Locke John (1632-1704), filozof angielski, czołowy przedstawiciel empiryzmu genetycznego. Pionier liberalizmu. Zaproponował zastąpienie metafizycznego programu filozofii przez epistemologiczny. Za podstawowe zadanie filozofii uznał badanie poznania, jego pochodzenia, pewności i zakresu.
Przesuwając przedmiot filozofii z problematyki bytu (ontologii) na teorię poznania, określając nowe zadania filozofii, określił jej metodę, która powinna być:
1) psychologiczna, badająca nie stosunek pojęć do poznanych przedmiotów, lecz same pojęcia w takiej postaci, w jakiej znajdują się w umyśle ludzkim.
2) genetyczna, określająca naturę pojęć na podstawie ich pochodzenia.
3) analityczna, zakładająca, że dla zrozumienia pojęć wystarczy odnaleźć ich proste składniki.
Przyjął, że wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia. Nie ma bowiem idei wrodzonych, a umysł jest niezapisaną tablicą (tabula rasa) i zostaje zapisany dopiero przez doświadczenie. Twierdził też, że nie ma nic w umyśle, czego nie było wcześniej w zamyśle (Nihil est in intellectu, quin prius fuerit in sensu).
Doświadczenie wg Locke'go nabywamy na dwóch drogach: 1) doświadczając rzeczy zewnętrznych (postrzeżenia) i 2) doświadczając samych siebie (refleksje).
Powracając do platonowskiego pojęcia idei twierdził, że znamy tylko idee, a nie rzeczy.
Głównym dziełem filozoficznym Locke'go są: Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1690), a także wydane pośmiertnie: The Conduct of the Understanding (1706). Punktem wyjścia dla nowoczesnego liberalizmu stała się Epistola de tolerantia (1689), uzupełniona potem przez trzy dalsze listy o tolerancji.
W dziedzinie filozofii społecznej ważną rolę odegrały: Two Treatises of Government (1690). W zakresie pedagogiki: Myśli o wychowaniu (1693). W filozofii religii: The Reasonableness of Christianity... (1695).
W swoich poglądach ekonomicznych opowiadał się za wolnością gospodarczą. Twórca dość prymitywnej teorii ilościowej pieniądza.
Do bardziej znanych jego prac należą: Some Considerations on the Consequences of the Lowering Interest (1691), Further Considerations Concerning Raising the Value Relating to Money (1695);
John Locke
Żył w latach 1632-1704. Jest jednym z głównych przedstawicieli angielskiego empiryzmu (stanowisko zakładające, że podstawową rolę w poznaniu pełni doświadczenie). W centrum jego filozofii znajduje się teoria poznania. Każdy człowiek wg Locke`a posiada w swoim umyśle określone przedstawienia, nazywa je ideami. Pochodzą one wyłącznie z doświadczenia.
Wszystkie idee wypływają z postrzegania zmysłowego lub z obserwacji. Przyjmijmy zatem, że świadomość jest, by tak rzec, kartką nie zapisanego papieru, bez żadnego pisma, bez żadnych idei: skąd się one w niej biorą? Skąd otrzymują tę olbrzymią mnogość, jaką skrzętna i bezkresna wyobraźnia człowieka zapisała z nieskończoną wprost różnorodnością? Skąd otrzymała cały materiał do myślenia i poznawania? Na to pytanie odpowiedziałem jednym słowem: z doświadczenia. Na nim się opiera cała nasza wiedza i z niego też ona sama pochodzi. Nasza uwaga, skierowana na przedmioty zewnętrzne, podpadające pod zmysły lub wewnętrzną czynność naszego umysłu, którą my sami spostrzegamy i czynimy przedmiotem naszego rozważania, dostarcza naszemu rozumowi całego materiału do myślenia. Te są dwa źródła poznania, z których wypływają wszystkie idee, jakie mamy lub w naturalny sposób mieć możemy. (M. Łojek, Teksty filozoficzne dla uczniów szkół średnich, Warszawa 1987, s.154)
Jego rozumowanie wiodło do tego, iż człowiek nie posiada żadnych wrodzonych zasad ani idei, umysł człowieka w chwili narodzenia jest czystą tablicą (tabula rasa). Wszelkie wyobrażenia nabywamy w czasie. Doświadczenia wg Lock`a mają dwa źródła: zewnętrzne doznania zmysłowe (sensation) oraz wewnętrzne refleksje (reflection), tyczące się głownie aktów myślenia.
Zaś jeśli chodzi o wiedzę Locke wyróżnił trzy poziomy: intuicyjna, demonstratywna, zmysłowa. Zakres naszej wiedzy jest ograniczony, nie sięga on dalej niż nasze idee. Idee dzielą się na proste i zlożone. Proste to te, które pojawiają się w naszym umyśle niezależnie od naszej woli. Nie można ich odrzucić ani zmienić. Idee złożone tworzy umysł, łączą one idee proste.
W filozofii praktycznej, Locke wyznaczył trzy rodzaje praw moralnych: prawo boskie: była to miara grzechu, tak samo jak została ustalona przez Boga z karą lub nagrodą pośmiertną; prawo państwowe: były to reguły narzucone przez państwo na jego obywateli; prawo opinii lub reputacji: kryteria cnot i występków, szcunek lub pogarda od innych współobywateli.
Filozofia polityczna Johna Locke zawiera się głownie w "Dwóch traktatach o rządzie". W stanie natury , przed stworzeniem państwa istnieje pełna wolność i równość. Prawo natury zakazuje wyrządzać szkody innym, niszczyć ich życie, zdrowie, wolność, własność osobistą. Ludzie, aby zachować spokój wiążą się we wspólnotę, przekazują władzę nadrzędnej jednostce. Władza państwowa jest związana z prawem natury.