Cele i założenia psychologii ogólnej.

Zasadniczy cel jaki przyświeca uczeniu się psychologii to dojście

do poznania i rozumienia jak funkcjonuje człowiek jako złożona istota biopsychospołeczna, na różnych etapach ontogenetycznego rozwoju i w różnych sytuacjach życiowych, uświadomienie sobie przyczyn różnic indywidualnych, warunków prawidłowego funkcjonowania i rozwoju, a także poznania głównych objawów różnego rodzaju odchyleń, zakłóceń i zaburzeń w rozwoju psychicznym człowieka. Cele te osiągnąć można tylko wtedy, gdy opanuje się określony zasób pojęć i terminów psychologicznych, a następnie podejmie się trud poznania mechanizmów, które leżą u podstaw zachowania i zarazem wyjaśniają je oraz pozwalają z użyciem pewnych metod diagnostycznych poznać i lepiej zrozumieć człowieka, by na tej podstawie lepiej mógł funkcjonować w środowisku i osiągnąć homeostazę społeczną. Psychologia to nauka o człowieku; jest nauką empiryczną o procesach regulujących stosunki jednostki z otoczeniem, inaczej mówiąc nauką o mechanizmach warunkujących zachowanie i funkcjonowanie człowieka w różnych sytuacjach.

Metody badań w psychologii.

1. Metody bezpośrednie-introspekcja i retrospekcja(mogą być spontaniczne, niezaplanowane, kierowane, dorywcze, systematyczne)

2. Metody pośrednie

- obserwacja (może być ciągła, doraźna, zamieniona, obserwacja zachowania, wytwory ludzi, wygląd)

- wywiad psychologiczny i społeczny (sondaż)

- testy

- eksperymenty

- ankiety i kwestionariusze (tzw. narzędzia badawcze służą nam w sondażu)

- metody statystyczne do opracowania danych

- skale szacunkowe

W badaniach posługujemy się metodami, narzędziami i technikami.

Psychologiczne koncepcje człowieka

1. Behawiorystyczna koncepcja człowieka.-zdaniem Skindera należy uznać pseudonaukowe poglądy na istotę człowieka głoszone przez filozofów, pedagogów, polityków , ponieważ człowiek jest po prostu układem reaktywnym, a więc nieautonomicznym, lecz całkowicie nieuzależnionym od bodźców zewnętrznych tworzących tzw. środowisko aktywne. Pawłow uwarunkował reakcje na bodziec i opisał warunki, w jakich bodziec zaczyna wywoływać daną reakcję. Watson jako psycholog konsekwentnie odrzucał teorie, by rozwój psychiczny człowieka tłumaczyć warunkami wewnętrznymi. Psychologowie w dalszym ciągu badają wpływ bodźców na nasze zachowania, jednak podkreślają znaczenie wyobraźni i myśli. Jeśli ludzie narkotyzują się, popełniają przestępstwa, czy są agresywni. To dzieje się tak dlatego, że żyją w warunkach pozbawionej odpowiedniej polityki nagradzania i karania, czyli żyją w wadliwie zorganizowanym środowisku społecznym i fizycznym.

2. Koncepcja psychodynamiczna- jest odwrotnością behawioralnej. Bandura uważa, że wszelkie działania-zachowania ludzkie są zależne od wewnętrznych sił dynamicznych zwanych popędami, dążeniami lub potrzebami. Wszelkie działania dewiacyjne ludzi są więc ukierunkowane przez siły wewnętrzne, które wymknęły się spod kontroli zasad społecznie akceptowanych. Stąd wniosek np. przestępców zamiast karcić należy leczyć.

3. Poznawczy sposób widzenia człowieka- przemyślenia psychologów postaci, a także behawiorystów stały się podstawą koncepcji poznawczej człowieka. Ludzkiemu umysłowi przypisano zdolności twórcze, które łączą elementy myślenia w przeżycia. Takie poglądy odrzucali psychologowie postaci np. Kohler. W psychologii postaci człowiek jest widziany jako istota aktywna, która informacje przetwarza, porządkuje i nadaje im sens. Proces wychowania w koncepcji poznawczej jest wychowaniem modelującym, jego zakodowana w pamięci wiedzą i strumieniem aktualnie płynących informacji. Piaget niezmiennie twierdził, że rozwój intelektualny nie zależy jedynie od warunków środowiska jak głosili behawioryści, ale od doświadczeń dziecka i procesów wewnętrznych. Piaget podkreślał, że wzajemne oddziaływanie warunków wewnętrznych i środowiskowych to nic innego, jak aktywna rola dziecka w swoim rozwoju. Wpływ otoczenia na dziecko jest uzależniony od stadium jego rozwoju. W obrębie poglądu poznawczego mniejsze jest zainteresowanie bodźcem jako faktem fizycznym. Interesuje natomiast jak człowiek objaśnia sobie to, co odebrał, w jaki sposób łączy to z innymi faktami, w jaki sposób układa sobie nowe informacje i jak przechowuje je w pamięci, żeby w przyszłości wykorzystać. Spostrzeganie, przypisywanie znaczenia zawartości pamięci, porównywanie z nowymi informacjami oraz podejmowanie decyzji to tylko niektóre przesłanki procesu poznawczego mające wpływ na zachowanie człowieka.

4. Psychoanalityczny sposób widzenia człowieka- Freud badając swoich pacjentów wysnuł wniosek, że przyczyn objawów chorobowych należy doszukiwać się w „nieświadomości”. Początkowo myślał trafić do nieświadomości poprzez hipnozę. Jednak nie do wszystkich pacjentów ta metoda trafiała. Z tego też powodu stworzył metodę wolnych skojarzeń. Analiza snów- Freud doszedł do wniosku, że świadomość jest tylko wierzchołkiem góry lodowej, a nasze zachowania, przeżycia w dużej mierze zależy od zawartości podświadomości. Podczas analizy ludzkiego zachowania nie można nie zwracać uwagi na jej istnienie. Wg Freud'a człowiek rodzi się z nieświadomymi popędami, nad którymi ma niewielką kontrolę. Już małe dziecko dowiaduje się, że ma popędy seksualne i agresywne. Psychoanaliza wzbudzała zainteresowanie szerokich kręgów społeczeństwa, jednak psychologia akademicka w dużej części się odcinała.

5. Psychologia humanistyczna- Maslow- teorie osobowości muszą być rozwijane poprzez badanie osób zdrowych, bo studiowanie ludzi ułomnych, niedojrzałych, chorych może doprowadzić do chorej psychologii i ułomnej filozofii. Wg psychologów humanistycznych, poglądów, ludzie mogą podejmować własne decyzje dzięki temu brać odpowiedzialność za swoje życie. Starają się brać z życia to co najlepsze. Celem jest samorealizacja. W psychologii humanistycznej kreślą niewątpliwie nader korzystny obraz natury człowieka. Ich reprezentanci przyczynili się do tego, że psychologowie zaczęli interesować się pozytywnymi stronami zachowania, miłością, niesieniem pomocy. Badanie stresu zajmuje się np. zależnością między optymistycznym nastawieniem do życia a zdrowiem. Aby zrozumieć samorealizację trzeba pamiętać, że nie może ona być osiągana kosztem innych. Sformułowano zatem ogólny cel nauczania, który ma wpływ na treści wszystkich przedmiotów w szkołach publicznych: samorealizacja jest przy społecznej odpowiedzialności.

Definicje klasyczne i opisowe człowieka

1. Arystoteles wyjaśnia, że właśnie to dzięki czemu ciało wyposażone w organy posiada życie i pełni różne funkcje należy nazwać duszą inaczej zasadą życia.

Dusza= „mieć cel w sobie”. O tym duchowym wymiarze człowieka Arystoteles mówi, że jest on boskim pierwiastkiem w człowieku.

2. Kant podaje, że człowiek jest obywatelem dwóch światów. Z jednej strony należy do przyrody, jest wytworem przyrody, a z drugiej strony przekracza ją, prawa przyrody- transcendentuje poprzez: myślenie twórcze, uczuciowość wyższą, zdolność do decyzji (wolna wola), dążenie do absolutu.

* DEFINICJE OPISOWE

1. Człowiek to mikrokosmos-mały świat-Tales z Miletu

2. Człowiek miarą wszechrzeczy- Pitagoras

3. Człowiek to istota społeczna- Arystoteles i Marks

4. Człowiek to istota kochająca- Scheller

5. Człowiek to istota bawiąca się- Huizing

6. Człowiek to istota symboliczna- Jasters

7. Człowiek to istota religijna- Rudolf Otto

8. Człowiek to istota ekonomiczna- Shmidt

9. Człowiek to twórca-Suchodolski

10. Człowiek to istota historyczna- Hegel

11. Człowiek to istota poszukująca siebie- Sokrates

12. Człowiek to istota pełna grzeczności- Pascal i Nitsche

13. Człowiek to istota dramatyczna i tragiczna- Camus

14. Człowiek to tajemnica- św. Augustyn

15. Człowiek to istota „inna” i „taka sama”- Morris.

Główne twierdzenia w psychologii

1. Psychika jest funkcją mózgu.

2.Prawa rządzące życiem psychicznym są pochodne wobec praw neurofizjologii.

3. Istotą psychiki jako funkcji mózgu jest odzwierciedlenie obiektywnej rzeczywistości.

4. Najwyższą formą odzwierciedlania rzeczywistości jest świadomość człowieka .

5.Człowiek jest istotą aktywną, działającą świadomie i przekształcającą rzeczywistość i siebie.

6. Psychika ludzka jest produktem rozwoju biologicznego pod wpływem czynników społeczno- historycznych, zwłaszcza historycznie zmiennych materialnie i kulturowo, warunków życia.

Różne sposoby widzenia zachowań ludzkich.

Dzięki badaniom mózgu w XIX w. uzyskano ważne dowody na potwierdzenie tezy, że pomiędzy danymi częściami mózgu, a zauważalnymi reakcjami organizmu istnieją ścisłe powiązania. Wielu filozofów przekonanych o niezależności ciała i duszy psychiki. Tą myśl przechwycił także filozof Descartes żyjący w XVII w. Stwierdził jednak, że w mózgu dusza i ciało ma na siebie wzajemny wpływ. Współczesny psycholog skłania się ku biologii i identyfikować raczej z poglądami Spinozy, wg którego ciało i dusz a to tylko dwie strony tej samej rzeczywistości. Niektórzy z psychologów usiłują odkryć zależności pomiędzy cechami dziedzicznymi a zachowaniami. Inni zainteresowani są badaniem mózgu i np. szukaniem odpowiedzi jakie reakcje chemiczne zachodzą kiedy się zakochujemy.

Układ nerwowy jako biologiczne podłoże funkcji psychicznych.

CUN:

- mózg

- pień mózgu

- nerwy czaszkowe

- rdzeń kręgowy

- nerwy autonomiczne (całkowicie niezależne od CUN, kontrolują funkcję narządów wewnętrznych jak np. pracę serca)

- nerwy obwodowe.

Układ nerwowy spełnia odpowiedzialną funkcję sterowania wszystkimi czynnościami organizmu- wegetatywnymi, ruchowymi, sygnalizacyjnymi i umysłowymi. Jest to urządzenie koordynujące, które przewodzi impulsy i integruje czynności; jest materialnym podłożem życia psychicznego.

Układ nerwowy jest organem, który odbiera informacje, wprawia w działanie cały organizm zależnie od sytuacji, regulując stosunki z otoczeniem. „Częściami roboczymi” układu nerwowego są miliardy połączonych ze sobą komórek zwanych neuronami. Sygnały biegną przez komórki nerwowe jak impulsy elektryczne. Jądro komórkowe neuronu kontroluje aktywność komórki i służy jej odradzaniu. Dendryty jednej komórki tworzą synapsę z dendrytami drugiej komórki (impulsy przekazywane są dzięki przekaźnikom chemicznym). Wapń łącząc się z białkiem aktywuje geny odpowiedzialne za pamięć długoterminową.

Układ nerwowy dzielimy na MÓZGOWO-RDZENIOWY i WEGETATYWNY. W każdym z nich można wyróżnić centralny układ i obwodowy. W skład CUN wchodzi mózgowie i rdzeń. Opony mózgowe: wewnętrzna- miękka, środkowa- pajęczynówka, zewnętrzna- twarda. Między tymi oponami jest płyn mózgowo- rdzeniowy.

31 par rdzeniowych kości i 12 par nerwów mózgowych, które tworzą (chronią) nerwy obwodowe.

PŁATY MÓZGOWE:

- płat ciemieniowy

- płat skroniowy

- płat czołowy

- płat potyliczny

MÓZG SKŁADA SIĘ Z:

- kresomózgowia

- pnia mózgowego

- międzymózgowia i śródmózgowia

- tyłomózgowia, w którym jest móżdżek

- rdzeniomózgowia (rdzeń przedłużony).

Kora mózgowa pełni funkcję inicjującą działalność rozmaitych organów poprzez podległe ośrodki nerwowe oraz funkcję kontroli i hamowania będącą wyrazem dominowania mózgu nad działalnością całego układu nerwowego i wiązania w jedność całego organizmu. Kierownicza rola kory mózgowej polega na tym, że procesy przebiegające w niższych ośrodkach mózgu mogą zostać zahamowane. TRZY JEDNOSTKI FUNKCJONALNE MÓZGU:

III SS- Drugi układ sygnalizacyjny-kora mózgowa-fizjologiczne podłoże odzwierciedlania rzeczywistości w słowach (myślenia pojęciowego oraz wyższych czynności umysłu i charakteru). (Najwyższa instancja w mózgu zwana jest intelektualną, zapewnia ludziom funkcjonowanie na najwyższym poziomie; Pawłów-> reagujemy na słowa, czyli na pewne sygnały, a nawet jak myślimy, to myślimy słowami zgodnie z tym się zachowujemy).

II SS- Pierwszy układ sygnalizacyjny-kora mózgowa-fizjologiczne podłoże odruchów warunkowych i bezpośredniego odzwierciedlenia rzeczywistości w formie wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń sygnalizacyjnych. (Umożliwia funkcjonowanie człowieka na Wyszyn poziomie zapewniając przystosowanie do warunków zewnętrznych; umożliwia człowiekowi reagowanie na bodźce i zachowanie się odpowiednio do sytuacji).

I SS- Ośrodki podkorowe- śródmózgowie i między mózgowie-fizjologiczne podłoże złożonych odruchów bezwarunkowych, emocji, popędów, centrala wegetatywnego układu nerwowego. (Najniższą instancja w mózgu w ośrodkach podkorowych jest układ autonomiczno-endokrynalny).

FUNKCJE I WŁAŚCIWOŚCI PODSTAWOWYCH PROCESÓW PSYCHICZNYCH

Procesy wolowe- dzielimy na:

- motywy: potrzeby (biologiczne,psychiczne,społeczne), dążenia, poczucia, pożądania, zainteresowanie-skłonności, przekonania- poglądy.

- postanowienia: twierdzące-przeczące, ogólne, jednostkowe, szczegółowe, kategoryczne, warunkowe, rozjemcze, szczere, nieszczere, prawdziwe, nieprawdziwe, silne, chwiejne.

DZIAŁNIA: świadome, impulsywne

CELE: bliższe, egoistyczne, altruistyczne, społeczne, dalsze.

Wolizacja, cechy osob. :

Energia, samokontrola, wytrzymanie, panowanie nad sobą, samodzielność i niezależność, impulsywność, namysł, sugestywność, wytrzymałość i stanowczość.

Procesy poznawcze-

- wrażenia- pierwotny i najbardziej podstawowy proces poznawczy człowieka. Powstaje na skutek bezpośr. działania bodźców ze świata zewnętrznego lub wnętrza organizmu zakończenia nerwowe wywołując reakcję psychiczną Podstawowe cechy wrażenia:

-charakter -rodzaj wrażenia

-jakośc-rodzaj wrażenia i to na jaki narząd zmysłu oddziałuje

-intensywność-wartość natężenia oddziaływania bodźca na narząd zmysłu

-czas trwania-uzależniony od czasu oddziaływania danego bodźca na narząd zmysłu.

Wrażenia ze względu na rodzaj działającego narządu zmysłu dzieli się na wrażenia:

Słuchowe, wzrokowe, smakowe, węchowe, dotykowe, mięśniowo-ruchowe, ciepła i zimna, ustrojowe oraz bólu.

Z wrażeniami związane są taki pojęcia jak:

-próg podniety-minimalna odczuwalna intensywność wrażenia

-próg różnicy-minimalna odczuwalna zmiana intensywności wrażenia

-szczyt wrażenia-intensywność wrażenia, która bez względu na dalsze zwiększenie natężenia działającego bodźca nie ulegnie już zwiększeniu

-rozpiętość wrażliwości-przestrzeń pomiędzy najsłabszym a najmocniejszym odczuwalnym natężeniem wrażenia

-zjawisko adaptacji wrażenia-proces stępienia lub całkowitego zaniku wrażliwości na działający bodziec

- myślenie-cechy: krytycyzm, ,samodzielność, giętkość, sztywność, szybkość. Rodzaje:

Sensoryczno-motoryczne, pojęciowe, reproduktywne.

KLASYFIKACJA MYŚLENIA:

a) niekontrolowane- Freud wykorzystuje metodę wolnych skojarzeń; marzenia np. senne-przykład asocjacyjnego myślenia; wytwory- określane jako patologiczne, oderwane od rzeczywistości np. myślenie autystyczne.

b) kontrolowane- krytyczne- wtedy kiedy orzekamy o prawdzie lub fałszu, oparte na faktach, prawdopodobieństwie; twórcze- odkrywanie zależności, rozwiązywanie problemów, wynajdywanie metod, tworzenie nowych form.

ROZWÓJ MYŚLENIA (Piaget):

- ludzkie poznanie zmienia się w czasie, w różnych stadiach rozwoju, myślenie i rozumowanie ma inny charakter.

- między procesami poznawczymi dziecka i dorosłego występuje brak ciągłości- inna jest jakość rozumowania i myślenia, co nie znaczy, że myślenie z wcześniejszych stadiów jest gorsze.

ROZWÓJ POZNAWCZY DOKONUJE SIĘ W NASTĘPUJĄCYCH FAZACH:

- stadium sensoryczno-motoryczne

- stadium przedoperacyjne (konkretne)

- stadium operacji konkretnych

Myślenie ma 3 ogólne cechy:

- dokonuje się w umyśle, lecz wnioskuje się o nim z obserwowanego zachowania

- jest procesem polegającym na manipulacji wiedzą w ludzkim systemie poznawczym

- jest nakierowane na znajdywanie rozwiązań dla problemów, które dana jednostka napotyka.

SPOSTRZEŻENIA.

Podstawowym tworzywem dla spostrzeżeń są wrażenia wzrokowe. DWA POZIOMY:

1) sensomotorycznym- spostrzeżenia figuralne, które są tworzeniami o charakterze przestrzenno-czasowym: plany, linie, punkty, sekwencje dźwięków, posiadają one rytm

2) semantyczne- jest to sposób postrzegania obiektu, który jest uzupełniony znaczeniem.

Spostrzeżenia mogą być:

- monosensoryczne- odbierane przy wykorzystaniu jednego zmysłu

- wielosensoryczne- odbierane przy wykorzystaniu wielu zmysłów

Spostrzeganiem możemy kierować- może być nieświadome: automatyczne, decyzyjne, skierowane.

EMOCJE: to procesy psychiczne. Trzy cechy procesów emocjonalnych:

-znak emocji (ich pozytywny lub negatywny charakter)

-natężenie emocji (wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na zachowanie, tok myśli)

- treść emocji (określa znaczenie bodźca i usposabia do konkretnego zachowania).

Dzielą się na:

-afekty

-uczucia

-emocje

-nastroje

-namiętności

-sentymenty

PAMIĘĆ

Podział ze względu na funkcje:

a) deklaratywna-jej funkcjonowanie jest oparte na związku pomiędzy zapamiętywaniem informacji a ich przypominaniem. Deklaratywną dzielimy na:

- epizodyczna- dotyczy zdarzeń życiowych

- semantyczna- dotyczy znaczenia i znajomości słów.

b) nideklaratywna- opiera się na wyćwiczeniu czynności bez konieczności ich opisu; jest to pamięć zręczności, umiejętności, zasad gier; bardzo trwała

Podział ze względu na trwałość:

a) świeża, którą dzielimy na:

- sensoryczna- trwa ok. 1 s. ; polega na utrzymywaniu pobudzenia w odpowiednich neuronach

- krótkotrwała- trwa kilka minut; polega na krążeniu impulsów w obwodach neuronów

b) długotrwała- opiera się na zmianach morfologiczno-biochemicznych.

ETAPY PROCESÓW PAMIĘCI:

- zapamiętywanie- odebranie informacji i zapisanie jej w postaci śladu pamięciowego

- przechowywanie- przechowywanie śladu pamięciowego

- odtwarzanie- wydobywanie śladu pamięciowego

- zapominanie (nie zawsze) - znikanie śladu pamięciowego.

CO TO JEST AMNEZJA? Amnezją nazywamy zaburzenia pamięci powstałe w skutek uszkodzenia mózgu- fizycznego magazynu pamięci.

Rodzaje amnezji:

- wsteczna- brak pamięci o zdarzeniach, które nastąpiły przed pojawieniem się uszkodzenia mózgu

- następcza- brak zdolności do uczenia się i zapamiętywania nowych zdarzeń następujących po uszkodzeniu mózgu.

Ośrodki w mózgu:

- kora mózgowa- pamięć długotrwała

- hipokamp- pamięć epizodyczna o pośrednim Czesie życia

- ciało migdałowate- pamięć emocjonalna

- skorupa- pamięć utajona, proceduralna

- jądro ogoniaste- pamięć genetyczna

Człowiek jako osobowość

Osobowość jest to:

- zespół cech indywidualnych

- dynamiczna struktura i organizacja cech, które determinują nasze przystosowanie do otoczenia

- system wartości i trwałych nastawień ukształtowanych warunkami życia

- względnie trwała organizacja procesów regulacyjnych (3*3 1) sumienie 2) samokrytyka 3) samowiedza).

Tak rozumiana osobowość nie jest sumą cech, wymiarów czy mechanizmów, lecz tworzy określoną organizację w obrębie której działanie jednych elementów zależne jest od funkcjonowania innych. Pojęcia osobowości posiadają swoją długą historię i należą do kategorii najbardziej opornych. Psychologia aktualnie dysponuje całym szeregiem teorii osobowości, z których wywodzą się różne pojęcia osobowości.

W. Szewczuk- osobowość jest społecznie ukształtowanym sposobem świadomego istnienia jednostki, na które składają się oparte na poznaniu rzeczywistości cele, działalność realizacyjna, ustosunkowanie do innych ludzi i mechanizmy samoregulacyjne, zabarwione w swojej dynamice temperamentalnymi właściwościami organizmu. Zatem w skład osobowości wchodzą:

- pogląd na świat

- plan życiowy

- zamiłowania i zainteresowania

- działalność realizacyjna

- zdolności

- charakter

- samowiedza

- samokrytyka

- sumienie

- temperament- jako funkcja układu nerwowego

TEMPERAMENT

To podstawowe względnie trwałe cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Temperament jest składnikiem osobowości i „ubarwia” każdy składnik osobowości. Dlatego też charakterystyczne dla temperamentu zachowania można sprowadzić do kilku reakcji zwanych typami psychicznymi. Wg nomenklatury słownej- Hipolinetesa będzie to typ sangwinika, flegmatyka, choleryka i melancholika. Wg Iwanowa Smoleńskiego typ ruchliwy ( związki pobudzenia i hamowania tworzą się łatwo i szybko), typ powolny ( związki hamowania i pobudzenia tworzą się powoli), typ pobudliwy ( pobudzenie tworzy się szybko, hamowanie wolno), typ hamulcowy ( pobudzenie tworzy się powoli, hamowanie szybko). Wg Pawlowa- silny i slaby.

Typologia Eyesenka

Sangwinik- to człowiek pogodny, wesoły, bierze życie od łatwej strony, optymista, świat w jasnych kolorach, w sytuacjach trudnych speszony, smutny, ale ten stan szybko mija. Jest wrażliwy, otwarty, subtelny. Przeżycia jego są słabe niestabilne. Sangwinik szybko zmienia obiekty zainteresowań. W stosunkach międzyludzkich z jednej strony towarzyski i lubiany z drugiej zaś przez swa niestałość sprawia otoczeniu dużo kłopotów. Swoje uczucia wyraża przesadnie co wywołuje wrażenie że są one o dużej sile. Szybko roni łzy wzruszenia, ale szybko też zapomina, bo jego uczucia są płytkie.

Choleryk- przejawia tendencje do niezadowolenia, podniecenia i agresywności. Jest skłonny do gniewu, duża łatwość powstawania uczuć i ich siła powodują, że jest to człowiek afektywny. Nie unika trudności, idzie im naprzeciw, gotów do „przebicia głową muru”. W trudnych sytuacjach można na niego liczyć. Posiada silne, zdecydowane „ja”. Żąda panowania, ale upór i niecierpliwość utrudniają mu kontakty. Charakteryzuje go trwałość przeżyć. Często zawzięty, nieprzejednany. Zewnętrzne relacje są szybkie i trwałe i zgodne z jego wewnętrzną konstrukcją psychiczną.

Flegmatyk- jeśli nie znajdzie się e szczególnie niesprzyjających warunkach jest zadowolony ze świata i z siebie. Trudno go czymś zrazić. Bardzo silne syt. bodźcowe są go w stanie pobudzić. Dlatego często nazywa się go zimnokrwistym.

Pobudzony bardzo szybko wraca do spokoju. Ma stosunkowo mało zainteresowań, ale te które posiada pielęgnuje przez całe życie. W codziennym życiu bierny, często prowadzić to może do apatii. Przeżycia uczuciowe są głębokie, ale tylko w stosunku do niewielu ludzi. Jest tolerancyjny. Życiu nie stawia zbyt wielu wymagań. Jest zadowolony, gdy ma co jeść i pić, a w domu jest dobra atmosfera. Nie lubi nowych, nieprzewidzianych sytuacji. Na wszystkie bodźce płynące z zewnątrz reaguje powoli i słabo.

Melancholik- to jednostka, która ze względu na typowy dla siebie nastrój najczęściej jest smutna. Widzi często wszystko w ciemnych kolorach (pesymista). Na jego działaniach ciąży przeszłość. Przyszłość jawi mu się jako skomplikowana, ciemna, zagrażająca. Lęk, kłopoty wypełniają mu umysł i serce. Cierpią często na kompleks niższości. Jest wrażliwy a jego przeżycia są głębokie. Kontakty nawiązuje trudno, ale jak jest z kimś to jest stały i wierny.

LATERALIZACJA

Stabilizuje się do 10 r.ż.

Lewa półkula kontroluje następującymi funkcjami:

-werbalnymi- mowa

- postrzegania konkretnego

- myśleniem psychicznym

- myśleniem logicznym i matematycznym oraz naukowym

Prawa półkula rządzi funkcjami:

- twórczością artystyczną

-myśleniem przestrzennym

- emocjami i jest całkowicie pozbawiona możliwości ekspresji werbalnej.

---