POLSKA CZASOW WŁADYSŁAWA ŁOKIETKA
Władysław Łokietek (1308-1333) na arenie politycznej kraju pojawił się w 1267 r., kiedy to po swym ojcu księciu łęczycko-kujawskim Kazimierzu I objął władzę na Kujawach (pod opieką matki - Eufrozyny). Po braciach odziedziczył ziemię Sieradzką ( 1288 r.) i Łęczycką ( 1294 r.). Rywalizował bezskutecznie z Henrykiem Probusem, a następnie z Przemysławem II o władzę w Małopolsce. Po zamordowaniu Przemysława Łokietek, w oparciu o rycerstwo i ludność miast Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego, ogłasza się jego następcą i obejmuje władzę w tych dzielnicach (1290-1300).
l. Walka Władysława Łokietka o zjednoczenie kraju. Łokietek nie zdołał jednak utrzymać się w Wielkopolsce. Rychło znalazł się wobec groźnych przeciwników - Brandenburgii, Krzyżaków i Wacława II Czeskiego, który objął władzę w Małopolsce. Na dodatek przeciw Łokietkowi wystąpili feudałowie wielkopolscy z biskupem Andrzejem na czele. Strącili oni z tronu Łokietka i osadzili w Wielkopolsce Wacława II Czeskiego, który po objęciu władzy w tej dzielnicy koronował się w Gnieźnie na króla Polski w 1300 r. Pozyskał on sobie także książąt śląskich. Ponieważ jednak Wacław popierał Niemców i Czechów przyznając im godności świeckie i duchowne, szybko zorganizowała się przeciw niemu opozycja. Szczególnie kiedy wprowadził nowy urząd zależnego tylko od siebie starosty. Opozycja przeciw królowi była tym razem wyjątkowo zgodna i należało do niej zarówno rycerstwo, jak i znaczna część kleru polskiego, ludność w miastach i chłopi. Nie podobała się jej polityka zagraniczna Wacława, zwłaszcza hołd lenny złożony cesarzowi. Opozycja dążyła do zjednoczenia państwa pod rządami rodzimej dynastii Piastów.
Chłopi wystąpili czynnie przeciw feudałom i władzy Przemyślidów na Śląsku oraz w Brandenburgii, popierając książąt dążących do zjednoczenia kraju. Według Jana Długosza, historyka z XV w. w wojskach Łokietka miało być więcej chłopów niż szlachty (zachowała się legenda, że chłopi ukrywali go w grocie w Ojcowie).
2. Walka Łokietka o władzę. Wygnany z Wielkopolski Łokietek nie cofał się przed żadnymi trudnościami, przełamywał wrogie nastroje i jednał sobie sojuszników, również na zewnątrz. Zawarł z Węgrami przymierze umocnione w późniejszym czasie związkami rodowymi z królem węgierskim z dynastii Andegawenów Karolem Robertem (1308-1342), za którego wydał swą córkę Elżbietę. Zawarł również sojusz z księciem halicko-włodzimierskim. Szukał pomocy i poparcia u papieża. Walkę tę ułatwiał mu upadek znaczenia tradycyjnych potęg w Europie - Cesarstwa i Papiestwa.
Mając zapewnione poparcie rycerstwa i ludu wkroczył do Małopolski. W 1304 r. zdobył Ziemię Sandomierska Kiedy w następnym roku zmarł Wacław II Czeski, a niedługo po tym został zamordowany jego syn i następca Wacław III na którym wygasła dynastia Przemyślidów Łokietek opanował cały Małopolskę i ponownie podporządkował sobie Pomorze Gdańskie.
Ale na drodze do zjednoczenia stały jeszcze wielkie siły - panowie pomorscy (Święcowie), wielkopolscy, książęta śląscy, niemiecki patrycjat w Poznaniu, Krakowie i Sandomierzu oraz Brandenburgia, Zakon i nowa dynastia, która objęła tron czeski po Przemyślidach - Luksemburgowie.
3. Bunt w Krakowie i Sandomierzu. Odzyskanie Wielkopolski. Po utracie w 1308 r. Pomorza Gdańskiego władza Łokietka ograniczała się tylko do Małopolski i części Kujaw. Na dodatek w Małopolsce zbuntowało się przeciw niemu mieszczaństwo niemieckie oraz niemieckie duchowieństwo. Na czele opozycji stanął biskup krakowski Muskata. W 1311 r. wybuchł w Krakowie bunt pod przywództwem wójta Alberta. Zbuntowane mieszczaństwo przez rok stawiało opór. W 1312 r miasto zostało zdobyte, a przywódcy buntu ukarani śmiercią.
Po pokonaniu Krakowa bunt uśmierzono również w Sandomierzu. W następstwie tych wydarzeń zmniejszyło się znaczenie mieszczaństwa i nastąpił wzrost roli szlachty. W 1314 r. Łokietek zajął ponownie Wielkopolskę.
4. Koronacja Władysława Łokietka na króla Polski. Po uśmierzeniu buntu w miastach sytuacja Łokietka w dalszym ciągu była jednak trudna. Z pretensjami do korony polskiej wystąpił nowy król Czech Jan Luksemburski (1310-1346), który nawet przyjął tytuł króla polskiego. Jan zawarł układ z Krzyżakami i wspólnie z nimi atakował Polskę od północy i zachodu. Do odebrania Wielkopolski dążyli margrabiowie brandenburscy, którzy urządzili dwie wyprawy wojenne (w latach 1315 i 1317) pustosząc kraj. Pomimo tych trudności Łokietek umacnia&127; swą władzę. (zachował m.in. wprowadzony przez Wacława urząd starosty) i jednoczył kraj. W jego rękach znalazła się Małopolska. Ziemia Sandomierska. Wielkopolska. Kujawy oraz Ziemie - Kaliska. Łęczycka i Sieradzka. Władysław Łokietek rozpoczął starania o koronację. Były one początkowo blokowane przez papieża, który nie chciał sobie zrażać Jana Luksemburskiego. Warunki postawione przez papiestwo były bardzo ciężkie: przywrócenie na stolicę biskupią zdrajcy Muskaty, wprowadzenie do kraju inkwizycji oraz podwyższenie świętopietrza.
Po uzyskaniu zgody od papieża Władysław Łokietek został w Krakowie koronowany na króla Polski przez arcybiskupa Janisława 30 stycznia 1320 r. Było to uwieńczenie jego ponad czterdziestoletniej walki o zjednoczenie kraju. Koronacja Łokietka była zewnętrzną oznaką przezwyciężenia rozdrobnienia feudalnego oraz suwerenności Królestwa Polskiego. Choć poza granicami kraju pozostały: Śląsk, Ziemia Lubuska, Pomorze Gdańskie, Ziemia Michałowska (Krzyżacy), Santok i Drezdenko (Brandenburgia), Pomorze Zachodnie i Mazowsze, to zjednoczona została prawie połowa ziem, które wchodziły w skład monarchii Bolesława Krzywoustego. Przezwyciężenie rozbicia dzielnicowego i częściowe scalenie państwa miało ogromne znaczenie. Sprzyjało dalszemu jednoczeniu się ziem polskich, zapewniało swobodny rozwój gospodarczy i kulturalny. Umożliwiało skuteczną obronę granic. Jednocześnie przyśpieszało kształtowanie się ludności polskiej, która w walce o zjednoczenie dojrzewała politycznie i rosła jej świadomość narodowa.