OKRES DORASTANIA
1. MOŻLIWOŚCI POZNAWCZE:
- WZROST REFLEKSYJNOŚCI I KRYTYCYZMU
- METAFORYCZNE UJMOWANIE ZDARZEŃ
- UNIEZALEŻNIENIE SIĘ OD SĄDÓW INNYCH LUDZI
- FORMUŁOWANIE WŁASNYCH OCEN LUDZI I ZDARZEŃ
- EGOCENTRYZM MŁODZIEŃCZY
2. EMOCJONALNOŚĆ:
- NASILONE POBUDZENIE EMOCJONALNE
- LABILNOŚĆ (CHWIEJNOŚĆ) EMOCJI
- AMBIWALENCJA UCZUĆ
3. ROZWÓJ MORALNY:
- POZIOM KONWENCJONALNY (13 - 16 R.Ż.)
- POZIOM POSTKONWENCJONALNY (16 - 20 R.Ż.)
- KONFORMIZM
- RYGORYZM MORALNY
4. ŚWIATOPOGLĄD:
- IDEALIZM MŁODZIEŃCZY
- NIHILIZM
- CYNIZM
5. TOŻSAMOŚĆ:
- PIĄTE STADIUM ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO WG
E.ERIKSONA
- SPOSOBY POSZUKIWANIA TOŻSAMOŚCI
6. SFERA MOTYWACYJNA I DZIAŁANIOWA:
- ROMANTYZM MŁODZIEŃCZY
- PODEJMOWANIE ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH
- FASCYNACJA TAJEMNICZOŚCIĄ
- NEGATYWIZM
- POTRZEBA CZYNU
- ZADANIA ROZWOJOWE WG HAVIGHURSTA
AD. 1.
EGOCENTRYZM MŁODZIEŃCZY - NIEZDOLNOŚĆ DO RÓŻNICOWANIA MIĘDZY WŁASNYM A CUDZYM PUNKTEM WIDZENIA:
- ZŁUDZENIE WIDOWNI - PRZEŚWIADCZENIE JEDNOSTKI, ŻE INNI LUDZIE SĄ ZAABSORBOWANI JEJ WYGLĄDEM I ZACHOWANIEM.
- MIT O WŁASNEJ OSOBIE - WIARA W TO, ŻE NORMALNE PRAWA NATURY, KTÓRE ODNOSZĄ SIĘ DO INNYCH, NIE MAJĄ ZASTOSOWANIA DO SIEBIE. (WYNIKA TO Z PRZEŚWIADCZENIA O WŁASNEJ NIEŚMIERTELNOŚCI I NIEZWYKŁOŚCI).
AD. 3.
KONFROMIZM - PODPORZĄDKOWANIE SIĘ GOTOWYM WZOROM I SCHEMATOM POSTĘPOWANIA, DOPASOWYWANIE SIĘ DO GRUPY I OPINII WIĘKSZOŚCI.
RYGORYZM MORALNY MŁODZIEŻY- UJMOWANIE OKREŚLONYCH POWINNOŚCI JAKO BEZWYJĄTKOWYCH, OD KTÓRYCH NIGDY NIE NALEŻY ODSTĘPOWAĆ. (Najwyższy poziom rygoryzmu moralnego - 7 - 11 r.ż., potem stopniowo maleje i osiąga najniższy poziom ok. 20 r.ż., następnie wzrasta u dorosłych).
TEORIA ROZWOJU MORALNEGO KOHLBERGA
I. POZIOM PRZEDKONWENCJONALNY (DO 12 R.Ż.)
ROZUMOWANIE MORALNE OPIERA SIĘ NA ZAŁOŻENIU, ŻE JEDNOSTKI MUSZĄ ZASPOKAJAĆ SWOJE POTRZEBY.
STADIUM I. UNIKANIE KARY
- Sądy uzasadniane są strachem przed karą.
- Egocentryzm (brany jest pod uwagę jeden, swój punkt widzenia)
- Oceny moralne są kategoryczne i uwzględniają głównie fizyczne i obiektywne cechy sytuacji ( w teorii Piageta - realizm moralny).
MORALNOŚĆ WYWODZI SIĘ Z WŁADZY I AUTORYTETU
STADIUM II. WŁASNY INTERES (INDYWIDUALIZM I RELATYWIZM INDYWIDUALNY)
- Sądy są uzasadniane z punktu widzenia nagród i przewidywanych korzyści osobistych.
- Dzieci rozumieją, że ludzie mają różne potrzeby, ale nie potrafią spojrzeć z ich perspektywy. Inni ludzie realizują własne potrzeby.
- To zachowanie moralne jest wartościowe, które służy własnym interesom.
MORALNOŚĆ TO TROSZCZENIE SIĘ O SIEBIE.
II. POZIOM KONWENCJONALNY (13 -16 R.Ż.)
ROZUMOWANIE MORALNE ZAKŁADA, ŻE SYSTEM SPOŁECZNY MUSI OPIERAĆ SIĘ NA ZASADACH I PRZEPISACH.
STADIUM III. KONFORMIZM INTERPERSONALNY (HARMONIA INTERPERSONALNA. STADIUM DOBREGO CHŁOPCA I DOBREJ DZIEWCZYNY).
- Widzenie sytuacji z perspektywy innych
- Uwzględnianie intencji
- Przekonanie, że porozumienie między dwiema osobami jest ważniejsze niż korzyść każdej z nich
- Właściwe zachowanie to takie, które większość ludzi uważa za właściwe
MORALNOŚĆ OZNACZA ROBIENIE TEGO, ZA CO JEST SIĘ LUBIANYM.
STADIUM IV. PRAWA I PORZĄDKU SPOŁECZNEGO
- Moralność rozpatrywana jest z perspektywy systemu społecznego, jest niezbędna dla jego podtrzymania
- Ważniejsze jest utrzymanie porządku społecznego niż potrzeby jednostki
- Moralność opiera się na ścisłym przestrzeganiu praw i wywiązywaniu się z obowiązków. Zasady obowiązują wszystkich.
DOZWOLONE JEST TO, CO JEST ZGODNE Z PRAWEM.
III. POZIOM POSTKONWENCJONALNY (16 - 20 R.Ż.)
ROZUMOWANIE MORALNE OPIERA SIĘ NA ZAŁOŻENIU, ŻE WARTOŚCI, STATUS I PRAWA KAŻDEJ JEDNOSTKI MUSZĄ BYĆ CHRONIONE.
STADIUM V. SPOŁECZNY KONTRAKT (UMOWA SPOŁECZNA)
- Przyjmowany jest punkt widzenia wszystkich jednostek żyjących w danym systemie społecznym.
- Nie wszyscy podzielają dany pogląd, ale każdy ma takie samo prawo do istnienia.
- System społeczny ma zapewnić obronę indywidualnych praw człowieka.
- Prawo ma chronić, a nie ograniczać praw jednostki.
- Zachowanie, które szkodzi społeczeństwu jest złe, nawet jeśli jest legalne.
PRAWA CZŁOWIEKA SĄ WAŻNIEJSZE OD INNYCH PRAW
STADIUM VI. UNIWERSALNYCH ZASAD ETYCZNYCH
- Decyzje moralne są spostrzegane z perspektywy własnych zasad uczciwości i sprawiedliwości
- Przyjmuje się, że istnieją uniwersalne zasady moralne: sprawiedliwość i godność człowieka, które są poza prawem.
- Życie ludzkie jest wartością najwyższą.
MORALNOŚĆ JEST SPRAWĄ WŁASNEGO SUMIENIA.
AD. 4. ŚWIATOPOGLĄD
- IDEALIZM MŁODZIEŃCZY - UJMOWANIE RZECZYWISTOŚCI NA MIARĘ PRAGNIEŃ, KTÓRE MAJĄ CECHĘ DOSKONAŁOŚCI.
FAZY ROZWOJU IDEALIZMU MŁ.:
1. POSZUKIWANIE IDEALNEGO WZORCA wśród konkretnych obiektów. (Chłopcy - kult bohatera, dziewczęta - adoracja).
2. KONCEPCJA DOSKONAŁEJ RZECZYWISTOŚCI - twórcza wizja świata i swojej w nim roli. Stanowi wypadkową cech wzorców oraz potrzeb jednostki. Wyraża się wrażliwością na krzywdę, solidaryzowaniem się ze słabymi, krzywdzonymi.
- NIHILIZM - ZAPRZECZENIE SENSOWI ŻYCIA LUDZKIEGO, W TYM WŁASNEGO.
- CYNIZM - ROZBIEŻNOŚĆ MIĘDZY GŁOSZONYMI PRZEKONANIAMI A ICH REALIZACJĄ.
AD. 5. TOŻSAMOŚĆ
SPOSOBY POSZUKIWANIA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI
1. CIĄGŁOŚĆ ISTNIENIA (np. sprawdzanie niezawodności uczuć rodziców)
2. PRÓBY ZMIENIANIA SIEBIE (np. poprzez przejmowanie cudzego zachowania, poprzez zmianę stroju, fryzury, pisma).
3. PRÓBY SPRAWDZANIA SIEBIE (np. podejmowanie postanowień).
TEORIA ERIKSONA
V STADIUM. TOŻSAMOŚĆ/ ROZPROSZONA TOŻSAMOŚĆ (POMIESZANIE RÓL) - OKRES DORASTANIA.
- STABILNE I SATYSFAKCJONUJĄCE POCZUCIE TOŻSAMOŚCI
- POCZUCIE ODRĘBNOŚCI
LUB
- ZAGUBIENIE SIEBIE
WPŁYWY ZEWNĘTRZNE
- DOŚWIADCZENIE SUKCESU OSOBISTEGO I SATYSFAKCJI ZWIĄZANYCH ZE SPOŁECZNĄ AKCEPTACJĄ I UZNANIEM:
1. POCZUCIE WEWNĘTRZNEJ IDENTYCZNOŚCI I CIĄGŁOŚCI
2. DOSTRZEGANIE TEJ IDENTYCZNOŚCI I CIĄGŁOŚCI PRZEZ OSOBY Z OTOCZENIA
3. POTWIERDZENIE AUTOPERCEPCJI WŁASNEJ OSOBY W KONTAKTACH INTERPERSONALNYCH.
AD. 6.
- ROMANTYZM MŁODZIEŃCZY - PRAGNIENIE DOZNAWANIA PIĘKNA I WZRUSZEŃ.
- NEGATYWIZM MŁODZIEŃCZY - PRZEJAWIA SIĘ W UPORZE, ZAPRZECZANIU, AROGANCJI.
- POTRZEBA CZYNU - PRAGNIENIE NADZWYCZAJNYCH CZYNÓW.
TEORIA ZADAŃ ROZWOJOWYCH HAVIGHURSTA
- RODZAJE ZADAŃ ROZWOJOWYCH
1. OSIĄGANIE WZORCÓW ZALEŻNOŚCI I NIEZALEŻNOŚCI.
2. DAWANIE I ODBIERANIE UCZUĆ.
3. ZWIĄZKI ZE ZMIENNYMI GRUPAMI SPOŁECZNYMI.
4. UCZENIE SIĘ PSYCHOSPOŁECZNYCH I BIOLOGICZNYCH RÓL PŁCIOWYCH.
5. AKCEPTACJA I DOSTOSOWANIE SIĘ DO ZMIAN FIZYCZNYCH.
6. PANOWANIE NAD PRZEMIANAMI WE WŁASNYM ORGANIZMIE.
7. ROZWÓJ ŚWIADOMOŚCI.
8. ROZUMIENIE I KONTROLOWANIE ŚWIATA FIZYKALNEGO.
9. ROZWÓJ SYSTEMU SYMBOLI I ZDOLNOŚCI POJĘCIOWYCH.
10. STOSUNEK DO SAMEGO SIEBIE I WSZECHŚWIATA.