I Definicja akcji:

Akcja ( od łac. actio - działanie, działalność, przedsięwzięcie) jest papierem wartościowym stwierdzającym bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym do partcypacji w jej zyskach w formie tzw. dywidendy (od łac. divido - dzielić, podzielić) oraz do majątku spółki - w razie jej likwidacji.

Właściciel akcji (akcjonariusz) nie jest zobowiązany do osobistej pracy na rzecz spółki, a jej prowadzenie może być powierzone osobom spoza kręgu akcjonariuszy. Spółka jest bowiem odrębnym podmiotem praw i obowiązków. Dysponuje ona własnym majątkiem, którego źródłem są emitowane akcje i tym majątkiem odpowiada za zobowiązania. Natomiast odpowiedzialność akcjonariuszy ogranicza się do kwoty, na jaką opiewają będące jego akcje.

II Znaczenie akcji:

Akcja stanowi odpowiednik części kapitału spółki, który jest finansową podstawą jej działalności i materialnej odpowiedzialności za podejmowane zobowiązania. W odróżnieniu od obligacji, która jest formą pożyczki podlegającej zwrotowi w ustalonym terminie, wartość akcji nie może być zwrócona akcjonariuszowi w czasie trwania spółki (poza szczególnymi przypadkami przewidzianymi w prawie), a po jej likwidacji upoważnia do udziału w majątku spółki, ale dopiero po uprzednim zaspokojeniu wszelkich innych zobowiązań, w tym także ewentualnych zobowiązań z tytułu emisji obligacji. Akcjonariusz może jednak odzyskać gotówkę wyłożoną na zakup akcji przez ich odprzedaż innej osobie.

Od wartości akcji nie może być wypłacone oprocentowanie, gdyż stanowi ona element kapitału ulokowanego w przedsięwzięciu, dającego prawo do korzyści tylko wówczas, gdy jest ono zyskowne na tyle, że umożliwia wydzielenie dywidendy. Spośród różnych papierów wartościowych akcje najczęściej wiążą się z przemieszczaniami realnego kapitału w sferze gospodarczej, a zwłaszcza z jego przepływami z dziedzin mniej do więcej opłacalnych.

Dochody z akcji:

Lokowanie oszczędności w akcjach jest bardziej ryzykowne niż w obligacjach, zwłaszcza wobec możliwości niepowodzenia danego przedsięwzięcia lub wobec wystąpienia dekoniunktury gospodarczej. Jednak w razie powodzenia uruchomionego przy pomocy kapitału akcyjnego przedsięwzięcia może ono przynieść właścicielowi znacznie większe korzyści, aniżeli systematycznie pobierane odsetki od pożyczki według z góry ustalonej stopy.

Ryzyko towarzyszące lokatom kapitałów w akcjach musi być odpowiednio opłacane udziałowcom. Dlatego poziom wypłacanych dywidend w stosunku do wydatków poniesionych na nabycie akcji powinien być wyższy, niż wynoszą odsetki od znacznie bezpieczniejszych lokat w banku. Powinien on być także wyższy, aniżeli wynoszą odsetki pobierane od pożyczek obligacyjnych, przy których inkasowanie dochodów jest pewniejsze niż dywidend przysługujących akcjonariuszom. W przeciwnym przypadku posiadacze kapitałów i oszczędności nie widzieliby interesu w lokowaniu środków
w akcjach i skoncentrowaliby swoją uwagę na deponowaniu kapitałów w bankach
i w obligacjach, gdzie ryzyko jest mniejsze.

Niezależnie od dywidendy akcje dobrze prosperujących przedsiębiorstw mogą zapewnić posiadaczom korzyści ze względu na wzrost wartości rynkowej walorów.
W przeciwieństwie do obligacji, których wartość nominalna może ulegać z biegiem czasu znacznej nawet deprecjacji w skutek inflacji ( z wyjątkiem obligacji indeksowanych) wpływ tego czynnika na wartość realną akcji nie ma znaczenia. W miarę postępującej inflacji rośnie bowiem odpowiednio wartość majątku i zysk spółki, jeśli jej kondycja ekonomiczna nie ulega pogorszeniu, a w ślad za tym ulega także zwiększeniu wartość rynkowa akcji w nominalnym ujęciu.

Przy ogólnie wyższym poziomie dochodów z akcji są one znacznie zróżnicowane, tj. niektóre akcje przynoszą szczególnie wysokie, często kilkakrotnie wyższe w porównaniu
z odsetkami od lokat bankowych lub obligacji, dywidendy, ale nierzadko część akcji nie przynosi żadnych dochodów, a nawet ich właściciele tracą po pewnym czasie ulokowany
w tych walorach kapitał (akcje stają się bezwartościowe).

III Klasyfikacja akcji według rodzajów

Akcja

Na okaziciela Imienne

Gotówkowe Aportowe

Zwykłe Uprzywilejowane

Źródło: Witold Bień „Rynek papierów wartościowych”

1. W zależności od przepisów prawa, jak również postanowień statutu spółki akcje możemy podzielić na:

• imienne

• na okaziciela

Możliwe jest również posługiwanie się akcjami, których część jest imienna, część zaś opiewa na okaziciela. Jeżeli prawo lub statut tego nie zabrania, akcjonariusz ma prawo żądać zmiany akcji imiennej na dokument na okaziciela, jak również może wystąpić o zmianę akcji bezimiennej na imienną.

Akcja imienna powinna zawierać nazwisko i imię właściciela (nazwę osoby prawnej będącej właścicielem). Jest ona ewidencjonowana w księdze akcji imiennych, którą spółka ma obowiązek prowadzić, zawierającej obok imienia i nazwiska (nazwy) właściciela jego adres. W księdze odnotowuje się także wszelkie zmiany własności akcji.

W stosunku do akcji imiennych mogą obowiązywać pewne ograniczenia przy przenoszeniu prawa ich własności przewidziane w prawie lub statucie.

Akcja na okaziciela ułatwia bardzo procedurę jej przenoszenia, która może ograniczyć się do wręczenia takiego waloru nabywcy - bez składania pisemnych oświadczeń o przekazaniu praw na nabywcę. Z tych też względów przy akcjach na okaziciela nie mogą obowiązywać ograniczenia przy ich zbywaniu.

Akcje bezimienne nie są rejestrowane w księdze prowadzonej przez spółkę. Kontakt akcjonariusza ze spółką jest wówczas bardzo luźny, a różnego rodzaju zawiadomienia kierowane są do właściciela spółki przy pomocy ogłoszeń w publikatorach.

W Polsce akcje dopuszczalne do publicznego obrotu są wyłącznie akcjami na okaziciela. Spółka będąca emitentem składa je do depozytu bankowego, natomiast akcjonariusz otrzymuje tylko świadectwo depozytowe, określające m.in. ilość i wartość nominalną posiadanych walorów. Stanowi ono dowód posiadania akcji, umożliwiający akcjonariuszowi wykonywanie w pełni praw jakie mu z tego tytułu przysługują.

2. Ze względu na formę pokrycia równowartości akcji możemy wyodrębnić akcje:

• gotówkowe

• aportowe

Akcje gotówkowe mogą być wydawane nawet już po ich częściowej zapłacie
(nie mniej jednak niż 25% ich nominalnej wartości), uzupełnionej po zarejestrowaniu spółki
w sposób określony w statucie. Jednak do czasu pełnego opłacenia akcje muszą być imienne,
a w ich treści odnotowuje się kolejne wnoszone wpłaty. Natomiast akcje bezimienne
(w tym również świadectwa depozytowe) mogą być wydawane dopiero po pełnym opłaceniu
( do tego czasu akcjonariusze legitymują się świadectwem tymczasowym).

Jak z powyższego wynika, wśród akcji gotówkowych można wyodrębnić dokumenty opłacane:

• całkowicie

• częściowo

Podział ten ma istotne znaczenie przede wszystkim przy ustalaniu wielkości dywidendy. Jest ona bowiem określona w stosunku do faktycznie dokonanych wpłat na akcje, a nie do ich wartości nominalnej, jeżeli nie wniesiono jeszcze pełnego pokrycia tych walorów.

Akcje aportowe powinny być w pełni pokryte jeszcze przed zarejestrowaniem spółki (przyjmuje się bowiem założenie niepodzielności aportu na raty). Ze względu na konieczność szczególnie wnikliwej kontroli oszacowania wkładów rzeczowych - niezależnie od specjalnej procedury ich wyceny - akcje aportowe powinny być imienne do momentu zatwierdzenia przez walne zgromadzenie sprawozdania oraz bilansu, a także rachunku zysków i strat po drugim roku działalności spółki. Ponadto w tym okresie akcje aportowe nie mogą być zbywane.

Jeżeli minimalną nominalną wartość pojedynczej akcji ustala się na niskim poziomie, to w celu uproszczenia operacji dokonywanych z nabywcami większych ilości akcji mogą one być ujmowane łącznie.

Z tego punktu widzenia można rozróżnić akcje:

• pojedyncze, jeżeli dokument opiewa na wartość nominalną jednej akcji,

• zbiorcze, jeżeli w jednym dokumencie ujmuje się więcej niż jedną akcję, podając ich ilość, wartość nominalną pojedynczej akcji oraz ich łączną wartość.

3. W zależności od uprawnień jakie przysługują akcjonariuszowi wyróżniamy następujące rodzaje akcji:

• zwykłe

• uprzywilejowane

Akcje zwykłe upoważniają ich posiadacza do głosowania w sprawach wyboru rady nadzorczej, kierunków rozwoju spółki oraz do udziału w wypracowanych przez spółkę zyskach proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji.

Akcje uprzywilejowane oznaczają dopuszczalną prawem nierówność uprawnień akcjonariuszy. Umacniają one pozycje konkretnych osób (głównie założycieli), dążących do zapewnienia sobie istotnego, a niekiedy decydującego wpływu na działalność spółki, obsadę jej władz itp., jak również do specjalnych korzyści materialnych. Akcje uprzywilejowane powinny być imienne, a w razie zmiany ich na dokumenty na okaziciela przywileje zazwyczaj wygasają. Kolejny nabywca akcji powinien zatem przed dokonaniem transakcji uzyskać odpowiednie informacje na temat przywilejów, jakie statut może zastrzec dla części akcji.
W ten sposób może zorientować się, w jakim stopniu te przywileje uszczuplają uprawnienia
i korzyści wynikające z posiadania akcji zwykłych.

Przywileje formułowane są w statucie spółki i mogą one dotyczyć:

• prawa głosu,

• dywidendy,

• podziału majątku w razie likwidacji spółki,

• niektórych innych praw (np. pierwszeństwa poboru akcji z nowej emisji).

Specyficzną odmianą są akcje pracownicze, których emisja lub sprzedaż ograniczona jest do kręgu osób zatrudnionych w spółce. Są one z reguły imienne, a statut może przewidywać dla tych akcji określone przywileje, jak również ograniczenia ich cesji na inne osoby nie pracujące w spółce. W emisji takich akcji upatruje się często jedną z form współdziałania pracowników w zarządzaniu firmą (tzw. akcjonariat pracowniczy)
i współodpowiedzialności załóg za jej pozycję finansową.

W Polsce akcje pracownicze stanowią jeden z elementów prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Podlegające temu procesowi firmy państwowe przekształcane są w pierwszym etapie w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. W następnym etapie akcje podlegają sprzedaży osobom fizycznym i prawnym. Jednak część akcji udostępniona jest pracownikom darmo lub według cen obniżonych w stosunku do cen sprzedaży akcji innym osobom fizycznym.

IV Wycena akcji

Wycena akcji, podobnie jak wycena innych instrumentów finansowych, polega na ustaleniu jej wartości w celu zidentyfikowania akcji niedowartościowanych (które można kupić) lub akcji przewartościowanych (które można sprzedać).

W przypadku pozytywnych wniosków płynących z poprzednich etapów analizy fundamentalnej i decyzji kupna akcji spółki, pojawia się naturalne pytanie o sprawiedliwą cenę akcji, tzn. cenę, która odpowiadałaby wartości. To zagadnienie rozwiązuje się na etapie wyceny.

Uważa się, że istnieje wartość wewnętrzna akcji (WWA). Przyjmuje się też, że rynek nie jest doskonały, stąd też różnica ceny akcji od "prawdziwej" wartości (fair value), którą jest wartość wewnętrzna.

Jeżeli:

• wartość wewnętrzna akcji jest wyższa niż jej cena - akcja jest niedowartościowana - należy kupić tę akcję,

• wartość wewnętrzna akcji jest niższa niż jej cena - akcja jest przewartościowana - należy sprzedać tę akcję.

Rys 1. Wzajemna relacja między ceną akcji a jej wartością wewnętrzną (WWA)

Źródło: "Wyznaczanie punktów zwrotnych indeksu Wig przy pomocy wybranych metod analizy czasowej." Krzysztof Borowski

Istnieje wiele sposobów wyceny akcji. Ogólnie mówiąc wycena akcji sprowadza się do ustalenia wartości wycenianej firmy tj. wartości wewnętrznej akcji.

Wartość pojedynczej akcji otrzymujemy poprzez podzielenie wartości firmy przez liczbę wyemitowanych przez spółkę akcji. W przypadku kolejnych emisji jako liczbę akcji spółki w danym okresie przyjmuje się: średnią arytmetyczną lub średnią ważoną (okresem do emisji i po emisji) z liczby akcji na początku okresu sprawozdawczego i na koniec.

Proces kalkulacji wartości firmy odbywa się w oparciu o szablonowe formuły matematyczne.

W celu dokonania prawidłowej wyceny przedsiębiorstwa należy uwzględnić szacunki dwóch wartości: majątku przedsiębiorstwa oraz stopnia zorganizowania środków i czynników produkcji z punktu widzenia zdolności do przynoszenia zysków. Ta druga wartość nazywana jest w literaturze wartością firmy (wartością reputacji - goodwill).

Z uwagi na obszerność tematyki metod wyceny przedsiębiorstw poniżej przedstawiamy jedynie zarys najważniejszych metod.

Metody wyceny przedsiębiorstwa można podzielić na cztery grupy:

1. Metody dochodowe - opierają się na prognozowaniu i aktualizowaniu możliwych do wygenerowania przez dane przedsiębiorstwo szeroko rozumianych dochodów.

2. Metody bazujące na kosztach i majątku przedsiębiorstwa - koncentrują się na oszacowaniu wartości poszczególnych składników majątku firmy.

3. Metody porównań rynkowych - dokonywane są przez inwestorów na rynku kapitałowym i opierają się na rynkowej (najczęściej giełdowej) wartości kapitałów własnych i długu.

4. Metody mieszane - uwzględniające cechy i elementy podejścia dochodowego i majątkowego.

Metody dochodowe:

Opierają się na założeniu, że przedsiębiorstwo jest dobrem, którego wartość zależy od korzyści finansowych, jakie przyniesie ono właścicielowi w przyszłości. O wartości przedsiębiorstwa stanowi zaktualizowana na moment wyceny suma przewidywanych dochodów finansowych. Istotą tych metod jest określenie wielkości strumieni dochodów, jakie wyceniane jednostki są zdolne wykreować w przyszłości. W ramach tego procesu należy:

• określić okres, w którym przedsiębiorstwa będą dysponowały zdolnością do generowania dochodów,

• zaprognozować wielkości dochodów przedsiębiorstw w poszczególnych latach przyjętego horyzontu.

Wśród metod dochodowych wykonujemy wyceny metodą zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych, metodą przyszłych zysków oraz metodami opartymi na wartości dywidendy.

Ogólna formuła wartości, bazującej na dochodach właścicieli przedstawia się następująco:

_(I)

gdzie:

W  ^D - wartość dochodowa wycenianego przedsiębiorstwa
W  _P - wpływy kapitałowe o charakterze zwrotów na rzecz inwestorów
W  _W - wydatki kapitałowe inwestorów na rzecz przedsiębiorstwa
D _D - dywidendy
D _I - inne dochody inwestorów związane z posiadaniem przedsiębiorstwa
q - czynnik dyskonta
t - lata

Przedstawiona powyżej formuła, uważana jest za jedynie prawdziwą, choć jej odzwierciedlenie w praktyce jest mało możliwe. Dlatego też stosuje się rozwiązania upraszczające ogólna formułę wartości.

W literaturze podaje się dochodową wartość wyceny jednej akcji jako:

(II)

gdzie:

P - wartość akcji zwykłej
C _t - dochód z tytułu posiadania akcji uzyskiwany w t-tym okresie
r - wymagana stopa zwrotu inwestora
n - liczba okresów posiadania akcji.

Ze wzoru (II) wynika, że wartość akcji zwykłej określana jest jako suma zdyskontowanych dochodów z tytułu posiadania tej akcji. Wzór ten określa wartość akcji w zależności od wymaganej stopy zwrotu inwestora.

Praktyczne zastosowanie wzoru (II) nie jest takie proste jak w przypadku obligacji. Z reguły przy inwestowaniu (długoterminowym) w akcje nie jest znana liczba okresów posiadania akcji (oznaczona przez n). Często nie wiadomo bowiem, po ilu okresach akcja zostanie sprzedana. Inną podstawową kwestią jest określenie dochodów z tytułu posiadania akcji.

Dochód z tytułu posiadania akcji zwykłej pochodzi z dwóch źródeł:

• zmiany ceny akcji w okresie inwestowania,

• dywidend (ewentualnie innych dochodów, np. wynikających z praw poboru) uzyskanych w okresie inwestowania.

Niedogodnością tego modelu jest trudność oszacowania przyszłych zmiany dywidendy i kursu akcji na giełdzie.

W przypadku inwestora trzymającego akcje bezterminowo wzór otrzymuje postać:

(III)

gdzie:

D_t - oznacza wielkość otrzymanej przez inwestora dywidendy w t-tym okresie

Ze wzoru wynika, że wydłużenie okresu inwestowania powoduje, iż zmiana ceny akcji praktycznie nie ma znaczenia w określaniu wartości akcji. Jedynym źródłem dochodu z akcji stają się dywidendy. Wzór nosi nazwę modelu zdyskontowanych dywidend (dividend discount model). Wartość akcji jest to suma zdyskontowanych dywidend płaconych
w przyszłości.

W literaturze można spotkać różne modele kształtowania się dywidend w przyszłości. Najbardziej popularne z tych modeli to:

1. 
   Model stałej wartości dywidendy - spółka wypłaca stałą dywidendę D. Wzór uzyskuje wtedy postać:
   

2. Model stałego wzrostu dywidendy (tzw. model Gordona - Shapiro) - występuje stałe tempo wzrostu dywidendy, równe g, przy czym r>g. Przekształcenie wzoru (III) daje w tym przypadku wyrażenie:

gdzie:

g - stopa wzrostu dywidendy

3. Model zmiennego wzrostu dywidendy - model dwu faz. Zakłada się w nim, że przez n lat dywidenda rośnie w tempie g ₁, a następnie w mniejszym tempie g ₂  (g ₁  > g ₂). Można pokazać, że wartość akcji w tym modelu wyniesie:

gdzie:

g ₁, g ₂  - stopy wzrostu dywidendy

4. Model zmiennego wzrostu dywidendy - model trzech faz. W którym zakłada się, że przez N lat dywidenda rośnie w tempie g ₁, następnie przez M lat w tempie spadającym równomiernie co roku od g ₁  do g ₂, aby w końcu rosnąć w mniejszym tempie g ₂  (g ₁  > g ₂).

W tym przypadku wzór na wartość akcji jest bardzo skomplikowany.

Tempo wzrostu dywidendy ma istotne znaczenie dla wyceny akcji za pomocą modelu zdyskontowanych dywidend. W praktyce najczęściej stosowany jest model Gordona - Shapiro. Obok problemu oszacowania wymaganej stopy zwrotu pojawia się także kwestia określenia stopy wzrostu dywidendy, oznaczonej przez g. Zazwyczaj korzysta się z danych z przeszłości i stosuje wzór:

gdzie:

r _t - współczynnik zatrzymania (retential ratio) obliczany jako udział zysku zatrzymanego w całości zysku spółki,
r _e - stopa zwrotu z zatrzymanych dochodów, określona np. poprzez współczynnik ROE (return on equity).

Model zdyskontowanych dywidend, przedstawiony za pomocą wzoru (III), nie uwzględnia faktu, że wartość dywidendy otrzymana w dalekiej przyszłości charakteryzuje się większą niepewnością niż wartość dywidendy otrzymana w najbliższej przyszłości. Fakt ten powinien znaleźć odzwierciedlenie w modelu wyceny akcji.

Jednym z pośrednich sposobów uwzględniania tego faktu jest przyjęcie, że wymagana stopa zwrotu nie jest stała, lecz rośnie w miarę upływu czasu. Spowoduje to, że wartość dywidendy w dalszych okresach będzie zmniejszana jeszcze bardziej, niż wynikałoby to z wartości pieniądza w czasie przy stałej stopie procentowej. Zmniejszenie to odzwierciedla właśnie niepewność. W rezultacie otrzymujemy model (zwany modelem "ptaka w garści" - bird in the hand - Gordona), będący uogólnieniem modelu zdyskontowanych dywidend:

Model ten dany jest wzorem:

przy czym: r_t>r_t-1

Oprócz modelu zdyskontowanych dywidend stosowane (choć nieco rzadziej) są jeszcze inne podejścia. Jedno z nich polega na tym, że na podstawie danych historycznych szacuje się model zależności współczynnika cena - zysk od czynników kształtujących ten współczynnik. Do wyznaczenia tego modelu stosuje się statystyczną analizę regresji.

Bibliografia:

W. Bień „Rynek papierów wartościowych”, wyd. Difin, Warszawa 1996 r.

K.T. Jajuga „Inwestycje” wyd. PWN, Warszawa 2001 r.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Akcja
fabryki maszyn i wagonów Zieleniewskiego z 1926

_{n n n}

W^D = ∑ D_Dq_t ± ∑ (W_P-W_W) q_t ± ∑ D_Iq_t

^{t=0 t=0 t=0}

_n

P = ∑ [C_t/(1+r)^t]

^t=1

_∞

P = ∑ [D_t/(1+r)^t]

^t=1

P = D/r

P = D(1+g)/(r-g)

P = D(1+g₁) [1/(r-g₁) - (1+g₁)^N/[ (r-g₁) (1+r)^N] + (1+g₁)^N-1(1+g₂)/ [(r-g₂) (1+r)^N ]]

g = r_t r_e

_∞

P = ∑ [D_t/(1+r_t)^t]

^t=1

W głosowaniu

W dywidendzie

W podziale majątku

Inne przywileje

---