemy z rozróżnieniem kierunków stron świata. Mateusz nie posiada dobrego zmysłu orientacji w terenie.

• Hubert - uczeń jest osobą nie potrafiącą skupić uwagi na wykonywanym ćwiczeniu dłużej niż 3 minuty. Udział w zajęciach lekcyjnych bierze bardzo chętnie. Zgłasza się pomimo tego, że nie zna prawidłowej odpowiedzi. Swoją aktywnością przeszkadza pozostałym uczniom. Chętnie czyta pomimo tego, że jego wymowa jest niepoprawna (niezrozumiała) i nie rozumie czytanego tekstu.

1. Podnoszenie samooceny i pewności siebie uczniów

Uczniowie wykonali tabelki w których wpisywali w jedną rubrykę swoje pozytywne strony, a w drugą rubrykę swoje słabe strony. Ćwiczenie to zostało wykonane indywidualnie z każdym z badanych uczniów. Zadaniem nauczyciela było naprowadzenie uczniów aby odkryli jak najwięcej swoich pozytywnych cech. Uczniowie dzięki wskazówkom bez problemów odnaleźli swoje pozytywne cechy. Niestety najwięcej problemów to zadanie sprawiło Magdzie. Magdzie trudno było odnaleźć swoje pozytywne cechy być może w skutek tego, że rodzice nie poświęcają jej zbyt odpowiedniej uwagi. W skutek tego ćwiczenia uczniowie nabrali pewności siebie.

Poniżej przedstawione są zeskanowane prace uczniów.

ZESKANOWANE TABELE WYKONANE PRZEZ UCZNIÓW

Podniesienie samooceny i pewności siebie okazało się pozytywne dla sześciu uczniów z siedmiu. Filip zawsze był pewny siebie a to ćwiczenie podbudowało jeszcze bardziej jego pewność. Filip po wykonaniu tego ćwiczenia stwierdził, że nie musi ćwiczyć czytania i podnosić tej sprawności. Chłopiec uznał, że ma bardzo dużo pozytywnych cech, a problem z jego czytaniem jest jedną z jego nielicznych wad (co widać w skanie ćwiczenia wykonanego przez chłopca).

Ćwiczenie najbardziej pomogło Magdzie. Dziewczynka była najbardziej zamknięta w sobie i nie brała udziału w zajęciach. Po wykonaniu ćwiczenia dziewczynka zaczęła zgłaszać się podczas lekcji (np. do czytania, ale oczekiwała asekuracji od nauczyciela w postaci podpowiadania - nauczyciel czyta - ona powtarza).

2. `Punctuation Detectives' - Capital Letters

Zainteresowanie tym ćwiczeniem wykazali głównie chłopcy. Ćwiczenie to zostało wykonane w grupie. Do zrobienia tego ćwiczenia zostały wykorzystane słowa napisane komputerowo, a następnie porozcinane i przyklejane na ręcznie malowane `drogi' na arkuszu papieru.

Ćwiczenie szczególnie spodobało się Filipowi. Chłopiec stwierdził, że dzięki temu ćwiczeniu łatwiej poznaje znaczenie napisanych wyrazów. Czytane teksty są dla niego bardziej zrozumiałe. Przykładowo w zdaniu `Mr Green is on holiday.' `Green' nie jest kolorem a nazwiskiem.

3. Rymowanki jako dobry pomysł na naukę wymowy

Zaprezentowane rymowanki bardzo spodobały się uczniom. Dzieci bardzo chętnie powtarzały je po nauczycielu. Następnie uczniowie sami je czytali. Agnieszka wymyśliła aby każdy z uczniów spróbował przeczytać rymowanki zabawnym głosem. Ćwiczenie to sprawiło dzieciom bardzo dużo radości.

Najbardziej wymiernie pozytywny wpływ ćwiczenie wywarło na Pawle. Paweł stwierdził, że `angielski nie jest nudny i wcale nie jest dla idiotów no i nawet chyba zacznie się go uczyć'. Paweł poraz pierwszy otworzył się przy czytaniu. Czytał z zainteresowaniem, sprawiało mu to przyjemność. Było być może to spowodowane tym, że Paweł znalazł się w towarzystwie osób z podobnymi problemami z jakimi boryka się i on. Ćwiczenie to zdecydowanie zachęciło Pawła do dalszej nauki czytania i mówienia.

Mateusz jako osoba wybierająca odpowiedzi pisemne także otworzył, się przy wykonywanym ćwiczeniu.

Filip który nie miał problemu z wymową i odpowiedziami ustnymi stwierdził, że rymowanki mogą mu pomóc w pisaniu np. `young' jak `you'.

4. Multi-sensory teaching methods - wyniki zastosowania tej metody

Agnieszce najbardziej spodobał się sposób rozróżniania literki `b' od `d'. Uczennica mówi, że jak waha się w którą stronę ma `b' lub `d' brzuszek to zawsze rysuje sobie łóżko.

Podczas zajęć z badaną siódemką dzieci zostały wykorzystane multi-sensory teaching methods między innymi do nauki słownictwa związanego z pożywieniem i gotowaniem. Uczniowie podczas zajęć ruszali się np. naśladując ruchy krojenia lub mieszania. Wykorzystany został również zmysł węchu, dotyku i smaku. Podczas zajęć zostały wykorzystane świeże owoce i warzywa. Uczniowie bardzo chętnie wykonywali polecenia nauczyciela. Za zadanie mieli między innym dopasować etykiety do rekwizytów, narysować i podpisać owoce i warzywa. Wszyscy bardzo uważali aby podczas podpisywania nie popełnić błędów.

Magda wykonywała ćwiczenie polegające na rysowaniu i podpisaniu owoców na zajęciach lekcyjnych z uczestnictwem całej klasy. Popełniła wówczas wiele błędów. Dla porównanie rezultatów ćwiczenia przedstawione są skany pracy Magdy.

ZESKANOWANE PRACE MAGDY - ĆWICZENIE Z OWOCAMI

Magda uzasadniła swoją poprawę tym, że teraz mogła dotknąć rysowany objekt dzięki czemu był on dla niej bardziej realny.

Paweł uczestniczył wcześniej w takiej samej lekcji z swoją klasą - wówczas nie chciał brać w niej udziału. Teraz był bardzo aktywny i zainteresowany. Swoją zmianę zachowania uzasadnił tym, że w małej grupie nauczyciel skupia na nim więcej uwagi, a on chce aby ktoś był nim zainteresowany.

Zastosowanie multi-sensory teaching methods przyniosło pozytywne wyniki. Metody te należy stosować podczas każdej lekcji w której biorą udział dzieci z dysleksją.

5. Nauka o częściach mowy

Nauczyciel podał uczniom definicje opisujące części mowy. Uczniowie poprosili o pomoc w przetłumaczeniu definicji na język ojczysty.

Paweł i Hubert początkowo bardzo niechętnie brali udział w zajęciach. Do momentu gdy Dorota wymyśliła aby nauczyciel wytłumaczył im te zagadnienia za pomocą zabawnej rymowanki lub historyjki. Nauczyciel przedstawił uczniom zabawne rymowanki i zdania.

Dzieci z dysleksją jak i podobnie dzieci bez dysleksji lubią uczyć się na przykładach które wywołują uśmiech na ich twarzy. Nauka o częściach mowy stałą się też dobrym powodem do nauki poprawnej wymowy i czytania.

Dzięki zabawnym rymowankom uczniowie spytani po upływie miesiąca czasu od zajęć nadal pamiętali definicje opisujące części mowy.

6. Ogólne podsumowanie

Każde z badanych dzieci jest bezwahania inne, mają różne charaktery, różne zdolności, różne zainteresowania i postawione w danej sytuacji reagują inaczej.

Bez wątpienia uczniowie z dysleksją muszą uczyć się wykorzystując wszystkie zmysły. Dzieci z dysleksją (jak i te bez) potrzebują dużo uwagi ze strony nauczyciela jak i rodziców.

Nauczyciel musi pamiętać, aby ucznia z dysleksją traktować indywidualnie. Nauczyciel musi także dać szansę aby dyslektyczny uczeń odkrył swoje mocne strony i aby był z nich dumny. Pomimo tego, że dzieci z dysleksją nigdy nie będą pisać czy też czytać poprawnie to mają swoje mocne strony i duże chęci do nauki. Chęci które niestety często są zabijane przez nieporadność ucznia w sytuacjach stresujących dla niego - w takich w których się nie sprawdza. Zatem, nie bez powodu dzieci dyslektycznych nie wolna wywoływać do czytania na forum klasy bez ich wyrażonej wcześniejszej chęci do tego.

Badanie zostało przeprowadzone na podstawie obserwacji i anonimowej ankiety przeprowadzonej wśród obserwowanych dzieci. Uczniowie wykonywali ćwiczenia przedstawione w rozdziale 2. U uczniów zostały również zastosowane techniki nauczania opisane w rozdziale 2.

Ćwiczenia ułatwiające naukę uczniowi z dysleksją okazały się korzystne. Badani uczniowie zaczęli interesować się nauką języka angielskiego. Po wcześniej przedstawionej charakterystyce wiekowej i społecznej możemy z pewnością stwierdzić, że dysleksja może dotknąć każdego. Dysleksja nie jest zależna od płci ucznia ani od jego sytuacji materialnej.

3

---