79.STRUKTURA SĄDOWNICTWA W II RP- SĄDY POWSZECHNE I SPECJALNE.
Sądy powszechne- ich organizacja została uformowana w pierwszych latach II RP przez utworzenie sądów okręgowych i apelacyjnych i powołanie Sądu Najwyższego. Odrębności dzielnicowe zachowały się w organizacji sądów I instancji, którymi były bądź sądy pokoju, bądź sądy powiatowe. Prawo o ustroju sądów powszechnych z 1928 roku dokonało unifikacji sądownictwa powszechnego. Struktura: sądy grodzkie- okręgowe- apelacyjne- SN. Podział na okręgi sądowe nie pokrywał się z podziałem adm państwa na województwa i powiaty. W 1936 było 548 sądów grodzkich, 45 okręgowych i 7 apelacyjnych.
Sady grodzkie- orzekały jednoosobowo jako I instancja w drobnych sprawach cywilnych i karnych oraz udzielały pomocy sądowej innym sądom.
Sądy okręgowe- były sądami I instancji w ważniejszych sprawach cywilnych i karnych, rozpatrywały odwołania od sądów grodzkich. Rozstrzygały sprawy kolegialne (3 osoby) lub jednoosobowe. Dzieliły sie na wydziały w sądach okręgowych dla orzekania o zbrodniach zagrożonych cięższymi karami i o przestępstwach politycznych miały być utworzone sądy przysięgłych. Do ich powołania na podstawie przepisów prawa o ustroju sądów powszechnych z 1928 roku nigdy nie doszło. Na obszarze byłego zaboru pruskiego zniesiono je w 1919 roku. Sądy przysięgłych działały jedynie na obszarze dawnej Galicji na podstawie przepisów austriackich. Sprawy rozpatrywane były przez Trybunał złożony z przewodniczącego+ 2 sędziów+ ławę przysięgłych. Składająca się z 12 głosów ława 2/3 głosów decydowała o winie. Karę w oparciu o werdykt przysięgłych wymierzał Trybunał. Nie cieszyły sie zaufaniem, zniesiono je w 1938 roku. W sądach okręgowych tworzone były wydziały handlowe- rozpatrywały w składzie: 1 sędzia okręgowy + 2 ławników mianowanych przez ministra sprawiedliwości, z praktyków zaproponowanych przez izby przemysłowo- handlowe. Minister sprawiedliwości powoływał jednoosobowe sądy dla nieletnich.
Sądy apelacyjne rozpatrywały jako II instancja odwołania od sądów okręgowych. Jako I instancja mogły orzekać w sprawach szczególnych, przekazanych im przez ustawy. Orzekały w składzie 3 i 1- osobowym wyjątkowo. Dzieliły się na wydziały.
Sąd Najwyższy- najwyższa instancja dla sądów powszechnych. Rozstrzygał odwołania od wyroków II instancji oraz w innych sprawach przekazywanych przez ustawy. Czuwał nad jednolitością orzecznictwa. SN dzielił się na izby cywilną i karną, a pod koniec II RP też dla spraw adwokatury. Orzeczenia zapadały w składzie 3,5,7, całej izby lub zgromadzenia ogólnego.
SĄDY SZCZEGÓLNE
Sądy wojskowe- opierały sie na ustawie z 1919 znowelizowanej w 1936 roku. Podlegali im żołnierze, podoficerowie i oficerowie, a także niekiedy osoby cywilne. Sądziły na podstawie KK wojskowego i kodeksu wojskowego postępowania karnego.
Sądy pracy- powołane w 1928 roku. Orzekały w spornych sprawach cywilnych wynikłych ze stosunku pracy, sprawach związanych z nauką zawodu, od 1934 w sporach ze stosunku chałupniczego. Komplet sądzący składał sie z sędziego zawodowego i 2 ławników: jeden z ramienia pracodawcy, drugi- pracowników. Odwołanie kierowano do sądu okręgowego lub skarga kasacyjna do SN.
Sądy wyznaniowe- były na obszarze byłego zaboru rosyjskiego. Rozpatrywały spory w sprawach małżeńskich wyznawców określonych wyznań. Organizację i sposób powołania tych sądów określały przepisy wewnętrzne związków wyznaniowych.
Trybunał kompetencyjny- dla sporów między organami adm a sądami. Jego organizację i funkcje określała ustawa z 19235 roku. Składał się z 2 prezesów i 14 członków mianowanych przez prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Istniały też Trybunał Stanu oraz NTA.
Sądy wojskowe dzieliły się na pułkowe, okręgów wojskowych i Naczelny Sąd Wojskowy. W 1920 zniesiono sądy pułkowe ustanawiając zamiast nich sądy wojskowe i marynarki. W czasie wojny przewidywano działalność sądów polowych i sądów eskadr. Sądy wojskowe były dwuinstancyjne i orzekały w sprawach regulaminowych i karnych.
Sądy wyznaniowe- dla katolików diecezjalne, dla ewangelików konsystorskie, dla prawosławnych prawosławne konsystorskie. W pozostałych zaborach sprawy małżeńskie podlegały sądom powszechnym.