78.ZASADY SĄDOWNICTWA POWSZECHNEGO W II RP
Konstytucja Marcowa stała na gruncie trójpodziału władzy i stosownie do niej sądy były niezawisłe. Natomiast Konstytucja Kwietniowa podporządkowała je prezydentowi. Sądownictwo oparte zostało na zasadach naczelnych, które określały jego stosunek do innych organów władzy, strukturę organizacyjną i zakres kompetencji.
Zasada niezawisłości sadów- art 77 Konstytucji Marcowej głosił, że sędziowie w sprawowaniu swego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Orzeczenia sądowe nie mogą być zmienione przez władzę wykonawczą ani ustawodawczą. Gwarancją niezawisłości był zakaz usuwania i przenoszenia sędziów, ograniczonym wyjątkiem podyktowanym zmianami w organizacji sądownictwa, dokonanymi przez ustawy oraz immunitet sędziowski. Prawo o ustroju sądów z 1928 roku podważało niektóre gwarancje niezawisłości sędziowskiej.
Zasada nominacji sędziów- Konstytucja Marcowa przyjęła zasadę nominacji sędziów z odstępstwem na rzecz sędziów pokoju, którzy mieli być wybierani przez ludność. Sędziów mianował prezydent. Sędziowie grodzcy do 1936 byli mianowani przez ministra sprawiedliwości. Kandydaci na sędziego musieli ukończyć studia prawnicze, odbyć aplikację sądową i złożyć egzamin sędziowski. Nie mogli przynależeć do partii.
Zasada wyłącznej kompetencji sądów w sprawach wymiaru sprawiedliwości- wprowadzała ją Konstytucja Marcowa w art 98 głoszącym, że nikt nie może być pozbawiony sądu, któremu sprawa podlega i że żadna ustawa nie może zamykać obywatelowi drogi sądowej dla krzywdy i strat. W sprawach karnych odejściem od tej zasady było przekazania wykroczeń organom adm. najdalej idące od niej odstępstwo wprowadziło rozporządzenie prezydenta z 1934 roku, które przekazało decyzję w sprawie kierowania osób zagrażających bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu do obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej organom adm ogólnej.
Zasada udziału czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości- konstytucja marcowa przewidywała wybór sędziów pokoju przez ludność oraz udział obywateli w sądach przysięgłych. Prawo o ustroju sądów powszechnych wprowadzało przedstawicieli społecznych do sądów przysięgłych i sądów handlowych. Ławnicy występowali w sądach pracy. Konstytucja Kwietniowa przemilczała udział przedstawicieli społecznych w wymiarze sprawiedliwości. Pozwoliło to na likwidację w 1938 roku sądów przysięgłych. Zrezygnowano także z powoływania sądów pokoju.
Zasada wyłączenia z kompetencji sądów uprawnienia do badania legalności ustaw- nie była kwestionowana ani w teorii ani w praktyce. Sądy były powoływane jedynie do stosowania ustaw. Nie mogły badać zgodności ich treści z postanowieniami konstytucji. Uznano natomiast uprawnienie do badania zgodności z ustawami aktów normatywnych niższego rzędu.
Zasada hierarchiczno- instancyjnej budowy sądów- polegała na podziale sądów na określone stopnie, między którymi występowało hierarchiczne podporządkowanie i przydzielanie im określonych spraw. Była następstwem dopuszczenia środków odwoławczych, umożliwiających kontrolę i zmianę wyroku. Miało zapewnić jednolitość i prawidłowość orzecznictwa. Sądy, które rozpatrywały sprawy merytoryczne były sądami I instancji, sądy które w wyniku apelacji kontrolowały merytoryczna słuszność orzeczeń były sądami II instancji. Sąd III instancji stał na straży jednolitości wykładni przepisów prawa. Kontrolował działalność sądów niższych instancji ze stanowiska prawnego, czyli z punktu widzenia prawidłowego zastosowania przepisów prawa.
7 sądów apelacyjnych w : Warszawie, Krakowie, Łodzi, Lublinie, Katowicach, Toruniu i Wilnie.