HISTORIA GOSPODARCZA - pytania egzaminacyjne z odpowiedziami

1.Scharakteryzuj gospodarkę feudalną na wsi i w miastach

Epoka feudalizmu zaczęła się kształtować w VI wieku, feudalizm klasyczny rozprzestrzenił się i panował w okresie pomiędzy X a XIII wieku, w różnych krajach w różnym stopniu oraz indywidualnym czasie dla każdego kraju (niektóre z krajów przechodzą bezpośrednio ze wspólnoty pierwotnej do feudalizmu, a niektóre mają w swoim rozwoju epokę niewolnictwa). Sposób przejścia od niewolnictwa do feudalizmu nazywamy Holonat (wydzielanie ziemi dla niewolnika łącznie z narzędziami i zwierzętami, niewolnik staje się chłopem zależnym od swojego pana). W feudalizmie istniała tzw. podwójna własność ziemi, gdzie feudał był właścicielem, który przekazuje chłopom część swojej ziemi pod uprawę, zaś oni w zamian zobowiązani byli płacić feudałowi rentę.

2. Formy renty feudalnej i ich ewolucja

Wyróżniamy w feudaliźmie 3 formy renty:

• Renta w naturze- chłop oddawał Panu część swoich zbiorów lub zwierząt wyhodowanych

• renta odrobkowa (pańszczyźniana)- czyli darmowa praca na polach pana (właściciela)

• renta pieniężna- najbardziej popularna (w okresie późniejszym), związana jest ona z postępem handlu, gdyż chłop płaci panu rentę zarobionymi przez siebie pieniędzmi ze sprzedaży produktów rolnych w mieście.

Na zachód od Łaby wcześnie zaczęto przechodzić z renty odrobkowej na pieniężną (jest to wygodniejsza forma związana z rozwojem miast, handlu, banków), na wschód od Łaby dominuję renta odrobkowa (powoduje upadek i zacofanie miast). Dopiero ok. XVIII wieku na wschodzie Europy kraje zaczynają przechodzić na rentę pieniężną. Podział społeczeństwa w miastach : patrycjat (bogaci mieszczanie), plebs (biedota). Główne funkcje w miastach pełnią rzemieślnicy i kupcy. Rzemieślnicy zrzeszają się w cechach. Cechy mają za zadanie bronić swoich członków przed konkurencją, służą pomocą (np. w razie śmierci majstra opiekę i utrzymanie jego rodziny przejmuje cech), opiekują się kościołami, rzemieślnicy w cechach muszą dbać o jakość swoich wyrobów, uczestniczą również w obronie miast przed najemcami (dbają o wytyczony im odcinek murów, naprawiają, przygotowują środki do obrony).

Kupcy organizują się w gildiach, jest to odpowiednik cechu.

3. Formy poddaństwa

Były również 3 formy poddaństwa:

• osobiste- gdzie chłop nie miał prawa o sobie decydować, chłop musi mieć na wszystko zgodę pana.

• Sądowe- spory między chłopami a feudałami rozstrzygane początkowo były przez sąd królewski, później przez pana feudalnego (sądownictwo patrymonialne).

• Ziemskie- chłop jest przypisany do ziemi, jest własnością pana i częścią gospodarstwa. Pan mógł sprzedać ziemię wraz z przypisanym do niej chłopem, tak jak sprzedaje się rzecz.

W epoce feudalizmu funkcjonuje podział stanowy społeczeństwa:

• mieszczaństwo

• chłopstwo

• duchowieństwo

Szlachectwo jest nadawane za wybitne zasługi, najczęściej na polu bitwy.

W epoce feudalizmu technika nie rozwija się (zastój techniczny) cechy nie chcą żadnych usprawnień ani unowocześnień, prawo cechowe obowiązuje na terenie miast a poza miastami osiedlają się rzemieślnicy nie podlegający cechom. Skupiają się oni w jednym miejscu, zaczynają łączyć się i wytwarzać artykuły przemysłowe. Tak powstają manufaktury, podział pracy powoduje większą wydajność. Feudalizm zaczyna zmieniać się w kapitalizm. Pierwszym krajem w którym rozbito feudalizm jest Wielka Brytania.

4. Rewolucja przemysłowa i jej rozprzestrzenianie się

Rewolucję przemysłową i przewrót techniczny, wzrost gospodarczy a zarazem rozwój gospodarczy wywołały zmiany techniczne (wynalazki i nowe technologie). Przejawiały się one w innowacjach technicznych wprowadzanych początkowo w przemyśle włókienniczym, hutniczym i metalowym, np. maszyna parowa. Zastosowanie nowoczesnych maszyn pociągnęło za sobą konieczność systematycznej pracy robotnika w fabryce, komplementarność poszczególnych gałęzi przemysłu. Nastąpił rozwój infrastruktury ekonomicznej i społecznej. Następnymi istotnymi zmianami były zmiany ekonomiczne, które stworzyły nową organizację produkcji. Nastąpił wzrost wydajności pracy, obniżka kosztów jednostkowych, masowość produkcji, natomiast przemysł był źródłem akumulacji. Nastąpiły również zmiany w strukturze społecznej, które charakteryzowała urbanizacja, powstanie skupisk robotników wokół fabryk. Nastąpił rozwój przemysłu w układzie przestrzennym, gdzie była terytorialna koncentracja produkcji. Wystąpiło zjawisko nierównomierności pod względem rozwoju przemysłu. Przekształcona została struktura społeczna. Nastąpiły głębokie przemiany w rolnictwie. Rozwinął się rynek wewnętrzny i zewnętrzny. W zachodnioeuropejskim typie industrializacji nastąpiło przekształcenie struktury społecznej, czyli zniesienie poddaństwa osobistego i odpływ ludności ze wsi. Zniesiony został również monopol cechu i przywilejów handlowych. Powstał wolny wybór zawodu. Powstał nowy podział społeczności. Nowo powstałe klasy to: klasa robotnicza i wzrost jej mobilności, jak również ukształtowała się burżuazja. Nastąpiły również przemiany w rolnictwie. Towarowy charakter gospodarki rolnej: specjalizacja, zmiany struktury agrarnej, system dzierżaw nową formą użytkowania ziemi. Intensywność rolnictwa: spadek pracujących w rolnictwie i wzrost technicznego uzbrojenia pracy, Nastąpił rozwój rynku wewnętrznego i zewnętrznego. We wschodnioeuropejskim typie pozostało poddaństwo osobiste, słaby rozwój miast i mieszczaństwa, symbioza burżuazji z panującym ustrojem, powolny rozwój rolnictwa, wielosektorowość rynku, rynek drobnotowarowy chłopski, słaby rynek towarów przemysłowych, rynek zewnętrzny: dominacja eksportu towarów surowcowych i zboża.

5. Warunki funkcjonowania gospodarki kapitalistycznej

-nagromadzony kapitał w postaci czynników produkcji(ziemia, praca) i środków na opłacenie tych czynników do osiągania zysku

-produkcja na zbyt, której celem jest zysk

-praca jest też towarem, najemnik jest wolny osobiście - brak poddaństwa

-prywatna zaradność i konkurencja wytwórców(tzw. „duch burżuazyjny”)

-inwestowanie w celu zysku-rozwój produkcji, rozwój gospodarczy kraju

-dochody z ziemi inwestowane w handlu i kredycie

-procesy koncentracji ziemi u wielkich właścicieli kosztem chłopów - indywidualne rozporządzanie ziemią

-eksploatacja kruszców szlachetnych w koloniach

-handel kolonialny-monopol spółek i rabunkowa eksploatacja

-spekulacje papierami wartościowymi

-pożyczenie państwu pieniędzy na procent-dług publiczny

-hasło oszczędności jako cnoty i postawy życiowej burżuazji

6. Likwidacja poddaństwa i pańszczyzny na ziemiach polskich

Głównymi cechami gospodarki feudalnej jest społeczeństwo stanowe, co oznacza, że każdy człowiek należał do określonego stanu np. szlacheckiego, chłopskiego, czy duchowieństwa. O przydziale do stanu decydowało urodzenie nie majątek. Wieś jest zacofana. Na zachodzie wieś rozwija się, natomiast na wschodzie feudał chce przejść na rentę odrobkową. Chłop zobowiązany jest świadczyć pańszczyznę Panu. Stale zwiększana była liczba dni do odpracowania z 1-8 dni w tyg. Chłop nie był zbyt wydajny a ich gospodarstwa w związku z tym były coraz biedniejsze. Miało to swoje odzwierciedlenie w rozwoju miast. W miastach rozwijało się rzemiosło i handel. Liczba ludności w miastach rosła. Nazwa miasta była nadawana od tego, kto miasto założył. Każde miasto posiadało zamożniejszą część i biedotę, która nie miała prawa zamieszkiwania centralnej części miasta, czyli tzw. plebs. W miastach powstawały Cechy Rzemieślnicze. W tych czasach kupiec zewnętrzny (zagraniczny lub z innego miasta) musiał wszystkie przewożone produkty wystawiać na sprzedaż (prawo składu) jak również kupiec nie mógł omijać miast w drodze do innych (był to tzw. Przymus drożny). Uwłaszczenie chłopów w Polsce następuje w różnych latach. Polska jest pod zaborami. W 1806 na części Prus zniesione jest poddaństwo, ale zostaje pańszczyzna a chłopi płacą za uwłaszczenie. W Galicji w 1848 natomiast na części Rosyjskiej 1864. Proces ten polegał na tym, że chłop dostawał na własność ziemię którą uprawiał.

7. Kapitalizm wolno konkurencyjny a kapitalizm monopolistyczny

Odp. 7. Kapitalizm wolnokonkurencyjny: Pocz. XVIII w. do 70' XIX (wielka ilość drobnych przedsiębiorstw konkurujących ze sobą)

Cechy kapitalistycznego sposobu produkcji :.prywatna własność środków produkcji, powszechność produkcji towarowej i pieniądza, podstawowym celem staje się zysk, siła robocza staje się towarem. Przymus pozaekonomiczny zastąpiony zostaje przymusem ekonomicznym,

- Charakterystyka kapitalizmu wolnokonkurencyjnego: przyśpieszenie rozwoju sił wytwórczych, dynamiczny rozwój ludności i zmiany w jej strukturze społeczno- zawodowej, rewolucja przemysłowa w Anglii i na kontynencie europejskim, rewolucja agrarna, wzrost akumulacji i produkcji, różnicowanie się społeczeństwa, przemiana społeczeństwa stanowego w społeczeństwo klasowe,

Kapitalizm monopolistyczny: 70' XIX w. do 30' XX w. (wielkie przedsiębiorstwa, kryzys, monopole)

Czynniki sprzyjające rozwojowi: Postęp techniczny-wynalazki, rozwój przemysłu ciężkiego, walka o rynki zbytu, duża rola handlu międzynarodowego; upadek małych przedsiębiorstw (konieczność posiadania dużych kapitałów.

Formy zjednoczenia przedsiębiorstw: Spółki akcyjne, monopol-wyłączne prawo do działalności ekonomicznej w określonej dziedzinie;

Koncerny - grupy przedsiębiorstw prawie niezależnych od siebie, powiązanych udziałami finansowymi;

Kartele - porozumienie samodzielnych przedsiębiorców z tej samej gałęzi produkcji; - Syndykat - związek przedsiębiorstw zachowujących samodzielność, ale dokonujących transakcji tylko przez związek;

Kapitał finansowy - powiązanie monopoli z bankami.

Skutki rozwoju-zwiększenie różnorodności produkowanych towarów (taniały); upadek drobnej wytwórczości rzemieślniczej, wzrost liczby robotników; wpływ właścicieli kapitałów na politykę (poszukiwanie i ochrona rynków zbytu, wywóz kapitałów, ostra rywalizacja między monopolami); uzależnienie państw słabszych od bogatych, wpływ na rolnictwo, przejście z gospodarki regionalnej do światowej.

8. Gospodarka ziem polskich w czasie I wojny światowej

Na początku wojny gwałtownie zmalała produkcja. Wynikało to z braku surowców i odcięcie od wschodnich rynków zbytu. Nastąpiła ewakuacja fabryk wraz z personelem i maszynami. Dewastacja fabryk, utrzymane nieliczne dla potrzeb armii, konfiskowano surowce, Niemcy celowo niszczyły te działy produkcji, które mogły zaszkodzić interesom Rzeszy. W części królestwa znajdującej się pod okupacją austriacką zniszczenia nie były aż tak wielkie jak w Niemieckiej. W wyniku wojny zniszczono wiele miasteczek i miast. W najlepszej sytuacji znalazł się przemysł zaboru pruskiego. Podsumowując - zdolność produkcyjna przemysłu na ziemiach polskich została bardzo ograniczona. Wystąpiło duże bezrobocie, ludzie byli ewakułowani do Rosji. Był problem z żywnością. Ucierpiało również rolnictwo, przez zniszczenia zabudowań i wcielanie mężczyzn do armii zaborców, zmniejszył się areał gruntów obsiewanych, brakowało nawozów. Na wszystkich obszarach wprowadzono obowiązek oddawania po cenach państwowych (niższych od rynkowych) bydła. Wystąpiły zjawiska głodu i chorób. Zniszczenia kolei, torów, dworców, mostów, dróg, zmalało znaczenie komunikacji wodnej, gdyż rzeki utraciły swoją sprawność. Sieć transportowa poniosła więc największe straty.

9. Sytuacja gospodarcza II Rzeczypospolitej w momencie odrodzenia państwa

II Rzeczpospolita osiągnęła bardzo wiele w zakresie gospodarki. Po pierwsze odbudowano kraj po zniszczeniach spowodowanych przez I wojnę światową, oraz gospodarkę rabunkową prowadzoną przez zaborców (nie ucierpiał tylko zabór pruski). 13 z 16 województw doznało ogromnych strat i zniszczeń. Zrujnowano prawie doszczętnie koleje na ziemiach polskich, co utrudniało transport. Wydźwignięcie się z tak ogromnych zniszczeń było ogromnym sukcesem II RP. Proces ten odbywał się z dużymi trudnościami. Już w 1917 roku wprowadzono wspólną walutę (markę polską), zaczęła się inflacja, a od 1923 roku nawet hiperinflacja, spowodowana ogromnymi wydatkami i brakiem przychodów do budżetu. Tu wyrazy uznania należą się rządowi Władysława Grabskiego, który przeprowadził reformę skarbowo-walutową. Ta akcja zahamowania inflacji była na tyle spektakularna, że nawet nie miała odpowiedników w Europie, gdyż nie wzrosło bezrobocie. Kolejnym sukcesem była budowa Gdyni, która w ciągu kilku lat z małej rybackiej wioski przerodziła się w wielkie miasto z nowoczesnym portem. Była ona jedyną możliwą drogą dostępu do morza. Wybudowano również “magistralę węglową” łączącą Gdynię ze Śląskiem, co pozwoliło Polsce na rozwinięcie swojego eksportu. Następnym dobrym posunięciem było zorganizowanie Centralnego Okręgu Przemysłowego (jego plany zostały utworzone przez Eugeniusza Kwiatkowskiego, wicepremiera i ministra skarbu od 1935 roku), którego centrum, ze względów strategicznych, zlokalizowano w widłach Wisły i Sanu. Był to region oddalony od granic z Niemcami i Rosją, oraz zasobny w siłę roboczą, co pozwalało na swobodny rozwój. Nie ma jednak rzeczy doskonałych. Błędem II RP była niedokończona od razu reforma rolna, która na dodatek objęła dość małe tereny. Uchwalona została w 1929 roku, jednak wprowadzono ją z 5-letnią zwłoką, co jest dość długim okresem biorąc pod uwagę, że II Rzeczpospolita istniała tylko 21 lat.

10. Wyjaśnij pojęcie inflacja, hiperinflacja, deflacja i podaj kiedy występowały w II Rzeczypospolitej

Inflacja jest to obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna, niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. W Polsce inflacja rozwija się od roku 1917.

Hiperinflacja to bardzo wysoka inflacja (ponad 150% w skali roku) powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy. W Polsce hiperinflacja wystąpiła od 1923r (kryzys)

Deflacja to wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług. Potocznie, określenie spadku cen rynkowych. Zjawiskiem przeciwnym jest inflacja.

11. Rozwój inflacji umiarkowanej w II Rzeczypospolitej i jej wpływ na gospodarkę kraju

-kilka różnych środków płatniczych,

-ujednolicenie waluty w latach 1919-21, na Górnym Śląsku w 1923,

-w okresie tworzenia państwa wydatki były większe niż dochody,

deficyt budżetowy, państwo, aby pokryć deficyt zaciąga pożyczki wewnętrzne i zewnętrzne, - duży udział wydatków jest przeznaczony na wojsko(60%),

-pokrywanie dziury budżetowej poprzez drukowanie pieniądza,

-udzielanie kredytów na odbudowe i uruchamianie przedsiębiorstw

INFLACJA:

-pośrednio oddziałuje na wzrost popytu w kraju, ułatwia eksport, napędza koniunkturę, rosną ceny towarów, maleją realne koszty kredytu, obciążenie podatkowe i koszty robocizny, zwiększenie zatrudnienia.

12.Rozwój hiperinflacji w II Rzeczypospolitej i jej wpływ na gospodarkę kraju

Przekształcenie Inflacji w Hiperinflację-II połowie 1923r.

-gwałtowne obniżenie poziomu płac realnych, wpływa na spadek konsumpcji w kraju, -likwiduje inflacyjna premię eksportową-hamuje eksport, -nie udzielanie kredytów, -wszystkie transakcje muszą być przeprowadzane w formie gotówkowej, -ograniczenie zatrudnienia, -zmalała chłonność rynku wewnętrznego.

13. Reformy skarbowo-walutowe W. Grabskiego

Sytuacja społeczna i ekonomiczna pod koniec 1923 r. była tragiczna. Zadaniem gabinetu Grabskiego było ratowanie skarbu. Program Grabskiego zakładał zrównoważenie budżetu i zastąpienie marki polskiej pełnowartościowym złotym. Cele te zamierzał Grabski osiągnąć przez przyspieszenie wpłat nadzwyczajnego podatku majątkowego, waloryzację podatków i redukcję wydatków państwowych. Sejm przyjął ustawę o naprawie skarbu i reformie walutowej. Przyspieszono płatności nadzwyczajnej daniny majątkowej, skrócono terminy wpłat zwaloryzowanych podatków bezpośrednich, podniesiono niektóre stawki. podniesiono taryfy kolejowe Dla zlikwidowani deficytu Polskich Kolei Państwowych, która obciążała budżet. Ostry reżim oszczędnościowy narzucono administracji państwowej likwidując dwa ministerstwa robót publicznych i zdrowia. Uruchomiono też interwencję giełdową. Sprzedaż walut o stałym kursie zahamowała spadek kursu marki polskiej. Gdy zarysował się perspektywa zrównoważenia budżetu , rząd zaprzestał emisji marek. Utrwaliło to stabilność ich kursu. W 1924 roku został powołany prywatny Bank Polski. W ramach reformy Grabski przeprowadził też reorganizację banków państwowych. Powołano do życia Bank Gospodarstwa Krajowego. Ujednolicono również system monopoli skarbowych: tytoniowego, spirytusowego, solnego, loteryjnego i zapałczanego. Społeczeństwo wierzyło, że reforma zostanie zrealizowana, dlatego też efektem reformy Grabskiego był sukces. Gdy na wiosnę 1924 r. ceny nominalne przestały rosnąć, a płace realne wzrosły, nasilało się powszechne zaufanie do rządu. Robotnicy byli nawet skłonni do ustępstw, by umożliwić realizację reformy. Większość jej ciężarów poniósł jednak kapitał prywatny płacąc ogromną daninę majątkową. Pomyślne rezultaty reformy skarbowej i walutowej Grabskiego odbiły się na utrwaleniu kryzysu nadprodukcji w przemyśle.

14. Druga inflacja i metody jej likwidacji

1925 z powodu odpływu walut z banku polskiego bank był zmuszony ograniczyć ich sprzedaż w konsekwencji załamania ich kursu złotego. W konsekwencji wiele firm zagrożona była bankructwem by nie dopuścić do wzrostu bezrobocia rząd Grabskiego udzielał im pomocy przez produkcję bilonu pogłębiając deficyt ich budżetowy. Bank Polski zrezygnował z dalszej interwencji zmierzającej do utrzymywania kursu złotego co spowodowało upadek gabinetu Grabskiego. Powstał rząd koalicyjny na czele którego stanął A. Skrzyński do rozwiązania był tzw. Problem II inflacji ( 1 dolar=12,5 zł) gwałtowny wzrost bezrobocia do około 300 tyś osób postanowiono obciążyć robotników, a odciążyć przedsiębiorców. Wprowadzono nowe podatki pośrednie (na energie, ubój, podatek ukryty w cenach produktów). Ponowne załamanie sięz złotego potem stabilizacja złotego na zaniżonym poziomie. Dopiero koniec 1926 sytuacja gosp. Znacznie się poprawia.

15. Reforma rolna w II Rzeczypospolitej

W 1919 sejm podjął uchwałę o reformie rolnej pod wpływem wojny z bolszewikami sejm przygotował ustawę o reformie rolnej w lipcu 1920 r. określała ona maximum posiadanej ziemi od 180-400 ha ( w zależności od terenu Polski). Wszelkie nadwyżki miały podlegać parcelacji. Ziemia była nabywana przez chłopów za połowę wartości rynkowej. Ustawa spotkała się z bojkotem. W 1925 roku za rządów Grabowskiego weszła w życie ustawa o dobrowolnej parcelacji majątków powyżej 160 ha (300 ha na obszarze kresów) z wyjątkiem majątków uprzemysłowionych do 700 ha za odszkodowaniem w cenie rynkowej ziemi. Rocznie planowano rozparcelować 200 tyś ha. Rząd posiadał prawo do parcelacji z urzędu. Przeprowadzane w okresie międzywojennym parcelacje nie zadowoliły mieszkańców wsi.

16. Wielki Kryzys gospodarczy w Polsce

W 1928r koniunktura w rolnictwie zaczęła się wyraźnie pogarsza, a w 1929r stopniowo rosły trudności ze sprzedażą niektórych wyrobów przemysłowych. Były one zapowiedzią wejścia światowej gospodarki kapitalistycznej w okres największego w jej historii załamania gospodarczego, który nazwano wielkim kryzysem. Kryzys ten różnił się od wszystkich poprzednich trzema zasadniczymi cechami: po pierwsze objął wszystkie kraje świata z wyjątkiem Związku Radzieckiego, po drugie- w jego orbicie znalazły się wszystkie działy gospodarki, po trzecie- spadek aktywności gospodarczej był wyjątkowo ostry. W większości krajów kryzys zaczął się na jesieni w 1929r i trwał do 1933r. W Polsce jednak przeciągnął się aż do 1935r. Przyczyną przedłużenia się załamania w Polsce była dominacja rolnictwa w gospodarce. Rząd polski początkowo nie podejmował specjalnych działań nastawio0nych na osłabienie załamania. Ograniczył się do stabilności złotego. Nie godził się na pójście drogą bardziej rozwiniętych gospodarczo krajów, dewaluację swych walut i wprowadzenie ograniczeń dewizowych, które umożliwiały kontrolę importu i zmniejszały odpływ kapitałów za granicę. Bał się, że działania mogłyby zrazić kapitał zagraniczny do dokonywania lokat. Ponieważ ceny w okresie załamania gospodarki spadały, a kurs złotego nie ulegał zmianie, w kraju jego nabywcza siła rosła. Taka polityka pieniężna nazywa się polityką deflacyjną i stanowi przeciwieństwo polityki inflacyjnej. Mimo że rząd do jesieni 1932r unikał zmiany prowadzonej polityki gospodarczej, licząc że gospodarka sama wróci do stanu równowagi, wielokrotnie musiał jednak włączać się w procesy gospodarcze. Przede wszystkim w obawie o wielkie przedsiębiorstwa przemysłowe i banki zaczął udzielać im kredytów ze środków banków państwowych w obawie że mogą upaść. Gdy przedsiębiorstwa nie były w stanie zwrócić pożyczek, rząd zaczął przejmować je na własność, a tym samym musiał rozszerzać zakres gospodarki elastycznej. Na jesieni 1932r rząd zdecydował się na opracowanie planu walki z kryzysem. Był on bardzo ograniczony gdyż państwo dysponowało skromnymi środkami finansowymi. Plan zmierzał do zahamowania spadku cen artykułów rolniczych poprzez skup pewnej ilości zboża oraz częściowe oddłużenie rolnictwa. Większe znaczenie miało wprowadzenie rozłożenia spłat długów na dłuższy okres oraz obniżenia ich oprocentowania. Oznaczało to , poprawę sytuacji zamożniejszych rolników bo tylko ci mogli korzystać z kredytów bankowych. W zakresie polityki społecznej zasadnicze znaczenie miała decyzja o rozszerzeniu zakresu prowadzenia przez państwo i samorządy robót publicznych. Hamulcem były ograniczone środki na ten cel. W sumie rządowy plan antykryzysowy nie odegrał większej roli w łagodzeniu skutków kryzysu.

17. Rolnictwo polskie w latach wielkiego kryzysu i jego skutki społeczne

Drobnotowarowy rolnik wobec malejących cen które ograniczyły jego dochody pieniężne, nie mógł ograniczyć produkcji. Starał się ją powiększyć, aby sprzedając więcej towarów niż przed kryzysem otrzymać zbliżoną kwotę pieniędzy. Jeżeli wzrost produkcji nie był możliwy to wówczas rolnik starał się ograniczać spożycie własnej rodziny i gospodarstwa, aby w ten sposób sprzedawać więcej swych produktów. To zjawisko nazywano podażą głodową , gdyż chłopi przeznaczali na sprzedaż produkty które były niezbędne do wyżywienia rodziny. Zasadniczą cechą kryzysu rolnego w Polsce był spadek cen. Z jednej strony malał szybko popyt na artykuły rolne, z drugiej zaś systematycznie rosła podaż gdyż chłopi dążąc do zdobycia określonego minimum gotówki musieli sprzedawać coraz więcej produktów. Tempo spadku cen produktów rolniczych i przemysłowych nie było identyczne. Ceny artykułów przemysłowych spadały znacznie wolniej niż ceny ziemiopłodów.

(18. Nożyce cen nr I i II) Nastąpiło więc rozwarcie nożyc cen nr 1 na niekorzyść rolnictwa. Rolnik aby kupić musiał sprzedać znacznie więcej własnych produktów niż przed kryzysem. Ostrzejszy spadek cen produktów rolniczych niż przemysłowych wynikał przede wszystkim z tego że drobnotowarowi rolnicy nie mogli ograniczać podaży. W sytuacji gdy podaż produktów rolniczych znacznie przekraczała zapotrzebowanie, rosły koszty pośrednictwa. Malał tym samym udział bezpośredniego producenta w cenie detalicznej( tzw. nożyce cen nr 2). W latach kryzysu powierzchnia zasiewów wzrastała. Rolnicy chcieli zrekompensować sobie spadek cen. Wyraźnie zmalały plony okręgach zachodniej Polski gdzie przestało się opłacać stosowanie nawozów sztucznych i drogich metod upraw roślin a wzrosły nieco w rejonach bardziej zacofanych gdzie i przed kryzysem prawie nie stosowano nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Dla drobnotowarowego gospodarstwa chłopskiego jednak nie uprawy a hodowla stanowiła zasadnicze źródło dochodów pieniężnych. Ze względu na występowanie coraz silniejszego przeludnienia agrarnego na wsi w gospodarstwach chłopskich nie istniał problem braku siły roboczej potrzebnej do obsługi hodowli

19. Przemysł polski w latach wielkiego kryzysu i jego skutki społeczne

Malejący popyt zmuszał właścicieli przedsiębiorstw do ograniczenia produkcji, kryzys dotknął fabryki nastawione na wytwarzanie dóbr inwestycyjnych. Zmniejszenie produkcji w tych zakładach powodowało spadek zatrudnienia a to z kolei rzutowało na popyt na dobra konsumpcyjne. Znowu więc zmniejszało się zatrudnienie tym razem w fabrykach nastawionych na wytwarzanie artykułów konsumpcyjnych nabywanych przez ludność. Załamanie się chłonnego rynku wiejskiego i narastające trudności z eksportem wyrobów przemysłowych spowodowały największy spadek produkcji przemysłowej w całej Polsce. Pod wpływem popytu wiele fabryk musiało zawiesić działalność, uległy samolikwidacji inne zaś zbankrutowały gdyż nie były w stanie wywiązać się z wcześniejszych zobowiązań finansowych. W latach kryzysu zlikwidowano kopalnię węgla. Dla przedsiębiorców bardzo istotny był poziom cen. W gospodarce wolnokonkurencyjnej spadek popytu powodował spadek cen. Ponieważ jednak przemysł polski był w tym okresie w znacznym stopniu skartelizowany, organizacje monopolistyczne broniły się przed obniżeniem cen. W tych warunkach rosło zainteresowanie tworzeniem nowych porozumień monopolistycznych. Przedstawiciele poszczególnych branż mieli nadzieję, że ograniczy to konkurencję, a tym samym pozwoli na przeciwdziałanie spadkowi cen. Mimo prób ratowania rentowności poszczególnych fabryk po przez wchodzenie do organizacji monopolistycznych ich dochodowość malała. W rezultacie dochodowość przemysłu wyraźnie spadała; W tym okresie bardzo powiększyła się liczba warsztatów rzemieślniczych. W ten sposób ludzie tracący pracę w przemyśle starali się zdobywać środki utrzymania.

20. Bezrobocie i przeludnienie agrarne w II Rzeczypospolitej

Robotnicy dotknięci zostali rosnącym bezrobociem. Ograniczanie produkcji i zamykanie części fabryk powodowało coraz to większe bezrobocie. Było jednak wielu ludzi, którzy dotknięci zostali bezrobociem częściowym. Polegało ono na tym, że pracownik zachowywał pracę, ale zatrudniony był nie przez cały tydzień, a przez 2-4 dni, i otrzymywał proporcjonalnie niższe wynagrodzenie. Przy wzroście koniunktury bezrobocie nie zmalało, bo był duży przyrost liczby ludzi w wieku produkcyjnym niż nowych miejsc pracy, których wobec braku chłonnego rynku na produkty i usługi nie opłacało się tworzyć. Stąd na wsi rosło utajone bezrobocie agrarne a w miastach liczba poszukujących jakiegokolwiek zatrudnienia. Łącznie liczba osób dla których nie było pracy wynosiła około 5-6 mln osób. Warunki życia bezrobotnych w latach 1930-1935 były niezwykle trudne gdyż nie dysponowali oni większymi rezerwami finansowymi. Państwo wypłacało osobom, które utraciły pracę a ubezpieczone były na wypadek bezrobocia, niewielkie zasiłki, ale tylko przez okres kilkunastu tygodni. Potem bezrobotni zdani byli tylko na siebie. Na ogół zmuszeni byli do drastycznego ograniczenia potrzeb, zmniejszenia liczby posiłków, odżywiali się głównie kartoflami bo te były najtańsze. Wobec braku pieniędzy bezrobotni nie płacili komornego, co powodowało usuwanie ich z mieszkań. Cześć przenosiła się do baraków budowanych przez samorządy dla bezrobotnych a cześć zmuszona była do mieszkania w jednym pokoju z kilku obcymi rodzinami. W czasie kryzysu pracodawcy nagminnie łamali zasady ustawodawstwa pracy gdyż zdawali sobie sprawę, że robotnicy zagrożeni bezrobociem zgodzą się na nieprzestrzeganie prawa. Wykorzystali też ten okres do wymuszenia znacznego wzrostu wydajności pracy. Kto nie był w stanie wykonywać wyższych norm- tracił pracę a jego miejsce zajmował ktoś inny. Sytuacja bytowa pracowników umysłowych była w okresie kryzysu znacznie korzystniejsza niż robotników. Otrzymywali znacznie wyższe wynagrodzenia. Korzystali z korzystniejszych dla nich ubezpieczeń i lepiej chronieni byli przez obowiązujące prawo pracy.

21. Na czym polega polityka nakręcania koniunktury i formy jej stosowania na świecie

W Polsce polityka nakręcania koniunktury zapoczątkowana została w roku budżetowym 1934/35, na szerszą zaś skalę począwszy od 1936r., kiedy to nastąpiła zresztą poprawa sytuacji gospodarczej w skali ogólnoświatowej. Nastąpił wówczas wzrost cen artykułów rolnych- także i w Polsce, co doprowadziło do zwiększenia się ogólnej dochodowości gospodarstw rolnych. Był to podstawowy czynnik sprzyjający zwiększeniu popytu wsi na artykuły przemysłowe, których produkcja zaczęła stopniowo wzrastać

Kwiatkowski negatywnie oceniał sytuacje gospodarczą kraju , dlatego też postanowił że Polska musi dążyć do szybkiego rozwoju przemysłu i powinna stać się krajem przemysłowo-rolniczym, Społeczeństwo i grupy z kapitałem zagranicznym wolały jednak aby Polska była krajem rolniczym, między innymi dlatego aby była rynkiem zbytu dla innych art. fabrycznych. Kwiatkowski twierdził że konieczne jest tworzenie nowych miejsc pracy, unowocześnienie kraju, jak również podjęcie działalności inwestycyjnej. Liczył on na wywołanie boomu w całej gospodarce i uruchomienie mechanizmu mnożnikowego. Tworzenie nowych zakładów powodowało wzrost zamówień w innych fabrykach, zwiększenie zatrudnienia. Ożywienie to obejmowało nie tylko nowe zakłady. Polityka ta to polityka nakręcania koniunktury. Postanowił on rozbudować przemysł zbrojeniowy. Aby zachęcić do podejmowania inwestycji. Kwiatkowski wprowadził system ulg inwestycyjnych (obniżenie podatków, preferencje kredytowe, zwolnienie z opłat stemplowych) dla osób i firm prywatnych. Pomimo tego niechętnie podejmowali te inwestycje. W tym wypadku państwo stało się inwestorem i samo zdobywało środki na budowę nowych zakładów, rosło jego znaczenie jako producenta i pracodawcy.

22. Działalność gospodarcza E. Kwiatkowskiego

1936-40- inwestycje rządowe, mające ożywić gospodarkę, suma 1,65-18 mln zł. Koncepcja utworzenia COP.

23. Plany inwestycyjne E. Kwiatkowskiego - założenia i wyniki realizacji

W 1936 Eugeniusz Kwiatkowski, opracował 4-letni plan inwestycyjny, 1936-39- rozwój infrastruktury wydobycie surowców, rozwój energetyki, ożywienie koniunktury, zmniejszenie różnic pomiędzy polską A i B. Plan ten został zrealizowany w ciągu 2 lat. Kwiatkowski przedstawił nowy plan 15-letni, składający się z 5 części, każda przeznaczona na 3 lata - przemysł zbrojeniowy, komunikacja, rolnictwo, przemysł motoryzacyjny, urbanizacja. Udało się zrealizować niestety tylko pierwszą część gdyż wybuch II wojny światowej, w 1939 r. nie dał szans na dalszą realizację planu. Kwiatkowski stworzył COP (centralny okręg przemysłowy, w widłach rzek Wisły i Sanu).

24. Centralny Okręg Przemysłowy

Miał powstać w tzw. Trójkącie bezpieczeństwa w widłach Wisły, Dunajca i Sanu, w zamierzeniach rządu budowa COP miałą przyspieszyć industrializacje kraju i przekształcić go z rolno-przemysłowego na przemysłowo-rolniczy. Miała ona na celu także pobudzenia w społeczeństwie wiary w możliwość rozwoju gospodarczego COP zlokalizowano na pograniczu woj. Kieleckiego, Lubelskiego, Krakowskiego i Lwowskiego. Obejmował 15% obszaru państwa, był zamieszkały przez ok. 15% ludności. Budowa COP stała się najważniejsza inwestycją w kraju jako pierwszą zbudowano fabrykę kauczuku syntetycznego w Dębicy, fabrykę celulozy w Niedomicach i hutę żelaza w Stalowej Woli. W Rożnowie zbudowano zbiornik wodny i elektrownię wodną. powstały także zakłady w Stalowej Woli fabryka obrabiarek w Rzeszowie. Powstał zupełnie nowy okręg przemysłowy dający zatrudnienie i wytwarzający nowe towary, które następnie znajdowały swych nabywców w kraju i za granica.

25. Co uważasz za największe osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej

Podsumowując gospodarkę II RP, trzeba przyznać, ze zmogła się ona z nie małymi problemami. Na nieszczęście Polski, walczący ze sobą zaborcy nie przejmowali się zniszczeniami jakie wyrządzali naszemu krajowi. Wycięto część lasów, zabierano chłopom produkty rolne, w rabunkowy sposób wydobywano surowce. Dodatkową trudność sprawia funkcjonujące w odrodzonej rzeczpospolitej trzy różne systemy gospodarcze. Polska straciła swoje tradycyjne rynki zbytu w Rosji. Bardzo dużym osiągnięciem był wytworzony już po scaleniu ziem Rzeczpospolitej duży wewnętrzny rynek zbytu, a rozwijające się państwo wymusiło powstanie i rozwój wielu nowych gałęzi przemysłu koniecznych do jego funkcjonowania. Niewątpliwie właśnie takie kierunki przemysłowe jak paliwowo-energetyczny, metalowy, włókienniczy, chemiczny, spożywczy, drzewny, papierniczy i mineralny, stały się solidnym fundamentem pod nowo odradzające się państwo polskie. Największym problemem był system finansowy. Aby go ujednolicić z czterech różnych walut utrzymanych w obiegu wprowadzono w 1917 w Kongresówce markę polska. Duża ilość pieniędzy na rynku spowodowała najpierw Inflacje, potem hiperinflacje (1923). Rosło bezrobocie i nasilił się kryzys gospodarczy. Wtedy to nastąpiły bardzo pomyślne reformy monetarne. Były one niewątpliwie wielkim sukcesem, złotówka stała się stabilna a to z kolei sprzyjało inwestycjom gospodarczym, oszczędzaniu i rozwojowi gospodarczemu. Tak wiec kolejno najpierw w 1923 premier nowego rządu i minister skarbu- Władysław Grabski przeprowadza reformę a sejm nakłada podatek na bogaczy. Reforma i jej następstwa odbiły się zwycięskim echem w historii. Zmniejszono wydatki państwa i obniżono kurs walut, wprowadzono -złoty polski. Następnie w 1935 ministrem skarbu i wicepremierem zostaje Eugeniusz Kwatkowski. Jego kadencja to już tylko same sukcesy! Twórca portu w Gdyni i polskiego przemysłu chemicznego i budowlanego. Stworzył plan 4 letni dzięki któremu powstał Centralny Okręg Przemysłowy. Pozwalał na intensywny rozwój przemysły hutniczego, metalowego maszynowego a zwłaszcza zbrojeniowego. Powstało około 100 nowych zakładów przemysłowych. zaczęto produkować armaty, powstały fabryki lotnicze. W jedna całość zostały połączone obszary trzech zaborów. Rozwinięto transport i łączność, powstał ,, Lot” i Polskie Koleje państwowe

26. Polityka ludnościowa Niemiec i ZSRR na ziemiach polskich w latach II wojny światowej

Ziemie wcielone do Rzeszy miały ulec całkowitej germanizacji jeszcze w czasie wojny (max. 10 lat). Generalne Gubernatorstwo do roku 1941 traktowano jako zaplecze niewykwalifikowanej siły roboczej utrzymane na niskim poziomie kulturalnym i materialnym. Formy eksterminacji ludności Polski:

Masowe egzekucje i więzienia (hitlerowcy dokonali masowych mordów zabijając ludność wg. przygotowanych list) jeszcze w 1939r umieszczono nazwiska Polaków szczególnie zasłużonych dla kraju, na podstawie tych list, opracowano księgę gończą, zawierającą nazwiska Polaków, którzy mieli być aresztowania a potem zamordowani.

Wysiedlenia i pacyfikacje objęły one ludność już wcielonych do rzeszy na roboty a resztę do Generalnego Gubernatorstwa, a na ich miejscu osadzano kolonistów niemieckich którym przekazywano majątek zagrabiony wysiedleńco0m. Akcja A-B Nadzwyczajna Akcja Pacyfikacyjna- zginęło wielu przedstawicieli życia politycznego gosp., społ., kult.

Obozy koncentracyjne np.: Oświęcim- Brzezinka (3mln. Ofiar), Majdanek, Treblinka, obóz dla dzieci w Łodzi i wiele innych.

Zagłada żydów i cyganów.

Niszczenie inteligencji, szkolnictwa i kultury.

Rabunek gospodarczy konfiskata większości majątku polskiego.

ROSJA: Zlikwidowano polską administrację państwową i samorządową, język polski został zastąpiony: Rosyjskim, Białoruskim i Ukraińskim, treść nauczania i publikacje były zgodne z propaganda stalinowską. Aresztowania: masowe aresztowania, przez Armię Czerwoną objęły 200tys oficerów i żołnierzy urzędników państw działaczy politycznych i środowiska twórczego. Część aresztowanych zabito, pozostałych wywieziono do łagrów. 140 tys. Osób zmuszono do pracy w radzieckim przemyśle i kopalniach. Deportacje i przesiedlenia: w 4 etapach się odbyły łącznie 1,5 mln ludzi. Obozy: Kozielsk, Ostaszków i Starobielsk

27. Sytuacja gospodarcza ziem polskich w latach II wojny światowej

1 września 1939r dzień wybuchu II wojny światowej, Niemcy zaatakowały Polskę, 17 września 1939r Armia Związku Radzieckiego wkroczyła na tereny ziem wschodnich. Polska znalazła się pod okupacją Niemiec i ZSRR. Tereny na których zaczynał rozwijać się przemysł (np. Białostocczyzna) zostały znacjonalizowane a fabryki przejęte przez Rosjan bez odszkodowań. Warunki bytowe polskiej i nie tylko ludności miejskiej uległy znacznemu pogorszeniu, głównymi przyczynami było między innymi rosnące bezrobocie wśród polskich pracowników, gwałtowne pogorszenie zaopatrzenia jak również spadek realnej wartości płac. Podobnie zachowały się Niemcy wobec ludności na terenach włączonych do Rzeszy i w Generalnej Guberni. Konfiskata mienia, szczególnie fabryk żydowskich i będących własnością państwa, oraz podporządkowanie sobie struktury organizacyjnej fabryk pozostających jeszcze w rękach polskich została przez Niemców doprowadzona niemal do doskonałości. Władze Niemieckie miały zamiar zlikwidować całkowicie przemysł na ziemiach polskich, rozpoczęto nawet demontaż niektórych fabryk, zamierzano ograniczyć część linii kolejowych i telefonicznych. Dopiero, kiedy Niemcy zaczęli przygotowywać się do wojny z ZSRR, zmienili swoje plany. Zdecydowali, że zaplecze przemysłowe na ziemiach polski będzie potrzebne i ułatwi zaopatrzenie armii niemieckiej. Dlatego pozostawiono niektóre fabryki a nawet dokończono budowę zakładów w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Były to przeważnie zakłady zbrojeniowe i wydobywcze. Produkcja przemysłowa na ziemiach polskich znacznie zmalała a porównaniu z okresem przedwojennym. W czasach II Wojny Światowej zniszczeniu uległ transport kolejowy, mosty, rolnictwo, pogłowie zwierząt bardzo się zmniejszyło. Metody pomocy rządu- kredyty, zaliczki na odbudowę fabryk, dążenie do odbudowy przemysłu i kolei (charakter prowizoryczny). Poszczególne ziemie polskie są nierównomiernie rozwinięte: Zachodnie (gospodarstwa rolne kapitalistyczne, produkcja na rynek, lepszy rozwój), Wschodnie (gospodarstwa drobnotowarowe, gospodarstwa naturalne, produkcja na własne potrzeby, różne rodzaje linii kolejowych, różne waluty).

28. Polityka rolna Niemiec na ziemiach polskich w latach II wojny światowej

Niemcy już przed wojną odczuwały ogromny deficyt produktów rolnych. Duże znaczenie miało dla nich zwiększenie produkcji rolnej dlatego dążyli do zwiększenia produkcji na ziemiach polskich. Przejawiało się to między innymi w dostawach maszyn i narzędzi, środków ochrony roślin, bydła zarodowego i innych. Podejmowali też kroki dążące do ograniczenia konsumpcji wśród ludności wiejskiej. Na terenach Rzeszy gospodarstwa rolne były przejmowane przez Niemców, a na pozostające w rękach polskich nakładano kontrybucję i pozostawiano pod kontrolą niemieckich agronomów. Trudności gospodarcze Rzeszy związane z prowadzeniem wojny sprawiły, że dostawy na potrzeby rolnictwa urwały się po klęsce pod Stalingradem. Dla okupantów duże znaczenie miało przejęcie jak największej części produkcji rolnej. Chłop na ziemiach wcielonych do Rzeszy nie miał możliwości ukrycia części produkcji, ponieważ był pod czujnym okiem niemieckich gospodarzy i agronomów. Inaczej w Generalnej Guberni, tam wprowadzono kontyngenty w zwiększających się ilościach. Kontyngenty obejmowały: zboża, ziemniaki, słomę i siano, mięso, mleko, wełnę itd. Uchylanie się od obowiązku kontyngentu zagrożone było karami, z karą śmierci włącznie. Niemcy wprowadzili wiele zakazów, które miały im dopomóc w kontroli i przejmowaniu produktów rolnych. Wprowadzili rejestrację zwierząt, ograniczali przemiał zboża w młynach, jednak chłopi polscy omijali te przepisy. Ukrywali zwierzęta hodowlane, nielegalnie instalowali w domach żarna. Niemcy z terenów włączonych do Rzeszy zgarniali znaczną część produkcji, ale w Guberni system ten okazał się nieszczelny. Polscy rolnicy zachowywali nieoficjalnie i nielegalnie część produkcji i przeznaczali ją na sprzedaż. W miastach brakowało żywności więc ceny jej szybko rosły, doprowadziło to do odwrócenia się nożyc cen nr 1 na korzyść wsi.

29. Polityka przemysłowa Niemiec na ziemiach polskich w latach II wojny światowej

Niemcy przejęli praktycznie pełną kontrolę nad życiem gospodarczym. Skonfiskowano własność państwa polskiego. Polityka przemysłowa Niemiec w Generalnym Gubernatorstwie polegała na jak największym ogołoceniu tego obszaru z zakładów produkcyjnych. Za nielegalny handel karano śmiercią, mimo to był prowadzony czarny rynek. Na obszarze włączonym do Rzeszy zamknięto wszystkie szkoły wyższe i średnie. Zlikwidowano prasę polska. Trzebiono wszelkie ślady polskości. Zmieniono nawet polskie nazwy miast na niemieckie.

30. Straty ludnościowe i materialne w latach 1939-1945

II Wojna Światowa była okresem w którym Polska poniosła olbrzymie straty ludzkie i materialne. Ponad 6 mln straciło życie (w tym 2 mln dzieci i młodzieży) to jest 22 % ludności z 1939 r. Prawie wszystkie polskie rodziny w czasie wojny i okupacji niemieckiej i radzieckiej dotknęła śmierć bliskich im osób. Wielkość strat w porównaniu do majątku narodowego była najwyższa na świecie. Przemysł i rolnictwo zostało zniszczone w 35%. Transport w 50% budownictwo w 40% łączność w 60% i 30% torów kolejowych. Straty polskiej nauki i kultury są niewymierne.

31. Zmiany granic Polski po II wojnie światowej i ich konsekwencje gospodarcze

Ustalenie Wschodniej granicy polskiej na konferencji w Jałcie (luty 45 r.) biegnącej wzdłuż linii Curzona z odchyleniem 8 km. Na naszą korzyść, ustalenie Zachodniej granicy (Poczdam 45) Polska uzyskała tereny na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, Warmię i Mazury oraz obszar byłego Wolnego Miasta Gdańsk. Byłe tereny rosyjskie- obszary wyzwolone miały charakter rolniczy i były dość zacofane jedyne ośrodki przemysłowe to zaczątki przemysłu hutniczego i metalowego w Stalowej Woli oraz zagłębie naftowe w rejonie Krosna, przemysł włókienniczy w Białymstoku. Były obszary niemieckie wyzwolone w 45 były znacznie bogatsze i bardziej uprzemysłowione, Śląsk z silnie rozwiniętym przemysłem górniczo-hutniczym, metalowym i chemicznym, łódzki okręg - przemysł włókienniczy, ośrodki przemysłu w Krakowie i Poznaniu, gęstsza sieć linii kolejowych i drogowych, największa urbanizacja na Wschód.

32. Zasady reformy rolnej w PRL i jej porównanie z reformą rolną w II RP

We wrześniu 44 komitet wyzwolenia narodowego wydał dekret o reformie rolnej. W ramach reformy przekazano odpłatnie chłopom 6 mln ha gruntu. Opłacalność za ziemię została ustalona w zbożu w zależności od klasy parcelowanej ziemi na okres 10-20 lat. Powstało ok. 800 tyś nowych gospodarstw. Z założenia reforma rolna była wymierzona przeciwko ziemianom i miała na celu pozyskanie chłopstwa. Istniały różnice w reformie rolnej na poszczególnych terenach. W centralnej i we wschodniej Polsce przyjęto granice ziemi pow 50 ha, w części Zachodniej do 100 ha. W reformie z 1925 roku weszła w życie ustawa o dobrowolnej parcelacji majątków powyżej 180 ha (300 ha na obszarze kresów) z wyjątkiem majątków uprzemysłowionych do 700 ha za odszkodowaniem w cenie rynkowej ziemi. Rocznie planowano rozparcelować 200 tyś ha. Rząd posiadał prawo do parcelacji urzędów. Przeprowadzone w okresie międzywojennym parcelacje nie zadowoliły mieszkańców wsi. Reforma rolna z 44 była celowa, bo bez niej nie byłoby warunków do szybkiej odbudowy zniszczonych folwarków.

33. Zasady nacjonalizacji przemysłu

Większość dużych i średnich fabryk została przejęta przez państwo zaraz po wypędzeniu Niemców, fabryki nie miały opiekunów poza wojskiem milicją i robotnikami, właścicielem znacznej części zakładów było przed II wojną światową - państwo polskie. Upaństwowienie fabryk miało na celu likwidację zależności od kapitałów obcych, których role w gosp. II RP oceniano negatywnie. Ustawa o nacjonalizacji została uchwalona w styczniu 1946r. (powyżej 50 robotników na jedną zmianę). Kapitał prywatny przekreślał zainteresowanie szybką odbudową, od której zależało ograniczenie bezrobocia. Upaństwowienie przemysłu z jednej strony wynikało z określonych założeń ideologicznych, nastawionych na likwidację własności prywatnych, z drugiej strony z realnych potrzeb gosp. Kraju.

34. Rola planowania w PRL

Listopad 1945-CUP (Centralny Urząd Planowania przy KARM kierowany przez CZ. Bobrowskiego). Cele i opracowanie państwowych planów gospodarczych, analizowanie zagadnień gospodarczych i opiniowanie wniosków, projektowanie planów rozdziału dóbr oraz kontrola wykonywania planów i uchwał KERM. Plan inwestycyjny od 04-12 1946 (planowanie wydatków sum na inwestycje finansowe lub kontrolowane przez państwo oraz inwestycje prawa publicznego). Plan Odbudowy Gospodarczej na lata 1947-1949, Konstytucja planu 3-letniego przewidywała system trójstrefowy, 01.10.1947-dekret o planowanej gosp. narodowej, GUPP- Główny Urząd Planowania Przestrzennego-plan zagospodarowania przestrzennego kraju, 1947- plan finansowy państwa.

35. Założenia i realizacja Planu Trzyletniego

1947-1949 Plan odbudowy gosp. Polski

ZAŁOŻENIA: kontynuowanie odbudowy zniszczonych fabryk bez podejmowania budowy nowych(pierwsze 2 lata) dopiero w ostatnim roku powstania. Nowe inwestycje- podniesienie stopy życiowej do poziomu przedwojennego- przekroczenie poziomu produkcji przemysłowej i rolnej z 1938 r.- scalenie gospodarstw ziem Wschodnich i Zachodnich. „Bitwa o handel” wzrost wydajności pracy.

REALIZACJA: odbudowany został przemysł, powstały jego nowe gałęzie, rozpoczęto produkcje statków pełnomorskich, przemysł maszynowy się rozwinął, uruchomiono fabrykę samochodów ciężarowych w Starachowicach, zlikwidowano większość prywatnych sklepów i hurtowni. Dochód narodowy w tym roku 1949 był wyższy o 24% niż w 1938r. i 53% w stosunku do 1947r.

36. Założenia i realizacja Planu Sześcioletniego

ZAŁOŻENIA: bardzo szybka industrializacja kraju, oparta na przemyśle ciężkim i maszynowym, planowano budowę nowych zakładów ( 14 elektrowni, 12 kopalń węgla, 35 kopalń rudy żelaza, fabryki obrabiarek i wiele innych) wzrost produkcji rolnej- kolektywizacja polskiego rolnictwa.

REALIZACJA: budowa przemysłu surowcowego i energetycznego, stworzono przemysł stoczniowy, samochodowy, budowy maszyn, rozwinięto fabryki obrabiarek i sprzętu elektronicznego, nie rozwinięto przemysłu lekkiego, nie wykonano zadań w zakresie produkcji rolnej, nie powiodły się próby szybkiej kolektywizacji wsi, nastąpiło obniżenie stopy życiowej ludności pojawiły się trudności w zaopatrzeniu, nastąpił proces dewastacji środowiska naturalnego.

37. Kolektywizacja rolnictwa

Czyli przymusowe łączenie indywidualnych gosp. W wielkie spółdzielcze przedsiębiorstwa. Program ten został narzucony przez biuro inf. Partii komunistycznych i robotniczych w 1948, spotkało się to z oporem chłopów. Ponieważ uważali oni że wspólne gospodarstwo spowoduje upadek rolnictwa i zmniejszy ich dochody. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne tworzone w wielu przypadkach w wyniku stosowania środków przymusu ekonomicznego, administracyjnego i karno-sądowego mimo że wstapienie do nich było dobrowolne, a wstępujących zachęcano niższymi podatkami, łatwością zdobywania narzędzi i maszyn, kredytów itp. Skutkowało to na ziemiach odzyskanych gdzie chłopi nie mieli maszyn ani narzędzi zaś na ziemiach dawnych chłopi nie popierali tego i stosowano wobec nich różne formy zastraszania do 1956r. objęła ona 10% obszaru ziemi uprawianej ale produkcja rolna spadła ponieważ wydajność spółdzielni była niższa niż indywidualnych rolników. Dlatego wiele spółdzielni w 1956r za rządów Gomułki podjeło decyzje o rozwiązaniu powrócono do poprzedniej formy.

38. Przedstaw przebieg „quasi” cyklu gospodarczego PRL

W trakcie rozwoju gospodarczego powojennej Polski obserwujemy prawidłowości układające się w quasi cyklu, którego poszczególnym formom ((prokonsumpcyjna) forsownego uprzemysławiania (industrializacji), manewru gospodarczego) odpowiadały określone zmiany w założeniach polityki gospodarczej i społecznej. Zwroty polityczne wyznaczają granicę etapów. Zwroty te wynikały między innymi z polityki gospodarczej i związanego z nimi rosnącego niezadowolenia ludności. Granice tych etapów: -październik 56 rok. dojście do władzy Władysława Gomułki i jego ekipy. -grudzień 70 dojście do władzy Edwarda Gierka. -sierpień 80 powstanie „Solidarności”, a ostateczna granica 89 roku i załamanie się systemu komunikacyjnego w Polsce. 3 pierwsze okresy a były to lata 44-56, 56-70, 70-80 były podobne ze względu na tendencje rozwojowe, natomiast w ostatnim etapie przypadającym na lata 88-89 uległy one zmianom pod wpływem sytuacji politycznej w kraju. W każdym z okresów występowały 3 fazy : pokonsumpcyjna, forsownej industrializacji i manewru gosp.

39. Scharakteryzuj fazy pro konsumpcyjną, forsownej industrializacji, i manewru gospodarczego

Faza prokonsumpcyjna: polityka władz tej fazy w następujących po sobie okresach (w latach 44,56,70,81) starała się pozyskać społeczeństwo lub przynajmniej pewnych grup społecznych. Proklamowano więc potrzeby przyciągania do współpracy bezpartyjnych. Uregulowanie stosunków z kościołem katolickim. Jeżeli chodzi o politykę gospodarczą faza ta charakteryzowała się działaniem na możliwie jak najszybciej i odczuwalnej poprawie warunków życia i ludności. Jednak taka polityka zawsze była krótkotrwała więc zastępowano ją polityką forsownej industrializacji. Ta faza w Polsce oznaczała rozbudowę przemysłu pracującego na potrzeby inwestycyjne i zbrojeniowe. Przepisy pozwalały na rozwój przemysłu ciężkiego to jednak powodowało narastanie trudności w gospodarce a w szczególności w życiu społecznym, a także politycznym. Kiedy to wyżej wymienione trudności mogły załamać wykonanie planów rocznych czy wieloletnich przeciwdziałaniem stało się proklamowanie tzw. manewru gospodarczego. Manewr ten miał za zadanie zmniejszyć dysproporcje w gospodarce kraju. Przechodzenie od fazy I (prok) do fazy II (f ind) powodowało ograniczenia funkcji opiekuńczych państwa. Efektem tego było niezadowolenie społeczeństwa, co z kolei powodowało ograniczenia zakresu swobód politycznych. Rozszerzony zostały natomiast policyjne swobody, zarządzanie. Dlatego też tendencja polityki gospodarczej Państwa wpływały na politykę i na odwrót.

40. Polityka gospodarcza ekipy Gomułki

W październiku 56 roku na pierwszego sekretarza KZPZPR został wybrany Władysław Gomułka- fanatyczny komunista, nie znający się na gospodarce, słabo wykształcony. W pierwszym etapie realizowano niektóre formy Polityki Gospodarczej. Rozliczono nielicznych zbrodniarzy stalinowskich, wstrzymano kolektywizację wsi, pozwolono na swobodniejszą prasę, ograniczono produkcję zbrojeniową i wypowiedziano niekorzystne dla Polski umowy z ZSRR. Pierwsze lata rządu Gomułki przyniosły rozwój gospodarki. Płace realne wzrosły od 8-10%. Pod koniec lat 60 sytuacja gospodarcza pogorszyła się. Duża część społeczeństwa nie była zadowolona z rządu Gomułki. Po tym jak Izrael zaatakował państwa arabskie Gomułka zwalczał obywateli pochodzenia żydowskiego. W 67 roku wybuchły manifestacje i strajki studenckie w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie. 70 rok kierownictwo partii postanowiło podnieść ceny podstawowych artykułów żywnościowych i zbrojeniowych. 14 grudnia 70 wybuchł strajk w stoczni gdańskiej. Nastąpiły starcia z policją, padły strzały i ofiary śmiertelne. Gomułka zezwolił na użycie broni. W starciach w ciągu 4 dni zginęło 45 osób. Po tej sytuacji 70 roku zebrało się 7 plenum KC. I wybrano na I sekretarza E. Gierka.

---