Jakość bakteriologiczna wody

Woda zwana potocznie "pitną" wg. litery prawa nazywana jest "wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi". Musi spełniać surowe wymagania bakteriologiczne i fizykochemiczne. Wszystkie procesy, którym podlega woda na drodze ujęcie - odbiorca służą uzyskaniu i zachowaniu jej jakości .

Wymagania stawiane wodzie określone są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718). Należy tu podkreślić, że wymagania polskiego rozporządzenia są co najmniej tak samo szczegółowe i surowe jak wymagania unijne. Niektóre wskaźniki muszą spełniać jeszcze surowsze normy niż jest to przewidywane w innych krajach Unii.

O jakości wody decydują wskaźniki mikrobiologiczne (sanitarne) oraz fizykochemiczne.

Wskaźniki mikrobiologiczne, czyli stan sanitarny wód

Wskaźniki mikrobiologiczne mówią o bezpieczeństwie sanitarnym. Wiele spośród bakterii chorobotwórczych rozwija się w jelitach, stąd bada się możliwość zanieczyszczenia wody fekaliami. Bakterie, których obecność określa się w standardowych badaniach, są organizmami wskaźnikowymi. Oznacza to, że nie są one bakteriami chorobotwórczymi, a tylko bakteriami występującymi naturalnie w jelicie człowieka i zwierząt. Jeśli zostanie stwierdzona ich obecność, może to świadczyć o zanieczyszczeniu wody fekaliami.

Wówczas przeprowadza się szczegółowe badania co do źródła zanieczyszczenia wody oraz na obecność bakterii chorobotwórczych.

Rutynowo bada się trzy grupy bakterii pochodzenia kałowego. Każdy gatunek ma inną biologię.

Bakterie coli typu kałowego, w tym Escherichia coli przeżywają w wodzie krótko - ich pojawienie się może być związane ze świeżym zanieczyszczeniem.

Paciorkowce kałowe żyją w wodzie dłużej - ich obecność świadczy więc o dawnym (trwającym) zanieczyszczeniu.

Bakterie Clostridia wytwarzają przetrwalniki, przeżywają więc w wodzie najdłużej. Ze względu na swą biologię mogą wystąpić tylko w wodzie powierzchniowej (i tylko w próbkach wody powierzchniowej bada się ich obecność). Jeśli są w wodzie, dowodzi to możliwości zanieczyszczenia.

Ponieważ zanieczyszczenie wody bakteriami kałowymi stwarza realne niebezpieczeństwo dla odbiorców, wymagania sanitarne są bardzo ostre. W standardowej w takich badaniach próbce 100 ml wody pitnej nie może być ani jednej komórki bakteryjnej.

Oprócz badania bakterii kałowych określa się też ogólną liczbę bakterii. Pozwala to ocenić ewentualne zagrożenie bakteriami innymi niż pochodzenia kałowego. Sposoby prowadzenia badań, tzn. hodowla bakterii przez odpowiedni czas w odpowiedniej temperaturze nawiązują do biologii znanych bakterii chorobotwórczych. Dzięki temu dopuszcza się w próbce wody pewne ilości bakterii - są to niegroźne dla zdrowia bakterie towarzyszące człowiekowi w codziennym życiu.

Wskaźniki fizykochemiczne - wskazówki dla użytkownika

Wskaźniki fizykochemiczne mówią przede wszystkim o zawartości substancji chemicznych w wodzie. Chodzi nie tylko o substancje szkodliwe dla zdrowia (metale, szczególnie ołów, kadm, rtęć, chrom; substancje organiczne czy trihalometany THM), ale także o substancje mogące mieć wpływ na instalację (żelazo, fluorki, pH, twardość).

Woda, która pochodzi ze znanych i pracujących ujęć ma stały i stabilny skład. W praktyce zanieczyszczenie takiej wody substancjami szczególnie niebezpiecznymi nie zdarza się. Nie występują one ani w wodzie, ani w środowisku. Musiało by więc nastąpić zewnętrzne poważne zanieczyszczenie (awaria w fabryce, celowe skażenie). Dlatego w standardowych badaniach wody sprawdza się obecność wybranych składników, w tym takich, których obecność świadczy o zanieczyszczeniu. Jeśli ich normy są przekroczone, przeprowadza się szczegółowe badania.

W pewnych okolicznościach mogą jednak zdarzyć się przekroczenia norm dla żelaza oraz smaku i zapachu.

Żelazo i mangan

Jeśli woda ma pochodzić z własnego ujęcia (studni głębinowej), badania tej wody bardzo często wykazują podwyższoną zawartość żelaza i manganu, zaś pozostałe wskaźniki mieszczą się w normie.

Jest to zjawisko naturalne dla wód podziemnych wgłębnych i wiąże się z rodzajem podłoża, na którym występują te wody. Usunięcie żelaza i manganu jest bardzo proste (przeprowadza się je na odpowiednich filtrach) i skuteczne.

Natomiast okresowe zażelazienie wody, które objawia się żółtym zabarwieniem wody oraz metalicznym posmakiem i zapachem, nie dowodzi pogorszenia jakości wody z ujęcia. Związane jest z płukaniem rur stalowych, szczególnie w starych instalacjach. Rury stalowe zarastają przez lata użytkowania - tworzy się na nich osad składający się z błony biologicznej i związków żelaza. Sprawia to, że zmniejsza się ich średnica i może pogorszyć się jakość wody, która przez nie przepływa. Okresowe płukanie, wymywające związki z rur, powoduje chwilową niedogodność dla użytkownika - wypłukane nieczystości muszą wypłynąć przez jego krany. Jednak długofalowe korzyści (lepsza jakość wody, właściwe ciśnienie w rurach) są wyraźne.

Chlor

Niektórzy użytkownicy skarżą się na silny zapach chloru w wodzie. Chlor dezynfekuje wodę i zapobiega tzw. wtórnemu zanieczyszczeniu. Zanieczyszczenie wtórne może mieć miejsce w starych rurach. Poprzez tworzący się osad powstają w nich warunki do rozwoju bakterii. Mogą one wraz z unoszącą je wodą dotrzeć do kranów odbiorców. Dlatego woda opuszczająca stację uzdatniania jako czysta musi być zabezpieczona przed utratą swych własności przez ponowne chlorowanie.

WYMAGANIA MIKROBIOLOGICZNE, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ WODA PRZEZNACZONA DO SPOŻYCIA PRZEZ LUDZI

(wg. rozporządzenia)

Lp	wskaźnik jakości wody		Najwyższa dopuszczalna wartość wskaźnika w próbce wody pobranej w miejscu czerpania przez konsumen- tów i/lub podawania wody do sieci
			liczba bakterii	objętość próbki [ml]
1		Escherichia coli lub bakterie grupy coli typ kałowy (termotolerancyjne)	0	100
2		Bakterie grupy coli^1)	0	100
3		Enterokoki (paciorkowce kałowe)	0	100
4		Clostridia redukujące siarczyny^2) (Clostridium perfringens)	0	100
5		Ogólna liczba bakterii w 37°C po 24h	20	1
6		Ogólna liczba bakterii w 22°C po 72h	100	1

Bakterie legionelozzy

Dzisiaj znamy 34 odmiany bakterii legionel-lozy (Legionellacea), które dzielimy na 50 podgrup serologicznych. Wiadomo, że 17 od-mian może spowodować u człowieka zachoro-wanie. Najgroźniejsza przy tym jest legionella pneumophila. Bakterie legionellozy nie są sprawą nową, bowiem są naturalnym składnikiem mikroflory każdej wody i można je spotkać również w wodzie pitnej. W wodzie zimnej do 15° C (wg normy DIN) obok bakterii legione-lozy znajdują się tysiące innych bakterii. Duża konkurencja nie pozwala im na dominację.

Bakteria legionellozy żyje tylko kilka godzin. Oznacza to, że nawet jeżeli następuje podział bakterii to w tym czasie inne giną. Dzięki temu zachowywana jest równowaga. W porównaniu z innymi bakteriami Legionellaceae rozmnaża-ją się wolno. Zbadano, że w idealnych warunkach laboratoryjnych (bez konkurencji ze strony innych bakterii, optymalne środowisko i pożywka, temperatura 42° C) podwojenie liczby tych bakterii w kolonii następuje w ciągu trzech godzin. Dla porównania kolonia bakterii coli podwaja swoją ilość w idealnych warunkach laboratoryjnych w ciągu 10 minut.

Bakterie liegionelli lubią ciepło i dlatego rozmnażają się bardzo szybko w instalacjach ciepłej wody. Wiele starych instalacji mach jest tak skonstruowana, że woda w rurach oziębia się do temperatury poniżej 5 W wodzie o temperaturze od 38° C do 42° C szybkość rozmnażania się bakterii znacząco wzrasta. Ponieważ bakterie szybciej się dzielą niż giną to ich liczba rośnie.

Należy przede wszystkim zapobiegać rozwojowi mikroorganizmów przestrzegając następujących zasad:

• W instalacjach w których wytwarzany jest wodny aerozol (klimatyzacja, turbiny dentystyczne, inhalatory) jako materiał instalacyjny stosować wyłącznie miedź.

• Chronić powierzchnie wewnętrzne przewodów przed osadami.

• Zabezpieczać zimną wodę przed podgrzaniem (nie wolno razem izolować przewodów wody ciepłej i zimnej, przewody te muszą być odpowiednio od siebie oddalone itp.)

• W przewodach wody ciepłej zapewnić stałą cyrkulację. Jak już wspomniano, stosowanie nawet najlepszych materiałów i ścisłe przestrzeganie zasad projektowania i wykonywania instalacji wewnętrznych nie gwarantuje jeszcze właściwej jakości wody do picia i bezawaryjnego działania instalacji i urządzeń, jeśli jakość wody dopływającej do budynku nie będzie właściwa. Jakość tej wody można poprawić stosując domowe urządzenia do czyszczenia wody wodociągowej, tzn. do:

• usuwania zanieczyszczeń mechanicznych

• obniżenia własności korozyjnych wody

1

---