Formy spędzania czasu wolnego przez osoby niepełnosprawne
Człowiek niepełnosprawny ruchowo to osoba której stan fizyczny powoduje trwałe lub okresowe utrudnienia, ograniczenie lub uniemożliwienie wypełniania zadań, ról społecznych według przyjętych kryteriów i obowiązujących norm.
Niepełnosprawność ogranicza w większości przypadków aktywność ruchową. Potęguje tym samym biologicznie szkodliwe skutki hipokinezji. Zwiększanie aktywności ruchowej ludzi niepełnosprawnych stwarza naturalny bodziec przyśpieszający i wspomagający procesy odnowy, regeneracji, a nawet kompensacji funkcji niepełnosprawnego organizmu. Ruch jest bodźcem o szerokim korzystnym oddziaływaniu na organizm człowieka.
Rekreacja ruchowa pozwala w części kompensować występujące braki, usuwać przykre uczucie mniejszej wartości, utrzymywać kontakty społeczne, integrować ludzi niepełnosprawnych ze społeczeństwem. Należy ją traktować w kategoriach rozrywki, relaksu, środka terapeutyczno-wychowawczego łagodzącego skutki inwalidztwa, umożliwiającego sprawdzenie swoich sił w różnych, często trudnych warunkach.
Rekreacyjna aktywność ruchowa podejmowana przez ludzi niepełnosprawnych stanowi środek przedłużenia lub wzbogacenia form terapii, środek pobudzania i rozwijania zainteresowań światem oraz stwarza możliwość uczestniczenia w życiu społecznym. W takim ujęciu rekreacja ruchowa staje się czynnikiem psychoterapii i psychoprofilaktyki, uodparniając człowieka niepełnosprawnego na niepowodzenia, przeciwieństwa życia, pomagając przezwyciężyć lęki i kompleksy.
Czas wolny dla osób niepełnosprawnych jest, tak jak dla osób zdrowych, czasem wypoczynku i odprężenia. Przeznaczony jest na zdobycie nowych sił, przywrócenie równowagi psychicznej i fizycznej po męczących zajęciach szkolnych. Spełnia ważną funkcję kompensacyjną i rekreacyjną, gdyż niepełnosprawni spożytkowują więcej energii i sił na działalność szkolną i zawodową niż osoby pełnosprawne. Stąd też właściwe jego zagospodarowanie ma tym większe znaczenie.
Bardzo ważne jest też zdrowotne znaczenie czasu wolnego. Czyn-nikiem sprzyjającym relaksowi jest świeże powietrze i ruch fizyczny. Dla osób niepełnosprawnych szczególne znaczenie mają gry i zabawy , a emo-cje z nimi związane wpływają korzystnie na samopoczucie psychiczne i fizyczne. Aby czas wolny młodzieży niepełnosprawnej spełniał wartość rehabilitacyjną, należy stwarzać sytuacje, w których osoby te będą przejawiały inicjatywę, aktywność i umiejętność organizowania zajęć ( okazja do samodzielności i samostanowienia o sobie). Takie wykorzystywanie czasu wolnego daje im poczucie swobody, przyjemności i satysfakcji. Należy uświadomić młodzież o konkretnych celach dotyczących działań organizacyjnych w czasie wolnym, gdyż brak świadomości celów i podejmowanych działań może spowodować niezadowolenie, obojętność, brak koncentracji uwagi, oraz chęć rezygnacji. Stawianie celów uwzględniających ich upodobania i potrzeby, a także poziom dojrzałości społecznej, pozwala wy-zwolić ich aktywność, samodzielność oraz nawiązać kontakt emocjonalny z grupą wspólnie spędzającą czas wolny.
Bez względu na cechy społeczno-demograficzne do dominujących form rekreacji ruchowej podejmowanych przez osoby niepełnosprawne można zaliczyć proste formy aktywności ruchowej, nie wymagające znaczących nakładów finansowych takie jak: spacer, bieg.
Formy rekreacji ruchowej podejmowane przez osoby niepełnosprawne ruchowo w czasie wolnym:
spacerowanie,
bieganie,
jazda rowerem,
pływanie i ćwiczenia w wodzie,
ćwiczenia w siłowni,
rekreacyjne uprawianie gier zespołowych,
wykonywanie specjalistycznych ćwiczeń.
Badanie zagadnień rekreacji ruchowej osób niepełnosprawnych ruchowo to proces ciągły. W strukturze czasu wolnego osób niepełnosprawnych ruchowo rekreacja ruchowa zajmuje szczególne miejsce. Dobrowolne wykorzystywanie różnorodnych form aktywności ruchowej w czasie wolnym przyczynia się do zaspokojenia wielu potrzeb natury psychofizycznej i społecznej. Rekreacja ruchowa pełni szereg ważnych funkcji, w tym zdrowotną, wypoczynkową, rozrywkową, kompensacyjno-korekcyjną
Czas wolny młodzieży niepełnosprawnej, a szczególnie sposób jego wykorzystania stanowi ważny element planowanej działalności rewalidacyjnej.
Czas wolny to czas pozostający do osobistej dyspozycji młodzieży. W tym czasie wykonuje ona czynności dobrowolnie.
Dla młodzieży ze szkół masowych czas wolny to odpoczynek, relaks, czas na rozwijanie swoich hobby. Natomiast dla młodzieży niepełnosprawnej czas odpoczynku , który jest odpowiednio zaplanowany, wypełniony różnorodnymi treściami może stanowić -i powinien - czynnik ciągłej stymulacji . Powinien on być tak wykorzystany aby formy jego spędzania usprawniały zaburzone obszary rozwoju.
Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że młodzież ma bardzo szeroki repertuar form wykorzystania czasu wolnego od:
nic nie robienia
sport
taniec
spacery
słuchanie muzyki
spotkania towarzyskie
dyskoteki
twórczość typu haft, rysunek, rzeźba, malowanie na szkle
oglądanie telewizji
gry na komputerze.
Jeżeli pozostawimy młodzieży zupełną swobodę w organizacji swojego czasu wolnego /zbyt długie godziny spędzane przy komputerze, spotkania i wałęsanie się z ludźmi marginesu etc./ to możemy narazić ją na działanie niekorzystnych skutków jego wykorzystania .
To czym zajmuje się młodzież w czasie wolnym zależy od płci, stopnia i rodzaju niepełnosprawności, zainteresowań oraz warunków społeczno - ekonomicznych danej rodziny, w której funkcjonuje dziecko.
Mimo , iż występuje duża różnorodność w zakresie form spędzania czasu wolnego największy procent młodzieży poświęca swój czas wolny na oglądanie telewizji. Jest to zjawisko pozytywne gdyż oglądanie telewizji /odpowiednio ukierunkowane/ ma równocześnie charakter wypoczynkowy, rozrywkowy i edukacyjny.
Z drugiej zaś strony oglądanie niewłaściwych programów czy filmów może wywołać u młodzieży wzrost agresji, lęki itp.
Wiele osób wskazało również na ważność kontaktów towarzyskich i spędzanie czasu w dyskotece. Osoby te oceniły się równocześnie jako atrakcyjne i lubiane. Młodzież ta w ten sposób spędza około 75% swojego wolnego czasu.
Osoby ciche, spokojne cenią sobie wykorzystanie swojego czasu wolnego podczas słuchania muzyki w domu, wykonywaniu różnego rodzaju robótek ręcznych , majsterkowaniu , bądź przeglądaniu kolorowych czasopism.
Młodzież nie powinna być pozostawiona sama sobie w organizacji czasu wolnego. Wiadomo, że okres młodzieńczy to czas buntu, chęci wyrażania własnego „ja” często jakże odmiennego od wyobrażeń czy oczekiwań rodzica , nauczyciela czy wychowawcy. Ale to właśnie my nauczyciele, rodzice, wychowawcy powinniśmy w sposób delikatny, subtelny podsunąć młodzieży właściwe formy i sposoby jego spędzania. Będziemy mieli pewność, że młodzież nasza odpoczywając, robiąc właściwie to co lubi jednocześnie usprawnia się. Dobrze spędzony czas wolny , który jest wartościowo wykorzystany wpłynie też korzystnie na sferę dydaktyczną , emocjonalną i społeczną młodzieży. Przyczyni się do wszechstronnego jej rozwoju, lepszego funkcjonowania w środowisku szkolnym, rodzinie , grupie rówieśniczej i społeczeństwie. Może on przyczynić się nie tylko do nabywania nowych umiejętności, rozbudzania aktywności, łagodzenia różnych patologicznych zachowań. Pomoże on młodzieży niepełnosprawnej w pełni zintegrować się ze społeczeństwem .
Czas wolny uczniów upośledzonych umysłowo
Przez czas wolny dzieci i młodzieży szkolnej należy rozumieć czas, który pozostaje po
zaspokojeniu potrzeb organizmu, wypełnieniu obowiązków szkolnych i domowych, w którym
mogą oni wykonywać czynności według swoich upodobań, związane z wypoczynkiem, rozrywką i zaspokajaniem własnych zainteresowań. Czas wolny ucznia - jego ilość, treść i sposób zagospodarowania - wywiera duży wpływ na jakość życia codziennego jak i na późniejsze przystosowanie do funkcjonowania społecznego.
Z. Skórzyński formułuje zestaw następujących potrzeb indywidualnych związanych z czasem wolnym:
· potrzebę odnowy (regeneracji) sił fizycznych i psychicznych,
· potrzebę udziału w rozrywce i zabawie,
· potrzebę uczestnictwa w kulturze,
· potrzebę otrzymywania i wymiany informacji,
· potrzebę refleksji i kontemplacji.
Zdaniem A. Hulka czas wolny osób upośledzonych umysłowo należy rozpatrywać z dwóch punktów widzenia - tych samych wartości co u osób pełnosprawnych i dodatkowych, związanych z rodzajem i stopniem upośledzenia. Osoby niepełnosprawne z uwagi na różne uwarunkowania obiektywne (np. trudności z poruszaniem się) i subiektywne (brak przekonania o możliwościach aktywnego życia) mają dużo czasu wolnego. Czas ten nie jest na ogół właściwie zagospodarowany i wykorzystywany w procesie rehabilitacji społecznej.
Również badania H. Borzyszkowskiej potwierdzają, że upośledzeni umysłowo dysponują dużą ilością czasu wolnego. Natomiast - wieloczynnikowo uwarunkowana - ich postawa wobec życia powoduje, że jest on marnotrawiony. Jedynie właściwe postępowanie dorosłych, dobre wzorce oraz uczestnictwo niepełnosprawnych w zorganizowanych zajęciach mogą "nauczyć" ich efektywnego zagospodarowania czasu wolnego.