wos etap okręgowy


1

Charakterystyka RFN z punktu widzenia typów państwowości

Państwo - trwała wspólnota ludzi zamieszkujących określone terytorium oraz poddana władzy zwierzchniej

cechy państwa:

- społeczny charakter

- władza państwowa

- terytorium

- suwerenność

- przymusowość

- aparat państwowy

Typ państwowości wyznaczają podobne stosunki społeczno-ekonomiczne oraz status ludzi. (prof. Eugeniusz Zieliński)

-> państwo kapitalistyczne - charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą;

główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji, lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw

- państwo liberalno-demokratyczne - polityczna organizacja społeczeństwa kapitalistycznego zapewniająca minimum demokracji dla społeczeństwa i minimum wolności dla jednostek:

- społeczeństwo obywatelskie (otwarte)

- aktywne działania motywacyjne w sferze społecznej, gospodarczej i kulturalnej

- podejmuje działania w zakresie programowania postępu gospodarczego

- silnie związane z doktryną państwa dobrobytu (welfare state)

- wartość nadrzędna: stabilna demokracja

Forma państwa - konstytucyjnie określony sposób życia politycznego i społecznego

-> forma rządów - określona przez wzajemne stosunki formalnoprawne i faktyczne między naczelnymi organami pańtwowymi

ustrój państwa:

- monarchia absolutna

- monarchia konstytucyjna

- parlamentarna

- republika arystokratyczna

- republika demokratyczna

reżim polityczny - styl rządzenia, na który składa się ogół metod, jakimi posługuje się aparat państwowy, kierując zachowaniami wielkich grup społecznych

- silna władza wykonawcza jest skupiona w rękach jednostki lub wąskiej grupy osób,

- parlamenty odgrywają drugorzędną rolę i są podporządkowane władzy wykonawczej,

- społeczeństwo nie ma możliwości kontrolowania władzy, rządzący są uprzywilejowani

- udział obywateli w życiu społecznym jest sztuczny i poddany ścisłej kontroli

- istnieje rozwinięty aparat przymusu i represji

- państwo kontroluje wszystkie strefy życia społecznego

- rozbudowany aparat represji i przymusu

- silna indoktrynacja; istnieje jedna oficjalna doktryna państwowa

- interes jednostki podporządkowany jest interesowi państwa

- nie istnieje podział władzy

- działalność opozycyjna jest zakazana

- istnieje podział władzy

- obywatele mają możliwość kontrolowania władzy

- wszyscy obywatele są równi wobec prawa

- panuje szeroki zakres praw i wolności obywatelskich

system rządów:

> monarchistyczny:

- monarchia konstytucyjna (np. Cesarstwo Niemieckie od 1817 r.)

> republikański:

- system prezydencki w USA - prezydent jest głową państwa, szefem rządu i odpowiedzialnym ministrem jednocześnie

- system prezydencki w Ameryce Łacińskiej - prezydent jest głową państwa i szefem rządu wyznaczającym główne kierunki jego polityki, ale w swojej działalności jest ograniczony przez gabinet

- system kolegialny w Szwajcarii - głową państwa jest organ kolegialny (7-osobowa Rada Związkowa), będący jednocześnie rządem

> monarchistyczny:

- dominacja lub hegemonia premiera (np. Wlk. Brytania, Szwecja)

> republikański:

- egzekutywa kooperująca (np. III i IV Republika Francuska)

- dominacja lub hegemonia kanclerza/premiera (np. RFN)

- dominacja lub hegemonia prezydenta (np. V Republika Francuska)

- dominacja parlamentu (model konstytucji jakobińskiej z 1793 r.)

systemy polityczne:

>> system parlamentarno-gabinetowy:

- trójpodział władzy oparty jest na współpracy legislatywy i egzekutywy;

- głowa państwa powołuje szefa rządu, a na jego wniosek ministrów;

- rząd musi posiadać poparcie większości deputowanych, w przeciwnym razie może zostać odwołany w drodze wotum nieufności (również pojedynczy ministrowie)

- w celu zachowania stabilności politycznej głowa państwa powołuje na ogół rząd cieszący się uznaniem większości parlamentu

- głowa państwa ma mały wpływ na uchwalane prawo (prawo weta, które może być odrzucone przez parlament oraz prawo inicjatywy ustawodawczej)

- Europa kontynentalna -> system parlamentarno-gabinetowy

- Wielka Brytania -> system gabinetowo-parlamentarny

>> system kanclerski:

- zbliżony do parlamentarno-gabinetowego, uznawany za jego rodzaj

- silniejsza niż w typowym systemie parlamentarno-gabinetowym pozycja szefa rządu - kanclerza

- rząd odpowiedzialny jest przed parlamentem tylko solidarnie

- wotum nieufności musi zawierać nazwisko kandydata na nowego kanclerza (konstruktywne wotum nieufności)

- ministrów może odwołać jedynie prezydent na wniosek kanclerza

- indywidualna odpowiedzialność ministrów realizowana jest przed kanclerzem

>> system prezydencki (np. USA)

- prezydent jest nie tylko głową państwa, ale i jedynym szefem władzy wykonawczej (= posiada pełnię władzy wykonawczej)

- legislatywa i egzekutywa są od siebie oddzielone (parlament zajmuje się jedynie władzą ustawodawczą, prezydent - władzą wykonawczą)

- prezydent nie może skrócić kadencji parlamentu

- parlament nie może odwołać żadnego przedstawiciela władzy wykonawczej z przyczyn politycznych; nie może kontrolować egzekutywy

- istnieje wzajemne hamowanie się i równowaga gałęzi władzy (check and balances)

>> system półprezydencki, semiprezydencki (np. V Republika Francuska, Finlandia)

- pewne elementy systemu prezydenckiego

- rozdzielenie funkcji głowy państwa i szefa rządu

- wybierany przez naród prezydent jest twórcą polityki zagranicznej oraz zwierzchnikiem sił zbrojnych

- prezydent ma prawo przewodniczyć posiedzeniom rządu

- rząd musi się cieszyć zaufaniem parlamentu i jest przezeń kontrolowany

>> system prezydencki wschodni (państwa postradzieckie)

- formalny trójpodział władzy jest zachwiany ze względu na kompetencje prezydenta

- prezydent stoi ponad innymi organami państwa, jest autorem podejmowanych decyzji politycznych

- prezydent powołuje rząd, nie licząc się w praktyce ze zdaniem parlamentu

- parlament może uchwalić wotum nieufności wobec rządu, ale ostateczna decyzja należy do głowy państwa - kończy swoje urzędowanie albo parlament albo rząd

- prezydent może wydawać akty prawne - dekrety

- prezydent dysponuje prawem weta zawieszającego wobec ustaw uchwalanych przez parlament

>> system parlamentarno-komitetowy (np. Szwajcaria)

- zasada jednolitości władzy państwowej

- parlament jest najwyższym organem reprezentującym Naród i wykonującym w jego imieniu władzę na zasadzie wyłączności

- parlamentowi podporządkowane są wszystkie inne organy państwowe

- rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament

- rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu i jest bezpośrednio przed nim odpowiedzialny

- głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem jego kadencji

ustrój terytorialno-prawny - terytorialny podział państwa, stosunki organami centralnymi a terenowymi, stopień centralizacji i decentralizacji, zakres samorządności organów terytorialnych:

>> państwo unitarne - państwo wewnętrznie jednolite

- jego jednostki administracyjno-terytorialne podporządkowane są organom centralnym i zorganizowane w sposób identyczny

- jednolity system prawa materialnego i formalnego

- jednolite obywatelstwo

- jednorodny system organów sądowych oraz organów prawodawczych i wykonawczych

>> państwo złożone

Republika Federalna Niemiec:

-> Ustawa zasadnicza (Grundgesetz) - 24.05.1949

- 42 ustawy nowelizujące

- zmiana ustawy zasadniczej wymaga odpowiedniej ustawy przyjętej większością kwalifikowaną (2/3) przez Bundestag i Bundesrat

- ustawa zasadnicza przyjmuje niezmienność - niedopuszczalność zmiany i zniesienia podstawowych zasad ustrojowych państwa:

-> forma państwa: republika federalna z parlamentarno-gabinetowym systemem rządów, w którym szczególnie silną pozycję ma kanclerz (demokracja kanclerska, system kanclerski)

-> głowa państwa: prezydent (od 2004 r. Horst Köhler,CDU)

- wybierany na 5-letnią kadencję przez Zgromadzenie Związkowe:

- pełni rolę arbitra

- jest symbolem władzy państwowej i reprezentantem państwa na zewnątrz

- większość wydawanych przez niego aktów prawnych wymaga kontrasygnaty kanclerza i właściwego ministra:

- prezydent reprezentuje kraj w stosunkach międzynarodowych

- dysponuje prawem łaski

- ma prawo rozwiązać parlamentu, gdy ten nie jest w stanie wybrać kanclerza lub odmówi wyrażenia kanclerzowi wotum zaufania

- przysługuje mu prawo wprowadzenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej

- ponosi odpowiedzialność konstytucyjną

-> parlament - bikameralny:

- wybierany jest na cztery lata w wyborach bezpośrednich i mieszanych (połączenie systemu większościowego i proporcjonalnego)

- wybory są dalece spersonalizowane:

- składa się z minimum 598 członków

- uchwala ustawy i budżet

- ma prawo zmiany ustawy zasadniczej

- uczestniczy w powoływaniu kanclerza oraz Federalnego Trybunału Konstytucyjnego

- kontroluje rząd oraz ma prawo odwołania kanclerza, jednakże w wotum nieufności musi być podane nazwisko kandydata na nowego kanclerza (tzw. konstruktywne wotum nieufności - parlament może wyrazić kanclerzowi wotum nieufności tylko wówczas, gdy równocześnie dokona wyboru jego następcy głosami bezwzględnej większości swoich członów)

- składa się z 69 członków będącymi delegatami rządów krajowych, które ich mianują i odwołują

- głosy członów Bundestagu z jednego kraju muszą być oddane jednomyślnie

- ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw Bundestagu

- ma prawo weta absolutnego wobec ustaw dotyczących federacji

- dokonuje wyboru połowy członków Federalnego Trybunału Konstytucyjnego

- ma prawo inicjatywy ustawodawczej

-> kanclerz i rząd

- jest wybierany z inicjatywy prezydenta na podstawie ustaleń partii, tworzących koalicję rządzącą

- stoi ponad rządem, decyduje o jego strukturze organizacyjnej i składzie

- ustala dyrektywy, określające politykę działań rządu i administracji

- ministrowie ponoszą odpowiedzialność tylko przed nim

- nadzoruje politykę gospodarczą państwa

- ponosi odpowiedzialność przed parlamentem

- składa się z kanclerza, wicekanclerza oraz ministrów - kierowników poszczególnych resortów i ministrów bez teki

- ma prawo inicjatywy ustawodawczej

- ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw

-> Federalny Trybunał Konstytucyjny:

- składa się z 16 sędziów sprawujących urząd przez 12 lat

- czuwa nad przestrzeganiem ustawy zasadniczej, uchyla sprzeczne z nią ustawy

- rozstrzyga spory kompetencyjne między organami państwa

- rozstrzyga spory między krajami związkowymi a federacją

-> podział terytorialny

RFN jest państwem federalnym, składa się z 16 landów, okręgów i gmin Poszczególne landy mają własne konstytucje (zgodne z ustawą federalną), parlamenty i rządy. Federacja ma wyłączność ustawodawczą w kwestiach:

Przewaga kompetencyjna landów zaznacza się w sferze polityki kultualnej.

-> partie polityczne

System partyjny w Niemczech jest stosunkowo stabilny. Najważniejsze partie to:

- Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Christlich-Demokratische Union Deutschlands, CDU)

- Unia Chrześcijańsko-Społeczna (Christlich-Sociale Union in Bayern, CSU)

- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD)

- Wolna Partia Demokratyczna (Freie Demoktratische Partei - FDP)

- Lewica (Die Linke)

- Związek 90/Zieloni (Bündnis 90/Die Grünnen)

Po wojnie w Niemczech panował system umiarkowanie wielopartyjny z dwiema patiami dominującymi - CDU/CSU i SPD. W latach 1953-1957 partią dominujacą stała się CDU/CSU, bez której udziału niemożliwe było tworzenie rządu. W owym czasie najczęściej jej partnerem koalicyjnym było FDP. Poczynając od 1961 roku, w Niemczech wykształcił się na szczeblu federalnym tzw. system dwuipółpartyjny, funkcjonujący do 1998 r. -socjaldemokratyczna SDP na zmianę z chadecką CDU/CSU tworzyły rząd w koalicji z liberalną FPD, stąd jej duże znaczenie jako tzw. języczka u wagi

Po 1998 rolę języczka u wagi odgrywa istniejąca od 1979 partia Zielonych (Die Grünnen, od 1993 Zieloni/Związek 90 - Bündnis 90/Die Grünnen)

W latach 90. system zmienił się na dwublokowy:

Największymi partiami są CDU/CSU i SPD i otrzymują znacznie większe poparcie niż pozostałe partie.

Kanclerzem jest zwykle lider jednej z największych partii, w zależności od tego, który z bloków ma większość parlamentarną, funkcja wicekanclerza i ministra spraw przypada zwykle liderowi partii mniejszej.

Partią izolowaną, aczkolwiek zdobywającą znaczące poparcie w landach wschodnich jest następczyni Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED) z byłej NRD - Partia Demokratycznego Socjalizmu (Partei des Demokratischen Sozialismus - PDS), a oprócz partii liczących się na szczeblu federalnym, występują lokalnie partie mniejsze, szczególnie skrajnie prawicowe.

Obecny rząd wspierany jest przez tzw. wielką koalicję CDU/CSU - SPD.

2

Charakterystyka Rosji z punktu widzenia typów państwowości

Federacja Rosyjska

-> konstytucja: przyjęta w referendum 12.12.1993

-> reżim polityczny: autorytaryzm

- wybory coraz bardziej nie odpowiadają standardom demokratycznym

- opozycja funkcjonuje, ale bez większego wpływu na władzę

- ograniczanie niezależnych mediów

- autorytaryzm w zarządzaniu państem

-> system polityczny: prezydencki wschodni

-> ustrój terytorialno-prawny: federacja

- 89 podmiotów tworzących państwo

- 49 obwodów

- 21 republik

- 10 okręgów autonomicznych

- 6 krajów

- 2 miasta wydzielone (Moskwa i Sankt Petersburg)

- 1 obwód autonomiczny

- od 2001 r. podział na 7 okręgów federalnych, sprzyjających centralizacji władzy

-> głowa państwa: prezydent (od 7.05.2008 Dmitrij Miedwiediew)

- wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich (wymagana 50% frekwencja dla ważności wyborów

- kandydować może obywatel Rosji, liczący minimum 35 lat i zamieszkujący od 10 lat na terytorium Federacji

- kadencja trwa 4 lata

- prezydent może sprawować swój urząd maksymalnie dwa razy z rzędu

- prezydent uznawany jest za głowę państwa i gwaranta konstytucji oraz wolności i praw obywatelskich

- prezydent jest podmiotem określającym podstawowe kierunki wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa

- prezydent jest reprezentantem Federacji w kraju i w stosunkach międzynarodowych

- kieruje polityką zagraniczną państwa, prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe, podpisuje listy uwierzytelniające

- rozstrzyga sprawy obywatelstwa

- nadaje odznaczenia państwowe, tytuły i najwyższe stopnie wojskowe

- ma prawo łaski

- prezydent zarządza wybory do Dumy, może ją także rozwiązać

- prezydent przedkłada projekty ustaw Dumie

- prezydent podpisuje i ogłasza ustawy

- prezydent może zwracać się do Zgromadzenia Federalnego z dorocznym orędziem na temat stanu państwa

- prezydent przestawia kandydatów na stanowiska:

- prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, , tworzy i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, zatwierdza doktrynę wojskową państwa, powołuje i odwołuje naczelne dowództwo Sił Zbrojnych Federacji

- może wprowadzać stan wojenny i wyjątkowy

-> legislatywa: Zgromadzenie Federalne:

- 450 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, wg systemu mieszanego ( ½ wg ordynacji większościowej, ½ wg ordynacji proporcjonalnej z list partyjnych)

- kadencja trwa 4 lata

- wyraża wotum zaufania dla prezydenckiego kandydata na premiera

- może zgłosić wniosek o wotum nieufności

- posiada inicjatywę ustawodawczą

- może wysunąć wobec prezydenta oskarżenie o zdradę

- może zostać rozwiązana:

- przedstawicielstwo części składowych Federacji Rosyjskiej

- 178 deputowanych, po 2 z każdego podmiotu Federacji (1 przedstawiciel legislatywy i 1 przedstawiciel egzekutywy)

- kadencja trwa 4 lata

- zatwierdza zmiany granic pomiędzy podmiotami Federacji

- zatwierdza dekrety prezydenta dotyczące wprowadzenia stanu wojennego i wyjątkowego

- rozstrzyga o użyciu sił zbrojnych Federacji poza jej granicami

- zarządza wybory prezydenckie

- posiada inicjatywę ustawodawczą

-> egzekutywa: otwarta, premier i rząd powoływani i odpowiedzialni przed prezydentem

- rząd składa się z ministrów, przewodniczącego rządu (premiera) oraz jego zastępców

- premier powoływany jest przez prezydenta, który czyni to za zgodą Dumy

- prezydent powołuje premiera w ciągu 2 tygodni od chwili objęcia urzędu lub od dymisji rządu

- zadaniem premiera jest określanie podstawowych kierunków działań rządu i organizowanie jego pracy

- rząd wydaje uchwały i rozporządzenia, na podstawie i w celu realizacji przepisów konstytucji, ustaw i dekretów

-> judykatywa:

- odpowiedzialny za praworządność konstytucyjną całego systemu prawa Federacji Rosyjskiej

- składa się z 19 sędziów powoływanych spośród osób powyżej 40 roku życia, którzy co najmniej 15 lat przepracowali w zawodzie prawnika, większością ustawowej liczby członków Rady Federacji na wniosek prezydenta

- kadencja sędziego Sądu Konstytucyjnego trwa 12 lat, bez możliwości reelekcji

- maksymalny wiek sędziego - 65 lat

- ma prawo inicjatywy ustawodawczej w sprawach należących do jego kompetencji

- rozstrzyga spory co do procedur sądowych

- rozstrzyga w sprawach cywilnych i karnych

-> system partyjny:

- system wielopartyjny ewoluujący od fasady w kierunku systemu partii dominującej

- proprezydencką patią władzy jest Jedna Rosja

- partie proreżimowe: Partia Liberalno-Demokratyczna, Partia Ojczyzna, Partia Ludowa

- partie opozycyjne: Partia Komunistyczna FR (opozycja lojalna), Sojusz Sił Prawicowych, Partia Jabloko

3

Charakterystyka Zjednoczonego Królestwa z punktu widzenia typów państwowości

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

-> brak pisanej konstytucji, system prawny opiera się na:

- normach prawa pisanego: Magna Charta Libertatum (1215), Habeas Corpus Act (1679), Bill of Rights (1689), Ustawa o następstwie tronu (1700), ustawy o parlamencie (1911, 1949)

- prawie precedensowym (case law) - orzeczenia sądowe regulujące ważne problemy z zakresu prawa państwowego

- zwyczajach i konwenansach konstytucyjnych - normy prawa niepisanego powstające w wyniku działania innych niż sądy organów państwowych:

-> forma państwa: dziedziczna monarchia parlamentarna, państwo unitarne o szerokiej autonomii części składowych i o systemie rządów gabinetowo-parlamentarnych

-> głowa państwa: król (od 1952 r. Elżbieta II z dynastii Windsorów)

- formalnie stoi na czele władzy wykonawczej

- jest jednym z trzech, obok Izby Lordów i Izby Gmin, ogniw legislatywy

- w praktyce decyzje podejmuje odpowiedni minister w imieniu monarchy lub monarcha na wniosek ministra

- król ma prawo do udzielania rad, zachęcania i ostrzegania

- monarcha jest instytucją integrującą państwo brytyjskie

- monarcha jest zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego, będącego kościołem państwowym; do jego kompetencji należy m.in. mianowanie arcybiskupów i biskupów

-> parlament - bikameralny:

- niższa izba parlamentu

- składa się z 659 posłów wybieranych na maksymalnie 5-letną kadencję z zastosowaniem większości względnej

- czynne prawo wyborcze wynosi 18 lat, bierne - 21

- uchwala ustawy i budżet

- kontroluje rząd, ma prawo uchwalić wotum nieufności wobec premiera, ministra lub całego rządu (w praktyce funkcja ta jest ograniczona, ponieważ premier jest jednocześnie liderem partii, która ma większość w parlamencie)

- składa się z dziedzicznych i dożywotnich lordów, z lordów duchownych oraz lordów prawa

- ma prawo weta zawieszającego w stosunku do uchwał Izby Gmin

- pełni funkcję sądu apelacyjnego

-> rząd i gabinet

- wyznaczony przez monarchę lider większości parlamentarnej

- na jego wniosek monarcha mianuje członków gabinetu i całego rządu

- ma silną pozycję, sprawuje faktyczną władzę w państwie

- obsadza najwyższe stanowiska w państwie

- swobodnie dokonuje zmian w gabinecie

- decyduje o rozwiązaniu parlamentu

- określa główne kierunki polityki państwa

- posiada inicjatywę ustawodawczą

- jest odpowiedzialny politycznie przed Izbą Gmin

- wszyscy członkowie gabinetu powinni być jednocześnie członkami parlamentu

-> gabinet cieni

- tworzony przez partię opozycyjną

- kontroluje członków gabinetu

- przedstawia konkurencyjne rozwiązania określonych problemów

- lider partii opozycyjnej nosi tytuł Lidera Opozycji Jej Królewskiej Mości i otrzymuje służbową pensję w wysokości 3/5 pensji premiera

--> David Cameron

-> system sądowniczy:

Struktura sądownictwa w Wielkiej Brytanii jest względnie prosta. Najniższy szczebel stanowią sądy pokoju, w których orzekają (bezpłatnie) niezawodowi sędziowie pokoju. Kadra sędziów zawodowych jest bardzo nieliczna, a większość spraw sądowych załatwiana jest w sądach pokoju. Wyższą instancję stanowią sądy hrabstw (county courts). Sądem Najwyższym jest Supreme Court w Londynie, a trybunałem apelacyjnym - Sąd Izby Lordów. W sądownictwie brytyjskim nie funkcjonuje instytucja sądów administracyjnych - ich funkcję pełnią sądy hrabstw i sądy pokoju

-> podział terytorialny

Wielka Brytania dzieli się na 47 hrabstw (Anglia i Walia), 7 hrabstw metropolitarnych, 12 regionów (Szkocja) i 26 dystryktów (Irlandia Północna). Ponadto występuje 11095 gmin. Nowy podział uwzględnia 13 wielkich obszarów, w ramach których Północna Irlandia, Szkocja i Walia stanowią odrębne regiony.

W drugiej połowie lat 90. XX wieku Szkocja i Walia otrzymały więcej praw samorządowych.

Wielka Brytania spełnia szczególną rolę w Commonwealth, obejmującym prawie wszystkie kraje dawnego imperium brytyjskiego (British Empire). W wielu z 51 krajów brytyjski monarcha, w praktyce przez swojego przedstawiciela - gubernatora, jest nominalną głową państwa.

Następujące obszary zewnętrzne są bezpośrednio związane z Wielką Brytanią: Channel Islands, Wyspa Mann, Gibraltar, Anquila, Bermudy, British Virgin Island, Cayman Islands, Montserrat i Turks, Caicos Islands, Wyspy Falklandzkie, South Georgia, South Sandwich Islands i St. Helena, Pitcairn Islands

-> partie polityczne

Brytyjski system parlamentarny zdominowany jest przez duże partie:

- Partię Pracy (Labour Party) o charakterze socjaldemokratycznym, powstała w 1900;

- Konserwatystów (Conservatives Tories), jej historia sięga XVII wieku, partia jest późnym następstwem idustrializacji

- trzecią siłą polityczną kraju są Liberalni Demokraci (Liberal Democrats)

4

Charakterystyka Szwajcarii z punktu widzenia typów państwowości

Konfederacja Szwajcarska

-> Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej

- uchwalona - 18.12.1998

- poddana pod referendum - 18.04.1999

- weszła w życie - 1.01.2000

- jest to konstytucja „sztywna” - jej zmiana jest trudniejsza niż zmiana ustawy:

-> forma państwa: republika związkowa (federacja) z prezydialnym systemem rządów (system kolegialny), ustrój parlamentarno-komitetowy

-> głowa państwa:

- składa się z 7 członków, kierujących poszczególnymi resortami; obecnie:

- wybierani są na 4-letną kadencję przez Zgromadzenie Związkowe

- magiczna formuła: w rządzie muszą zasiadać przedstawiciele głównych grup językowych oraz wyznaniowych, a także pochodzący z trzech największych kantonów: Berna, Zurychu i Vaud

- członkowie pochodzą z różnych kantonów, są reprezentowane wszystkie główne partie polityczne

- komitet wykonawczy parlamentu tworzony jest w drodze przyjacielskiego porozumienia, a nie walki konkurencyjnej

- kieruje i zarządza państwem

- posiada inicjatywę

- przewodniczący Rady Związkowej, będący jednocześnie Prezydentem Konfederacji

- wybierany jest przez Zgromadzenie Związkowe na roczną kadencję spośród członków Rady Związkowej na zasadzie rotacji

- wybierana jest osoba, która w poprzednim roku pełniła funkcję wiceprezydenta

- spełnia funkcje reprezentacyjne

- jako przewodniczący Rady Związkowej, prowadzi jej obrady, podpisuje jej uchwały i przedstawia jej oświadczenia w parlamencie

- w sprawach pilnych, leżących w kompetencjach Rady, prezydent może wydać zarządzenia, ale jedynie w przypadku, gdy Rada nie może się zebrać. Takie zarządzenia podlegają zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Rady

-> parlament - bikameralny:

- system dwuizbowości szwajcarskiej ma charakter symetryczny (egalitarny) - obie izby mają takie same prawa, zgoda obu izb jest konieczna dla uchwalenia ustaw, a postępowanie ustawodawcze może się rozpocząć w każdej z izb

- funkcje

- wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju

- izba pierwsza

- składa się z 200 członków, wybieranych na 4-letną kadencję na postawie proporcjonalnego prawa wyborczego

- składa się z 46 radców wybieranych na 4-letną kadencję

-> Sąd Związkowy

- składa się z 30 członków wybieranych na 4-letnią kadencję

- rozstrzyga spory między kantonami, a także między kantonami a federacją

- rozpatruje skargi obywateli na łamanie praw przez władze

-> formy demokracji bezpośredniej:

- referendum:

-> podział terytorialny

- 26 kantonów, które mają znaczny stopień niezależności, własne konstytucje, władze ustawodawcze i wykonawcze

-> partie polityczne

- system kooperacji partii

- współpraca obejmuje główne ugrupowania:

- kooperacja dotyczy tylko funkcji rządzenia

-> system wyborczy:

Wybory do Rady Narodu odbywają się w kantonach, ponieważ każdy kanton to jednocześnie okręg wyborczy. Liczba deputowanych wybieranych z każdego kantonu jest proporcjonalna do liczby obywateli danego kantonu. Wyboru muszą być proporcjonalne, ale w kantonach wybierających jednego deputowanego odbywają się wybory wedle systemu większościowego.

Prawo zgłaszania kandydata ma 15-osobowa grupa wyborców na ręce rządów kantonalnych oraz partie, zgłaszające listy kandydatów.

Wyborca może głosować w różnoraki sposób:

Przeliczanie głosów na zdobyte przez partie mandaty odbywa się za pomocą systemu Hagenbacha-Bischoffa.

Wybory do Rady Kantonów są wyborami powszechnymi, większościowymi. Odbywają się w dwóch turach, w pierwszej wymagana jest większość bezwzględna, a w drugiej względna.

5

Charakterystyka USA z punktu widzenia typów państwowości

Stany Zjednoczone Ameryki:

-> Konstytucja - 1787, składa się z:

art. I - mówiący o władzy ustawodawczej Kongresu,

art. II - władza wykonawcza prezydenta,

art. III - określający pozycję sądów federalnych,

art. IV - ustalający model relacji pomiędzy władzą federalną a stanami,

art. V - określa sposoby zmiany konstytucji,

art. VI - przedstawia system pisanych źródeł prawa, zaliczając do najwyższego prawa konstytucję i zgodne z nią ustawy oraz wszystkie traktaty zawierane z innymi państwami,

art. VII - zawiera uregulowania dotyczące wejścia w życie konstytucji (po ratyfikacji przez co najmniej 9 stanów).

- Konstytucja wprowadza podział władz, określając trzy odrębne funkcje aparatu państwowego: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ponadto ustanawia niepołączalność funkcji i stanowisk, także system hamulców i równoważenia się poszczególnych organów państwa (checks and balances), uniemożliwiający dominację któregoś z nich:

- główne zasady ustrojowe:

-> forma państwa: republika federalna, system prezydencki

-> głowa państwa: prezydent (od 2009 r. Barack Obama, Demokrata)

- głowa państwa i szef rządu (egzekutywa jednostopniowa, prezydialna)

- wybierany na 4-letnią kadencję w wyborach pośrednich - wyborcy głosują na elektorów, a elektorzy na kandydatów na prezydenta

- posiada rozbudowane kompetencje, stanowi centrum inicjatywy politycznej i główny ośrodek sprawowania władzy państwowej

- stoi na czele aparatu państwowego

- mianuje ambasadorów, sędziów Sądu Najwyższego i innych funkcjonariuszy państwowych

- jest głównodowodzącym armii i floty USA

- uprawnienia delegowane przez Kongres

- zawiera za radą i zgodą Senatu traktaty, lub bez zgody Senatu tzw. umowy międzynarodowe

- kieruje do Kongresu orędzia o stanie państwa

- zawiera zarządzenia, rezolucje i uchwały wymagające zgodnego stanowiska Senatu i Izby Reprezentantów

- ponosi odpowiedzialność prawną, może być usunięty ze stanowiska, jeśli w drodze impeachmentu zostanie uznany winnym zdrady, łapownictwa lub innego ciężkiego przestępstwa

-> administracja federalna:

- 13 departamentów

- urząd wykonawczy prezydenta i jego biuro

- ponad 20 niezależnych agencji administracyjnych

- kilka federalnych agencji gospodarczych i rządowych agencji wewnętrznych

- pewna liczba niezależnych komisji

-> legislatywa - Kongres- bikameralny

- uchwala ustawy, budżet państwa i podatki

- decyduje o wojnie i pokoju

- wprowadza poprawki do Konstytucji

- 435 deputowanych wybieranych przez społeczeństwo na 2 lata w okręgach jednomandatowych na podstawie zasady większości względniej

- czynne prawo wyborcze - 18 lat, cenzus domicylu od 3 mies. do 1 roku

- bierne prawo wyborcze - 25 lat i obywatelstwo USA od co najmniej 7 lat

- w określonych okolicznościach wybiera prezydenta

- stawia federalnych urzędników w stan oskarżenia

- wspólnie z Senatem urzeczywistnia władzę ustawodawczą

- składa się ze 100 senatorów, po 2 z każdego stanu

- wybierani są na 6 lat, co 2 lata odnawiana jest ⅓ składu

- czynne prawa wyborcze - 18 lat, cenzus domicylu od 3 mies. do 1 roku

- bierne prawa wyborcze - 30 lat i obywatelstwo USA od co najmniej 9 lat

- ratyfikacja zawartych przez prezydenta umów międzynarodowych

- zatwierdzanie wyznaczonych przez prezydenta wyższych urzędników państwowych

- wybieranie w określonych okolicznościach wiceprezydenta

- rozstrzyganie w sprawie impeachmentu

-> judykatywa

Sąd Najwyższy i inne sądy federalne. Sądy powszechne są trójinstancyjne. W pierwszej instancji orzekają sądy okręgowe (district courts, 91 sądów), instancję drugą tworzą sądy apelacyjne (11). Trzecią instancję stanowi Sąd Najwyższy. Ponadto sądy szczególne, np. Sąd Odszkodowań, Sąd Wojskowy, Sąd Apelacyjny, sądy celne, Sąd Podatkowy.

Sąd Najwyższy:

- w jego skład wchodzi 0 sędziów, którzy pełnią swoją funkcję bezterminowo

- badając zgodność ustaw z konstytucją dokonuje wykładni konstytucji

- dokonuje arbitrażu w konfliktach politycznych

- legitymizuje działalność pozostałych organów

-> podział terytorialny

USA, jako republika federalna, składa się z 50 stanów, w skład których wchodzi 48 stanów tzw. kontynentalnych oraz Alaska i Hawaje.

Każdy ze stanów posiada własną legislatywę i gubernatora. Legislatywy stanowe we wszystkich stanach (z wyjątkiem Nebraski) są dwuizbowe (bikameralizm). Zarówno liczba członków legislatur, jak i ich liczba jest różna w poszczególnych stanach. Nazewnictwo najczęściej odpowiada parlamentowi federalnemu, stąd istnieją stanowe Izby Reprezentantów i Senaty.

Gubernator sprawuje funkcje władzy wykonawczej w danym stanie. Często także stoi na czele stanowej Gwardii Narodowej, posiada również prawo łaski. We wszystkich stanach gubernator wybierany jest w wyborach bezpośrednich na 4-letnią kadencję, poza New Hampshire i Vermont, gdzie trwa ona 2 lata.

Każdy ze stanów podzielony jest na hrabstwa (counties). Wyjątkiem są dwa stany: Luizjana - parafie (parishes) i Alaska - okręgi (boroughs). Obecnie w Stanach Zjednoczonych jest 3141 hrabstw i równoważnych jednostek terytorialnych. Zakres uprawnień lokalnych rad różni się w poszczególnych hrabstwach, w zależności od stanu. Niektóre hrabstwa podzielone są dodatkowo na okręgi miejskie (townships).

-> partie polityczne

System dwuopartyjny - dominacja wielkich partii - republikanów i demokratów. Nie występuje członkostwo stałe. Struktura partii: na czele stoją komitety ogólnokrajowe, na średnim szczeblu hierarchii partyjnej - komitety okręgowe, a na najniższym - władze lokalne, brak organizacji podstawowych zrzeszających masy członkowskie. Głównym zadaniem komitetów jest organizacja wyborów. Partie nie mają stałych wyborów, występują z platformami wyborczymi.

Partia Republikańska (symbol słonia) - partia konserwatywna

Partia Demokratyczna (symbol osła) - partia liberalna

6

Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w RFN

partia polityczna - dobrowolna organizacja, której głównym celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego

system partyjny - partie polityczne, zachodzące między nimi relacje, zasady i normy regulujące stosunki międzypartyjne, a także powiązania między partiami a aparatem państwowym

>> funkcje systemu partyjnego:

>> rodzaje systemu partyjnego:

~ system partii dominującej - system wielopartyjny, w którym pozycję dominującą zajmuje jedna partia; ma ona absolutną przewagę w parlamencie w wyniku decyzji wyborczej społeczeństwa i jest zdolna do utworzenia rządu jednopartyjnego; nie występuje równie silna partia opozycyjna, która byłaby w stanie przeciwstawić się partii dominującej

~ system kooperacji partii - wszystkie, lub co najmniej wszystkie liczące się partie podejmują współpracę; partię przystępują do wyborów osobno, konkurując w okresie kampanii wyborczej, aby po wyborach zrezygnować z konkurencji i podjąć współpracę

~ system dwublokowy - odmiana systemu wielopartyjnego, w którym występują bloki partii politycznych; walka o władzę toczy się między dwoma blokami, po wyborach rządzi jeden z bloków majacy absolutną przewagę w parlamencie; następstwem tego systemu jest stabilność rządu przy równoczesnym zanikaniu mechanizmu kontroli parlamentu nad rządem

~ system rozbicia partyjnego - system wielopartyjny, w którym brak jest partii większościowej mającej przewagę nad pozostałymi; powstaje konieczność stworzenia koalicji, żeby w ten sposób otrzymać większość niezbędną do efektywnego sprawowania władzy

system wyborczy - zespół norm regulujących prawo wyborcze oraz organizację i tryb przeprowadzania wyborów w celu przetworzenia preferencji wyborczych obywateli na decyzje dotyczące wyborów reprezentantów do organów przedstawicielskich, a także sposób przeliczania głosów na mandaty przedstawicielskie

procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partie (lub kandydatów) w uzyskane przezeń mandaty

- wyborca ma łatwiejszą sytuację, ponieważ może oddać głos na konkretnych, znanych mu kandydatów

- większe związanie kandydata z okręgiem wyborczym

- głosy są łatwe do przeliczenia na mandaty, a wyniki są przejrzyste i zrozumiałe dla ekektoratu

- powstaje system partyjny ograniczający wpływ niewielkich i słabych ugrupowań, także tych najbardziej skrajnych, na sytuację w partlamencie

- powoduje stabilizację sceny politycznej i klarowność większości parlamentarnej

- powstawanie zjawiska „głosów straconych” - przepadają głosy oddane na mniej popularne partie, może się zdarzyć, że duża część społeczeństwa nie ma reprezentantów w parlamencie

- w obawie przed „utratą głosu” wyborca głosuje strategicznie - na partię, która ma największą szansę na zwycięstwo

- przepadają ugrupowania reprezentujące mniejszości światopoglądowe i etniczne

- negatywnie wpływa na udział kobiet w parlamencie

- jest mniej podatny na zmianę preferencji elektoratu

- łatwiej jest manipulować wielkością okręgów wyborczych w celu osiągnięcia wyniku korzystniejszego dla partii rządzącej

~ system większości bezwzględnej - warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata więcej niż połowy wszystkich ważnych głosów

~ system większości względnej - mandat uzyskuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni

- dokładniej oddaje preferencje wyborców

- sprzyja kształtowaniu się systemu wielopartyjnego, w którym każda partia ma szansę na udział we władzy

- daje obywatelom większe poczucie wpływu na sytuację w państwie

- stosuje się różnego rodzaju przeliczenia liczby głosów oddanych na poszczególne partie (metoda d'Hondta, metoda Sainte-Lague)

- może się zdarzyć, że kandydat, który uzyskał w danym okręgu najwięcej głosów, niekoniecznie musi otrzymać mandat, ponieważ może się okazać, że jego liście partyjnej nie przysługują żadne głosy

- tendencja do nadmiernego rozdrabniania parlamentu

- może prowadzić do destabilizacji sceny politycznej

RFN:

system partyjny:

System partyjny w Niemczech jest stosunkowo stabilny. Najważniejsze partie to:

- Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Christlich-Demokratische Union Deutschlands, CDU)

- Unia Chrześcijańsko-Społeczna (Christlich-Sociale Union in Bayern, CSU)

- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD)

- Wolna Partia Demokratyczna (Freie Demoktratische Partei - FDP)

- Lewica (Die Linke)

- Związek 90/Zieloni (Bündnis 90/Die Grünnen)

Po wojnie w Niemczech panował system umiarkowanie wielopartyjny z dwiema patiami dominującymi - CDU/CSU i SPD. W latach 1953-1957 partią dominujacą stała się CDU/CSU, bez której udziału niemożliwe było tworzenie rządu. W owym czasie najczęściej jej partnerem koalicyjnym było FDP. Poczynając od 1961 roku, w Niemczech wykształcił się na szczeblu federalnym tzw. system dwuipółpartyjny, funkcjonujący do 1998 r. -socjaldemokratyczna SDP na zmianę z chadecką CDU/CSU tworzyły rząd w koalicji z liberalną FPD, stąd jej duże znaczenie jako tzw. języczka u wagi

Po 1998 rolę języczka u wagi odgrywa istniejąca od 1979 partia Zielonych (Die Grünnen, od 1993 Zieloni/Związek 90 - Bündnis 90/Die Grünnen)

W latach 90. system zmienił się na dwublokowy:

Największymi partiami są CDU/CSU i SPD i otrzymują znacznie większe poparcie niż pozostałe partie.

Kanclerzem jest zwykle lider jednej z największych partii, w zależności od tego, który z bloków ma większość parlamentarną, funkcja wicekanclerza i ministra spraw przypada zwykle liderowi partii mniejszej.

Partią izolowaną, aczkolwiek zdobywającą znaczące poparcie w landach wschodnich jest następczyni Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED) z byłej NRD - Partia Demokratycznego Socjalizmu (Partei des Demokratischen Sozialismus - PDS), a oprócz partii liczących się na szczeblu federalnym, występują lokalnie partie mniejsze, szczególnie skrajnie prawicowe.

Obecny rząd wspierany jest przez tzw. wielką koalicję CDU/CSU - SPD.

system wyborczy:

Bundestag wybierany jest w wyborach bezpośrednich, wedle systemu mieszanego. Wyborca dyponuje dwoma głosami:
- pierwszy głos oddaje na konkretnego kandydata w jednomandatowym okręgu wyborczym, mandaty dzieli się wedle większości względnej - w ten sposób wybieranych jest 299 deputowanych

- drugi głos oddaje na listę partyjną (kolejnych 299 deputowanych)

W sytuacji, gdy liczba mandatów uzyskanych w okręgach jednomandatowych przekroczy liczbę miejsc zdobytych w wyborach proporcjonalnych, partia otrzymuje dodatkowo tzw. mandaty nadwyżkowe - liczba przedstawicieli w Bundestagu wzrasta o ich liczbę

Stosowana jest klauzula zaporowa 5%, lecz nie dotyczy ona partii, które uzyskały co najmniej trzy miejsca w Bundestagu w wyborach w okręgach jednomandatowych.

Bundesrat, wybierany jest przez Rządy Krajowe, które wybierane są przez Parlamenty Krajowe (Landtagi) w wyborach bezpośrednich.

Prezydent Federalny wybierany jest przez Zgromadzenie Federalne, składające się z członków Bundestagu i odpowiadającej im liczbie deputowanych Parlamentów Krajowych, wybieranych przez nie z własnego grona.

7

Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w Rosji

Federacja Rosyjska:

system partyjny:

- system wielopartyjny ewoluujący od fasady w kierunku systemu partii dominującej

- proprezydencką patią władzy jest Jedna Rosja

- partie proreżimowe: Partia Liberalno-Demokratyczna, Partia Ojczyzna, Partia Ludowa

- partie opozycyjne: Partia Komunistyczna FR (opozycja lojalna), Sojusz Sił Prawicowych, Partia Jabloko

system wyborczy:

Wybory do Dumy Państwowej przeprowadzane są według systemu mieszanego.

- 1/2 mandatów obsadzana jest według systemu większościowego (w okręgach jednomandatowych),

- 1/2 mandatów obsadzana jest według systemu proporcjonalnego, z zastosowaniem 5% progu głosów zdobytych w skali całego kraju przez listy ugrupowań politycznych.

Wyborca oddaje dwa głosy - na partię lub blok partyjny (zaznaczając jedną z trzech wymienionych tam osób) i na osobę kandydującą w jednomandatowym okręgu wyborczym.

Od 2005 roku obowiązuje nowy system wyborczy do Dumy. Istnieje jeden federalny okręg wyborczy, a wybory przeprowadzane są w systemie proporcjonalnym.

Czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18 lat, z wyłączeniem osób ubezwłasnowolnionych prawomocnym wyrokiem sądu, jak też osób aresztowanych zgodnie z procedurą sądową. Bierne prawo wyborcze posiadają natomiast ci obywatele, którzy ukończyli 21 lat, z wyłączeniem osób ubezwłasnowolnionych oraz aresztowanych zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądu.

Do Rady Federacji wybiera się po 2 przedstawicieli z każdego podmiotu Federacji, co daje 168 członków Rady z 84 podmiotów.

Jeden z przedstawicieli jest wybierany przez organ ustawodawczy danego elementu federacji, spoza składu organu ustawodawczego. W wyborach tych obowiązuje system większościowy, a każdy wyborca głosuje na dwóch kandydatów. Kandydatów wysuwają grupy wyborców, partie oraz bloki partyjne. Drugi reprezentant delegowany jest przez lokalny organ wykonawczy lub lokalny rząd, również spoza grona wybierającego.

Prezydent Federacji Rosyjskiej wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich (wymagana 50% frekwencja dla ważności wyborów).

8

Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w USA

USA:

system partyjny:

W Stanach Zjednoczonych panuje system dwupartyjny, co oznacza, iż na tamtejszej scenie politycznej liczą się tylko dwie partie polityczne: Partia Demokratyczna i Partia Republikańska, inne ugrupowania nie odgrywają poważniejszej roli.

Rządy w kraju sprawuje tylko jedna, zwycięska partia. Dyscyplina partyjna w USA jest wyjątkowo słaba, w praktyce często dochodzi do sytuacji, gdy w niektórych głosowaniach Demokraci ze stanów południowych przyłączają się do Republikanów. Powstaje w takich przypadkach tzw. konserwatywna koalicja. Dodatkowo czasem dochodzi do tego, iż z powodu różnych długości kadencji prezydenta i Kongresu, większość parlamentarna i głowa państwa są z różnych partii.

Obie partie są do siebie bardzo zbliżone pod względem programowym i organizacyjnym. Dzieje się tak z powodu stabilizacji sytuacji ekonomiczno-społecznej, poszczególne ugrupowania muszą odwoływać się do jak najszerszego elektoratu. Partie unikają więc zajmowania jednoznacznego, zdecydowanego stanowiska w wielu kwestiach.

Struktury partyjne „ożywiają” się przede wszystkim na czas wyborów prezydenckich. W razie wygranej, prezydent jest jednocześnie liderem partii mającej większość w Kongresie.

system wyborczy:

Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych pośrednich. W wyborach powszechnych obywatele posiadający czynne prawo wyborcze decydują o tym, który z kandydatów otrzyma głosy elektorskie przypisane do poszczególnych stanów. Z każdego stanu pochodzi tylu elektorów, ilu ma on przedstawicieli w Kongresie. Wybór elektora zgadza się z preferencjami wyborców, ponieważ ma on obowiązek respektować ich zdanie. Kolegium elektorów liczy 538 członków. Głosowanie powszechne odbywa się w listopadzie roku wyborczego, a głosowanie w kolegium w grudniu. W praktyce wyniki znane są już jednak jesienią, ponieważ wygrywa ten kandydat, który uzyska minimum połowę głosów (270).

Członkowie Senatu i Kongresu wybierani są w wyborach bezpośrednich i powszechnych, jako przedstawiciele (odpowiednio) jednomandatowych okręgów wyborczych (z ordynacją większościową) i stanów.

9

Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w Wielkiej Brytanii

0x08 graphic

Francja:

system partyjny:

Główne partie polityczne we Francji grupują się w dwu blokach - lewicowym i centroprawicowym.

- partie lewicowe:

Partia Socjalistyczna (zał. 1971)

Francuska Partia Komunistyczna (zał. 1973)

- partie prawicowe:

Unia na Rzecz Ruchu Ludowego (zał. 2002)

Zgromadzenie na Rzecz Republiki (zał. 1976)

Unia Demokracji Francuskiej (zał. 1978)

Skrajną prawicę stanowi Front Narodowy (zał. 1972)

system wyborczy:

Deputowani Zgromadzenia Narodowego wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich w systemie większości bezwzględnej.

Senatorzy wybierani są przez około 145 tys. elektorów, którymi są przede wszystkim przedstawiciele władzy lokalnej: departamentów, francuskich terytoriów zamorskich oraz Francuzów pozostających na emigracji.

0x08 graphic

system partyjny:

Po zakończeniu II wojny światowej włoska scena polityczna zdominowana była przez trzy ugrupowania: Chrześcijańską Demokrację (Democrazia Cristiana), Włoską Partię Komunistyczną (Partito Comunista Italiano) i Włoską Partię Socjalistyczną (Partito Socialista Italiano). Przyjęcie zasady proporcjonalności w wyborach uniemożliwiało samodzielne rządy i skłaniało partie do wchodzenia w koalicje z mniejszymi ugrupowaniami. Podziały w Partii Socjalistycznej oraz rozwiązanie Chrześcijańskiej Demokracji i Partii Komunistycznej w latach 90. przeobraziły włoską scenę polityczną.

Od 1994 r. scena polityczna Włoch zdominowana była przez wewnętrznie mało spójne koalicje ugrupowań:

- blok centrolewicowy, tzw. Drzewo Oliwne: Demokracji Lewicy, Włoska Partia Ludowa, Zieloni, Lista Diniego-Włoska Odnowa

- blok centroprawicowy, Biegun Wolności: Forza Italia, Sojusz Narodowy, Centrum Chrześcijańsko-Demokratyczne, Zjednoczeni Chrześcijańscy Demokracji i Radykałowie

Funkcjonujący we Włoszech system wielopartyjny określano jako charakteryzujący się niestabilnością rządów i rozdrobnieniem politycznym, jednak po wyborach parlamentarnych w 2008 roku, gdy dwie główne siły polityczne uzyskały łącznie ponad 80% głosów, sytuacja ustabilizowała się.

Obecnie dominującymi partiami we Włoszech są:

- Lud Wolności (Il Popolo della Libertà);

- Partia Demokratyczna (Partito Democratico);

- Liga Północna (Lega Nord);

- Unia Chrześcijańskich Demokratów i Centrum (Unione dei Democratici Cristiani e di Centro).

system wyborczy:

Przedstawicieli do Izby Deputowanych i do Senatu wybierają obywatele w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, a mandaty w obu izbach obsadzane są wg systemu proporcjonalnego, przy czym ugrupowanie, które zdobędzie w wyborach większość głosów, otrzymuje dodatkowe głosy w parlamencie.

0x08 graphic

a) system prawa Unii Europejskiej

Tworzą go dwa systemy:

  1. Pierwotny- traktaty;

  1. Wtórny- składający się z aktów prawnych.

b) relacje między prawem wspólnotowym a prawem polskim

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stawia na porządku dziennym kwestie relacji między prawem wspólnotowym a prawem krajowym, a w szczególności miejsce, jakie zajmuje prawo wspólnotowe w polskim porządku prawnym.

Kwestie te w szerszym znaczeniu odnoszą się do instytucji, norm i procedur, a konkretne punkty dotyczą:

Proces implementacji prawa wspólnotowego do prawa polskiego obejmuje dwie grupy zagadnień:

Wynikają z tego kluczowe pytania:

Wyznacznikami determinującymi problem implementacji są:

0x08 graphic

Źródła prawa wspólnotowego określone są w art. 249 Traktatu o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Ponadto istnieje swoisty dualizm prawa unijnego odnoszącego się do filaru II i III prawa wspólnotowego.

Obecne źródła prawa pochodnego wypełniają:

- w filarze I - rozporządzenia i dyrektywy wspólnotowe

- w filarach II i III - przede wszystkim decyzje ramowe

Prawo pierwotne wejdzie do polskiego porządku prawnego na podstawie art. 90 Konstytucji:

  1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

  2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

  3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisami art. 125.

  4. Uchwałę w sprawie trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Na zakres i sposób obowiązywania prawa pierwotnego w porządku ustrojowym państw członkowskich wpływa mają zwłaszcza jego następujące cechy:

Sprzeczne z prawem pierwotnym przepisy prawa krajowego muszą być zmienione za pomocą przepisów mających taką samą rangę jak przepisy podlegające zmianie. Nie można też przyjmować prawa krajowego, które stałoby w sprzeczności z prawem pierwotnym. Wymogi prawa pierwotnego powinny być uwzględnione poprzez powołanie się w prawie krajowym na konkretne przepisy prawa pierwotnego

Odrębny status mają umowy międzynarodowe WE. W państwach członkowskich można się odwoływać do postanowień tych umów, jeżeli są one sformułowane bezwarunkowo i wystarczająco jednoznacznie. Są one wówczas objęte wspólnotową zasadą skutku bezpośredniego. W konsekwencji istnieje konieczność uchylenia wszystkich przepisów krajowych sprzecznych z tymi umowami. Procedura dostosowania powinna następować w drodze aktów prawnych mających taki sam status jak akty prawne uchylone.

c) podstawowe źródła prawa pochodnego w kontekście problemów interpretacyjnych

Konfrontując rozdział III Konstytucji RP „Źródła prawa” z prawem wspólnotowym, można stwierdzić, że tylko dwa rodzaje aktów prawnych - ustawa i uchwała Rady Ministrów - mogą stać się instrumentami implementacji.

Implementacja przepisów rozporządzenia do prawa polskiego nie jest z zasady możliwa, obowiązuje ono bowiem w całości jako spójny akt normatywny.

Rozporządzenie (w przyszłości ustawa) może być realizowane jako prawo wspólnotowe. W świetle art. 91 ust. 3 Konstytucji:

Jeśli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

oraz art. 249 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską rozporządzenie ma być realizowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

W świetle obowiązującego stanu prawnego kontrowersje budzi kwestia relacji rozporządzenia do konstytucji państwa członkowskiego. Prawo krajowe stanowi o nadrzędności ustawy zasadniczej (art. 8 ust. 1 Konstytucji):

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej.

Prawo traktatowe nie przynosi zasadniczego rozstrzygnięcia. Spory między Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości a Federalnym Trybunałem Konstytucyjnym (RFN) i hiszpańską Radą Konstytucyjną przyniosły rozstrzygnięcia wskazujące na konieczność jednolitego stosowania rozporządzenia we wszystkich krajach członkowskich, a więc w konsekwencji jego pierwszeństwa względem krajowej ustawy zasadniczej.

Państwa członkowskie muszą implementować daną dyrektywę do swojego porządku krajowego. Państwa - jako adresaci dyrektyw - są zobowiązane do uzyskania założonego rezultatu, natomiast mają swobodę co do wyboru instrumentów prawnych, jakimi chcą dany cel osiągnąć.

Wskazania dotyczące krajowego podmiotu implementacyjnego rozstrzygają o tym, że:

Ustalenia dotyczące zkaresu przedmiotowego dyrektywy obejmują przede wszystkim następujące kwestie:

Akty prawne implementujące dyrektywę powinny mieć status obligatoryjności (szczególnie -> dyrektywa dot. określonych praw i obowiązków)

Obowiązywanie przepisów prawnych wprowadzających taka dyrektywę do krajowego porządku prawnego nie może być kwestionowane.

Status ustrojowy aktu implementacyjnego powinien odpowiadać wymaganiom, jakie stawia się przed krajowymi aktami prawnymi regulującymi tego typu prawa i obowiązki.

O formie aktu prawnego implementującego dyrektywę decyduje materia regulacji.

Implementacja decyzji ramowych ma zbliżony charakter do transponowania dyrektyw.

d) bieżąca praktyka ustawodawcza

Konkretne problemy wynikają i będą wynikały z praktyki ustrojowej. Potwierdza to dotychczasowy przebieg działań harmonizujących dokonujących się w Polsce przed i po akcesji do Unii Europejskiej. Utworzona w 2000 r. nadzwyczajna Komisja Prawa Europejskiego Sejmu RP przyspieszyła w sposób znaczący zbliżenie prawa polskiego do prawa wspólnotowego, niwelując znacznie dotychczasowe opóźnienia. Bezpośrednim negatywnym skutkiem tego przyspieszenia stało się przedkładanie ilości nad jakość stanowionego prawa.

W procesie stanowienia prawa uwidoczniły się czynniki negatywne:

Potęgowanie się tych zjawisk może prowadzić w przyszłości do konfliktów z Komisją Europejską zarzucającą naszemu krajowi brak lub niestaranne wywiązywanie się z przyjętych zobowiązań. W konsekwencji mogą zapadać niekorzystne orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, łącznie z możliwymi karami pieniężnymi.

Dalsza implementacja prawa wspólnotowego do prawa krajowego będzie zdeterminowana z jednej strony koniecznością respektowania jednolitości i skuteczności prawa wspólnotowego (unijnego), a drugiej strony krajową infrastrukturą organów tworzenia i kontroli prawa, ich kompetencją i przejrzystością. Pojawi się potrzeba dokonania zmian w dotychczasowej praktyce prawotwórczej oraz niezbędna stanie się jednoznaczność orzecznictwa sądowego.

0x08 graphic

a) Federacja - państwo związkowe, którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres samodzielności politycznej. Części składowe (stany, prowincje, kantony) państwa są podmiotami federacji i mają własny podział administracyjno-terytorialny. Współcześnie jest to najczęściej występująca forma państwa złożonego. Federacje tworzą się przeważnie w wyniku

cechy federacji: