Parmenides z Elei (ok. 540-ok. 470 p.n.e.), filozof grecki współczesny Heraklitowi. Założyciel szkoły elejskiej zwanej szkołą Parmenidesa.

Był twórcą: 1) teorii jedności i niezmienności bytu, 2) poglądu o nierozerwalności bytu i myśli, 3) zasady odróżniania myśli od postrzegania, 4) dedukcyjnej, dialektycznej metody filozofowania.

Zgodnie z jego naczelną tezą, świat składa się z mnogości rzeczy, w której tkwi antagonizm pomiędzy trwałością i zmiennością. O niczym w przyrodzie nie można rzec, że jest, lecz tylko, że się staje.

Poglądy Parmenidesa stały się zaczątkiem dualizmu, którego w filozofii Heraklita nie było. Parmenides przyjmował tożsamość myśli i bytu. Odróżniał myśl od postrzeżenia, w ten sposób dokonał niemal jednocześnie z Heraklitem, choć różnego w skutkach, rozróżnienia poznania zmysłowego i myślowego.

Teoria Parmenidesa wywarła poważny wpływ na filozofię Platona.

Filozof z Elei zajmował się głównie ontologią i epistemologią.

Poglądy ontologiczne - Teoria Bytu.

Punktem wyjścia rozważań Parmenidesa o bycie była teza: „Należy to powiedzieć i pomyśleć, że tylko to, co jest, istnieje: może bowiem istnieć; a to, co nie jest - nie może.” U Parmenidesa teza ta jest tautologią. Dziś nazywaną ontologiczną zasadą tożsamości. Dzięki temu prostemu twierdzeniu filozof określił wszystkie właściwości bytu. Parmenidowski byt nie posiada ani początku ani końca, czyli jest wieczny; jest ciągły, nieruchomy, niepodzielny. Jest stały i jest jeden, o kształcie kulistym. Parmenidesa rozważania ontologiczne były czysto rozumowe, to mu przypisuje się - jako pierwszemu - wprowadzenie metody dedukcyjnej do filozofii.

Poglądy epistemologiczne.

Rozważania epistemologiczne filozofia dotyczą tzw. trzech dróg badań.

„To też musisz poznać wszystko; i niewzruszone serce prawdy zaokrąglonej i śmiertelnych mniemania, w których nie mam godnej zaufania prawdy; pomimo to i te rzeczy poznasz, jak przy wszechstronnym badaniu należy zapatrywać się na owe pozory”.

Istnieją zatem trzy drogi: droga uniwersalnej prawdy, droga fałszywych mniemań, i droga mniemania możliwego do przyjęcia. Pierwszą z nich uznał za bezwzględnie prawdziwą; drugą wręcz przeciwnie za absolutnie fałszywą, trzecia droga była prawdopodobną - możliwą do przyjęcia.

Poglądy ontologiczne i epistemologiczne u Parmenidesa tworzą całość. Tautologiczne twierdzenie które podałem przy opisaniu poglądów dotyczących teorii bytu, jest wielką paremenidejską zasadą - zasadą prawdy. Byt został z afirmowany, a nie-byt zanegowany i to jest drogą prawdy. Odwrotny kierunek nie istnieje. Bytu nie można zanegować lub przeprowadzić afirmacje nie-bytu. Droga fałszywa prowadzi poprzez zmysły. Empiryczne poznawanie rzeczywistości jest zabronione przez Parmenidesa. Zmysły poświadczają ruch, stawanie się, ginięcie i rodzenie się, czyli istnienie i nieistnienie, byt i nie-byt równocześnie. A fałsz polega właśnie na dopuszczeniu nie-bytu obok bytu oraz na uznaniu możliwości przechodzenia z jednego w drugi, i na odwrót.

Parmenides dał filozofii: teorię jedności i niepodzielności bytu, pogląd na nierozerwalność bytu i myśli i metodę dedukcyjną. Jednak nie docenił metody empirycznej, i wprowadził do swojej teorii pewną niekonsekwencje w postaci dualizmu.

Sokrates uważał, że cnota jest pojęciem bezwzględnym i dobrem najwyższym, wierzył w nieśmiertelność duszy i wpływ moralnego postępowania na życie wieczne, ale jego zasługi polegają przede wszystkim na prezentowaniu życiowej i filozoficznej postawy wymagającej wierności sobie, bezwzględnego dociekania prawdy i jej obrony, ponieważ to wiedza jest synonimem dobra i cnoty.

Sokrates był właściwie sofistą, który zerwał z dociekaniami jońskiej szkoły przyrodniczej na rzecz badania zasad dobrego życia (etyka). Wypracował on własną metodę badawczą (będącą jednocześnie metodą nauczania) nazywaną majeutyką, polegającą na rozbijaniu (za pomocą prostych pytań) złożonego problemu na szereg zagadnień szczegółowych i skłanianiu rozmówcy do samodzielnego formułowania odpowiedzi i wniosków ogólnych. Metoda ta zakładała (i był to jeden z najważniejszych poglądów Sokratesa), że nawet człowiek prosty posiada prawdziwą wiedzę o świecie, a zadaniem nauczyciela (i filozofa) jest umożliwienie mu uświadomienia sobie i ujawnienia tej prawdy.

Postawa badawcza, której wynikiem była jego metoda, doprowadziła Sokratesa do śmierci i to jest najważniejsza nauka z jego historii.

Sokrates korzystał w pełni z dobrodziejstw ateńskiej demokracji i z wolności słowa i wywierał znaczny wpływ na ludzi prowadzących ateńską politykę, rządzącą się innymi prawami niż filozofia. Jego metoda stawała się niebezpieczna, ponieważ uczyła Greków szczegółowej analizy skomplikowanych zjawisk - czyniła ich zatem odpornymi na polityczną manipulację. Z tego właśnie powodu filozofowi postawiono - stosowany skutecznie do dzisiaj - zarzut obrazy oficjalnie czczonych bogów i demoralizacji młodzieży.

Sokrates pozostawił wielu uczniów, którzy zapoczątkowali kilka filozoficznych szkół (cyników i megarejczyków), ale jego najwybitniejszym następcą był Platon.

Święty Tomasz urodził się w 1225 jako syn hrabiego Akwinu Landulfa, na zamku Roccasecca między Rzymem a Neapolem.

Tomasz oddzielił wiedzę od wiary, dziedzinę rozumu od dziedziny objawienia. Są wprawdzie niektóre prawdy dostępne rozumowi a zarazem objawione, np. nieśmiertelność duszy; na ogół jednak wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny. Rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne, ale również Boga. Niektóre prawdy są dla rozumu nie dostępne, jedynie objawienie może je ludziom udostępnić np. Trójca święta, grzech pierworodny. Jednostkowe przedmioty są substancjami , bytami samodzielnymi. Są one zawsze złożone:

złożone są istoty (essentia) i istnienia (existentia). Istota Boga jest taka, że implikuje jego istnienie. Natomiast istota rzeczy stworzonych istnienia nie implikuje; z istoty ich nie wynika, że muszą istnieć. Bóg jest bytem prostym, ponieważ jest bytem koniecznym (musi istnieć, bo to leży w jego istocie) i niezależnym (istnieje z własnej natury), a stworzenie-złożonym, bo składa się przynajmniej z istoty i istnienia.

zasadnicza różnica między światem duchowym a cielesnym jest taka, że co cielesne, składa się z formy i materii, co zaś jest czysto duchowe, to posiada tylko formę. Tomasz uważał, że własności Boga można poznać rozumem. Rozum ludzki może poznać je tylko pośrednio, drogą "negacji" lub "eminencji". Był także zdania, że istotą metafizyczną Boga jest samoistność (aseitas). Bóg jest jedynym bytem,który istnieje sam przez się wszystkie inne są bytami zależnymi.

Filozofia Kartezjusza.

Urodził się 31 marca 1596 r. w La Haye i zmarł 11 lutego 1650 r. w Sztokholmie - Rene Descartes [Kartezjusz]. Ten francuski filozof i matematyk uchodzi za ojca nowożytnej kultury umysłowej. We Francji podjął pierwszą próbę sformułowania nowej metody myślenia opartej na modelu nauk matematycznych: Prawidła kierowania umysłem. Najsłynniejszym jego dziełem jest Rozprawa o metodzie. właściwe istnienie człowieka określone jest przez fakt jego myślenia, zupełnie różny od faktu jego cielesnego bytowania; stąd jego przekonanie, że substancja myśląca, czyli dusza, jest czymś zasadniczo różnym od substancji cielesnej (-> dualizm), która z kolei daje się scharakteryzować wyłącznie przez rozciągłość przestrzenną. Intuicyjna oczywistość ukazuje nam, zdaniem Kartezjusza, również ideę Boga - istoty doskonałej, a z posiadania przez nas tej idei wolno wnosić o rzeczywistym istnieniu Boga, jako że niedoskonały umysł ludzki nie mógłby sam wytworzyć idei bytu doskonałego (tzw. psychologiczny dowód na istnienie -> Boga) Istnienie Boga daje wg Kartezjusza gwarancję wiarygodności naszej wiedzy, skoro istota doskonałą nie może być oszustem. Bóg występuje u Kartezjusza tylko jako konstruktor świata oraz gwarant naszych możliwości poznawczych. Natomiast świat fizyczny rządzony jest prawami mechaniki, działającymi w sposób ściśle deterministyczny (-> determinizm). Jego obraz światła fizycznego jest ciągłościowy i mechanistyczny: tylko rozciągłość, kształt i ruch (pojęty jako przemieszczenie przestrzenne) są obiektywnymi własnościami ciał, podczas gdy jakości zmysłowe mają charakter subiektywny - skoro rozciągłość i cielesność są identyczne, hipoteza atomistyczna jest fałszywa; podobnie założenia istnienia w próżni. Również człowiek jako istota cielesna daje się wg Kartezjusza interpretować czysto mechanicznie, a fakt doznawania i myślenia tłumaczy się wyłącznie obecnością w nim duszy bezcielesnej. Stąd pozbawione duszy zwierzęta są nie czującymi automatami.

Dualizm res extensa (dosł. rzecz rozciągła) - substancji rozciągłej

(materii) i res cogitans (dosł. rzecz myśląca) - substancji myślącej (ducha), czyli

dualizm ciała i duszy (umysłu, świadomości). Pierwsze sfomułowanie problemu

psychofizycznego (mind-body problem). Substancja samosiatna - Bóg.

Substancje pochodne (stworzone): rozciągła i myśląca. Teza Cogito, ergo sum jest prawdziwa na mocy oczywistości, czyli

dzięki „prostemu oglądowi umysłu”, albo inaczej dzięki intuicji

intelektualnej.

2

---