1. Natura teologii fundamentalnej (historia, przedmiot, metody).

Teologia fundamentalna jest nauką o wiarygodności faktu Objawienia. Bazuje na racjach rozumowych, filozoficznych, historycznych, na doświadczeniu, posługuje się Pismem Świętym jako Bożym Objawieniem. Składa się z 3 traktatów:

1. religiologii apologetycznej, która ukazuje istotę, istnienie i pochodzenie religii, omawia religię naturalną i Objawioną, najważniejszym jej tematem jest Objawienie Boże: opis, fakt i weryfikacja Objawienia Bożego.

2. chrystologii apologetycznej, która omawia historyczne istnienie Chrystusa, analizuje mesjaństwo i posłannictwo Chrystusa. Uzasadnia, że Chrystus objawił definitywnie religię przeznaczoną dla całej ludzkości.

3. eklezjologii apologetycznej, która zajmuje się Kościołem jako dziełem Chrystusa: założeniem Kościoła, prymatem, władzą episkopatu, strukturą organizacyjną Kościoła, faktem pozostawienia w Kościele pełni Objawienia Bożego, przechowywaniem i interpretacją depozytu wiary, ujmuje Kościół od strony zewnętrznej.

Dawna nazwa tego przedmiotu: apologetyka - była nauką, która broniła podstaw wiary katolickiej. Nazwa nabrała pejoratywnego znaczenia ze względu na zakrywanie niektórych prawd historycznych i wybielanie hierarchii kościelnej. Sugerowano, by ją zupełnie rozwiązać. Jej tematykę zaczęły przejmować inne dyscypliny teologiczne. W Holandii i Niemczech pozbawiono jej statusu dyscypliny uniwersyteckiej. W Polsce nie doszło do tego, w czym ma zasługę przede wszystkim KUL..

W czasie, kiedy próbowano zlikwidować apologetykę katolicką, zaczęła odradzać się apologetyka w protestantyzmie jako tzw. teologia systematyczna, która uczy, jak głosić orędzie w sposób intelektualnie uchwytny, przekonywujący, dostosowany do problemów współczesnego świata.

W latach 7O-tych zmieniono nazwę apologetyki na teologię fundamentalną. W tym czasie ukazała się seria podręczników w Kościele katolickim z tej dziedziny. Troską współczesnych teologów fundamentalnych jest, by nauka ta była dostosowana do aktualnych potrzeb kościelnych, teologicznych i mentalności współczesnego świata. Obecnie kryzys egzystencjalny teologii fundamentalnej minął. W Polsce teologia fundamentalna rozwijana jest w środowiskach: warszawskim, krakowskim, lubelskim, poznańskim i opolskim.

Cele i zadania teologii fundamentalnej:

1. wprowadza do teologii,

2. ukazuje nadprzyrodzony charakter chrześcijaństwa,

3. broni depozytu Objawienia,

4. ukazuje sens życia doczesnego i nadprzyrodzonego,

5. bada związki Objawienia ze współczesną nauką,

6. przygotowuje do dialogu z niewierzącymi

Apologia - ustna lub pisemna obrona osoby, sprawy, idei, zawierająca ich pochwałę oraz odparcie zarzutów przeciwników.

Apologetyka - nauka o apologii, czyli obronie; zajmuje się obroną i szerzeniem zasad wiary chrześcijańskiej; współcześnie nazywana teologią fundamentalną.

Apologetyka chrześcijańska - systematyczne i krytyczne poznanie samoobrony chrystianizmu w formie katolickiej, jak i późniejszej, ujęte z punktu widzenia aksjologicznego.

Teologia fundamentalna - dyscyplina teologii chrześcijańskiej; jako nauka powstała w XIX wieku. Jako nauka o podstawach teologii nie należy jeszcze, w znaczeniu ścisłym ( formalnym ), do zakresu teologii, ponieważ bada ona rzeczywistość ( fakt ) objawienia nadnaturalnego w osobie Jezusa z Nazaretu, podczas, gdy rzeczywistość tę zakłada już i na niej opiera się cała właściwa teologia.

Przedmiot ogólny ( materialny ) apologetyki:

1. apologie chrystianizmu,

2. klasyczna apologia religii chrześcijańskiej = apologia własna Jezusa z Nazaretu.

Przedmiot szczegółowy ( formalny ) apologetyki:

1. oznacza specyficzny przedmiot jej badań w stosunku do apologii religii chrześcijańskiej, a głównie w odniesieniu do apologii własnej Jezusa z Nazaretu,

2. tym przedmiotem formalnym badań apologetyki jest wartość krytyczna (logiczna) apologii.

Rodzaje ( typy ) apologetyk:

1. Obiektywna = intelektualistyczna - bada wartość krytyczną (logiczną) doktryny chrystianizmu, jej wiarygodność.

2. Subiektywna = woluntarystyczna - bada wartość moralną chrystianizmu dla człowieka i społeczeństwa. Pozwala na stwierdzenie pozytywnego wpływu chrystianizmu na moralną postawę człowieka i społeczeństwa.

3. Integralna - bada chrystianizm od strony logicznej i od strony wartości moralnej dla człowieka i społeczeństwa.

4. Totalna = personalistyczna - bada wartość normatywną chrystianizmu dla człowieka w perspektywie jego losu w skali wiecznej. Czyni to poddając krytycznej rekonstrukcji i ocenie apologię własną Jezusa z Nazaretu.

Metody w apologetyce:

1. Metody pomocnicze:

1. metoda formalno - krytyczna - badania prowadzone tą metodą wyświetlają formalną wartość doktryny chrześcijańskiej. Rezultatem badań jest stwierdzenie braku sprzeczności w samej religii chrześcijańskiej jako pewnym systemie zdań oraz między nią a twierdzeniami bezspornie prawdziwymi występującymi poza nią. Ma charakter eliminacyjny.

2. metoda psychologiczno - religijna - ujawnia wartość chrześcijaństwa w człowieku religijnym. Badania ukazują harmonię zachodzącą między psychiką ludzką a religią chrześcijańską. Wskazują na pozytywny wpływ przeżyć religijnych na postawę moralną człowieka.

3. historyczno - porównawcza - badania polegają na porównaniu chrystianizmu z innymi religiami starożytności.

2. Metody właściwe:

1. metoda historyczno - weryfikacyjna - pozwala badać klasyczną apologię Jezusa z Nazaretu zapisaną w Ewangeliach synoptycznych jako źródłach historycznych. Ustaliła z naukową pewnością, że nie tylko gmina chrześcijańska głosiła, że Jezus jest Synem Człowieczym ( Mesjaszem ) i Synem Bożym w rozumieniu metafizycznym, ale, że sam Jezus głosił tak o sobie.

2. metoda eklezjologiczna - została usystematyzowana w XIX wieku i usankcjonowana przez Sobór Watykański I. Badania odnoszą się do historycznej rzeczywistości Kościoła.

2. Teologia fundamentalna wśród innych nauk.

3. Objawienie Boże w teologii współczesnej; różne sposoby objawiania się Boga.

Objawienie Boże w teologii współczesnej:

• K. Rahner- najważniejszym odpowiednikiem biblijnym objawienia jest termin epifania - żyjący Bóg pozwala doświadczyć swojej najświętszej, stwórczej i zbawczej obecności

• Przez długie wieki objawienie pojmowano głównie w sensie odsłonięcia, odkrycia (apokalipsis) prawd, których człowiek nie zdoła ogarnąć własnym rozumem.

• konstytucja „Dei Filius” Soboru Watykańskiego I z 24.4.1870r. Objawienie to słowo Boga potwierdzone Jego autorytetem i depozyt prawd powierzonych Kościołowi w Piśmie św. i Tradycji. Kościół ma ich wiernie strzec i podawać do wierzenia

• Nowe ujęcie objawienia - konstytucja „Dei Verbum” SW II, z 18.11.1965r.
  - „Spodobało się Bogu objawić Siebie Samego i ujawnić nam tajemnice woli swojej, dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu św. i stają się uczestnikami boskiej natury. Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny w nadmiarze swojej miłości zwraca się do ludzi jako do przyjaciół i obcuje z nimi, aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej. Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie
  z sobą powiązane (...) Najgłębsza zaś prawda o Bogu i o zbawieniu człowieka jaśnieje nam (...) w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia”(KO 2)

Rodzaje Objawienia:

• Objawienie przez stworzenia (objawienie kosmiczne)

• Bóg objawia się nam poprzez świat stworzony. Świat mówi o jego stwórcy. Dowiadujemy się, że Bóg jest wszechmogący, potężny, dobry, kochający.

• Skoro my jesteśmy osobami, to nasz stwórca również jest osobą. A skoro jest osobą to występuje relacja miłości. Bóg jest miłością.

• Pismo Św., potwierdza, że jest możliwe poznanie Boga przez świat stworzony.

• Kościół na Soborze Watyk. I zdefiniował naukę o możliwości poznania Boga przez stworzenie.

• Objawienie historyczne

• Bóg ujawnia się poprzez wydarzenia w historii. Historia narodu izraelskiego. Prorocy. Jezus Chrystus.

• Objawienie eschatyczne

• dokona się przez rzeczywisty kontakt z Bogiem w rzeczywistości nadprzyrodzonej

Przymioty Objawienia:

• objawienie jest historyczne

• Dokonuje się poprzez wydarzenia. Działanie Boże w historii. Historyczność objawienia powoduje, że jest ono uchwytne dla naszego poznania. Chrystus w którego wierzymy był postacią historyczną.

• objawienie jest osobowe

• przedmiotem Objawienia jest sam Bóg żywy i osobowy. Spotkanie z Bogiem jest spotkaniem osobowym. W spotkanie to zaangażowany jest umysł, wola, uczucia. Najbardziej widać to w osobie Chrystusa, który jest szczytem Objawienia osobowego.

• objawienie jest zbawcze

• Bóg objawia się po to aby zbawić człowieka

• objawienie jest łaskawe

• Bóg darmo, bez żadnej zasługi człowieka, ze swej łaski Objawia się. Jest to wyraz woli Bożej.

Podmiot Objawienia - Bóg

Przedmiot Objawienia - również Bóg. Ponieważ Bóg objawia samego siebie.

Formy Objawienia (sposoby)

• słowo - Bóg objawia się poprzez Słowo. Przez proroków została objawiona wola Boża. Przede wszystkim słowo dotarło do nas przez Jezusa

• czyny - są to wydarzenia, znaki przez któ®e Bóg manifestuje swoją obecność. Czyny te są ujawnione w historii Izraela i działaniu Jezusa Chrystusa

• teofania - /grec. theos=Bóg i phaino=wyjawiam/ - przykładem teofanii jest (uobecniania się Boga) było spotkanie Mojżesza z Bogiem w krzaku ognistym, czy też bóg przyszedł do Abrahama pod postacią trzech aniołów

• Teoria objawienia w teologii współczesnej - darmowe i zbawcze udzielanie się Boga ludziom, które dokonuje się w historii przez Jego nadprzyrodzone działanie interpretujące Słowo, przysposabiając do wejścia we wspólnotę z Ojcem przez Chrystusa w Duchu św. (kontynuacja nauki VaticanumII)

• Pojęcie objawienia - „klucz do właściwego rozumienia i przeżywania wiary chrześcijańskiej

4. Ewangelie kanoniczne jako źródła i dokumenty historyczne służące do poznania Jezusa z Nazaretu i Jego apologii własnej.

Pierwsze nieliczne notatki utrwalające katechezę apostolską na piśmie, pojawiły się między 50 a 55 rokiem. Wspominają o nich św. Ignacy z Antiochii i św. Justyn i nazywają Ewangeliami. Pełna nazwa tych pism pojawia się w II wieku.

W N.T. wyraz Ewangelia oznacza niezwykłą wiadomość odnoszącą się do urzeczywistnienia w osobie Jezusa z Nazaretu obietnicy Boga o odkupieniu ludzkości z grzechu.

Ewangelie nie należą do literatury biograficznej, ani też ściśle historycznej, należą do grupy utworów misyjnych = służą budzeniu i umacnianiu wiary w Jezusa na podstawie świadectwa o Jego nauce i czynach. Mają charakter dokumentów - utrwaliły na piśmie ustną katechezę, były odczytywane publicznie.

Aby przekonać się, czy Ewangelie mogą mieć wartość źródeł historycznych, trzeba przeprowadzić krytykę:

- zewnętrzną - dotyczy autentyczności tekstu Ewangelii (krytyka tekstualna), autentyczności autorstwa, daty i formy literackiej (krytyka historyczno - literacka):

• szczegółowa krytyka tekstualna i historyczno - literacka wykazała, że Ewangelie mają dla badań naukowych wartość źródeł i dokumentów historycznych.

- wewnętrzną - dotyczy autentyczności ich treści (historyczności).

Zagadnieniem autentyczności treści Ewangelii kanonicznych można zajmować się z punktu widzenia:

1. historii narratywnej, która ustala i rejestruje wydarzenia;

• biorąc pod uwagę genezę treści narratywnej w Ewangeliach kanonicznych można wyróżnić 4 jej interpretacje:

1. treść jest tylko wyrazem pewnej idei,

2. treść jest wyrazem pewnej sytuacji społeczno - ekonomicznej i zachodzących dążeń społecznych,

3. treść jest wyrazem uwarunkowań egzystencjalnych pierwotnej gminy chrześcijańskiej,

4. treść wiąże się z konkretną osobą Jezusa z Nazaretu, która zdążała do realizacji idei religijno - moralnej.

b. historii genetycznej, która rozpatruje wydarzenia i wyjaśnia genezę.

Pochodzenie treści Ewangelii kanonicznych - Hipotezy:

A. Hipoteza idealistyczna - ( Strauss, Drews ). Ewangelia jest mitem, przedstawieniem idei religijnej na sposób zantropomorfizowanego symbolu. Hipoteza ta, oparta o idealistyczną filozofię Hegla jest niezgodna z metodą historyczną, która nie pozwala wprowadzać na płaszczyznę badań historycznych z góry przyjętych założeń filozoficznych.

B. Hipoteza socjalna - ( Kalthoff, Kautsky ). Według nich Jezus jest tylko symbolicznym bohaterem dążeń rewolucyjno - społeczno - gospodarczych. Hipoteza ta opiera się na dowolnych założeniach historycznych, pozostaje w sprzeczności z faktami historii.

C. Hipoteza egzystencjalna - Bultmann. Ewangelia dotyczy przeżyć gminy, a nie faktów historycznych. Hipoteza ta, oparta na filozofii egzystencjalnej wprowadza pewne założenia filozofii. Jest także sprzeczna z faktami historycznymi, ponieważ nie można oderwać dzieła Jezusa od samej osoby Jezusa.

D. Hipoteza personalistyczna jako poprawna. Historyczna osoba Jezusa wraz z realizowaną przez Niego ideą zbawienia stanowi klucz do rozwiązania zagadnienia.

Historyczność osoby Jezusa w świetle badań szkoły historyczno - krytycznej:

a) świadectwa rzymskie - Pliniusz Młodszy, Tacyt, Swetoniusz.

b) świadectwa żydowskie - Józef Flawiusz.

c) świadectwa chrześcijańskie, kanoniczne - Listy św. Pawła, Ewangelie, zwłaszcza synoptyczne (głównie św. Marka).

d) świadectwa chrześcijańskie, pozakanoniczne - apokryfy (zawierają aluzje do historii ewangelijnej ujętej inaczej niż w Ewangeliach, przytaczają logia Jezusa będące pewną odmianą tradycji kanonicznej), agrafa (podają logia Jezusa, które nie są znane tradycji kanonicznej).

Teza 4. Wiarygodność źródeł o Jezusie Chrystusie.

1) Starożytne świadectwa żydowskie o Jezusie Chrystusie:

(1) Józef Flawiusz (ur. 37/38 r.), w dziele „O wojnie żydowskiej" pisze o zburzeniu Jerozolimy w 70 r. jako spełnieniu przepowiedni Jezusa Chrystusa. W innym dziele „Dawne dzieje Izraela" trzy fragmenty wspominają Jezusa Chrystusa:

a) W tzw. „Testimonium Flavianum" (Świadectwo Flawiusza), J. Flawiusz pisze: „w tym czasie żył Jezus, człowiek mądry, czy jednak godzi się Go nazywać tylko człowiekiem? Był On wykonawcą cudownych dzieł, nauczycielem ludzi, którzy z radością przyjmują prawdę. Przyciągnął do siebie wielu Żydów i pogan. Był On Chrystusem (Mesjaszem). Piłat na skutek oskarżenia Żydów, kazał Go ukrzyżować. On też po trzech dniach dał się widzieć swoim, którzy Go kochali, co było przepowiedziane przez proroków. Sekta, która od Niego wzięła swą nazwę, przetrwała do naszych czasów". Tekst ten znają Ojcowie Kościoła i pisarze starożytni.

(b) Pisząc o Apostole Jakubie i jego śmierci, J. Flawiusz podaje, że był on bratem Jezusa, zwanego Chrystusem, c) J. Flawiusz wspomina Jezusa, gdy pisze o Janie Chrzcicielu i jego śmierci.

(2)Talmud zawiera informacje o Osobie i działalności Jezusa, potwierdzając tym samym historyczne istnienie Jezusa Chrystusa. Pisze o Nim złośliwie, ironicznie, usprawiedliwia oprawców. Podaje informację, że został ukrzyżowany w przeddzień Paschy jako heretyk.

2) Starożytne świadectwa pogańskie o Jezusie Chrystusie:

(1) Korneliusz Tacyt (I/TI w.), w swoim dziele ,Annales" („Roczniki") pisze o Jezusie Chrystusie w kontekście prześladowań chrześcijan za Nerona. Podaje, że chrześcijaństwo wylęgło się w Judei, skąd przeniknęło do Rzymu. Jego twórcą był Jezus Chrystus, który żył za czasów cesarza Tyberiusza in został skazany przez Poncjusza Piłata na śmierć krzyżową.

(2) Swetoniusz (1/11 w.) w życiorysie Nerona mówi o torturach* jakim zostali poddani chrześcijanie, wyznający nową wiarę. W życiorysie Klaudiusza pisze o wypędzeniu Żydów z Rzymu ok49/50 r., ponieważ podburzani przez Chrestosa wywoływali różne zamieszki.

(3) Pliniusz Młodszy (MI w.), w „Liście do cesarza Trajana" pisze o chrześcijanach, których założycielem był Chrystus i którzy oddają cześć Chrystusowi jako Bogu.

(4) Lucjan (Lukianos) (II w.) w dziele „Pielgrzym" pisze o Chrystusie - sofiście, który zwiódł ludzkość swoją mądrością, cudami i magią, i został ukrzyżowany w Palestynie.

(5) Mara bar Serapion, w Ciście do swego syna Serapiona" pisze o mądrym królu Żydów, który został zamordowany. Żyje jednak w nauce, którą zostawił.

(6) Celsus (IH w.), wróg chrześcijaństwa, ale nie kwestionuje historyczności Jezusa Chrystusa.

s

3) Świadectwa chrześcijańskie o Jezusie Chrystusie

I - Kanoniczne: Nowy Testament, a w nim cztery Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy św. Pawła i inne pisma o charakterze okolicznościowym, podtrzymujące wiarę w gminach pierwotnych.

II - Pozakanoniczne: pisma Ojców Kościoła, apokryfy, agrafy (zawierają rzekome słowa Pana Jezusa, nie zapisane w czterech Ewangeliach kanonicznych).

Dla chrześcijanina wyznacznikiem wiarygodności chrześcijańskich źródeł o Jezusie Chrystusie jest fakt włączenia ich do kanonu Ksiąg Świętych. By potwierdzić wiarygodność źródeł bada się ich:

fa); autentyczność literacką,

;*D) historyczność opisywanych wydarzeń oraz

tdj\ integralność historyczną przekazywanych źródeł.

(1) Ewangelie św.

Każda z czterech Ewangelii nakreśla historyczny przebieg historii życia Pana Jezusa, podając tylko niektóre fragmenty z Jego działalności publicznej. Są świadectwami wyznawców Chrystusa, zrodzonymi z ich osobistych przeżyć. Po Zesłaniu Ducha Świętego, pouczeni wydarzeniami paschalnymi, Autorzy natchnieni przekazali słuchaczom słowa i czyny Jezusa Chrystusa, utrwalając w ten sposób katechezę apostolską. Ewangelie św. mają charakter historyczno są pismami misyjnymi.

a) Autentyczność literacka

Badania świadectw zewnętrznych (Papiasza, św. Justyna, św. Ireneusza, Tertuliana, św. Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa, Euzebiusza z Cezarei, św. Hieronima, fragmentu Muratoriego) potwierdzają, że Ewangelie zostały zredagowane przez św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana. Świadkami są osoby święte, które składały zeznania w imieniu Kościoła, a nie prywatnie.

Badania wewnętrzne, nad treścią poszczególnych Ewangelii, potwierdzają również ich pochodzenie od dwu Apostołów i dwu uczniów apostolskich.

„Kościół zawsze i wszędzie utrzymywał, że cztery Ewangelie są pochodzenia apostolskiego" (KC) 18).

b) Historyczność treści

Ewangelie św. wykazują znajomość stosunków politycznych, religijnych, społecznych, pieniężnych i kulturalnych, jakie panowały w Palestynie w pierwszej połowie I wieku po Chr. Opisują rzeczywistość głęboko wrośniętą w Imperium Rzymskie, specyficzną dla kultury judejskiej tego okresu. Wykazują znajomość topografii Palestyny, znajomość języka. Ukazują wydarzenia, które działy się publicznie przed całym narodem.

c) Integralność tekstu

Badania nad integralnością tekstu mają za zadanie wykazać przetrwanie tekstu w niezmienionej postaci od momentu ukazania się aż do chwili obecnej.

Zachowały się tylko apografy, czyli odpisy Ewangelii, w sumie ok. 250 tys. wariantów Nowego Testamentu. Najważniejsze z nich, to papirusy (P 52, Bodmera), kodeksy mąjuskułowe (ok. 250 wariantów), kodeksy minuskułowe (ok. 2700 wariantów), lekcjonarze (ok. 2000). Zostały one pogrupowane w cztery recenzje: tekst zachodni (D), egipski (H),cezarejski (C) i antiocheński (A). Mimo tak wielkiej ilości wariantów, różnice między nimi dotyczą tylko: - ok. 1/5 całości Nowego Testamentu,

- odnoszą się w większości spraw drugorzędnych,

- 200 wariantów zmienia sens zdania,

- w 15-tu przypadkach dotyczy to ważniejszych różnic, ale

- nie zmieniających prawd dogmatycznych.

(2) Dzieje Apostolskie

Opisują działalność misyjną św. Piotra i św. Pawła. Są dziejami początków Kościoła i Jego zwycięskiego pochodu pod działaniem Ducha Świętego.

a) Autentyczność literacka

Świadectwa zewnętrzne (św. Ireneusza, Tertuliana, św. Klemensa Aleksandryjskiego, fragmentu Muratoriego), jak też kryteria wewnętrzne, wynikające z analizy literackiej dzieła (Prolog i dedykacja dzieła; ta sama forma literacka i styl, jak w Ewangelii św. Łukasza; bliski współpracownik św. Pawła), potwierdzają, że Autorem Dziejów Apostolskich jest św. Łukasz.

b) Wiarygodność źródeł z jakich korzystał św. Łukasz

Sw. Łukasz korzystał prawdopodobnie z następujących źródeł:

- z własnego doświadczenia z czasów 12-łetniego pobytu w Palestynie oraz własnych obserwacji i przeżyć jako ucznia i towarzysza św. Pawła,

mógł korzystać z relacji naocznych świadków wydarzeń: Barnaby, Sylasa, św. Pawła, św. Marka, św. Piotra, Jakuba Młodszego, diakona Filipa, Tymoteusza, Gajusa, Tychika. mógł mieć dostęp do źródeł pisanych: listu z dekretem I Soboru Jerozolimskiego, a także listu Klaudiusza Lizjasza do prokuratora Feliksa.

c) Tekst

Za autentyczną uznaje się wersję aleksandryjską, wschodnią, która jest krótsza. Występuje ona w najstarszych kodeksach (watykańskim, synaickim i aleksandryjskim) oraz w wielu minuskułach i przekładach.

(3) Corpus Pciuliiiuin

Jest najstarszym świadectwem chrześcijańskim, powstałym niezależnie od Ewangelii św. Zna najważniejsze dane z życia i śmierci Jezusa Chrystusa. Wykłada naukę Jezusa Chrystusa, przekazaną św. Pawłowi bezpośrednio przez Zmartwychwstałego Pana Jezusa.

W ramach Corpus Paulinum, List do Hebrajczyków uważany jest za nie Pawłowy. Potwierdzają to najstarsze świadectwa Ojców Kościoła, cytujące ten List, ale nie podające jego Autora. Kościół Zachodni do F/ w. nie uważał również Listu do Hebrajczyków za Pawłowy, chociaż posługiwał się nim jako natchnionym. Także dzisiejsze czytania liturgiczne, nie wymieniają imienia św. Pawła.

Wątpliwości co do autorstwa Listu do Efezjan, Listu do Kolosan i Drugiego Listu do Tymoteusza, a także odnośnie licznych fragmentów pozostałych listów Corpus Paulinum podniosła egzegeza protestancka w XIX w. (zakres zwolenników, kwestionujących autorstwo św. Pawła rozszerzył się w XX wieku, także i wśród teologów katolickich).

5. Apologia własna Jezusa z Nazaretu.

Boska tożsamość Osoby Jezusa Chrystusa w Jego relacji do Ojca i w tajemnicach Jego ziemskiego życia

Badając Boską tożsamość Osoby Jezusa Chrystusa, teologia fundamentalna bada wypowiedzi Pana Jezusa o Jego własnym posłannictwie (czyli Jego świadomość deklaracyjną) oraz rozpatruje argumenty, uzasadniające prawdziwość posłannictwa Jezu$a Chrystusa (czyli bada Jego świadomość motywacyjną, argumentacyjną).

1) Wypowiedzi Jezusa o Jego własnym posłannictwie

Wypowiedzi Jezusa pozwalają nam odkryć i poznać Jego świadomość o samym sobie: jak przeżywał On siebie wobec Boga Ojca i wobec ludzi, do których był posiany. Do najstarszej tradycji wiary, wyrażającej prawdę o Synostwie Bożym Jezusa i Jego relację względem Boga Ojca należą Jego trzy tytuły: Mesjasz, Syn Człowieczy, Syn Boży.

(1) Mesjasz

Jezus uważał, że jest Mesjaszem, którego zapowiadali prorocy. Przedstawiał się jako Mesjasz, ale czynił to z rezerwą, nadzieje mesjańskie były wówczas błędnie interpretowane (politycznie, racjonalistycznic). Jezus natomiast ukazywał religijny sens swojej misji jako Mesjasza.

Przykłady wypowiedzi Pana Jezusa w Ewangeliach Sw.:

twierdząca odpowiedź dla uczniów Jana Chrzciciela (Mt 12, 28); - akceptacja wyznania Piotra pod Cezareą Filipowa (Mt 16,16);

odpowiedź Kajfaszowi podczas procesu (Mt 26);

tam, gdzie jest Chrystus, tam jest Królestwo Boże (Łk 17, 20-21);

Jezus miał świadomość, że Bóg przez Niego rozpoczyna swe panowanie na świecie; wieczność człowieka uzależniał od wybrania Go jako jedynej najwyższej wartości;

Jego Słowo jest skałą, na której człowiek może budować bezpośrednio swoją przyszłość.

(2) Syn Człowieczy

Jest to określenie mesjańskie, wypowiadane chętnie przez samego Jezusa. Nazywając się Synem Człowieczym, wskazuje na:

wieczność i transcendencję Syna Człowieczego,

na swoje Zmartwychwstanie (Mt 17, 9; Mk 9, 9), - na swoją chwałę (Mt 24, 30),

swoje miejsce po prawicy Wszechmocnego (Mt 26, 64; Mk 14, 62; Łk 22, 69),

swoją rolę jako eschatologicznego Sędziego całego świata i ludzkości (Mt 24, 27; 10, 32;

Mk 12, 8-9; Łk 17, 24-26) i jednocześnie

identyfikuje się z cierpiącym Sługą Jahwe (Mk 8, 3 1).

(3) Wysłaniec Boży

Pan Jezus ma świadomość własnego posłannictwa. Stwierdza: „Syn Człowieczy przyszedł szukać i zbawić to, co zginęło", „Nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników", „na to przyszedłem".

Ma świadomość prorocką: idzie do Jerozolimy, by tam umrzeć jak inni prorocy. Trzy razy zapowiada swoją Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie. Zalicza siebie do grona Wysłańców Bożych, proroków. Ludzie uważają Go za proroka. Posiada nadprzyrodzoną wiedzę: widzi na odległość, posiada znajomość kardiognozji, zna przyszłość, przekazuje prawdy wiary, dogmaty, naucza Prawdy Objawionej.

(4) Syn Boży

Pan Jezus ma świadomość swej godności ponadludzkiej, ma świadomość tego, że jest ontologicznym Synem Bożym i ma rzeczywiste uczestnictwo w naturze Bożej. Wypowiedzi Jego na ten temat można podzielić na dwie grupy:

a) substytucyjne: gdy wstawia On siebie w miejsce Boga, gdy przypisuje sobie uprawnienia, przysługujące samemu Bogu,

b) porównawcze: gdy ukazuje swą relację do pozostałych Osób Trójcy Świętej, do innych ludzi, autorytetów i wartości.

Wypowiedzi substytucyjne Pana Jezusa:

- gdy przypisuje sobie godność Najwyższego Prawodawcy, który uzupełnia i interpretuje

Prawo,

gdy stwierdza, że jest Panem szabatu,

ma moc odpuszczania grzechów, co potwierdza cudami,

przypisuje sobie godność Najwyższego Sędziego podczas Sądu Ostatecznego i w

mowach

eschatologicznych.

przedstawia siebie jako najwyższą normę moralności: zbawienie lub potępienie na Sądzie

Ostatecznym będzie zależało od osobistego stosunku każdego do Jezusa.

Wypowiedzi porównawcze Pana Jezusa:

gdy stawia siebie ponad największe autorytety i wartości Narodu Wybranego: jest

większy niż Salomon, Jonasz, Abraham, Mojżesz, Dawid, prorocy, aniołowie,

niż świątynia,

odcina się od grzesznej ludzkości: modli się o odpuszczenie grzechów innym ludziom,

sam będzie Sędzią innych,

zwraca się do Boga Ojca słowem Abba, które wyraża relację pełną miłości, ufności i

szacunku,

wskazuje, że Bóg Ojciec i Syn Boży występują jako Osoby równorzędne, mające tę samą

naturę osobową (Mt 11, 27: Łk 10, 22n); Osoby Syna nie może ogarnąć żaden umysł

stworzony, tylko Bóg Ojciec; Osobę Boga Ojca może ogarnąć w pełni tylko umysł Syna;

stąd wypływa wniosek, że Syn musi mieć wymiar Boski, Nieskończony,

w przypowieści o przewrotnych rolnikach ukazuje siebie jako naturalnego,

ontologicznego Syna Bożego, - ukazuje swoją inną relację względem Boga Ojca niż relacja innych ludzi do Boga Ojca.

mówiąc: „Ojciec Mój". „Ojciec wasz".

Synostwo Boże Jezusa potwierdza sam Bóg Ojciec w czasie chrztu w Jordanie i podczas Przemienienia na Górze Tabor. Ewangelie św. Mateusza i św. Łukasza ukazują nadprzyrodzony charakter Wcielenia Syna Bożego - Jezusa Chrystusa.

2) Świadomość argumentacyjna (motywacyjna) Pana Jezusa

Jezus Chrystus uzasadnia swoją naukę czynami (cudami, w tym największym swoim cudem, jakim jest Zmartwychwstanie) i swoją osobowością.

Na osobowość Jezusa składają się Jego życie etyczne i poziom intelektualny. Już sam wygląd zewnętrzny robił na ludziach duże wrażenie :lgnęły do Niego dzieci, cisnęły się tłumy, oczekiwali chorzy.

Jego świętość etyczna wyklucza oszustwo świadome. Jezus Chrystus jest absolutnie bezgrzeszny. Jest prawdomówny i szczery, posłuszny woli Boga Ojca. Najwyższą wartością Jezusa była Jego miłość do Boga Ojca; była ona siłą motoryczną Jego postępowania. Wyrażała się w pełnieniu woli Ojca i w modlitwie, pełnej zaufania! szczerości. Uczy takiej miłości ludzi.

Jego poziom intelektualny wyklucza oszustwo nieświadome, wyklucza też stan choroby psychicznej. Jezus Chrystus w swoim nauczaniu daje odpowiedź na podstawowe pytania egzystencjalne człowieka, dotyczące Boga, świata, doczesności i wieczności. Z Jego odpowiedzi wyłania się zwarty światopogląd: wszystko w Bogu ma swoje źródło, oparcie i cel, od Boga otrzymuje światło i pomoc. Zdumiewał uczonych swoją mądrością już w wieku dwunastu lat. Posiadał wiedzę nabytą i „wlaną", czyli specjalne, nadprzyrodzone oświecenie umysłu, wynikające z łączności z Bogiem Ojcem. Źródła historyczne potwierdzają, że miał skoordynowane działanie rozumu, woli i uczuć.

6. Posłannictwo i godność Jezusa z Nazaretu w świetle Jego deklaracji.

Deklaracyjne wypowiedzi Jezusa, w których wyraża się Jego świadomość religijno - indywidualna, można podzielić pod względem formalnym na 2 grupy:

• wypowiedzi ujawniające świadomość funkcyjną Jezusa (posłannictwo):

W Ewangeliach synoptycznych zaznaczają się wyraźnie wypowiedzi Jezusa, w których wprost lub ubocznie przypisuje On sobie funkcję szczególnego Króla = Mesjasza.

U podstaw idei Mesjasza znajduje się powszechna tęsknota ludzkości za wybawicielem. Badania nad ideą Mesjasza pozwalają zauważyć, że zacieśnia się ona do Semitów. W judaizmie góruje myśl, że ten oczekiwany będzie wyjątkowym królem, prorokiem.

Czy Jezus miał świadomość funkcyjną w znaczeniu mesjańskim, czy uważał siebie za wyjątkowego i jedynego pomazańca Jahwe - odpowiedź wiąże się z używanym przez Jezusa tytułem Syna Człowieczy na oznaczenie własnej osoby.

Wizja Daniela (Dn 7,13: Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego) stanowi bezpośrednie źródło biblijne dla wypowiedzi Jezusa o „Synu Człowieczym” jako królu triumfującym w chwale oraz najwyższym Sędzim w rozumieniu eschatologicznym.

Wizja Izajasza przedstawia Syna Człowieczego jako Króla - Wybawiciela (cierpiący Sługa Jahwe), który odpuszcza grzechy, uzdrawia, cierpi i oddaje swe życie za innych, czyli soteryczne rozumienie.

Jezus używając w odniesieniu do siebie tytułu Syn Człowieczy połączył 2 idee: Króla i Sędziego z Królem - Wybawicielem.

Wypowiedzi Jezusa o Sobie jako Synu Człowieczym zawarte w Ewangeliach Synoptycznych można podzielić na 3 grupy:

• wypowiedzi zawierające ukryte aluzje do wizji Daniela - w wypowiedziach tych Syn Człowieczy jawi się jako byt transcendentny, który zstępuje na ziemię, będąc najwyższym źródłem przebaczenia ( okres do wydarzeń z Cezarei Filipowej );

• wypowiedzi, które wskazują na syntezę Osoby Syna Człowieczego z cierpiącym Sługą Jahwe ( okres po wydarzeniach w Cezarei Filipowej );

• wypowiedzi, które zapowiadają przyjście Syna Człowieczego w chwale zgodnie z wizją Daniela.

• wypowiedzi ujawniające świadomość genetyczną Jezusa (godność ):

Genetyczna świadomość Jezusa odnosi się do pochodzenia i godności Jego osoby. Jest to świadomość Synostwa Bożego w znaczeniu bezpośrednim, czyli metafizycznym. Literatura biblijna S.T. nadawała Jezusowi tytuł Syn Boży, ale w znaczeniu moralnym. Dopiero N.T. przypisuje Mu ten tytuł w znaczeniu metafizycznym.

Wypowiedzi dotyczące tej kwestii można podzielić na 2 grupy:

1. wypowiedzi substytucyjne Jezusa:

• te, w których Jezus przypisuje sobie uprawnienia przysługujące samemu Jahwe:

• godność sędziego moralności,

• najwyższego Pana miłosierdzia,

• godność najwyższego prawodawcy,

• Pana szabatu.

• wypowiedzi porównawcze Jezusa:

• te, w których Jezus porównuje siebie z:

• ogółem zwykłych ludzi,

• wybitnymi jednostkami biblijnymi świata judaistycznego,

• ze świątynią Jerozolimską,

• z aniołami,

• z samym Bogiem.

• najważniejszym oświadczeniem wśród wypowiedzi porównawczych jest to, w którym Jezus porównuje siebie z Ojcem Niebieskim, zawarte jest ono w „tekście Janowym”;

• „tekst Janowy” występuje w 2 redakcjach: Mt 11,27 (Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić) i Łk 10,22 ( Ojciec mój przekazał Mi wszystko. Nikt też nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec; ani kim jest Ojciec, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić»)

• główna część tego teksu zawiera ideę chrystocentryczną i teocentryczną, które są ujęte od strony negatywnej i pozytywnej,

• zestawienie tych idei pozwala na stwierdzenie, że Bóg (Ojciec) oraz Jezus (Syn) występują jako Osoby równorzędne, mające taką samą naturę osobową.

7. Uzasadnienie boskiego posłannictwa Jezusa (osobowość Jezusa z Nazaretu, cuda, Zmartwychwstanie).

Roszczenia Jezusa, aby uznano Go za Mesjasza w znaczeniu biblijnym oraz za Syna Bożego w znaczeniu metafizycznym domagają się umotywowania, które mieści się w motywacyjnej (personalistycznej i dynamicznej) świadomości Jezusa.

1. personalistyczna świadomość Jezusa (osobowość Jezusa z Nazaretu):

Krytyczne badania nad świadomością osobową Jezusa wykazały, że wartością kierunkową = strukturalną była zawsze dla Niego, w sposób jednoznaczny wartość religijna (sanctum) = Osoba Boga. Miłość do Boga była wyłączną siłą motoryczną życia i postępowania Jezusa, miernikiem całej Jego postawy osobowej. Zaznacza się to w pouczeniach i upomnieniach (Kazanie na górze = Mt 5,1 - 11; 5 - 7), które są wykładami etyki chrześcijańskiej. Przez pryzmat miłości Jezus oceniał wszystko, co było poza Bogiem. Miłość do Boga to także miernik postępowania Jezusa w stosunku do ogółu ludzi, na co wskazują przypowieści. Miłość ta wyraża się w zupełnym posłuszeństwie Jezusa wobec woli Ojca ( czwarta Ewangelia ). Jednoznacznym wyrazem miłości Jezusa do Ojca są godziny poświęcane na modlitwę. Wszystkie swoje doniosłe czyny Jezus rozpoczyna od modlitwy (chrzest w Jordanie, pobyt na pustyni). Ewangelie synoptyczne przekazują 4 modlitwy Jezusa:

1. Modlitwa Pańska,

2. Modlitwa chwalebna,

3. Modlitwa w Ogrodzie Oliwnym,

4. Modlitwa na krzyżu.

Cechy modlitwy Jezusa:

• wewnętrzna szczerość,

• prawdomówność,

• pełne i bezwzględne zaufanie Bogu,

• zupełna gotowość pełnienia woli Ojca,

• najgłębsza pokora,

• szczera miłość do ludzi.

Należy podkreślić wartość poznawczą funkcji intelektualnej Jezusa charakteryzującą się wyjątkowym poznawaniem i ujmowaniem prawdy obiektywnej. Zaznacza się to szczególnie w przebiegu walki o prawdę z faryzeuszami.

O głębokiej znajomości prawdy o człowieku ze strony Jezusa świadczy głoszona przez Niego zasada miłości nieprzyjaciół. Jezus w swym nauczaniu odznacza się niezwykłym poczuciem rzeczywistości (trafne rozwiązywanie wszelkich pytań i zarzutów).

Zbadana w świetle psychologii personalistycznej struktura osobowości psychologicznej Jezusa wskazuje, że już w samej strukturze Jego osobowości zawiera się przekonywująca motywacja wartości normatywnej wskazanych wypowiedzi deklaracyjnych, a także brak podstaw do kwestionowania ich prawdziwości w znaczeniu subiektywnym (moralnym) i obiektywnym (intelektualnym).

1. dynamiczna świadomość Jezusa (cuda, Zmartwychwstanie):

Dynamiczna świadomość Jezusa przejawia się cudami, jakich dokonywał oraz faktem Jego zmartwychwstania.

CUDA

Działalność Jezusa jest ściśle związana z cudami. Obraz Jezusa bez cudów byłby podobny do poety bez poezji, naruszałby paralelę jaka zaznacza się między Jego czynami a słowami. Ewangelie używają różnych nazw na oznaczenie cudu: znak, dynamis, opera.

Cud biblijny - niezwykłe zjawisko, zdziałane w dziedzinie duchowej lub materialnej szczególną mocą Boga i za Jego interwencją w celu motywacyjno - soterycznym (znak Boga skierowany do ludzi dobrej woli w celu dopomożenia im w poznaniu Boga i osiągnięciu zbawienia).

Idee wchodzące do budowy pojęcia cudu:

• idea mocy, wszechmocy Bożej działającej w danym wypadku,

• idea symbolicznego, soterycznego znaczenia cudu.

Cuda Jezusa stanowiły istotny element nauczania apostolskiego. Działalność cudotwórczą Jezusa opisują wszystkie 4 Ewangelie. Robią to w sposób sumaryczny ( ogólny ) lub szczegółowy ( jednostkowy ).

Ewangelie synoptyczne zawierają 6 sumarycznych relacji o cudach Jezusa, czwarta Ewangelia podaje 3 ogólne relacje.

Najczęściej w Ewangeliach mamy cudowne uzdrowienia dokonane przez Jezusa. Cechy tych uzdrowień:

• całkowicie i trwałe,

• prawie zawsze natychmiastowe,

• przeważnie niezależne od wiary osób, które ich doznawały ( wyłącznie wiary naturalnej w moc skuteczną Jezusa ),

• niezależne od faktu modlitwy Jezusa poprzedzającej uzdrowienie,

• niezależne od jakichkolwiek czynności terapeutycznych ze strony Jezusa,

• zależne wprost od rozkazu Jezusa,

• zależne wyłącznie od Jego woli.

W Ewangeliach cuda stanowią nierozdzielną całość z wypowiedziami Jezusa. Motywem działania cudu jest danie znaku, aby objawić rzeczywistość nadprzyrodzoną. Cuda są znakami, które mają poświadczyć moc Boga, stanowią podstawowe kryterium do rozpoznania posłannictwa Boga. Jezus tych znaków nie odrzuca, ale zwraca uwagę na cel tych znaków. Krytyka naukowa wykazała pełną oryginalność opisów o cudach Jezusa. Ewangelia cudów nie ogranicza się tylko do faktów zewnętrznych, posiada wyraźny charakter symbolu, który świadczy o bezpośredniej interwencji Boga w działanie praw natury. Ewangelia „czynu” podkreśla absolutną i normatywną powagę nauczania Jezusa.

Cuda ewangelijne można poznać krytycznie tylko w łączności z Osobą Jezusa i odwrotnie Osobę Jezusa można poprawnie poznać w świetle Jego cudów.

ZMARTWYCHWSTANIE

Jezus 2 razy w sposób wyraźny ujawnił swoje boskie posłannictwo i godność mesjańską, godność Syna Bożego:

• przy pierwszym wypędzeniu sprzedawców ze świątyni,

• w dyskusji z faryzeuszami o „znaku Jonasza”.

Obie te wypowiedzi wskazują na zmartwychwstanie Jezusa jako na nadzwyczajny znak świadczący o wiarygodności wypowiedzi deklaracyjnych Jezusa.

Problem historyczności zmartwychwstania Jezusa - realność tego wydarzenia stanowi niezaprzeczalny i rozstrzygający motyw wartości normatywnej chrześcijaństwa.

Najstarsze źródła chrześcijańskie mówiące o wydarzeniach paschalnych:

1. świadectwo św. Pawła 1 Kor 15,3 - 9:

• jest to wyraz przekonań całego pierwotnego Kościoła ( najstarsze źródło dotyczące wydarzeń wielkanocnych );

• uzasadnia słuszność wiary w powszechność zmartwychwstania;

• można wyróżnić 2 części:

• zmartwychwstanie Jezusa dnia trzeciego, które stanowi najstarszą formułę wiary,

• sześciokrotne chrystofanie = ukazania Chrystusa jako identycznego z Jezusem z Nazaretu.

2. świadectwo 4 Ewangelii:

• Łk wymienia 4 chrystofanie jerozolimskie: doznaną przez uczniów w drodze do Emaus, doznaną przez Piotra, przez 11 i ponownie przez 11 apostołów w Betanii;

• Łk podaje także wiadomość o pustym grobowcu przyniesioną przez kobiety i zweryfikowaną przez Piotra;

• Mk przedstawia opis znalezienia pustego grobowca Jezusa przez niewiasty i o wypowiedzi młodzieńca, którego tam zastały;

• Mk przedstawia również wykaz 3 chrystofanii: dwóch jerozolimskich ( Marii Magdalenie i uczniom w drodze do Emaus ) oraz galilejską ( 11 apostołom );

• Mt podaje opis 2 chrystofanii:

• pierwsza jerozolimska - osobisty nakaz zmartwychwstałego Jezusa skierowany do uczniów, aby zebrali się w Galilei,

• druga galilejska - przedstawia słowa nakazu misyjnego Jezusa;

• J przedstawia relację z przybycia Marii Magdaleny do grobu Jezusa i o przekazaniu przez nią wiadomości o pustym grobie Szymonowi - Piotrowi i drugiemu uczniowi ( Janowi );

• J przedstawia również relację z przybycia do grobu Szymona - Piotra i drugiego ucznia i potwierdzenia wiadomości o pustym grobie;

• J opisuje angelofanię doznaną przez Marię Magdalenę;

• J opisuje 4 chrystofanie doznane przez: Marię Magdalenę, uczniów bez Tomasza, uczniów z Tomaszem, przez uczniów nad jeziorem Tyberiadzkim;

3. świadectwo Dz.

Powyższe świadectwa z całą pewnością wskazują na 3 fakty:

a) na niezłomne przeświadczenie najstarszej gminy chrześcijan o pustym grobie Jezusa,

b) na niezłomne ich przeświadczenie o chrystofaniach,

c) na niezłomne ich przeświadczenie o somatycznym zmartwychwstaniu Jezusa o somatycznym zmartwychwstaniu Jezusa na 3 dzień po Jego śmierci.

Przeciwnicy prawdy o zmartwychwstaniu byli na dwóch płaszczyznach:

1. zanegowanie wartości historycznej opisów o zmartwychwstaniu:

* teoria oszustwa ( Reimarus ) - uczniowie wykradli ciało a resztę sobie dopowiedzieli,

* teoria zaginięcia ciała - uczniowie byli zaskoczeni, utworzyli więc teorię, że Jezus zmartwychwstał,

* teoria ewolucji - Buber

2. Przyjęcie zmartwychwstania Jezusa tylko od strony cielesnej:

* zwolennicy tej interpretacji odwołują się do opisów zmartwychwstania z Ewangelii i Dz (twierdzą, że są to opisy nie naocznych świadków zmartwychwstania),

* niektórzy uznają historyczność opisu, ale kwestionują interpretację (np. Paulus - opis należy interpretować racjonalnie, Jezus był w letargu i dlatego powstał).

8. Religijno - społeczna świadomość Jezusa z Nazaretu.

Mówiąc o religijnej świadomości Jezusa bierze się pod uwagę:

• psychologiczne ujęcie, rozumiane jako sferę przeświadczeń Jezusa dotyczących relacji pomiędzy Nim a Bogiem a w związku z tym także relacji pomiędzy Jezusem a osobami konkretnych ludzi,

• ale przede wszystkim jej ujęcie historyczne, tj. zaznaczony w wypowiedziach Jezusa i zarejestrowany w Ewangeliach wyraz refleksyjnego poznania wskazanych relacji.

Religijna świadomość Jezusa uzewnętrzniona w Jego wypowiedziach deklaracyjnych o sobie samym, utrwalonych w Ewangeliach posiada pod względem swej treści 2 wymiary:

• wymiar religijno - indywidualny,

• wymiar religijno - społeczny.

Religijno - społeczna świadomość Jezusa wynika z Jego świadomości funkcyjnej (mesjańskiej). Wysunięte przez Jezusa religijne roszczenia mesjańskie (suwerenne) oraz boskie, wraz z załączoną do nich rozległą motywacją, tworzą zasadnicze zręby klasycznej obrony chrystianizmu, którą stanowi apologia własna Jezusa z Nazaretu.

8.a. Podstawowa idea religijno - społecznej świadomości Jezusa z Nazaretu.

ŚWIADOMOŚĆ RELIGIJNO - SPOŁECZNA




IDEA TEOKRATYCZNA ( CHRYSTOKRATYCZNA )





STRONA ODDOLNA (EKLEZJOLOGICZNA), STRONA ODGÓRNA (SUWERENNA)


pojęcia Ludu Bożego, Nowego Przymierza

IDEA PETROKRATYCZNA





W ZNACZENIU INDYWIDUALNYM W ZNACZENIU KOLEGIALNYM

(problem władzy zwierzchniej w Kościele (problem władzy zwierzchniej

Piotr i następcy) Kolegium Biskupów z Piotrem na czele)

Podstawową ideą w świadomości religijno - społecznej Jezusa jest idea teokratyczna (chrystokratyczna). Idea panowania, królowania Boga, to dominująca i kluczowa idea w całej publicznej działalności Jezusa. Wskazuje na to statystyka literacka wyrażenia: „królestwo niebieskie”, „królestwo Boże” w Nowym Testamencie. Statystyka potwierdza, jak bardzo mocno zwroty te związane są z wypowiedziami Jezusa. Wyrażenia te oznaczają nadzwyczajną, suwerenną interwencję Boga.

Interwencja może mieć charakter:

• partykularny,

• powszechny.

Interwencja może dotyczyć spraw:

• doczesnych (narodowych, politycznych),

• duchowych.

Interwencja może przejawiać się w okresie:

• teraźniejszym,

• przyszłym,

• historycznym,

• pozahistorycznym.

Działalność publiczną Jezusa z Nazaretu poprzedziło wystąpienie Jana Chrzciciela, który zarysował w judaizmie ideę teokratyczną. Jan Chrzciciel głosił ideę teokratyczną jako już aktualnie realizowaną i podkreślał jej rys mesjański. Mówił, że nastające panowanie Boga będzie dziełem Mesjasza jako zastępcy Boga. Jezus zaakceptował tezę Jana Chrzciciela i wskazał na jej rysy:

• rys historyczny:

• przybliżanie się panowania Boga wyraźnie wskazuje na charakter historyczny,

• konsekwencją głoszonego nadejścia panowania Boga powinno być przyjęcie tego panowania ze strony ludzi przez wiarę i moralną odmianę ich życia,

• Jan Chrzciciel wskazał na Jezusa jako na oczekiwanego Mesjasza,

• rys historyczny bardzo uwypuklony przez Jezusa w przypowieści i siewcy,

• przypowieść ta wskazuje, że panowanie Boga jest duchowe, moralne, religijne, a tym samym blisko związane z życiem człowieka na ziemi;

• rys pozahistoryczny (eschatologiczny):

• wyrażony w wypowiedziach, np. do setnika z Kafarnaum, w obrazie uczty, na której Jezus spotka się ze swoimi uczniami po ich śmierci i zmartwychwstaniu;

• rys społeczny:

• ten rys zauważany jest głównie w przypowieściach o zabarwieniu alegorycznym (oprócz znaczenia dosłownego sens przenośny jednoznacznie określony i ustalony), np o samoczynie kiełkującym i wzrastającym po siewie, o ziarnku gorczycy, o zaczynie chlebowym;

• rys indywidualny:

• mówiąc o charakterze społecznym idei teokratycznej, Jezus kładł nacisk na jej rys indywidualny, a więc na przemianę duchową konkretnych osób, których składać się będzie społeczność mesjańska, np w rozmowie z Nikodemem, faryzeuszami, wskazywał na potrzebę powtórnego niejako narodzenia się w znaczeniu duchowym.

Wszystkie wymienione aspekty królestwa Bożego w ich realizacji są uwarunkowane przez jego rys indywidualny.

8.b. Cechy charakterystyczne idei teokratycznej w religijno - społecznej świadomości Jezusa z Nazaretu.

Idea teokratyczna:

1. strona oddolna (eklezjologiczna):

• Jezus odrzucony jako Mesjasz przez naród izraelski, ustanowił nowy Lud Boży (Kościół), nową społeczność w Bogu, w znaczeniu substytucyjnym w stosunku do poprzedniej, którą tworzył Izrael, o innej budowie oddolnej;

• strona odgórna (suwerenna):

• pojawienie się pojęć podmiotu władzy zwierzchniej zastępczej w stosunku do Chrystusa zarówno w znaczeniu indywidualnym (Szymon - Piotr i jego następcy), jak też kolegialnym (Szymon - Piotr z resztą apostołów oraz kolejni jego następcy wraz z innymi biskupami).

8. c. Strona oddolna (eklezjologiczna) idei teokratycznej w religijno - społecznej świadomości Jezusa z Nazaretu.

W polu świadomości mesjańskiej tzn. królewskiej i suwerennej Jezusa mieści się jako jej nieodzowny składnik = korelat - idea eklezjologiczna tzn. idea społeczności mesjańskiej poddanej Jezusowi jako swemu królowi, a tym samym Bogu. Skoro idea eklezjologiczna stanowiąca stronę oddolną idei teokratycznej, należy integralnie, czyli nieodzownie do świadomości mesjańskiej Jezusa, to nasuwa się zagadnienie: jakie kształty zamierzył Jezus nadać tej społeczności w perspektywie jej realizacji.

Judaizm współczesny Jezusowi był przeświadczony, że lud Jahwe w okresie mesjańskim składać się będzie z samych Izraelitów lub też z innych ludzi sprawiedliwych. Jezus wyjaśnia jednak w swych przypowieściach, że struktura przyszłego ludu Jahwe będzie zupełnie inna, niż wskazywały na to wymienione poglądy. Szczególnie wyraźnie Jezus wyjaśnia to w przypowieściach: o pszenicy i kąkolu (Mt 13,24 - 30) oraz w przypowieściach o niewodzie (rodzaju sieci Mt 13,47 0 50), o ukrytym skarbie w roli (Mt 13,44) i o perle (Mt 13,45).

Biorąc pod uwagę wyrażoną przez Jezusa w przypowieściach charakterystykę strony oddolnej idei panowania Boga, można stwierdzić, iż idea ta obejmuje w czasie teraźniejszym konkretną społeczność ludzką, w której obok dobrych - czyli sprawiedliwych - współistnieją także grzesznicy, aż do czasu zakończenia teraźniejszości. Ukazuje to ideę teokratyczną w odniesieniu do rzeczywistości historycznej. Nadto samo panowanie Boga i autentyczny w nim udział stanowi dla człowieka wartość bezcenną. Panowanie Boga zanim osiągnie swój stan idealny przemierzy długą i trudną historycznie drogę.

Idea teokratyczna obejmuje 2 fazy:

• teraźniejszą ( ziemską i historyczną ),

• przyszła ( pozaziemską i pozahistoryczną ).

Jezus w swoich przypowieściach prostował błędne rozumienie idei teokratycznej oraz wyraźnie określał własne ujęcie tej idei. Ujęcie to bardzo różniło się od poglądów judaizmu współczesnego Jezusowi, a nawet było im przeciwstawne.

Vat. II, mówiąc o stronie oddolnej idei teokratycznej ( społeczność Ludu Bożego Nowego Przymierza ) wskazuje na kilka rodzajów przynależności do niego:

• pełny udział - ci, co przyjęli chrzest, mają w sobie Ducha Chrystusowego, w całości akceptują naukę Magisterium Kościoła i realizują jej nakazy,

• niepełny udział:

• ci, którzy formalnie należą do Kościoła, ale nie żyją w stanie łaski uświęcającej;

• osoby, które pozostają w dobrej wierze poza jednością Kościoła będące członkami wyznań chrześcijańskich;

• niechrześcijanie będący autentycznymi wyznawcami religii mojżeszowej lub islamu;

• poganie, którzy żywiąc naturalne wierzenia religijne prowadzą uczciwe życie;

• ci, którzy w sposób niezawiniony nie poznali wyraźnie Boga i nie wyznają żadnej religii, ale są ludźmi dobrej woli.

Zadaniem Jezusa było głoszenie Ewangelii i objęcie taką działalnością całej Palestyny, bez szczególnej troski o doraźne owoce. Jezus zatrzymywał pilną uwagę na bliższym kręgu swoich słuchaczy, na uczniach oraz powoływał z nich ścisłe grono uczniów nazwanych apostołami. Im poświęcał wiele uwagi, związał ich ściśle ze sobą, stawiał im bardzo wysokie wymagania religijne i moralne, wyjaśniał im obrazy zawarte w przypowieściach, ostrzegał przed wpływem faryzeuszów, wyróżniał Szymona jako przyszłego swego zastępcę, uprzedzał o swoich cierpieniach i śmierci.

Idea eklezjologiczna w świetle nauki Jezusa:

1. obejmuje sprawiedliwych i grzeszników,

2. posiada wartość bezcenną,

3. łączy się z ideą substytucji w stosunku do narodu żydowskiego,

4. obejmuje Żydów i pogan w skali całego świata,

5. wykazuje dwa stopnie swej realizacji narodowy i powszechny

8. d. Idea substytucyjna w religijnym programie Jezusa z Nazaretu.

Do religijnego planu Jezusa wchodzi wyraźnie idea substytucyjna (zastępcza). Mieści się w niej ostrzeżenie dotyczące usunięcia z nowej gminy Jahwe ludu izraelskiego, który dotychczas wyłącznie ją stanowił oraz zastąpienie go przez inne narody. Ostrzeżenie substytucyjne (zastępcze) - Stary Izrael będzie zastąpiony przez Nowy Izrael, który w świetle idei Mesjasza o Reszcie Izraela, stanowić będzie też nowy i prawdziwy lud Boży - lud Jahwe. Wyraża to Jezus w rozmowie z setnikiem w Kafarnaum (Łk 13,28), w przypowieści alegorycznej o najemnikach w winnicy lub o niegodnych dzierżawcach a także w przypowieści o królewskiej uczcie weselnej lub o uczcie bogatej.

Program Jezusa ma charakter uniwersalistyczny, na który wskazuje On już w kazaniu na górze, mówiąc o ogólnoludzkich postawach zaprowadzonego przez siebie porządku moralnego.

Reasumując wypowiedzi Jezusa dotyczące idei substytucji oraz idei uniwersalizmu, które są zasadniczo związane z Jego programem religijnym można powiedzieć, że program ten posiadał niejako dwa stopnie: narodowy, powszechny.

Program narodowy dotyczył osobistej działalności Jezusa oraz tymczasowej (współczesnej z tamtą) działalności uczniów.

Program powszechny odnosił się już do działalności misyjnej uczniów Jezusa po Jego śmierci i zmartwychwstaniu.

Ostatecznie zatem istniał tu jeden wielki program religijny, obejmujący działalność Jezusa oraz Jego uczniów, zarówno prowizoryczną (Palestyna) jak i definitywną.

Wskazany powszechny program Jezusa pozbawił religię chrześcijańską charakteru religii grupowej czy też narodowej i uczynił z niej religię ogólnoludzką, kształtującą głęboką wspólnotę w łonie całej ludzkości.

8. e. Strona odgórna (suwerenna) idei teokratycznej w religijnym programie Jezusa z Nazaretu.

Wypowiedzi Jezusa, zapisane w Ewangeliach, które wyrażają Jego działalność organizacyjną w odniesieniu do nowego Ludu Bożego są bardzo nieliczne.

Tekstem zasadniczym dotyczącym petrokratycznych wypowiedzi Jezusa strony odgórnej idei teokratycznej jest tekst Ewangelii Mateusza, opis tzw. wydarzeń pod Cezareą Filipową (Mt 16,13-19).

Opis zaczyna się od podwójnego pytania postawionego przez Jezusa Apostołom i od wyznania złożonego przez Szymona, że Jezus posiada godność mesjańską w znaczeniu biblijnym, a nie politycznym. W szczególności uwypukla ona rozbieżność idei między Mesjaszem ziemskim oczekiwanym przez naród Izraelski, a Mesjaszem religijnym, jakiego poznali i uznali w Jezusie Jego uczniowie.

Ewangelia Mateusza przytacza obszerną wypowiedź Jezusa o zamiarze przekazania władzy zwierzchniej Szymonowi, stanowiącą dopełnienie do wyznania Szymona. Ta wypowiedź Jezusa rzuca światło na stronę odgórną idei teokratycznej w religijnym programie Jezusa z Nazaretu.

Z tekstem Ewangelii Mateusza łączy się ściśle tekst Ewangelii Jana, z którego wynika, że Jezus rzeczywiście wykonał swój zamiar wyrażony pod Cezareą Filipową, powierzając Szymonowi - Piotrowi po swym zmartwychwstaniu, władzę zwierzchnią nad Kościołem.

8. f. Zasady interpretacji przypowieści.

W celu poprawnej interpretacji przypowieści ewangelicznych trzeba zwrócić uwagę na ich budowę.

W budowie przypowieści, które jako forma literacka stanowią swego rodzaju porównanie, można wyróżnić:

• przedmiot obrazowy o charakterze dynamicznym,

• przedmiot główny lub materialny (idea teokratyczna, panowanie Boga),

• przedmiot formalny.

Forma wstępna przypowieści wskazuje na jej przedmiot główny, którym jest idea teokratyczna. Przedmiotem formalnym jest panowanie Boga w okresie rozwoju Jego królestwa na ziemi. Z przypowieści wynika, że konkretna i stała obecność Mesjasza na ziemi nie jest konieczna do rozwoju królestwa Bożego. Królestwo będzie się rozwijać swoją siłą wewnętrzną. Wyraźna obecność Mesjasza i Jego działalność jest potrzebna na początku i przy końcu historycznego panowania Boga na ziemi.

Rozważmy przypowieść o kiełkującym i wzrastającym posiewie (Mk 4,26-29). W przypowieści tej można wyróżnić trzy fragmenty: posiew, kiełkowanie i wzrost posiewu, żniwo. Biologiczny wzrost posiewu jest zupełnie niezależny od czynności rolnika oraz odpowiednich czynników zewnętrznych, ponieważ odbywa się samoczynnie. Przy żniwach dopiero potrzebny jest wysiłek rolnika.

Przypowieści (o samoczynnie kiełkującym i wzrastającym posiewie, o ziarnku gorczycy, o zakwasie chlebowym) wskazują na znikomy początek idei teokratycznej realizowanej przez Jezusa a jej olbrzymią siłą wewnętrzną, która przekształca i stopniowo zdobywa dla siebie całą ludzkość.

Obecny stan znajomości Źródeł Ewangelii nie pozwala jeszcze na to, by należycie usystematyzować przypowieści wg klucza chronologicznego lecz raczej wg klucza topograficznego i doktrynalnego. Stosując klucz topograficzny można wyróżnić w Ewangeliach przypowieści jerozolimskie i galilejskie.

Przypowieść ta o powyższej strukturze posiada w świetle kodeksów ewangelicznych dwie redakcje. Wg pierwszej zbliżonej do przypowieści rabinistycznych - panowanie Boga byłoby podobne do człowieka, który rzucił ziarno w glebę. Wg redakcji drugiej byłoby z kolei podobne do sytuacji powstałej na skutek rzucenia ziarna w glebę. Pierwsza redakcja jest bardziej logiczna, druga natomiast psychologiczna. Pomiędzy obiema redakcjami nie ma różnic zasadniczych. Obraz porównawczy jest tutaj przypowieścią, a nie alegorią.

Przedmiotem formalnym tej przypowieści jest panowanie Boga w okresie rozwojowym na ziemi. Jest ono samodzielne i niezależne. Z przypowieści wynika, że konkretna obecność Mesjasza na ziemi nie jest potrzebna dla rozwoju panowania Jahwe, jak to sądził judaizm współczesny Jezusowi.

9. Królestwo Boże a Kościół.

W Jezusie Chrystusie Królestwo Boże (tj. Obecność Boga i Jego panowanie wśród ludzi) ma prawdziwą, choć początkującą obecność. Pełne nadejście Królestwa dokona się przez spełnienie posłannictwa Jezusa - śmierć i zmartwychwstanie.

W Kościele realizuje się Królestwo Chrystusa, które może być stawiane na równi z Królestwem Boga [Królestwo Chrystusa należy rozumieć jako rozrastającą się w historii rzeczywistość, która przy końcu czasów złączy się z królestwem Ojca]. Kościół jest tą przestrzenią, w której dokonuje się prawdziwe przyjście Królestwa, ciągle jednak w oczekiwaniu na przyjście pełne, eschatologiczne.

Występuje zapoczątkowana identyczność Królestwa i Kościoła oraz trwająca nieidentyczność. Kościół więc nie jest tożsamy z Królestwem lecz wezwany (wszyscy jego członkowie) do odkrywania i realizowania tej rzeczywistości Królestwa, która jest mu dawana i w nim obecna.

Z drugiej strony nie można patrzeć tylko na eschatologiczne Królestwo Boga z pominięciem doczesnej strony Kościoła, zwłaszcza jego misyjno - narzędziowej funkcji. Głoszenie Królestwa (co jest misją Kościoła) domaga się pełnego oddania (Bogu i światu) i uwzględnienia tego, jaki świat jest. Wynika stąd konieczność troski o przemianę tego świata, jego struktur (już ST domaga się opowiadania się za sprawiedliwością społeczną, za biednymi i uciskanymi).

10. Geneza Kościoła i jego struktura.

Geneza Kościoła (pojęcia: tajemnica, misterium, sacramentum).

Teza 10. Chrystusowa geneza Kościoła

Na podstawie Ewangelii Świętych możemy jednoznacznie stwierdzić, że Jezus Chrystus jeszcze za swego życia założył społeczność religijną, którą nazwał „swoim Kościołem".

1) Zapowiedź i formowanie Kościoła przez Jezusa Chrystusa za Jego ziemskiego życia

Podczas swojej działalności publicznej, Pan Jezus ustanawia 12 Apostołów, których stopniowo formuje, by udzielić im swego posłannictwa. Wybiera ich w miejsce starotestamentalnych dwunastu pokoleń Izraela, by zapewnić w ten sposób ciągłość między Starym i Nowym Testamentem. Podczas Ostatniej Wieczerzy ustanawia Nowe Przymierze, które przypieczętowuje swoją Krwią i Ofiarą Krzyżową.

Zapowiada ustanowienie „swojego Kościoła" (gr. Mou Ekklesija, Mt 16, 18). Nie wyjaśnia bliżej tego pojęcia, ponieważ było ono znane ze Starego Testamentu jako odpowiednik słów hebrajskich kahal i edah, które oznaczały zgromadzenie ludu Bożego z inicjatywy Boga. w celu oddawania Bogu kultu i czci. Kościół zapowiadany przez Jezusa Chrystusa ma mieć więc społeczno-religijny charakter i ma być ściśle związany z Jego Osobą.

Jeszcze /a swego ziemskiego życia, Pan Jezus zapowiada ustanowienie prymatu Piotra w swoim Kościele. Zmieniając imię Szymona i nazywając go Piotrem - „Skalą fundamentalną". Chrystus udziela mu nowej misji, zmieniającej istotę jego osobowości: Piotr ma być fundamentem, spajającym w jedną całość budowlę Kościoła Chrystusowego. Zapowiadając powierzenie mu „kluczy Królestwa Niebieskiego", czyni Piotra swoim Zastępcą i obiecuje tym samym najwyższą władzę w Kościele. Zapowiadając Piotrowi udzielenie władzy „związywania i rozwiązywania", Chrystus obiecuje mu potrójną władzę: w sprawach wiary, moralności i administracyjnego kierowania całym Kościołem.

2) Formowanie Kościoła przez Chrystusa Zmartwychwstałego

(1) Ustanowienie urzędu apostolskiego

Ukazując się Apostołom w dniu swego Zmartwychwstania, Jezus Chrystus udzielił im swego posłannictwa: „Jak Mnie posłał Ojciec, tak i Ja was posyłam"(J 20, 21), czyniąc ich w ten sposób niejako swymi zastępcami w kontynuowaniu Jego misji. Apostołowie działają i nauczają w imieniu Chrystusa: „Kto was słucha, Mnie słucha; kto wami gardzi, Mną gardzi; kto Mną gardzi, gardzi tym, który Mnie posłał" (Łk 10, 16). Negatywna postawa wobec Apostołów jest negatywną postawą wobec samego Chrystusa i Boga Ojca, który Go posłał.

Zmartwychwstały Chrystus określił misyjny charakter Kościoła, posyłając Apostołów do wszystkich narodów, by głosili Jego naukę (Mt 28, 19a). Obiecał też swoją obecność w powołanej przez siebie społeczności, aż do skończenia świata (Mt 28, 20b).

Określi! też zakres władzy urzędu apostolskiego:

a) udzielił im władzy nauczycielskiej: nauczania wszystkich ludzi, autorytatywnie i nieomylnie: jako świadkowie Chrystusa mają nauczać tego wszystkiego, co przekazał im Chrystus;

b) udzielił im władzy kapłańskiej: mają chrzcić ludzi w Imię Trójcy Przenajświętszej,

a przez to włączać do społeczności Kościoła (Mt 28,19b), odpuszczać grzechy (J 20, 23):

c)udzielił też władzy pasterskiej: powierzył im troskę czuwania nad wypełnianiem nakazów Chrystusa.

Te trzy władze składają się na całość urzędu apostolskiego. Potrójna władza, udzielona Apostołom ma realizować się w Kościele Chrystusowym do końca świata. Z woli więc Chrystusa ma przejść na ich prawowitych następców. Taka była praktyka gmin pierwotnych. Taka była późniejsza praktyka w Kościele, że każda stolica biskupia ma udokumentowanych historycznie swoich biskupów. Taka jest nauka Kościoła.

2) Ustanowienie prymatu

Chrystus Zmartwychwstały przekazał władzę prymatu Piotrowi nad Jeziorem Galilejskim (J 21, 15-17). Jego funkcję przyrównał do pasterza owiec. W Piśmie Świętym i w literaturze pozabiblijnej funkcja ta oznacza kierowanie i rządzenie powierzonymi ludźmi. „Pasienie owiec" w języku biblijnym oznacza troskliwą opiekę i miłość opiekuńczą względem powierzonych ludzi. „Owce i baranki" oznaczają całość owczarni Chrystusowej: wiernych i kapłanów, biskupów (następców Apostołów).

Z woli Chrystusa prymat nie był tylko osobistym przywilejem Piotra, ale ma trwać w Kościele Chrystusowym do końca świata. Wiadomo, że Piotr jako osoba fizyczna umrze, dlatego władza jaką mu powierzył Chrystus będzie kontynuowana przez jego następców. Taka była praktyka Kościoła Chrystusowego, takie świadectwa historyczne przekazują Ojcowie Kościoła i taka jest nauka soborów powszechnych.

Apostolat i prymat stanowią dwa istotne elementy organizacyjne Kościoła. Poprzez sukcesję ważnych święceń kolejni papieże są następcami Piotra a wszyscy biskupi są następcami Apostołów.

Kościół Chrystusowy rozpoczął swoją oficjalną działalność w Dniu Zesłania Ducha Świętego w Jerozolimie, skąd stopniowo rozprzestrzenił się na cały świat.

Najważniejszym celem Kościoła Chrystusowego jest zjednoczenie ludzi z Bogiem.

Dzisiaj terminem „Kościół" obejmujemy nie tylko Kościół pielgrzymujący na ziemi, ale też Kościół oczyszczający się (cierpiący w czyśćcu) oraz tryumfujący (w niebie).

Teza 8. Istota nauki II Soboru Watykańskiego o Kościele

Drugi Sobór Watykański podkreśla prawdę o Kościele jako wspólnocie zakorzenionej w życiu Trójcy Świętej i w dziejach zbawienia. Przypomina, że Kościół jest przedmiotem

wiary.

1) Kościół a Trójca Święta

Trójca Święta jest źródłem, z którego wywodzi się Kościół Chrystusowy. Zamysł zrodził się w sercu Boga Ojca, w Jego odwiecznym zbawczym planie. Został założony przez Syna Bożego. Kierowany jest przez Ducha Świętego.

Trójca Święta kształtuje życie nadprzyrodzone Kościoła. Życie Kościoła i poszczególnych wiernych jest uczestnictwem w życiu Trójcy Przenajświętszej.

Dzieło zbawcze obecne w Kościele cechuje trynitarna struktura: dar zbawienia pochodzi od Boga Ojca przez Syna w Duchu Świętym. Kult, jako odpowiedź na ten dar Boży, kieruje się ku Bogu Ojcu przez Syna w Duchu Świętym.

Trójca Święta jest też pierwowzorem Kościoła w jego dążeniu do jedności w różnorodności.

2) Kościół a Duch Święty (KK 4)

Duch Święty jest duszą Kościoła, ponieważ ożywia i jednoczy Kościół, jednoczy wszystkich członków Kościoła z Chrystusem. Stale złączony z Kościołem, jest źródłem życia nadprzyrodzonego Kościoła.

Duch Święty:

mieszka w Kościele, a także w sercach wiernych, jak w świątyni, przez Ducha Świętego wierzący mają dostęp przez Chrystusa w Duchu Świętym,

kieruje Kościołem za pomocą darów hierarchicznych i charyzmatycznych, uświęca ustawicznie Kościół, czyli prowadzi .do zjednoczenia z Trójcą Świętą, udziela łaski uświęcającej, będącej zadatkiem życia wiecznego, ustawicznie odnawia Kościół poprzez Słowo Boże i łaski sakramentalne.

3) Kościół - Mistycznym Ciałem Chrystusa (KK 7)

Chrystus jest Głową Mistycznego Ciała, jakim jest Kościół. W swoim Mistycznym Ciele, Chrystus udzielił nam Ducha Świętego, który nas ustawicznie odnawia. Rozdziela nam też dary i posługi, przez które pomagamy sobie wzajemnie na drodze do zbawienia. Jesteśmy dopuszczeni do tajemnic Jego życia i złączeni z Jego cierpieniami, jak ciało z Głową.

Dzięki zjednoczeniu z Chrystusem, wszyscy członkowie Kościoła są zjednoczeni między sobą. Jednoczą się przez sakramenty święte, przez które rozlewa się życie Chrystusowe na wierzących.

Chrystus miłuje Kościół jak Oblubienicę, jak mąż - żonę. Kościół jest niepokalaną Oblubienicą Chrystusa, Niepokalanego Baranka, którą Chrystus umiłował, dla której wydał się na Ofiarę, z którą związał się wiecznym Przymierzem i nie przestaje troszczyć się, jak o własne Ciało.

4. Kościół - nowym ludem Bożym (KK 9)

Kościół jako nowy lud Boży ustanowiony został przez Chrystusa za cenę Jego Krwi, napełniony został Duchem Świętym i wyposażony w pełnię środków zbawienia.

Członkiem nowego ludu Bożego staje się przez wiarę w Jezusa Chrystusa i chrzest. Głową ludu Bożego jest Jezus Chrystus - „Namaszczony". To namaszczenie spływa z Głowy na ciało, dlatego lud Kościoła jest „ludem mesjańskim". Lud mesjański ma udział w godności i wolności dzieci Bożych, w których sercach mieszka Duch Święty, jak w świątyni. Prawem nowego ludu Bożego jest nowe przykazanie Miłości (miłować bliźniego, jak Chrystus).

Nowy lud Boży uczestniczy w trzech funkcjach Chrystusa:

a) w kapłańskiej: jako kapłaństwo powszechne wiernych (uczestniczenie w Ofierze Chrystusa i w misji Kościoła);

jako kapłaństwo hierarchiczne, służebne (polegające na kierowaniu ludem Bożym, sprawowaniu sakramentów świętych),

b) prorockiej: poprzez dawanie świadectwa wiary i miłości, nauczanie, głoszenie Słowa Bożego oraz

c) królewskiej: rozumianej jako służba Chrystusowi „w ubogich i cierpiących", zgodnie z powołaniem.

Kościół jako nowy lud Boży. wybrany przez Boga. jest posłany do całego rodzaju ludzkiego.

5) Kościół - Sakramentem Chrystusa (KK 1)

Kościół jako Sakrament jest narzędziem Chrystusa, jest narzędziem odkupienia wszystkich ludzi, jest widzialnym planem Miłości Boga do człowieka. Bóg pragnie, cały lud Boży zrósł się w jedno Ciało Chrystusa i scalił w jedną świątynię Ducha Świętego.

Kościół jako Sakrament rozdziela niewidzialną łaskę Chrystusa za pośrednictwem Ducha Świętego w siedmiu sakramentach świętych. Podejmując misję wśród wszystkich narodów. Kościół staje się „powszechnym sakramentem zbawienia".

6) Kościół jako Misterium

Pojęcie Kościoła jako Misterium zwraca uwagę na obecność pierwiastka Bożego w Kościele i wskazuje na rzeczywistość nadprzyrodzoną obecną w Kościele.

W Kościele jako Misterium ukrywa się Chrystus, który sam formuje Kościół, jest jego Głową i Panem. W Kościele jako Misterium ukrywa się przedwieczny, tajemniczy zbawczy plan Boży.

7) Kościół jako wspólnota, komunia

Kościół jest wspólnotą ludzi z Bogiem i pomiędzy sobą w Kościele. Jest wspólnotą ukonstytuowaną na fundamencie apostolskim i prymacjalnym. Opiera się na więzach nadprzyrodzonych, mających swe źródło w Duchu Świętym.

8) Kościół a Królestwo Boże

Kościół jest przestrzenią, w której realizuje się Królestwo Boże. Jest czasem wzrostu Królestwa Bożego. Królestwo Boże jest obecne w Kościele w formie zalążkowej, ale nie ma go w nim jeszcze w całej pełni. Kościół wzrasta, by dojść do swej pełni w Królestwie Bożym na końcu czasów. Królestwo Boże będzie wówczas tożsame z Kościołem (KK 5).

Kościół i Królestwo Boże posiadają w Maryi swoją najwyższą realizację. Maryja Wniebowzięta jest obrazem i początkiem Kościoła, który wypełni się na. końcu wieków. Upodobniona do Chrystusa Zmartwychwstałego doświadcza już teraz sytuacji, jakiej doświadczać będą wszyscy sprawiedliwi po Sądzie Ostatecznym

(9) Kapłaństwo hierarchiczne

Kapłaństwo hierarchiczne stoi na straży zorganizowanego przekazu daru zbawienia w Kościele i za pośrednictwem Kościoła. Wyposażeni w świętą władzę, szafarze - następcy Dwunastu Apostołów, są upoważnieni, uzdolnieni i posłani przez Chrystusa do pełnienia swej posługi.

Biskup Rzymu, następca Piotra, pełni urząd głowy kolegium biskupów. Jest on odpowiedzialny za jedność wszystkich kościołów lokalnych.

Kolegium biskupów składa się z pasterzy Kościołów w różnych częściach świata. Jego jedność jest zapewniona przez biskupa Rzymu.

Biskupi wraz z papieżem tworzą Urząd Nauczycielski Kościoła.

Biskupi sprawują swoje rządy pasterskie nad powierzoną sobie cząstką ludu Bożego. Wspomagani są przez prezbiterów i diakonów. Każdy biskup jako członek kolegium biskupiego troszczy się o wszystkie Kościoły.

Synod biskupów jest instytucją powołaną w 1965 r. jako reprezentacja całego Kościoła powszechnego. Jest „mikrosoborem", zwoływanym co trzy lata. Na synod zjeżdżają delegacje wszystkich episkopatów, w relacji: jeden delegat na 25 biskupów. Synod wraz z papieżem decyduje o najważniejszych sprawach Kościoła.

10) Kościoły partykularne - Kościół powszechny

Kościoły partykularne - diecezje są pełnoprawnymi Kościołami, w których dzięki posłudze biskupa, reprezentującego samego Chrystusa, pozostającego w żywej łączności z biskupem Rzymu, gromadzi się wspólnota wiernych na głoszenie Ewangelii i sprawowanie Eucharystii. W każdym Kościele partykularnym jest prawdziwie obecny i działający Jeden, Święty, Katolicki i Apostolski Kościół Chrystusowy.

11) Świeccy

Świeccy są pełnoprawnymi członkami Kościoła, objętymi jego tajemnicą i obdarzonymi specyficznym powołaniem, którego celem jest szukanie Królestwa Bożego, zajmowanie się sprawami świeckimi i kierowanie nimi po myśli Bożej.

12) Parafia

5. Parafia jest niejako ostatecznym umiejscowieniem Kościoła. Nie jest Kościołem partykularnym, ponieważ proboszczowie pasterzują w imieniu biskupa jako jego pomocnicy. W parafiach jednak koncentruje się życie religijne wiernych. Parafia jest wspólnotą eucharystyczną, wspólnotą wiary, wspólnotą organiczną. Proboszcz, reprezentujący biskupa. jest hierarchicznym ogniwem łączącym wiernych z całym Kościołem partykularnym.

11. Władza w Kościele.

KKK

12. Obietnica i przekazanie władzy zwierzchniej Szymonowi - Piotrowi (Mt 16,18 - 19; J 21,15 - 18 ).

1. Obietnica przekazania władzy zwierzchniej Szymonowi - Piotrowi:

Mt 16,18 - 19: Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [ czyli Skała ], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie.

Aby dokładnie zapoznać się z treścią obietnicy prymatu należy szczegółowo przeanalizować tekst, biorąc pod uwagę także najbliższy jego oryginałowi aramejskiemu przekład grecki.

Należy zwrócić uwagę na 2 symboliczne obrazy:

- obraz skały fundamentalnej:

Mt 16, 18 - zapowiedź przekazania władzy zwierzchniej ujęta oddolnie: Pan Jezus nazywa Szymona Petros - Skała. Inną ważną sprawą jest wskazanie na przenośne znaczenie słowa Petra - które zostanie odniesione do Osoby Jezusa będącego prawdziwą skałą i fundamentem.

Części obrazu: budowniczy, skała fundamentalna, budynek oraz zachodzące między nimi powiązania należy odnieść do osoby Jezusa, Szymona Piotra i gminy oraz ich wzajemnych powiązań. W osobie Jezusa, budowniczego świątyni trzeba widzieć Mesjasza wykonującego funkcje królewskie. Piotr będzie jego zastępcą w wykonywaniu władzy zwierzchniej w społeczności mesjańskiej.

• obraz kluczy:

Mt 16,19 - zapowiedź przekazania władzy ujęta od strony odgórnej: przenośnia przekazania kluczy. Symbol kluczy w S.T. i w literaturze rabinistycznej oznacza władzę zwierzchnią.

Pełna odpowiedź Jezusa na wyznanie Piotra składa się z trzech strof, a każda z nich zawiera trzy zdania.

Jezus zmienia najpierw imię Szymonowi na aramejskie: Kefas, greckie: Petros i zapowiada, że na nim, jak na skale ( opoce ), zbuduje swój Kościół ( nowy Lud Boży ). Kościół będzie niezłomny dzięki swemu osadzeniu na skale tak, że moce śmierci i zła nie zdołają go zniszczyć. A będą próbowały to nieustannie czynić.

Jezus zapowiada, że przekaże Szymonowi - Piotrowi klucze, których symbolika oznacza władzę zwierzchnią.

Jezus zapowiada, że Szymon - Piotr będzie sprawował funkcję „związywania i rozwiązywania” w pełni akceptowaną w niebie. Oznacza to sprawowanie władzy doktrynalnej, administracyjnej, decydowanie na płaszczyźnie sumienia i na płaszczyźnie prawa w sposób autorytatywny i obowiązujący, o wszystkich sprawach dotyczących suwerennego panowania Boga nad ludźmi.

Na podstawie tego tekstu można stwierdzić, że wyraża on wprost i bezpośrednio zamiar Jezusa, powierzenia Szymonowi - Piotrowi władzy zwierzchniej w Kościele i tym samym zamiar uczynienia Szymona - Piotra swoim zastępcą w sprawowaniu władzy. Jezus ma na myśli rzeczywistość historyczną, a nie eschatologiczną.

2. Przekazanie prymatu władzy zwierzchniej Szymonowi - Piotrowi:

J 21,15 - 18: A gdy spożyli śniadanie, rzekł Jezus do Szymona Piotra: «Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci ?» Odpowiedział Mu: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego: «Paś baranki moje !» I znowu, po raz drugi, powiedział do niego: «Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie ?» Odparł Mu: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego: «Paś owce moje !». Powiedział mu po raz trzeci: «Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie ?» Zasmucił się Piotr, że mu po raz trzeci powiedział: «Czy kochasz Mnie ?» I rzekł do Niego: «Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego Jezus: «Paś owce moje ! Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci: Gdy byłeś młodszy, opasywałeś się sam i chodziłeś, gdzie chciałeś. Ale gdy się zestarzejesz, wyciągniesz ręce swoje, a inny cię opasze i poprowadzi, dokąd nie chcesz».

Zasadniczym tematem rozdziału 21 (zwanego dodatkowym) jest sprostowanie szerzącej się w końcu I wieku pogłoski o zapewnieniu uczniowi umiłowanemu przez Jezusa nieśmiertelności. Natomiast opis wydarzeń poprzedzających, czyli okoliczności i samego przekazania władzy zwierzchniej nad Kościołem przez Jezusa Szymonowi - Piotrowi, stanowi tu temat uboczny. Przekazanie władzy zwierzchniej miało miejsce w ramach chrystofanii wielkanocnej, nad jeziorem Genezaret.

Trzykrotne pytanie Jezusa, czy Szymon - Piotr Go miłuje stanowi podkreślenie ze strony Jezusa, że głęboka miłość jest warunkiem nieodzownym otrzymania tej władzy. W potrójnym pytaniu Jezusa, "czy miłujesz mnie" i potrójnej odpowiedzi Piotra, krytycy doszukują się rekompensaty za potrójne zaparcie się.

Nowsza egzegeza wskazuje, że motyw trzykrotnego powierzenia władzy pasterskiej ma charakter prawniczy. W myśl legislatury świata antycznego, przyznanie prawa zyskiwało nieodwracalną moc, gdy było trzykrotnie wypowiedziane przy świadkach.

Jezus posługując się obrazem przenośni o pasterzu i owcach daje polecenie, "paś baranki moje, paś owce moje". Symbol tego obrazu w świetle judaizmu biblijnego ma dwa rysy:

- prawny - oznacza władzę pasterza nad trzodą, jako swym ludem;

- charyzmatyczny - oznacza mądrość tj. wyższą wiedzę, znajomość myśli boskiej.

Wyrażenie "więcej niż ci" jest warunkiem wyróżnienia go spośród innych uczniów.

W wyniku zarysowanej analizy wypowiedzi Jezusa z tekstu Ewangelii Jana, wskazuje, że Jezus przekazał Piotrowi imiennie władzę suwerenną w znaczeniu prawnym i moralnym oraz nałożył obowiązek służenia trzodzie z miłością.

Wnioski po przeanalizowaniu tekstów petrokratycznych:

- przenośnie: skała = fundament, przekazanie kluczy, przenośnia pasterza trzody, zawierają komentarz do symbolicznej zmiany imienia Szymonowi i wskazują na niego jako na osobę, której Jezus wprost i bezpośrednio przekazał zastępczą władzę suwerenną nad Kościołem.

Cechy władzy Piotrowej; nauczanie ex cathedra.

• z petrokratycznych wypowiedzi Jezusa wynika logicznie prawo sukcesji tej władzy, Szymon - Piotr, zgodnie z wolą Jezusa, powinien mieć prawowitych następców;

• następcą Szymona - Piotra w prymacie władzy zwierzchniej w Kościele jest wyłącznie osoba prawowitego biskupa Rzymu, osoba znana powszechnie i wyraźnie deklarująca swe prawowite następstwo po św. Piotrze;

• otrzymanie władzy od Jezusa wprost i bezpośrednio świadczy, że Piotr otrzymał pełnię władzy zwierzchniej: pełnia uprawnień w kierowaniu społecznością Kościoła w drodze do jej celu;

• idea pełni władzy zyskuje charakter konkretny w podmiocie jednostkowym;

• pełnia władzy oznacza, że władza jest:

• najwyższa - nie dopuszcza istnienia w Kościele władzy sobie równej,

• zwyczajna - związana na stałe z określonym urzędem na stałe i do wszystkich spraw kościelnych,

• bezpośrednia - w stosunku do osób jej podległych, bez potrzeby jakiegokolwiek pośrednictwa,

• biskupia - rządzi całym Kościołem Powszechnym.

• Piotr i jego następcy pełnią rolę fundamentalną w Kościele;

• Piotr i jego następcy obdarzeni prymatem władzy,

• charyzmatem nieomylności = ex cathedra,

• nic nie może dziać się w Kościele w sposób niezgodny z wolą Jezusa,

• papież jest głową Kolegium Biskupów i Kościoła powszechnego,

• jest zastępcą Chrystusa na ziemi,

• nauczanie ex cathedra:

• prawdę o charyzmacie nieomylności papieży zdefiniował ostatecznie Sobór Watykański I w Konstytucji „Pastor aeternus”, nazywając orzeczenia papieża objęte formalnie charyzmatem nieomylności orzeczeniami ex cathedra,

• orzeczenie takie zachodzi, gdy papież występuje jako najwyższy pasterz i nauczyciel całego Kościoła,

• gdy przemawia do całego Kościoła w sprawach wiary i moralności oraz czyni to w sposób ostateczny,

• naukę tę powtórzył Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele (LG 25):

• nieomylnością cieszy się z tytułu swego urzędu Biskup Rzymu, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów,

• orzeczenia są nienaruszalne same z siebie, bo ogłoszone z pomocą Ducha Świętego,

• Biskup Rzymu nie wyraża opinii prywatnej, ale jako nauczyciel Kościoła Powszechnego,

• nieomylność przysługuje także Kolegium Biskupów, gdy wraz z następcą św. Piotra sprawuje najwyższy urząd nauczycielski.

Uzasadnienie katolickiej nauki o prymacie papieskim

1) Pismo Święte o prymacie

(1) Zapowiedź udzielenia Piotrowi najwyższej władzy w Kościele Chrystusowym

Sam Chrystus, podczas swojej działalności publicznej, zapowiedział nadanie Szymonowi najwyższej władzy w swoim Kościele (Mt 16, 16-18). Zmienia mu imię, nazywając Piotrem, czyli „skałą fundamentalną", na której zbuduje swój Kościół i która będzie spajać całą budowlę Kościoła. Zmiana imienia wyraża też nowe posłannictwo Piotra.

Kościół Chrystusowy, zbudowany na skale będzie niezwyciężony („bramy piekielne nie zwyciężą go"), ponieważ Piotr będzie poręczycielem nauki Chrystusa. Zapowiadając przekazanie Piotrowi „kluczy Królestwa Niebieskiego", Chrystus zamierza uczynić go swoim Zastępcą w rządzeniu Kościołem na ziemi. Władza Piotra będzie posiadać najwyższą sankcję samego Boga (cokolwiek zwiąże na ziemi, będzie związane w niebie, Mt 16, 19). W kulturze greckiej i hebrajskiej „związywanie i rozwiązywanie" oznacza potrójną władzę:

w sprawach doktrynalnych,

w sprawach moralności i

w zakresie rządzenia Kościołem, czyli prymat jurysdykcji, obejmujący władzę

prawodawczą, sądowniczą i karania.

Zgodnie z wolą Chrystusa, Piotr ma przeprowadzić Apostołów i cały Kościół przez wszystkie niebezpieczeństwa: „ty nawróciwszy się, utwierdzaj twoich braci" (Łk22,31).

(2) Ustanowienie prymatu przez Chrystusa Zmartwychwstałego

Chrystus Zmartwychwstały przekazał władzę prymatu Piotrowi nad Jeziorem Galilejskim (J 21, 15-17). Jego funkcję przyrównał do pasterza owiec. W Piśmie Świętym pasterzami są: sam Bóg, Jezus Chrystus, królowie i przywódcy narodu.

„Pasienie owiec" w języku biblijnym oznacza troskliwą opiekę, obronę, prowadzenie na pastwisko, karmienie i kierowanie powierzonym stadem. Jest to władza opiekuńcza, władza miłości służebnej. „Owce i baranki" oznaczają całość owczarni Chrystusowej, czyli biskupów, kapłanów i wiernych. Piotr ma pamiętać, że powierzona mu owczarnia jest własnością Chrystusa.

Z woli Chrystusa prymat nie był tylko osobistym przywilejem Piotra, ale ma trwać w Kościele Chrystusowym do końca świata. Kościół Chrystusowy będzie trwać do skończenia świata (Mt 28, 18-20), więc i skała fundamentalna Kościoła też. Lud Boży musi mieć Pasterza.. Wiadomo, że Piotr jako osoba fizyczna umrze, ale pozostanie urząd. Następca na urzędzie otrzymuje wszystkie prawa i przywileje poprzednika. Władza jaką powierzył Chrystus Piotrowi będzie zatem kontynuowana przez jego następców. Sukcesja prymatu oznacza zasadę następstwa na urzędzie biskupa Rzymu w sensie następstwa indywidualnego.

Taka była praktyka Kościoła Chrystusowego, takie świadectwa historyczne przekazują Ojcowie Kościoła i taka jest nauka soborów powszechnych.

2) Ojcowie Kościoła o prymacie biskupa Rzymu

(1) Dlaczego prymat przysługuje biskupowi Rzymu?

4. Piotr był biskupem Rzymu i umarł tam śmiercią męczeńską. Tam też znajduje się jego grób. Poświadczają to Ojcowie Kościoła i odkrycia archeologiczne.

Od początku jedynie biskup Rzymu rości sobie prawo nad całym Kościołem o czym świadczą wypowiedzi św. Ignacego Antiocheńskiego, św. Ireneusza, Tertuliana i pierwszych biskupów Rzymskich. Istnieje ponadto bogata tradycja i symbolika zjednoczenia Kościoła Chrystusowego u grobów św. Piotra i św. Pawła.

(2) Świadectwa historyczne o prymacie biskupa Rzymu

1" Św. Klemens Rzymski, w „Liście do Koryntian" interweniuje jako biskup Rzymu, upomina, grozi karami.

2" Sw. Ignacy Antiocheński, w „Liście do Rzymian" oczekuje pouczenia od gminy rzymskiej, która przewodniczy innym gminom chrześcijańskim.

3^N Św. Ireneusz, stwierdza że gmina rzymska ma władzę prymatu. Rzym jest celem pielgrzymowania biskupów, którzy u grobu świętych Apostołów zdają sprawozdanie ze swego włodarzowania. Biskupi traktują papieża jako swego zwierzchnika.

4^N Św. papież. Wiktor I (k. II w.), nakazuje biskupom Azji Mniejszej ustanowić praktykę Świąt Wielkanocnych według praktyki rzymskiej, grozi ekskomuniką.

5^N Św. papież Stefan nakazuje biskupom afrykańskim uznać chrzest heretyków za ważny, grozi karami.

6'Św. Augustyn uznaje prymat biskupa Rzymu, formułując znaną sentencję: Roma lokuki -causa funta.

3) Nauka Soborów powszechnych w sprawie prymatu

(1) Sobór Efeski (431 r.) - podczas obrad legat papieski zgłosił uchwałę, w której stwierdza, że „Piotr - Książę Apostołów, aż po dzień dzisiejszy żyje w swoich następcach i wykonuje sąd i władzę".

(2) Sobór Chalcedoński (451 r.) - legat papieski nazwał papieża głową wszystkich Kościołów. Wypowiedziane też zostały słynne słowa przez Ojców Soboru: Petrus lokutus est per Leonem (Piotr przemówi! przez Leona").

(3) III Sobór Konstantynopolitański (680 r.) - przez Ojców Soboru zostały wypowiedziane słynne słowa: ,, Piotr przez papieża Agatona przemawia".

(4) II Sobór Nicejski (787 r.) - przyznał, że stolica Piotrowa - Rzym ma prymat nad całym światem.

(5) Sobór Florencki (1439 r.) zdefiniował uroczyście prymat biskupa Rzymu nad całym Kościołem: biskup Rzymu jako następca Piotra posiada pełną władzę rządzenia i kierowania całym Kościołem, daną mu przez Chrystusa.

(6) I Sobór Watykański (1870 r.) powtarza definicję Soboru Florenckicgo i dodaje dogmat o nieomylności papieża ex cathedra.

(7) II Sobór Watykański - przypomina ważniejsze definicje wcześniejszych soborów.

0 urzędzie biskupa Rzymu wypowiada się w Dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele: „ W Kościele Chrystusowym Biskup Rzymski, jako następca Piotra, któremu Chrystus powierzył misję pasienia swych owiec i baranków, cieszy się z ustanowienia Bożego najwyższą, pełną, bezpośrednią i powszechną władzą (...). On też jako pasterz wszystkich wiernych otrzymał posłannictwo, by dbać o dobro wspólne całego Kościoła

1 o dobro poszczególnych Kościołów. Zajmuje naczelne stanowisko w zwyczajnej władzy nad wszystkimi Kościołami" (DB 2).

Ogólnie naukę soborów powszechnych na temat prymatu papieskiego, można streścić następująco:

biskup Rzymu, jako następca Piotra, z woli Chrystusa pełni urząd głowy kolegium biskupów,

- jest odpowiedzialny za jedność wszystkich Kościołów lokalnych,

- jego władza posiada następujące cechy i zakres:

~ jest to władza najwyższa, wyższa od jakiegokolwiek biskupa i od soboru powszechnego.

~ uniwersalna - powszechna, rozciągająca się na cały Kościół, obejmująca wszystkie terytoria i narody.

~ stała — zwyczajna, przysługująca na mocy powierzonego mu przez Boga urzędu pasterskiego,

~ bezpośrednia, co oznacza, że papież może zwracać się do wiernych każdej diecezji bez pośrednictwa biskupa diecezjalnego,

~ biskupia, czyli obejmuje wszystkie uprawnienia biskupie, otrzymane drogą sukcesji apostolskiej.

~ jest wtadzą rządzenia {potestas jurisdictionis), obejmującą władzę prawodawczą, sądowniczą i karną; wierni są zobowiązani do posłuszeństwa pod groźbą sankcji,

~ papież posiada pełnię władzy jurysdykcji sam przez się, (plena per se).

Określenie, formy nieomylności Urzędu Nauczycielskiego Kościoła

1) Określenie nieomylności Urzędu Nauczycielskiego Kościoła

Nieomylność Urzędu Nauczycielskiego Kościoła jest to cecha władzy nauczycielskiej Kościoła. Jest to charyzmat nadprzyrodzony, na podstawie którego Kościół nie może błądzić w sprawach wiary i moralności. Celem jest bezbłędne przechowywanie, przekazywanie i interpretowanie depozytu Objawienia Bożego. Charyzmat nieomylności Kościoła wynika z przywileju Bożego oraz z asystencji Ducha Świętego, który jest duszą Kościoła.

Przedmiotem pierwszorzędnym nieomylności Urzędu Nauczycielskiego Kościoła są prawdy objawione, posiadające charakter religijno-zbawczy (na przykład: sens poszczególnych prawd wiary, kanon Pisma Świętego, dokumenty Tradycji)

Przedmiotem drugorzędnym są prawdy, które ściśle wiążą się z prawdami Objawionymi:

- prawdy filozoficzne,

- wnioski teologiczne,

- fakty dogmatyczne,

- prawa kościelne, dotyczące kultu i życia chrześcijańskiego.

Podmiotem nieomylności czynnej jest: papież indywidualnie, episkopat kolegialnie w łączności z papieżem.

Podmiotem nieomylności biernej jest: cały Kościół wierzący,

poszczególny wierny uczestniczy w nieomylności biernej Kościoła, o ile jego wiara zgadza się z wiarą Kościoła.

2) Formy nieomylności Nauczycielskiego Urzędu Kościoła

(1) Nieomylność papieża w uroczystym nauczaniu ex cathedni

Papież wypowiada się ex cathedni, gdy:

zabiera głos jako głowa całego Kościoła, jako nauczyciel i pasterz wszystkich chrześcijan,

jako następca Chrystusa,

- gdy wypowiada się w sprawach wiary i obyczajów,

gdy zobowiązuje uroczyście wszystkich wiernych i przedkłada im prawdy z Objawienia

lub prawdy związane z Objawieniem

Jest to łaska wyłącznie jego stanu i dotyczy jego osoby.

Dogmat o nieomylności papieża w wypowiedziach ex cathedra został ogłoszony podczas I Soboru Watykańskiego.

(2) Nieomylność papieża w nauczaniu zwyczajnym

Sobór Watykański II zaleca jednak okazywanie uległości rozumu i woli nawet wtedy, gdy papież nie przemawia ex cathedra, lecz w zwyczajnym nauczaniu podaje prawdy, dotyczące wiary i moralności. Ze czcią należy uznawać najwyższy urząd papieża i stosować się do jego orzeczeń (KK rozdz. III). Ranga i doniosłość wypowiedzi papieża zależy od:

- charakteru dokumentów,

częstego podawania tej samej nauki,

samego sposobu jej wyrażania (gdy papież żąda posłuszeństwa) gdy angażuje się jako

nauczyciel w sprawach wiary i obyczajów.

W zwyczajnej funkcji nauczycielskiej, gdy papież wypowiada się w sprawach nie dotyczących wiary i moralności, jest omylny.

(3) Nieomylność episkopatu

Kolegium episkopatu w łączności z papieżem jest nieomylne w nauczaniu uroczystym i zwyczajnym.

Nauka jest wtedy nieomylna, gdy jest głoszona przez cały episkopat (w łączności z papieżem) zgodnie i jednomyślnie. Wymagane jest, by nauka podawana była jako dogmat wiary, tzn. autorytatywnie z żądaniem posłuszeństwa.

Biskupi głoszą nieomylnie naukę Chrystusa wówczas, gdy nawet są rozproszeni w świecie, ale zachowują więzy jedności między sobą i z papieżem, nauczając w sprawach wiary i moralności (KK 25). (Poszczególni biskupi nie posiadają przywileju nieomylności.)

W sposób nadzwyczajny episkopat wykonuje nieomylnie funkcję nauczycielską podczas soborów powszechnych.

13. Funkcja kerygmatyczna Kolegium Apostołów

(Mt 28,18 - 20; Mk 16,15 - 16; Łk 24,46 - 48; Dz 1,8).

Wypowiedzi kerygmatyczne Jezusa oznaczają te wypowiedzi, mocą których powierzył On Kolegium Apostołów z Szymonem - Piotrem na czele funkcję kerygmatyczną = nauczycielską w Kościele i nadał jej charakter normatywny.

Nakaz kerygmatyczny Jezusa skierowany do Kolegium Apostołów posiada 3 redakcje ewangelijne:

• Mt 28,18 - 20: Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: «Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata».

Jezus w ujęciu Mateusza stwierdza, że posiada wszelką władzę w niebie i na ziemi i na płaszczyźnie tej władzy nakazuje Kolegium apostolskiemu nauczać wszystkie narody. Nakaz kerygmatyczny występuje tu w formie rozkazującej. Nakaz głoszenia Ewangelii implikuje w sobie obowiązek słuchania jej i pełnej akceptacji jako prawdy normatywnej. Przekazywanie kerygmatu ma polegać nie tylko na sposób rozumowy, ale na świadectwie życia i postępowania. Kerygmat Jezusa posiada charakter pierwotny, pochodzi z Jego własnej świadomości. Jezus jako nauczyciel nie ma paraleli w judaizmie. Treścią nauczania ma być to wszystko, co On im przekazał. Gwarancją dla realizacji nakazu kerygmatycznego Jezusa jest Jego duchowa obecność. Kolegium Apostołów posiada autorytet ponadludzki i wartość normatywną. Ujęcie zgodne z duchem szkoły judaistycznej. Dwunastu Apostołów otrzymało od Jezusa polecenie nauczania wszystkich narodów, występując w roli mistrzów i nauczycieli. Apostołowie jako nauczyciele.

• Mk 16,15n: I rzekł do nich: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu ! Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony.

Nakaz kerygmatyczny ujęty w sposób hellenistyczny. Dwunastu Apostołów otrzymało od Jezusa jako swego mocodawcy zlecenie, aby podawać do wiadomości publicznej ściśle ustaloną treść Ewangelii i szerzyć ją wszędzie i wszystkim. Chodzi o bezwzględne, pozytywne ustosunkowanie się każdego człowieka do głoszonej Ewangelii. Implikuje to, że owe Kolegium nigdy nie odwróci się od głoszonej treści. Jezus zapewnia o zachowywaniu w sposób integralny i autentyczny ewangelijnego depozytu. Apostołowie jako heroldzi - referowanie słów i poleceń mocodawcy.

• Łk 24,46 - 48: i rzekł do nich: «Tak jest napisane: Mesjasz będzie cierpiał i trzeciego dnia zmartwychwstanie, w imię Jego głoszone będzie nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom, począwszy od Jerozolimy. Wy jesteście świadkami tego.

• oraz Dz 1,8: ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi».

W obu przekazach Łukasza idzie o nakaz Jezusa, aby uczniowie nie opuszczali Jerozolimy przed zstąpieniem na nich Ducha Świętego i żeby oczekiwali wypełnienia obietnic danych przez Ojca, a następnie składali świadectwo o Jezusie, głosząc Jego naukę wszystkim narodom. Oba teksty opisują wydarzenia zbieżne z przedstawionymi przez Mateusza i Marka. Apostołowie jako świadkowie Jezusa, treścią ich kerygmatu są konkretne fakty oraz osobiste przeżycia.

Po przeanalizowaniu tekstów zawierających nakaz kerygmatyczny Jezusa można stwierdzić, że:

• Apostołowie tworzący Kolegium Dwunastu mają prawo i obowiązek głoszenia Ewangelii,

• mają składać świadectwo o zbawczej śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa,

• obowiązek dokończenia depozytu treści objawienia w świadomości Ludu Bożego przez nauczanie ustne i księgi natchnione,

• mają prawo i obowiązek zakładania lokalnych gmin wyznawców Chrystusa,

• działają od strony prawnej jako posłowie Chrystusa, a nie jako Jego zastępcy,

• formalnie tylko Piotr jest zastępcą = namiestnikiem Chrystusa.

Cechy funkcji kerygmatycznej Kolegium Apostołów:

• dynamiczna ( charakter ogólny ),

• publiczna ( charakter ogólny ) ,

• autentyczna ( charakter ogólny ),

• autorytatywna ( charakter oryginalny i specyficzny ),

• normatywna ( charakter oryginalny i specyficzny ).

Funkcja kerygmatyczna Dwunastu jest funkcją spełnianą na płaszczyźnie autorytetu samego Jezusa oraz łączy się z obowiązkiem przyjęcia treści kerygmatu ze strony tych, do których jest skierowany i ma charakter władzy nauczania = normatywny.

Odpowiednikiem ( korelatem ) funkcji kerygmatycznej jest subordynacja = postawa uległości u słuchających w odróżnieniu od postawy wynikającej tylko z własnej decyzji.

Subordynacja wynika z przeświadczenia, że funkcja kerygmatyczna pochodzi bezpośrednio od Jezusa i naruszenie autorytetu tej funkcji staje się równoznaczne z naruszeniem absolutnego autorytetu samego Jezusa.

Najniższym stopniem subordynacji jest subordynacja pozytywna, przynajmniej zewnętrzna.

Grupie Dwunastu, a w konsekwencji całemu Kolegium Biskupów przysługuje charyzmat nieomylności w sposób wyraźny wtedy, gdy naucza w sposób publiczny, wydaje sądy dotyczące prawd wiary i norm moralności i czyni to w sposób definitywny.

Na tej płaszczyźnie opiera się przekonanie, że wszyscy prawowici następcy Dwunastu zebrani na Soborze powszechnym, który jest wyrazem działania funkcji kerygmatycznej korzystają z charyzmatu nieomylności.

Charyzmat nieomylności był dany przez Jezusa w sensie zbiorowym.

Należy przyjąć istnienie w Kościele podmiotu władzy zwierzchniej w znaczeniu:

1. jednostkowym, obejmującym osobę Piotra i jego jednostkowych następców,

2. kolegialnym, obejmującym Apostołów, a w konsekwencji wszystkich biskupów z Biskupem Rzymu na czele.

Biskup Rzymu może żądać od wszystkich bezwzględnej i całkowitej subordynacji na płaszczyźnie sprawowania funkcji kerygmatycznej.

14. Znamiona Kościoła Chrystusowego

Przymioty: jeden, święty, powszechny, apostolski?????

27

---