Państwo Wiślan.
Do dziejów państwa Wiślan dysponujemy trzema przekazami źródłowymi:
„Geograf bawarski”. Występuje tam nazwa „Wislane”
- „ Germanika” króla Alfreda Wielkiego.
Znajdujemy tam informacje, że na wschód od Moraw położony jest kraj Wiślan ( „Wisle lond). Potwierdza to tezę o obecności Wiślan w dorzeczu górnej Wisły.
„ Legenda panońska”, czyli „Żywot Metodego”.
Zostało spisane najprawdopodobniej przez jego uczniów tuż po śmierci Metodego( ok. 885).
Występuje tam fragment o nieokreślonym z imienia potężnym księciu pogański, władającym w Wiśle, mającym urągać i prześladować chrześcijan. Św. Metody wzywał księcia do porzucenia pogaństwa i dobrowolny chrzest, albowiem jeśli tego nie uczyni, wówczas w przyszłości zostanie siłą zmuszony do zmiany wiary, na obcej ziemi.
Zapisek ten łączący się z w/w świadczy jednoznacznie o istnieniu na terenach dzisiejszej Małopolski silnego związku plemiennego, stojącego na wysokim szczeblu rozwoju.
Siedziba „księcia pogańskiego” bardzo trudno jest zidentyfikować. Rozpowszechniona wcześniej w literaturze historycznej sugestia iż głównym grodem jest Wiślica, okazała się nieprawdziwa. Potwierdziły to badania archeologiczne, które nie znalazły żadnych śladów grodu w Wiślicy pochodzących z IX wieku. Najwięcej przesłanek przemawia za Krakowem, gdzie istniał jedyny w Małopolsce wczesnopiastowskiej znaczny gród. Innym kryterium może być określenie siedziby książęcej w „Wiślech” , a nie w „Wiśle”, wówczas porównując stan hydrologiczny, charakteryzujący się mnogością rozlewisk Wisły jaki występuje na obszarze Krakowa, wówczas można to łączyć z stolicą związku plemiennego.
Osobny problem stanowi chrzest księcia Wiślan. Poddawano go różnorodnym interpretacją. Na podstawie wzmianki w „Żywocie św. Metodego” i późniejszych wydarzeń historycznych przyjmuje się powszechnie, że państwo Wiślan zostało podbite przez Rzeszę Wielkomorawską, przed lub zaraz po śmierci misjonarza. Nie istnieją żadne podstawy, aby domniemywać czy państwo Wiślan pomimo klęski podniosło się i w jakieś formie dotrwało do X wieku. Kolejne wiadomości o południu Polski pochodzą dopiero z lat 40-tych X wieku.
Innym problemem związanym z państwem Wiślan jest chrystianizacja w obrządku słowiańskim. Głównym przesłanką za tą jest „Legenda panońska” potwierdzająca, że w przyszłości Książe pogański przyjął chrzest w obrządku słowiańskim obowiązującym w Morawach. Z drugiej strony zauważamy fakt iż Książe został ochrzczony na obcej ziemi, a w swoim kraju i razem z poddanymi, a odbyło się to z towarzyszeniem zaledwie dworaków. Miała jakoby istnieć metropolia słowiańska za czasów pierwszych Piastów , oparte na podstawie lakonicznego przekazu Galla Anonima o istnieniu dwóch metropolii jest zbyt daleko idąca. Najpoważniejszym argumentem pozostawał wpływ języka starocerkiewno słowiańskiego, czego najlepszym przykładem jest Bogurodzica. Okazało się że tekst nie jest tak archaiczny jak sądzono i powstał w XIV w. Nie odnaleziono na żaden ślad budowli sakralnej, ani jakiś innych przedmiotów związanych z obrządkiem słowiańskim.