PARMENIDES

„Należało to powiedzieć i pomyśleć, że tylko to, co jest, istnieje: może bowiem istnieć; a to, co nie jest - nie może.

To radzę ci dobrze - od tej bowiem pierwszej drogi dociekań wstrzymuję się”.

Jednocześnie mniej więcej z filozofią Heraklita wytworzyła się w Grecji doktryna biegunowo przeciwna. Ta właśnie zaprzeczała zmienności świata w stałości widziała naczelną cechę bytu. Powstała już nie na wschodzie, lecz w zachodnich koloniach greckich. Ośrodkiem jej było italskie miasto Elea, stąd zwana jest filozofią eleatów. Właściwym twórcą jej był Parmenides z Elei na przełomie IV i V w.

Urodził się w Elei (ok. 500 r.p.n.e.) w południowej Italii i ponoć stworzył wspaniałe prawa dla tego miasta. Był czołową postacią filozofii przedsokratejskiej, a także najwybitniejszym członkiem grupy myślicieli znanej pod nazwą szkoły ellejskiej. Zapisywał swoje myśli wierszem w formie objawienia zesłanego z boskiego źródła. Poemat ma prolog i dwa główne tematy: „O prawdzie” i „O tym, co się wydaje, czyli o mniemaniu”.

Twierdził, że byt jest, a niebytu nie ma. Myśl to byt, a byt to myśl.

Między myślą, a bytem zachodzi związek najściślejszy. Stwierdził, że bytu nie można szukać w przyrodzie, dlatego, że przyroda przemija, a byt nie może przestać być.

Daje ścieżkę szukania bytu.

Parmenides, wraz z uformowaną przez siebie szkołą ellejską zaważył w dziejach filozofii przede wszystkim:

- naczelną teorią jedności i niezmienności bytu,

- poglądem na nierozerwalność bytu i myśli,

- odróżnieniem myśli od postrzegania,

- dedukcyjną, dialektyczną metodą filozofowania,

Wskazówki „SZUKANIA” bytu:

- byt nie ma początku, ani końca,

- nieruchomy,

- niezmienny,

- stały i jeden,

Dla Parmenidesa rzeczywistość jest więc nie stworzoną i wieczną przestrzenią. Jest niewidzialna, nieruchoma, wszędzie taka sama i nieskończona z każdej strony, podobnie jak masa kuli dobrze zaokrąglonej jest jednakowo gruba od środka we wszystkich kierunkach. Jej niezmienna nieruchomość pozostaje w sprzeczności z poglądem Pitagorasa, iż rzeczywistość składa się ze zmiennych przeciwieństw i jest bezkresna.

W „O prawie” omawia kwestie, które dają się uchwycić rozumem. „O tym, co się wydaje” dotyczy zmysłów. Błąd tych, którzy podążają „drogą mniemania” polega na tym, że koncentrują się na przeciwieństwach. Podstawowa para przeciwieństw to ciemność i światło. Wszystkie inne od nich się wywodzą.

Parmenides ostro potępia wszelkie zdawanie się na zmysły i szczegółowo opisuje swobody ich błędnego użycia, wyjaśniając, że przedstawia „ich wszystkie przejawy (...) by żaden śmiertelnik nigdy cię nie przewyższył myślą”. Rozumie przez to, że jeśli zostaniemy uprzedzeni o wszystkich możliwościach błędu, nie pójdziemy tak łatwo ich złudnym przykładem.

Choć znaczna część dzieła Parmenidesa jest niejasna i trudna, jego filozofia ma kilka niezwykle interesujących aspektów. Przede wszystkim dokonane przez niego rozróżnienie między rozumem i zmysłami odgrywało i nadal odgrywa fundamentalną rolę w filozofii Zachodu. Poza tym dzieło „O prawie” jest określane jako jedna z pierwszych prób wnioskowania działaniu świata z języka i logiki; z całą pewnością przedstawia ono - i być może inicjuje - filozoficzną dyskusję o rozbieżności między tym, co można dowieść rozumem, a tym, co jest postrzegane zmysłowo. O Parmenidesie mówiono, iż jest „ojcem idealizmu”, gdyż rzeczywistość opisaną utworze „O prawdzie” można potraktować jako rzeczywistość niematerialną. Uważna lektura nie potwierdza jednak tej opinii. Parmenides uznawał skończoność i materialność Tego Co Jest. Był monistycznym materialistą, nie zaś idealistą. Nie twierdził, że rzeczywistość jest tworem myśli, lecz, że można ją naprawdę uchwycić tylko myślą.

źródła:

- „słownik myśli filozoficznej”,

- „pięćdziesięciu wielkich filozofów” Diane Collinson

- „historia filozofii” Tatarkiewicz

Idealizm

Jest doktryną metafizyczną o naturze świata. Głosi, iż rzeczywistość w ostatecznym rozrachunku składa się z umysłów i idei, a materii nie przysługuje istnienie niezależne od naszych idei.

Idealizm transcendentalny

jest terminem stosowanym na określenie poglądu Kanta, że przedmiotem doświadczenia są tylko zjawiska, które nie istnieją poza naszymi myślami. W przekonaniu Kanta, struktury lub zasady umysłowe, poprzez które formułujemy nasze koncepcje na temat świata zewnętrznego, są „transcendentalne”, gdyż stanowią podstawę doświadczenia; są także „idealne” gdyż istnieją „w umyśle”: stąd „idealizm transcendentalny.

Materializm

Jest doktryną metafizyczną o naturze świata. Głosi, że wszystko, co istnieje, jest materią. Niektóre wersje materializmu traktują umysł jako pochodną lub produkt materii.

Monizm

Jest podglądem głoszącym, iż rzeczywistość składa się tylko z jednej substancji. Substancja ta może być materialna, duchowa, czy choćby - jak postulował Anaksymander - nieokreślona.

Monizm fizyczny

To pogląd głoszący, że jedyną substancją jest materia. Nazywa się go czasem materializmem monistycznym lub po prostu materializmem.

Monizm psychiczny

Termin ten jest stosowany w odniesieniu do poglądu głoszącego, że jedyna substancja jest duchowa, umysłowa lub niematerialna.

1

---