1 |
Charakterystyka RFN z punktu widzenia typów państwowości |
Państwo - trwała wspólnota ludzi zamieszkujących określone terytorium oraz poddana władzy zwierzchniej
cechy państwa:
- społeczny charakter
- władza państwowa
- terytorium
- suwerenność
- przymusowość
- aparat państwowy
Typ państwowości wyznaczają podobne stosunki społeczno-ekonomiczne oraz status ludzi. (prof. Eugeniusz Zieliński)
-> państwo kapitalistyczne - charakteryzuje się występowaniem prywatnej własności środków produkcji oraz wytwórców sprzedających swoją siłę roboczą;
główną siłą społeczną są właściciele środków produkcji, lecz grupy społeczne korzystają z formalnie równych praw
- państwo liberalno-demokratyczne - polityczna organizacja społeczeństwa kapitalistycznego zapewniająca minimum demokracji dla społeczeństwa i minimum wolności dla jednostek:
- społeczeństwo obywatelskie (otwarte)
- aktywne działania motywacyjne w sferze społecznej, gospodarczej i kulturalnej
- podejmuje działania w zakresie programowania postępu gospodarczego
- silnie związane z doktryną państwa dobrobytu (welfare state)
- wartość nadrzędna: stabilna demokracja
Forma państwa - konstytucyjnie określony sposób życia politycznego i społecznego
-> forma rządów - określona przez wzajemne stosunki formalnoprawne i faktyczne między naczelnymi organami pańtwowymi
ustrój państwa:
monarchia - forma rządów, w której reprezentantem władzy suwerennej jest monarcha (król, cesarz, sułtan, faraon, szach), sprawujący tę władzę w zasadzie dożywotnio, samodzielnie lub z innymi organami państwa
- monarchia absolutna
- monarchia konstytucyjna
- parlamentarna
republika - forma rządów, w której głowa państwa (jednoosobowa lub kolegialna) wyłaniana jest na określony czas w drodze wyboru przez ogół obywateli bądź przez specjalne kolegium wyborcze
- republika arystokratyczna
- republika demokratyczna
reżim polityczny - styl rządzenia, na który składa się ogół metod, jakimi posługuje się aparat państwowy, kierując zachowaniami wielkich grup społecznych
państwo autorytarne
- silna władza wykonawcza jest skupiona w rękach jednostki lub wąskiej grupy osób,
- parlamenty odgrywają drugorzędną rolę i są podporządkowane władzy wykonawczej,
- społeczeństwo nie ma możliwości kontrolowania władzy, rządzący są uprzywilejowani
- udział obywateli w życiu społecznym jest sztuczny i poddany ścisłej kontroli
- istnieje rozwinięty aparat przymusu i represji
państwo totalitarne
- państwo kontroluje wszystkie strefy życia społecznego
- rozbudowany aparat represji i przymusu
- silna indoktrynacja; istnieje jedna oficjalna doktryna państwowa
- interes jednostki podporządkowany jest interesowi państwa
- nie istnieje podział władzy
- działalność opozycyjna jest zakazana
państwo demokratyczne
- istnieje podział władzy
- obywatele mają możliwość kontrolowania władzy
- wszyscy obywatele są równi wobec prawa
- panuje szeroki zakres praw i wolności obywatelskich
system rządów:
system prezydialny - egzekutywa zamknięta; funkcje głowy państwa i szefa rządu wykonuje ta sama osoba
> monarchistyczny:
- monarchia konstytucyjna (np. Cesarstwo Niemieckie od 1817 r.)
> republikański:
- system prezydencki w USA - prezydent jest głową państwa, szefem rządu i odpowiedzialnym ministrem jednocześnie
- system prezydencki w Ameryce Łacińskiej - prezydent jest głową państwa i szefem rządu wyznaczającym główne kierunki jego polityki, ale w swojej działalności jest ograniczony przez gabinet
- system kolegialny w Szwajcarii - głową państwa jest organ kolegialny (7-osobowa Rada Związkowa), będący jednocześnie rządem
system parlamentarny - podwójna egzekutywa; rozdzielenie funkcji głowy państwa i szefa rządu
> monarchistyczny:
- dominacja lub hegemonia premiera (np. Wlk. Brytania, Szwecja)
> republikański:
- egzekutywa kooperująca (np. III i IV Republika Francuska)
- dominacja lub hegemonia kanclerza/premiera (np. RFN)
- dominacja lub hegemonia prezydenta (np. V Republika Francuska)
- dominacja parlamentu (model konstytucji jakobińskiej z 1793 r.)
systemy polityczne:
>> system parlamentarno-gabinetowy:
- trójpodział władzy oparty jest na współpracy legislatywy i egzekutywy;
- głowa państwa powołuje szefa rządu, a na jego wniosek ministrów;
- rząd musi posiadać poparcie większości deputowanych, w przeciwnym razie może zostać odwołany w drodze wotum nieufności (również pojedynczy ministrowie)
- w celu zachowania stabilności politycznej głowa państwa powołuje na ogół rząd cieszący się uznaniem większości parlamentu
- głowa państwa ma mały wpływ na uchwalane prawo (prawo weta, które może być odrzucone przez parlament oraz prawo inicjatywy ustawodawczej)
- Europa kontynentalna -> system parlamentarno-gabinetowy
- Wielka Brytania -> system gabinetowo-parlamentarny
>> system kanclerski:
- zbliżony do parlamentarno-gabinetowego, uznawany za jego rodzaj
- silniejsza niż w typowym systemie parlamentarno-gabinetowym pozycja szefa rządu - kanclerza
- rząd odpowiedzialny jest przed parlamentem tylko solidarnie
- wotum nieufności musi zawierać nazwisko kandydata na nowego kanclerza (konstruktywne wotum nieufności)
- ministrów może odwołać jedynie prezydent na wniosek kanclerza
- indywidualna odpowiedzialność ministrów realizowana jest przed kanclerzem
>> system prezydencki (np. USA)
- prezydent jest nie tylko głową państwa, ale i jedynym szefem władzy wykonawczej (= posiada pełnię władzy wykonawczej)
- legislatywa i egzekutywa są od siebie oddzielone (parlament zajmuje się jedynie władzą ustawodawczą, prezydent - władzą wykonawczą)
- prezydent nie może skrócić kadencji parlamentu
- parlament nie może odwołać żadnego przedstawiciela władzy wykonawczej z przyczyn politycznych; nie może kontrolować egzekutywy
- istnieje wzajemne hamowanie się i równowaga gałęzi władzy (check and balances)
>> system półprezydencki, semiprezydencki (np. V Republika Francuska, Finlandia)
- pewne elementy systemu prezydenckiego
- rozdzielenie funkcji głowy państwa i szefa rządu
- wybierany przez naród prezydent jest twórcą polityki zagranicznej oraz zwierzchnikiem sił zbrojnych
- prezydent ma prawo przewodniczyć posiedzeniom rządu
- rząd musi się cieszyć zaufaniem parlamentu i jest przezeń kontrolowany
>> system prezydencki wschodni (państwa postradzieckie)
- formalny trójpodział władzy jest zachwiany ze względu na kompetencje prezydenta
- prezydent stoi ponad innymi organami państwa, jest autorem podejmowanych decyzji politycznych
- prezydent powołuje rząd, nie licząc się w praktyce ze zdaniem parlamentu
- parlament może uchwalić wotum nieufności wobec rządu, ale ostateczna decyzja należy do głowy państwa - kończy swoje urzędowanie albo parlament albo rząd
- prezydent może wydawać akty prawne - dekrety
- prezydent dysponuje prawem weta zawieszającego wobec ustaw uchwalanych przez parlament
>> system parlamentarno-komitetowy (np. Szwajcaria)
- zasada jednolitości władzy państwowej
- parlament jest najwyższym organem reprezentującym Naród i wykonującym w jego imieniu władzę na zasadzie wyłączności
- parlamentowi podporządkowane są wszystkie inne organy państwowe
- rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament
- rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu i jest bezpośrednio przed nim odpowiedzialny
- głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem jego kadencji
ustrój terytorialno-prawny - terytorialny podział państwa, stosunki organami centralnymi a terenowymi, stopień centralizacji i decentralizacji, zakres samorządności organów terytorialnych:
>> państwo unitarne - państwo wewnętrznie jednolite
- jego jednostki administracyjno-terytorialne podporządkowane są organom centralnym i zorganizowane w sposób identyczny
- jednolity system prawa materialnego i formalnego
- jednolite obywatelstwo
- jednorodny system organów sądowych oraz organów prawodawczych i wykonawczych
państwo scentralizowane - zakres praw pozostawionych w kompetencji organów centralnych jest bardzo szeroki; mogą one podejmować decyzje w sprawach, które mogłyby być rozwiązane przez organy terenowe
państwo zdecentralizowane - organy centralne nie mogą decydować o sprawach przekazanych do kompetencji organów terenowych i gdy zakres pozostawionych w ich kompetencji jest stosunkowo wąski, ogranicza się do spraw w sposób oczywisty ogólnopaństwowych
>> państwo złożone
unia personalna - związek dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnej głowy państwa, z zachowaniem odrębnego systemu instytucji państwowych
unia realna - związek co najmniej dwóch państw, które poza osobą wspólnego władcy łączy istnienie przynajmniej jednego wspólnego organu państwowego
konfederacja (federalizm międzypaństwowy) - związek państw powołany w celu realizacji określonych zamierzeń
federacja (federalizm wewnątrzpaństwowy) - państwo związkowe, którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres samodzielności politycznej
Republika Federalna Niemiec:
-> Ustawa zasadnicza (Grundgesetz) - 24.05.1949
- 42 ustawy nowelizujące
- zmiana ustawy zasadniczej wymaga odpowiedniej ustawy przyjętej większością kwalifikowaną (2/3) przez Bundestag i Bundesrat
- ustawa zasadnicza przyjmuje niezmienność - niedopuszczalność zmiany i zniesienia podstawowych zasad ustrojowych państwa:
zasada suwerenności narodu
zasada przedstawicielstwa
zasada podziału władz
zasada federalizmu
-> forma państwa: republika federalna z parlamentarno-gabinetowym systemem rządów, w którym szczególnie silną pozycję ma kanclerz (demokracja kanclerska, system kanclerski)
-> głowa państwa: prezydent (od 2004 r. Horst Köhler,CDU)
- wybierany na 5-letnią kadencję przez Zgromadzenie Związkowe:
posłowie Bundestagu
taka sama liczba deputowanych parlamentów rajowych (Landtagów) wybrana przez nie z własnego grona
- pełni rolę arbitra
- jest symbolem władzy państwowej i reprezentantem państwa na zewnątrz
- większość wydawanych przez niego aktów prawnych wymaga kontrasygnaty kanclerza i właściwego ministra:
mianowanie i odwoływanie kanclerza
rozwiązanie Bundestagu
- prezydent reprezentuje kraj w stosunkach międzynarodowych
- dysponuje prawem łaski
- ma prawo rozwiązać parlamentu, gdy ten nie jest w stanie wybrać kanclerza lub odmówi wyrażenia kanclerzowi wotum zaufania
- przysługuje mu prawo wprowadzenia stanu wyższej konieczności ustawodawczej
- ponosi odpowiedzialność konstytucyjną
oskarżenie wnosi Bundestag lub Bundesrat
rozstrzyga Federalny Trybunał Konstytucyjny
-> parlament - bikameralny:
Bundestag:
- wybierany jest na cztery lata w wyborach bezpośrednich i mieszanych (połączenie systemu większościowego i proporcjonalnego)
- wybory są dalece spersonalizowane:
partie wystawiają w landach listy partyjne
każdy land podzielony jest ponadto na jednomandatowe okręgi wyborcze, których liczba jest równa połowie mandatów przeznaczonych dla landu
wyborca dysponuje dwoma głosami
jeden oddaje na listę partyjną, drugi na kandydata startującego w okręgu jednomandatowym
mandaty przydziela się wedle wyniku głosowania proporcjonalnego, ale obsadza się je w pierwszej kolejności tymi kandydatami partii, którzy wygrali w okręgach jednomandatowych
w sytuacji, gdy liczba mandatów wynikających z wyliczenia z wyborów proporcjonalnych jest mniejsza niż zwycięstw partii w jednomandatowych okręgach, deputowanymi zostają wszyscy zwycięzcy, a ogólna liczba deputowanych Bundestagu wzrasta (głosy nadwyżkowe)
klauzula zaporowa wynosi 5% głosów w skali państwa, bądź zwycięstwo danej partii w minimum trzech okręgach wyborczych
- składa się z minimum 598 członków
- uchwala ustawy i budżet
- ma prawo zmiany ustawy zasadniczej
- uczestniczy w powoływaniu kanclerza oraz Federalnego Trybunału Konstytucyjnego
- kontroluje rząd oraz ma prawo odwołania kanclerza, jednakże w wotum nieufności musi być podane nazwisko kandydata na nowego kanclerza (tzw. konstruktywne wotum nieufności - parlament może wyrazić kanclerzowi wotum nieufności tylko wówczas, gdy równocześnie dokona wyboru jego następcy głosami bezwzględnej większości swoich członów)
Bundesrat:
- składa się z 69 członków będącymi delegatami rządów krajowych, które ich mianują i odwołują
- głosy członów Bundestagu z jednego kraju muszą być oddane jednomyślnie
- ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw Bundestagu
- ma prawo weta absolutnego wobec ustaw dotyczących federacji
- dokonuje wyboru połowy członków Federalnego Trybunału Konstytucyjnego
- ma prawo inicjatywy ustawodawczej
-> kanclerz i rząd
kanclerz (Angela Merkel, CDU)
- jest wybierany z inicjatywy prezydenta na podstawie ustaleń partii, tworzących koalicję rządzącą
- stoi ponad rządem, decyduje o jego strukturze organizacyjnej i składzie
- ustala dyrektywy, określające politykę działań rządu i administracji
- ministrowie ponoszą odpowiedzialność tylko przed nim
- nadzoruje politykę gospodarczą państwa
- ponosi odpowiedzialność przed parlamentem
rząd
- składa się z kanclerza, wicekanclerza oraz ministrów - kierowników poszczególnych resortów i ministrów bez teki
- ma prawo inicjatywy ustawodawczej
- ma prawo weta zawieszającego wobec ustaw
-> Federalny Trybunał Konstytucyjny:
- składa się z 16 sędziów sprawujących urząd przez 12 lat
- czuwa nad przestrzeganiem ustawy zasadniczej, uchyla sprzeczne z nią ustawy
- rozstrzyga spory kompetencyjne między organami państwa
- rozstrzyga spory między krajami związkowymi a federacją
-> podział terytorialny
RFN jest państwem federalnym, składa się z 16 landów, okręgów i gmin Poszczególne landy mają własne konstytucje (zgodne z ustawą federalną), parlamenty i rządy. Federacja ma wyłączność ustawodawczą w kwestiach:
polityki zagranicznej
obrony
walut
ceł
ruchu lotniczego
poczty
Przewaga kompetencyjna landów zaznacza się w sferze polityki kultualnej.
-> partie polityczne
System partyjny w Niemczech jest stosunkowo stabilny. Najważniejsze partie to:
- Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Christlich-Demokratische Union Deutschlands, CDU)
- Unia Chrześcijańsko-Społeczna (Christlich-Sociale Union in Bayern, CSU)
- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD)
- Wolna Partia Demokratyczna (Freie Demoktratische Partei - FDP)
- Lewica (Die Linke)
- Związek 90/Zieloni (Bündnis 90/Die Grünnen)
Po wojnie w Niemczech panował system umiarkowanie wielopartyjny z dwiema patiami dominującymi - CDU/CSU i SPD. W latach 1953-1957 partią dominujacą stała się CDU/CSU, bez której udziału niemożliwe było tworzenie rządu. W owym czasie najczęściej jej partnerem koalicyjnym było FDP. Poczynając od 1961 roku, w Niemczech wykształcił się na szczeblu federalnym tzw. system dwuipółpartyjny, funkcjonujący do 1998 r. -socjaldemokratyczna SDP na zmianę z chadecką CDU/CSU tworzyły rząd w koalicji z liberalną FPD, stąd jej duże znaczenie jako tzw. języczka u wagi
Po 1998 rolę języczka u wagi odgrywa istniejąca od 1979 partia Zielonych (Die Grünnen, od 1993 Zieloni/Związek 90 - Bündnis 90/Die Grünnen)
W latach 90. system zmienił się na dwublokowy:
blok centrolewicowy: socjaldemokraci - SPD i zieloni; od 2005 r. działa Nowa Lewica
blok centroprawicowy: chadecy - CDU/CSU i liberałowie - FDP
Największymi partiami są CDU/CSU i SPD i otrzymują znacznie większe poparcie niż pozostałe partie.
Kanclerzem jest zwykle lider jednej z największych partii, w zależności od tego, który z bloków ma większość parlamentarną, funkcja wicekanclerza i ministra spraw przypada zwykle liderowi partii mniejszej.
Partią izolowaną, aczkolwiek zdobywającą znaczące poparcie w landach wschodnich jest następczyni Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED) z byłej NRD - Partia Demokratycznego Socjalizmu (Partei des Demokratischen Sozialismus - PDS), a oprócz partii liczących się na szczeblu federalnym, występują lokalnie partie mniejsze, szczególnie skrajnie prawicowe.
Obecny rząd wspierany jest przez tzw. wielką koalicję CDU/CSU - SPD.
2 |
Charakterystyka Rosji z punktu widzenia typów państwowości |
Federacja Rosyjska
-> konstytucja: przyjęta w referendum 12.12.1993
-> reżim polityczny: autorytaryzm
- wybory coraz bardziej nie odpowiadają standardom demokratycznym
- opozycja funkcjonuje, ale bez większego wpływu na władzę
- ograniczanie niezależnych mediów
- autorytaryzm w zarządzaniu państem
-> system polityczny: prezydencki wschodni
-> ustrój terytorialno-prawny: federacja
- 89 podmiotów tworzących państwo
- 49 obwodów
- 21 republik
- 10 okręgów autonomicznych
- 6 krajów
- 2 miasta wydzielone (Moskwa i Sankt Petersburg)
- 1 obwód autonomiczny
- od 2001 r. podział na 7 okręgów federalnych, sprzyjających centralizacji władzy
-> głowa państwa: prezydent (od 7.05.2008 Dmitrij Miedwiediew)
- wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich (wymagana 50% frekwencja dla ważności wyborów
- kandydować może obywatel Rosji, liczący minimum 35 lat i zamieszkujący od 10 lat na terytorium Federacji
- kadencja trwa 4 lata
- prezydent może sprawować swój urząd maksymalnie dwa razy z rzędu
- prezydent uznawany jest za głowę państwa i gwaranta konstytucji oraz wolności i praw obywatelskich
- prezydent jest podmiotem określającym podstawowe kierunki wewnętrznej i zagranicznej polityki państwa
- prezydent jest reprezentantem Federacji w kraju i w stosunkach międzynarodowych
- kieruje polityką zagraniczną państwa, prowadzi rokowania i podpisuje umowy międzynarodowe, podpisuje listy uwierzytelniające
- rozstrzyga sprawy obywatelstwa
- nadaje odznaczenia państwowe, tytuły i najwyższe stopnie wojskowe
- ma prawo łaski
- prezydent zarządza wybory do Dumy, może ją także rozwiązać
- prezydent przedkłada projekty ustaw Dumie
- prezydent podpisuje i ogłasza ustawy
- prezydent może zwracać się do Zgromadzenia Federalnego z dorocznym orędziem na temat stanu państwa
- prezydent przestawia kandydatów na stanowiska:
premiera
Prezesa Banku Centralnego
Sędziów Sądu Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Arbitrażowego, innych sadów federalnych
Prokuratora Generalnego
- prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, , tworzy i przewodniczy Radzie Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, zatwierdza doktrynę wojskową państwa, powołuje i odwołuje naczelne dowództwo Sił Zbrojnych Federacji
- może wprowadzać stan wojenny i wyjątkowy
-> legislatywa: Zgromadzenie Federalne:
Duma Państwowa:
- 450 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, wg systemu mieszanego ( ½ wg ordynacji większościowej, ½ wg ordynacji proporcjonalnej z list partyjnych)
- kadencja trwa 4 lata
- wyraża wotum zaufania dla prezydenckiego kandydata na premiera
- może zgłosić wniosek o wotum nieufności
- posiada inicjatywę ustawodawczą
- może wysunąć wobec prezydenta oskarżenie o zdradę
- może zostać rozwiązana:
po trzykrotnym odrzuceniu przez nią prezydenckiego kandydata na premiera
gdy w ciągu 3 miesięcy wyrazi dwa razy wotum nieufności w stosunku do rządu
gdy odmówi rządowi wotum zaufania, prezydent może w ciągu 7 dni rozwiązać Dumę lub zdymisjonować rząd
Rada Federacji:
- przedstawicielstwo części składowych Federacji Rosyjskiej
- 178 deputowanych, po 2 z każdego podmiotu Federacji (1 przedstawiciel legislatywy i 1 przedstawiciel egzekutywy)
- kadencja trwa 4 lata
- zatwierdza zmiany granic pomiędzy podmiotami Federacji
- zatwierdza dekrety prezydenta dotyczące wprowadzenia stanu wojennego i wyjątkowego
- rozstrzyga o użyciu sił zbrojnych Federacji poza jej granicami
- zarządza wybory prezydenckie
- posiada inicjatywę ustawodawczą
-> egzekutywa: otwarta, premier i rząd powoływani i odpowiedzialni przed prezydentem
- rząd składa się z ministrów, przewodniczącego rządu (premiera) oraz jego zastępców
- premier powoływany jest przez prezydenta, który czyni to za zgodą Dumy
- prezydent powołuje premiera w ciągu 2 tygodni od chwili objęcia urzędu lub od dymisji rządu
- zadaniem premiera jest określanie podstawowych kierunków działań rządu i organizowanie jego pracy
- rząd wydaje uchwały i rozporządzenia, na podstawie i w celu realizacji przepisów konstytucji, ustaw i dekretów
-> judykatywa:
Sąd Konstytucyjny
- odpowiedzialny za praworządność konstytucyjną całego systemu prawa Federacji Rosyjskiej
- składa się z 19 sędziów powoływanych spośród osób powyżej 40 roku życia, którzy co najmniej 15 lat przepracowali w zawodzie prawnika, większością ustawowej liczby członków Rady Federacji na wniosek prezydenta
- kadencja sędziego Sądu Konstytucyjnego trwa 12 lat, bez możliwości reelekcji
- maksymalny wiek sędziego - 65 lat
- ma prawo inicjatywy ustawodawczej w sprawach należących do jego kompetencji
Sąd Arbitrażowy
- rozstrzyga spory co do procedur sądowych
Sąd Najwyższy
- rozstrzyga w sprawach cywilnych i karnych
-> system partyjny:
- system wielopartyjny ewoluujący od fasady w kierunku systemu partii dominującej
- proprezydencką patią władzy jest Jedna Rosja
- partie proreżimowe: Partia Liberalno-Demokratyczna, Partia Ojczyzna, Partia Ludowa
- partie opozycyjne: Partia Komunistyczna FR (opozycja lojalna), Sojusz Sił Prawicowych, Partia Jabloko
3 |
Charakterystyka Zjednoczonego Królestwa z punktu widzenia typów państwowości |
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
-> brak pisanej konstytucji, system prawny opiera się na:
- normach prawa pisanego: Magna Charta Libertatum (1215), Habeas Corpus Act (1679), Bill of Rights (1689), Ustawa o następstwie tronu (1700), ustawy o parlamencie (1911, 1949)
- prawie precedensowym (case law) - orzeczenia sądowe regulujące ważne problemy z zakresu prawa państwowego
- zwyczajach i konwenansach konstytucyjnych - normy prawa niepisanego powstające w wyniku działania innych niż sądy organów państwowych:
król nie może działać sam (the king can not act alone)
król panuje, ale nie rządzi (rex regnat, sed non gubernat)
skład gabinetu określa premier, nie monarcha
urząd premiera obejmuje lider partii, która zwyciężyła w wyborach
odpowiedzialność przed parlamentem ponosi cały rząd
rząd, który utracił zaufanie Izby Gmin, podaje się do dymisji lub zwraca się do monarchy o rozwiązanie izby niższej
głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej (król nie może działać źle)
-> forma państwa: dziedziczna monarchia parlamentarna, państwo unitarne o szerokiej autonomii części składowych i o systemie rządów gabinetowo-parlamentarnych
-> głowa państwa: król (od 1952 r. Elżbieta II z dynastii Windsorów)
- formalnie stoi na czele władzy wykonawczej
- jest jednym z trzech, obok Izby Lordów i Izby Gmin, ogniw legislatywy
- w praktyce decyzje podejmuje odpowiedni minister w imieniu monarchy lub monarcha na wniosek ministra
- król ma prawo do udzielania rad, zachęcania i ostrzegania
- monarcha jest instytucją integrującą państwo brytyjskie
- monarcha jest zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego, będącego kościołem państwowym; do jego kompetencji należy m.in. mianowanie arcybiskupów i biskupów
-> parlament - bikameralny:
Izba Gmin:
- niższa izba parlamentu
- składa się z 659 posłów wybieranych na maksymalnie 5-letną kadencję z zastosowaniem większości względnej
- czynne prawo wyborcze wynosi 18 lat, bierne - 21
- uchwala ustawy i budżet
- kontroluje rząd, ma prawo uchwalić wotum nieufności wobec premiera, ministra lub całego rządu (w praktyce funkcja ta jest ograniczona, ponieważ premier jest jednocześnie liderem partii, która ma większość w parlamencie)
Izba Lordów:
- składa się z dziedzicznych i dożywotnich lordów, z lordów duchownych oraz lordów prawa
- ma prawo weta zawieszającego w stosunku do uchwał Izby Gmin
- pełni funkcję sądu apelacyjnego
-> rząd i gabinet
premier (Gordon Grown, LP)
- wyznaczony przez monarchę lider większości parlamentarnej
- na jego wniosek monarcha mianuje członków gabinetu i całego rządu
- ma silną pozycję, sprawuje faktyczną władzę w państwie
- obsadza najwyższe stanowiska w państwie
- swobodnie dokonuje zmian w gabinecie
- decyduje o rozwiązaniu parlamentu
rząd - składa się z ok. 100 osób; są to ministrowie, ministrowie niższej rangi (ministrowie stanu, podsekretarze stany, sekretarze parlamentarni); rząd nigdy nie zbiera się w pełnym składzie
gabinet - ścisłe kierownictwo polityczne, tworzą go premier i ministrowie
- określa główne kierunki polityki państwa
- posiada inicjatywę ustawodawczą
- jest odpowiedzialny politycznie przed Izbą Gmin
- wszyscy członkowie gabinetu powinni być jednocześnie członkami parlamentu
-> gabinet cieni
- tworzony przez partię opozycyjną
- kontroluje członków gabinetu
- przedstawia konkurencyjne rozwiązania określonych problemów
- lider partii opozycyjnej nosi tytuł Lidera Opozycji Jej Królewskiej Mości i otrzymuje służbową pensję w wysokości 3/5 pensji premiera
--> David Cameron
-> system sądowniczy:
Struktura sądownictwa w Wielkiej Brytanii jest względnie prosta. Najniższy szczebel stanowią sądy pokoju, w których orzekają (bezpłatnie) niezawodowi sędziowie pokoju. Kadra sędziów zawodowych jest bardzo nieliczna, a większość spraw sądowych załatwiana jest w sądach pokoju. Wyższą instancję stanowią sądy hrabstw (county courts). Sądem Najwyższym jest Supreme Court w Londynie, a trybunałem apelacyjnym - Sąd Izby Lordów. W sądownictwie brytyjskim nie funkcjonuje instytucja sądów administracyjnych - ich funkcję pełnią sądy hrabstw i sądy pokoju
-> podział terytorialny
Wielka Brytania dzieli się na 47 hrabstw (Anglia i Walia), 7 hrabstw metropolitarnych, 12 regionów (Szkocja) i 26 dystryktów (Irlandia Północna). Ponadto występuje 11095 gmin. Nowy podział uwzględnia 13 wielkich obszarów, w ramach których Północna Irlandia, Szkocja i Walia stanowią odrębne regiony.
W drugiej połowie lat 90. XX wieku Szkocja i Walia otrzymały więcej praw samorządowych.
Wielka Brytania spełnia szczególną rolę w Commonwealth, obejmującym prawie wszystkie kraje dawnego imperium brytyjskiego (British Empire). W wielu z 51 krajów brytyjski monarcha, w praktyce przez swojego przedstawiciela - gubernatora, jest nominalną głową państwa.
Następujące obszary zewnętrzne są bezpośrednio związane z Wielką Brytanią: Channel Islands, Wyspa Mann, Gibraltar, Anquila, Bermudy, British Virgin Island, Cayman Islands, Montserrat i Turks, Caicos Islands, Wyspy Falklandzkie, South Georgia, South Sandwich Islands i St. Helena, Pitcairn Islands
-> partie polityczne
Brytyjski system parlamentarny zdominowany jest przez duże partie:
- Partię Pracy (Labour Party) o charakterze socjaldemokratycznym, powstała w 1900;
- Konserwatystów (Conservatives Tories), jej historia sięga XVII wieku, partia jest późnym następstwem idustrializacji
- trzecią siłą polityczną kraju są Liberalni Demokraci (Liberal Democrats)
4 |
Charakterystyka Szwajcarii z punktu widzenia typów państwowości |
Konfederacja Szwajcarska
-> Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej
- uchwalona - 18.12.1998
- poddana pod referendum - 18.04.1999
- weszła w życie - 1.01.2000
- jest to konstytucja „sztywna” - jej zmiana jest trudniejsza niż zmiana ustawy:
inicjatywa 100 tys. wyborców
referendum
jeżeli zostanie ona poparta w referendum przez większość głosujących, wówczas konieczne jest wysunięcie propozycji zmiany całkowitej przez jedną lub drugą izbę parlamentu. Poparcie przez drugą izbę oznacza wszczęcie procedury parlamentarnej. W przypadku jego braku, następuje referendum. Jeśli naród opowie się za zmianą, następuje skrócenie kadencji parlamentu i wybór nowych izb parlamentarnych.
uchwalenie nowej konstytucji z inicjatywy parlamentarzystów
referendum zatwierdzające projekt nowej konstytucji ma charakter podwójny - odrębnie liczy się głosy wszystkich głosujących, a odrębnie głosy z poszczególnych kantonów. Dla zatwierdzenia projektu konstytucji, „za” musi być większość ludzi w całym kraju i większość kantonów
-> forma państwa: republika związkowa (federacja) z prezydialnym systemem rządów (system kolegialny), ustrój parlamentarno-komitetowy
-> głowa państwa:
Rada Związkowa
- składa się z 7 członków, kierujących poszczególnymi resortami; obecnie:
Hans-Rudolf Merz - prezydent w 2009
- wybierani są na 4-letną kadencję przez Zgromadzenie Związkowe
- magiczna formuła: w rządzie muszą zasiadać przedstawiciele głównych grup językowych oraz wyznaniowych, a także pochodzący z trzech największych kantonów: Berna, Zurychu i Vaud
- członkowie pochodzą z różnych kantonów, są reprezentowane wszystkie główne partie polityczne
- komitet wykonawczy parlamentu tworzony jest w drodze przyjacielskiego porozumienia, a nie walki konkurencyjnej
- kieruje i zarządza państwem
- posiada inicjatywę
Prezydent Związkowy (Hans-Rudolf Merz)
- przewodniczący Rady Związkowej, będący jednocześnie Prezydentem Konfederacji
- wybierany jest przez Zgromadzenie Związkowe na roczną kadencję spośród członków Rady Związkowej na zasadzie rotacji
- wybierana jest osoba, która w poprzednim roku pełniła funkcję wiceprezydenta
- spełnia funkcje reprezentacyjne
- jako przewodniczący Rady Związkowej, prowadzi jej obrady, podpisuje jej uchwały i przedstawia jej oświadczenia w parlamencie
- w sprawach pilnych, leżących w kompetencjach Rady, prezydent może wydać zarządzenia, ale jedynie w przypadku, gdy Rada nie może się zebrać. Takie zarządzenia podlegają zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Rady
-> parlament - bikameralny:
- system dwuizbowości szwajcarskiej ma charakter symetryczny (egalitarny) - obie izby mają takie same prawa, zgoda obu izb jest konieczna dla uchwalenia ustaw, a postępowanie ustawodawcze może się rozpocząć w każdej z izb
- funkcje
ustawodawcza w odniesieniu do problemów związkowych (potrzebna absolutna większość głosów)
ustrojodawcza
elekcyjna - wybór rządu - Rady Federalnej, prezydenta i wiceprezydenta, Kanclerza Federalnego, przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Trybunału Federalnego, generała (głównodowodzącego armią)
kierownicza - wobec rządu
kontrolna - nadzór nad rządem, nad stosunkami z zagranicą, zatwierdzanie sprawozdania finansowego państwa, formowanie parlamentarnych komisji śledczych, zwierzchni nadzór nad związkową administracją i wymiarem sprawiedliwości
sądowa - rozstrzyganie sporów kompetencyjnych, rozstrzygania o ważności inicjatywy ludowej, udzielanie łaski osobom skazanym
- wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju
Rada Narodowa:
- izba pierwsza
- składa się z 200 członków, wybieranych na 4-letną kadencję na postawie proporcjonalnego prawa wyborczego
Rada Kantonów:
- składa się z 46 radców wybieranych na 4-letną kadencję
-> Sąd Związkowy
- składa się z 30 członków wybieranych na 4-letnią kadencję
- rozstrzyga spory między kantonami, a także między kantonami a federacją
- rozpatruje skargi obywateli na łamanie praw przez władze
-> formy demokracji bezpośredniej:
- referendum:
w przypadku inicjatywy ludowej w sprawie całkowitej zmiany konstytucji (100 tys. obywateli),
inicjatywa ludowa w sprawie częściowej zmiany konstytucji (również 100 tys. głosów),
referendum obligatoryjne - zmiany konstytucji, przystąpienie do organizacji kolektywnego bezpieczeństwa lub do wspólnot ponadnarodowych (np. ONZ), ustawy federalne uchwalone w trybie pilnym i nie opierające się o konstytucję, w przypadku różnego stanowiska izb parlamentarnych - pytanie o konieczność całkowitej zmiany konstytucji, wniosek wstępny z inicjatywy ludowej o zmianę konstytucji, poparcie wniosku wstępnego o częściową zmianę konstytucji - jeśli parlament odrzucił ten wniosek,
referendum fakultatywne (nie obowiązkowe, na żądanie 50 tys. obywateli lub 8 kantonów) - ustawy federalne, niektóre umowy międzynarodowe
-> podział terytorialny
- 26 kantonów, które mają znaczny stopień niezależności, własne konstytucje, władze ustawodawcze i wykonawcze
-> partie polityczne
- system kooperacji partii
- współpraca obejmuje główne ugrupowania:
Demokratyczno-Chrześcijańska Partia Szwajcarii
Radykalno-Demokratyczna Partia Szwajcarii
Socjaldemokratyczna Partia Szwajcarii
Szwajcarska Partia Ludowa
- kooperacja dotyczy tylko funkcji rządzenia
-> system wyborczy:
Wybory do Rady Narodu odbywają się w kantonach, ponieważ każdy kanton to jednocześnie okręg wyborczy. Liczba deputowanych wybieranych z każdego kantonu jest proporcjonalna do liczby obywateli danego kantonu. Wyboru muszą być proporcjonalne, ale w kantonach wybierających jednego deputowanego odbywają się wybory wedle systemu większościowego.
Prawo zgłaszania kandydata ma 15-osobowa grupa wyborców na ręce rządów kantonalnych oraz partie, zgłaszające listy kandydatów.
Wyborca może głosować w różnoraki sposób:
na każdego kandydata preferowanej przez siebie listy i wtedy każdy kandydat z tej listy otrzyma jego głos, a preferowana lista komplet głosów tego wyborcy,
na pewnych tylko kandydatów z tej listy, skreślenie innych. Wówczas tylko niektórzy kandydaci dostają jego głos (w efekcie preferowana przez niego lista otrzyma od niego komplet głosów, z tym że jeden lub kilka z nich nie będzie zaliczony żadnemu kandydatowi),
skreślić pewnych kandydatów z wybranej przez siebie listy, a w ich miejsce wpisać innych, widniejących na tej samej liście. Taki kandydat otrzyma od danego wyborcy dwa głosy. Taki sposób losowania nazywa się kumulacją. W efekcie preferowana lista dostanie komplet głosów.
skreślić niektórych kandydatów z wybranej przez siebie listy, a w ich miejsce wpisać kandydatów z innych list. Wtedy głosy oddane na nieokreślonych kandydatów przypadają preferowanej partii, natomiast głos oddany na wpisanego kandydata przyznawany jest partii, na liście której widniało jego nazwisko. Nazywa się to "pióropuszem" (panachage).
Przeliczanie głosów na zdobyte przez partie mandaty odbywa się za pomocą systemu Hagenbacha-Bischoffa.
Wybory do Rady Kantonów są wyborami powszechnymi, większościowymi. Odbywają się w dwóch turach, w pierwszej wymagana jest większość bezwzględna, a w drugiej względna.
5 |
Charakterystyka USA z punktu widzenia typów państwowości |
Stany Zjednoczone Ameryki:
-> Konstytucja - 1787, składa się z:
Wstępu - określa zasady państwa opartego na idei suwerenności ludu (wstęp rozpoczyna się od angielskiego We, the People, co w różnych opracowaniach na język polski czasem tłumaczy się jako my, Naród lub my, Społeczeństwo - kwestia niezwykle istotna, dotycząca suwerena, od którego pochodzi wszelka władza w państwie) oraz państwa liberalnego.
Siedmiu artykułów:
art. I - mówiący o władzy ustawodawczej Kongresu,
art. II - władza wykonawcza prezydenta,
art. III - określający pozycję sądów federalnych,
art. IV - ustalający model relacji pomiędzy władzą federalną a stanami,
art. V - określa sposoby zmiany konstytucji,
art. VI - przedstawia system pisanych źródeł prawa, zaliczając do najwyższego prawa konstytucję i zgodne z nią ustawy oraz wszystkie traktaty zawierane z innymi państwami,
art. VII - zawiera uregulowania dotyczące wejścia w życie konstytucji (po ratyfikacji przez co najmniej 9 stanów).
27 poprawek - za najważniejsze uważa się pierwsze dziesięć poprawek, tzw. Deklarację Praw (The Bill of Rights), w których zawarto podstawowe prawa obywateli USA (I - wolności polityczne, słowa, prasy, religii; II - prawo do noszenia broni, III i IV - wolność osobista, korespondencji, nietykalność osobista i mienia; V, VI, VII, VIII - gwarancje proceduralne tych swobód, IX i X - zasada otwartego katalogu praw obywatelskich).
- Konstytucja wprowadza podział władz, określając trzy odrębne funkcje aparatu państwowego: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ponadto ustanawia niepołączalność funkcji i stanowisk, także system hamulców i równoważenia się poszczególnych organów państwa (checks and balances), uniemożliwiający dominację któregoś z nich:
prezydent wchodzi na teren działalności Kongresu, stosując weto, a na teren sądownictwa, nominując sędziów,
Kongres może owo weto obalić, uchwala fundusze na wykonywanie prawa (czym wkracza w uprawnienia prezydenta),
Sąd Najwyższy natomiast może pozbawić mocy obowiązującej ustawy Kongresu.
- główne zasady ustrojowe:
federalizm - stany są suwerennymi jednostkami politycznymi; istnieje pojęcie obywatelstwa USA i określonego stanu; władza jest podzielona między organy federalne i stanowe; decyzje władz federalnych w powierzonym im zakresie są nadrzędne nad stanowymi; stany mają własne parlamenty, władze oraz sądownictwo
podział władzy - system hamulców i kontroli między legislatywą, egzekutywą i judykatywą
-> forma państwa: republika federalna, system prezydencki
-> głowa państwa: prezydent (od 2009 r. Barack Obama, Demokrata)
- głowa państwa i szef rządu (egzekutywa jednostopniowa, prezydialna)
- wybierany na 4-letnią kadencję w wyborach pośrednich - wyborcy głosują na elektorów, a elektorzy na kandydatów na prezydenta
- posiada rozbudowane kompetencje, stanowi centrum inicjatywy politycznej i główny ośrodek sprawowania władzy państwowej
- stoi na czele aparatu państwowego
- mianuje ambasadorów, sędziów Sądu Najwyższego i innych funkcjonariuszy państwowych
- jest głównodowodzącym armii i floty USA
- uprawnienia delegowane przez Kongres
- zawiera za radą i zgodą Senatu traktaty, lub bez zgody Senatu tzw. umowy międzynarodowe
- kieruje do Kongresu orędzia o stanie państwa
- zawiera zarządzenia, rezolucje i uchwały wymagające zgodnego stanowiska Senatu i Izby Reprezentantów
- ponosi odpowiedzialność prawną, może być usunięty ze stanowiska, jeśli w drodze impeachmentu zostanie uznany winnym zdrady, łapownictwa lub innego ciężkiego przestępstwa
decyzje o postawieniu prezydenta w stan oskarżenia podejmuje Izba Reprezentantów
o winie rozstrzyga Senat
decyzje zapadają większością ⅔głosów
-> administracja federalna:
- 13 departamentów
- urząd wykonawczy prezydenta i jego biuro
- ponad 20 niezależnych agencji administracyjnych
- kilka federalnych agencji gospodarczych i rządowych agencji wewnętrznych
- pewna liczba niezależnych komisji
-> legislatywa - Kongres- bikameralny
- uchwala ustawy, budżet państwa i podatki
- decyduje o wojnie i pokoju
- wprowadza poprawki do Konstytucji
Izba Reprezentantów:
- 435 deputowanych wybieranych przez społeczeństwo na 2 lata w okręgach jednomandatowych na podstawie zasady większości względniej
- czynne prawo wyborcze - 18 lat, cenzus domicylu od 3 mies. do 1 roku
- bierne prawo wyborcze - 25 lat i obywatelstwo USA od co najmniej 7 lat
- w określonych okolicznościach wybiera prezydenta
- stawia federalnych urzędników w stan oskarżenia
- wspólnie z Senatem urzeczywistnia władzę ustawodawczą
Senat:
- składa się ze 100 senatorów, po 2 z każdego stanu
- wybierani są na 6 lat, co 2 lata odnawiana jest ⅓ składu
- czynne prawa wyborcze - 18 lat, cenzus domicylu od 3 mies. do 1 roku
- bierne prawa wyborcze - 30 lat i obywatelstwo USA od co najmniej 9 lat
- ratyfikacja zawartych przez prezydenta umów międzynarodowych
- zatwierdzanie wyznaczonych przez prezydenta wyższych urzędników państwowych
- wybieranie w określonych okolicznościach wiceprezydenta
- rozstrzyganie w sprawie impeachmentu
-> judykatywa
Sąd Najwyższy i inne sądy federalne. Sądy powszechne są trójinstancyjne. W pierwszej instancji orzekają sądy okręgowe (district courts, 91 sądów), instancję drugą tworzą sądy apelacyjne (11). Trzecią instancję stanowi Sąd Najwyższy. Ponadto sądy szczególne, np. Sąd Odszkodowań, Sąd Wojskowy, Sąd Apelacyjny, sądy celne, Sąd Podatkowy.
Sąd Najwyższy:
- w jego skład wchodzi 0 sędziów, którzy pełnią swoją funkcję bezterminowo
- badając zgodność ustaw z konstytucją dokonuje wykładni konstytucji
- dokonuje arbitrażu w konfliktach politycznych
- legitymizuje działalność pozostałych organów
-> podział terytorialny
USA, jako republika federalna, składa się z 50 stanów, w skład których wchodzi 48 stanów tzw. kontynentalnych oraz Alaska i Hawaje.
Każdy ze stanów posiada własną legislatywę i gubernatora. Legislatywy stanowe we wszystkich stanach (z wyjątkiem Nebraski) są dwuizbowe (bikameralizm). Zarówno liczba członków legislatur, jak i ich liczba jest różna w poszczególnych stanach. Nazewnictwo najczęściej odpowiada parlamentowi federalnemu, stąd istnieją stanowe Izby Reprezentantów i Senaty.
Gubernator sprawuje funkcje władzy wykonawczej w danym stanie. Często także stoi na czele stanowej Gwardii Narodowej, posiada również prawo łaski. We wszystkich stanach gubernator wybierany jest w wyborach bezpośrednich na 4-letnią kadencję, poza New Hampshire i Vermont, gdzie trwa ona 2 lata.
Każdy ze stanów podzielony jest na hrabstwa (counties). Wyjątkiem są dwa stany: Luizjana - parafie (parishes) i Alaska - okręgi (boroughs). Obecnie w Stanach Zjednoczonych jest 3141 hrabstw i równoważnych jednostek terytorialnych. Zakres uprawnień lokalnych rad różni się w poszczególnych hrabstwach, w zależności od stanu. Niektóre hrabstwa podzielone są dodatkowo na okręgi miejskie (townships).
-> partie polityczne
System dwuopartyjny - dominacja wielkich partii - republikanów i demokratów. Nie występuje członkostwo stałe. Struktura partii: na czele stoją komitety ogólnokrajowe, na średnim szczeblu hierarchii partyjnej - komitety okręgowe, a na najniższym - władze lokalne, brak organizacji podstawowych zrzeszających masy członkowskie. Głównym zadaniem komitetów jest organizacja wyborów. Partie nie mają stałych wyborów, występują z platformami wyborczymi.
Partia Republikańska (symbol słonia) - partia konserwatywna
Partia Demokratyczna (symbol osła) - partia liberalna
6 |
Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w RFN |
partia polityczna - dobrowolna organizacja, której głównym celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego
system partyjny - partie polityczne, zachodzące między nimi relacje, zasady i normy regulujące stosunki międzypartyjne, a także powiązania między partiami a aparatem państwowym
>> funkcje systemu partyjnego:
stanowi mechanizm wyłaniania oraz zmiany ekip rządzących oraz potwierdzana legitymizacji władzy państwowej
jest płaszczyzną wzajemnej konfrontacji programów partii politycznych, ścierania się poglądów i rozwijania mechanizmów konkurencji międzypartyjnej
stanowi forum kształtowania opinii publicznej i kultury politycznej
>> rodzaje systemu partyjnego:
system jednopartyjny - w praktyce opiera się na zakazie działania innych partii politycznych oprócz rządzącej; jednopartyjność występowała w państwach faszystowskich, w warunkach realnego socjalizmu oraz w krajach pokolonialnych
system partii hegemonicznej - oprócz partii rządzącej istnieją inne, ale albo nie mają na pozycję hegemona wpływu, albo się na nią godzą
system dwupartyjny - system partyjny, w którym może działać wiele partii, ale tylko dwie spośród nich mają realne szanse zdobycia władzy
system dwuipółpartyjny - istnieją dwie partie zmieniające się co jakiś czas u władzy, które nie mają jednak większości parlamentarnej, niezbędnej do samodzielnego utworzenia rządu, dlatego potrzebują współpracy z inną, mniejszą partią
system wielopartyjny - to taki, w którym trzy lub więcej partii ma szanse na zdobycie władzy
~ system partii dominującej - system wielopartyjny, w którym pozycję dominującą zajmuje jedna partia; ma ona absolutną przewagę w parlamencie w wyniku decyzji wyborczej społeczeństwa i jest zdolna do utworzenia rządu jednopartyjnego; nie występuje równie silna partia opozycyjna, która byłaby w stanie przeciwstawić się partii dominującej
~ system kooperacji partii - wszystkie, lub co najmniej wszystkie liczące się partie podejmują współpracę; partię przystępują do wyborów osobno, konkurując w okresie kampanii wyborczej, aby po wyborach zrezygnować z konkurencji i podjąć współpracę
~ system dwublokowy - odmiana systemu wielopartyjnego, w którym występują bloki partii politycznych; walka o władzę toczy się między dwoma blokami, po wyborach rządzi jeden z bloków majacy absolutną przewagę w parlamencie; następstwem tego systemu jest stabilność rządu przy równoczesnym zanikaniu mechanizmu kontroli parlamentu nad rządem
~ system rozbicia partyjnego - system wielopartyjny, w którym brak jest partii większościowej mającej przewagę nad pozostałymi; powstaje konieczność stworzenia koalicji, żeby w ten sposób otrzymać większość niezbędną do efektywnego sprawowania władzy
system wyborczy - zespół norm regulujących prawo wyborcze oraz organizację i tryb przeprowadzania wyborów w celu przetworzenia preferencji wyborczych obywateli na decyzje dotyczące wyborów reprezentantów do organów przedstawicielskich, a także sposób przeliczania głosów na mandaty przedstawicielskie
procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partie (lub kandydatów) w uzyskane przezeń mandaty
większościowy - wywodzi się z tradycji anglosaskiej („zwycięzca bierze wszystko”), mandaty otrzymuje tylko ta partia, której kandydat otrzymał określoną prawem większość głosów w danym okręgu; w systemie tym okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe, każda partia wystawia w okręgu jednego kandydata i wyborca oddaje swój głos na tą lub inną partię głosując na jej kandydata;
- przy podziale mandatów liczy się tylko zdecydowany zwycięzca, co prowadzi do tworzenia bloków i łączenia partii, a w konsekwencji do wykształcenia się dwubiegunowej sceny politycznej i ewolucji systemu partyjnego w kierunku dwublokowego, albo wręcz dwupartyjnego
- wyborca ma łatwiejszą sytuację, ponieważ może oddać głos na konkretnych, znanych mu kandydatów
- większe związanie kandydata z okręgiem wyborczym
- głosy są łatwe do przeliczenia na mandaty, a wyniki są przejrzyste i zrozumiałe dla ekektoratu
- powstaje system partyjny ograniczający wpływ niewielkich i słabych ugrupowań, także tych najbardziej skrajnych, na sytuację w partlamencie
- powoduje stabilizację sceny politycznej i klarowność większości parlamentarnej
- powstawanie zjawiska „głosów straconych” - przepadają głosy oddane na mniej popularne partie, może się zdarzyć, że duża część społeczeństwa nie ma reprezentantów w parlamencie
- w obawie przed „utratą głosu” wyborca głosuje strategicznie - na partię, która ma największą szansę na zwycięstwo
- przepadają ugrupowania reprezentujące mniejszości światopoglądowe i etniczne
- negatywnie wpływa na udział kobiet w parlamencie
- jest mniej podatny na zmianę preferencji elektoratu
- łatwiej jest manipulować wielkością okręgów wyborczych w celu osiągnięcia wyniku korzystniejszego dla partii rządzącej
~ system większości bezwzględnej - warunkiem wyboru jest otrzymanie przez kandydata więcej niż połowy wszystkich ważnych głosów
~ system większości względnej - mandat uzyskuje ten kandydat, który uzyskał większą liczbę głosów niż inni
proporcjonalny - stosowany jest w okręgach wielomandatowych, podział mandatów między partie dokonywany jest proporcjonalnie do liczby głosów oddanych na każdą z nich;
- dokładniej oddaje preferencje wyborców
- sprzyja kształtowaniu się systemu wielopartyjnego, w którym każda partia ma szansę na udział we władzy
- daje obywatelom większe poczucie wpływu na sytuację w państwie
- stosuje się różnego rodzaju przeliczenia liczby głosów oddanych na poszczególne partie (metoda d'Hondta, metoda Sainte-Lague)
- może się zdarzyć, że kandydat, który uzyskał w danym okręgu najwięcej głosów, niekoniecznie musi otrzymać mandat, ponieważ może się okazać, że jego liście partyjnej nie przysługują żadne głosy
- tendencja do nadmiernego rozdrabniania parlamentu
- może prowadzić do destabilizacji sceny politycznej
mieszany - łączy metodę większościową i proporcjonalną (np. wybory do Bundestgu)
RFN:
system partyjny:
System partyjny w Niemczech jest stosunkowo stabilny. Najważniejsze partie to:
- Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Christlich-Demokratische Union Deutschlands, CDU)
- Unia Chrześcijańsko-Społeczna (Christlich-Sociale Union in Bayern, CSU)
- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD)
- Wolna Partia Demokratyczna (Freie Demoktratische Partei - FDP)
- Lewica (Die Linke)
- Związek 90/Zieloni (Bündnis 90/Die Grünnen)
Po wojnie w Niemczech panował system umiarkowanie wielopartyjny z dwiema patiami dominującymi - CDU/CSU i SPD. W latach 1953-1957 partią dominujacą stała się CDU/CSU, bez której udziału niemożliwe było tworzenie rządu. W owym czasie najczęściej jej partnerem koalicyjnym było FDP. Poczynając od 1961 roku, w Niemczech wykształcił się na szczeblu federalnym tzw. system dwuipółpartyjny, funkcjonujący do 1998 r. -socjaldemokratyczna SDP na zmianę z chadecką CDU/CSU tworzyły rząd w koalicji z liberalną FPD, stąd jej duże znaczenie jako tzw. języczka u wagi
Po 1998 rolę języczka u wagi odgrywa istniejąca od 1979 partia Zielonych (Die Grünnen, od 1993 Zieloni/Związek 90 - Bündnis 90/Die Grünnen)
W latach 90. system zmienił się na dwublokowy:
blok centrolewicowy: socjaldemokraci - SPD i zieloni; od 2005 r. działa Nowa Lewica
blok centroprawicowy: chadecy - CDU/CSU i liberałowie - FDP
Największymi partiami są CDU/CSU i SPD i otrzymują znacznie większe poparcie niż pozostałe partie.
Kanclerzem jest zwykle lider jednej z największych partii, w zależności od tego, który z bloków ma większość parlamentarną, funkcja wicekanclerza i ministra spraw przypada zwykle liderowi partii mniejszej.
Partią izolowaną, aczkolwiek zdobywającą znaczące poparcie w landach wschodnich jest następczyni Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED) z byłej NRD - Partia Demokratycznego Socjalizmu (Partei des Demokratischen Sozialismus - PDS), a oprócz partii liczących się na szczeblu federalnym, występują lokalnie partie mniejsze, szczególnie skrajnie prawicowe.
Obecny rząd wspierany jest przez tzw. wielką koalicję CDU/CSU - SPD.
system wyborczy:
Bundestag wybierany jest w wyborach bezpośrednich, wedle systemu mieszanego. Wyborca dyponuje dwoma głosami:
- pierwszy głos oddaje na konkretnego kandydata w jednomandatowym okręgu wyborczym, mandaty dzieli się wedle większości względnej - w ten sposób wybieranych jest 299 deputowanych
- drugi głos oddaje na listę partyjną (kolejnych 299 deputowanych)
W sytuacji, gdy liczba mandatów uzyskanych w okręgach jednomandatowych przekroczy liczbę miejsc zdobytych w wyborach proporcjonalnych, partia otrzymuje dodatkowo tzw. mandaty nadwyżkowe - liczba przedstawicieli w Bundestagu wzrasta o ich liczbę
Stosowana jest klauzula zaporowa 5%, lecz nie dotyczy ona partii, które uzyskały co najmniej trzy miejsca w Bundestagu w wyborach w okręgach jednomandatowych.
Bundesrat, wybierany jest przez Rządy Krajowe, które wybierane są przez Parlamenty Krajowe (Landtagi) w wyborach bezpośrednich.
Prezydent Federalny wybierany jest przez Zgromadzenie Federalne, składające się z członków Bundestagu i odpowiadającej im liczbie deputowanych Parlamentów Krajowych, wybieranych przez nie z własnego grona.
7 |
Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w Rosji |
Federacja Rosyjska:
system partyjny:
- system wielopartyjny ewoluujący od fasady w kierunku systemu partii dominującej
- proprezydencką patią władzy jest Jedna Rosja
- partie proreżimowe: Partia Liberalno-Demokratyczna, Partia Ojczyzna, Partia Ludowa
- partie opozycyjne: Partia Komunistyczna FR (opozycja lojalna), Sojusz Sił Prawicowych, Partia Jabloko
system wyborczy:
Wybory do Dumy Państwowej przeprowadzane są według systemu mieszanego.
- 1/2 mandatów obsadzana jest według systemu większościowego (w okręgach jednomandatowych),
- 1/2 mandatów obsadzana jest według systemu proporcjonalnego, z zastosowaniem 5% progu głosów zdobytych w skali całego kraju przez listy ugrupowań politycznych.
Wyborca oddaje dwa głosy - na partię lub blok partyjny (zaznaczając jedną z trzech wymienionych tam osób) i na osobę kandydującą w jednomandatowym okręgu wyborczym.
Od 2005 roku obowiązuje nowy system wyborczy do Dumy. Istnieje jeden federalny okręg wyborczy, a wybory przeprowadzane są w systemie proporcjonalnym.
Czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18 lat, z wyłączeniem osób ubezwłasnowolnionych prawomocnym wyrokiem sądu, jak też osób aresztowanych zgodnie z procedurą sądową. Bierne prawo wyborcze posiadają natomiast ci obywatele, którzy ukończyli 21 lat, z wyłączeniem osób ubezwłasnowolnionych oraz aresztowanych zgodnie z prawomocnym wyrokiem sądu.
Do Rady Federacji wybiera się po 2 przedstawicieli z każdego podmiotu Federacji, co daje 168 członków Rady z 84 podmiotów.
Jeden z przedstawicieli jest wybierany przez organ ustawodawczy danego elementu federacji, spoza składu organu ustawodawczego. W wyborach tych obowiązuje system większościowy, a każdy wyborca głosuje na dwóch kandydatów. Kandydatów wysuwają grupy wyborców, partie oraz bloki partyjne. Drugi reprezentant delegowany jest przez lokalny organ wykonawczy lub lokalny rząd, również spoza grona wybierającego.
Prezydent Federacji Rosyjskiej wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich (wymagana 50% frekwencja dla ważności wyborów).
8 |
Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w USA |
USA:
system partyjny:
W Stanach Zjednoczonych panuje system dwupartyjny, co oznacza, iż na tamtejszej scenie politycznej liczą się tylko dwie partie polityczne: Partia Demokratyczna i Partia Republikańska, inne ugrupowania nie odgrywają poważniejszej roli.
Rządy w kraju sprawuje tylko jedna, zwycięska partia. Dyscyplina partyjna w USA jest wyjątkowo słaba, w praktyce często dochodzi do sytuacji, gdy w niektórych głosowaniach Demokraci ze stanów południowych przyłączają się do Republikanów. Powstaje w takich przypadkach tzw. konserwatywna koalicja. Dodatkowo czasem dochodzi do tego, iż z powodu różnych długości kadencji prezydenta i Kongresu, większość parlamentarna i głowa państwa są z różnych partii.
Obie partie są do siebie bardzo zbliżone pod względem programowym i organizacyjnym. Dzieje się tak z powodu stabilizacji sytuacji ekonomiczno-społecznej, poszczególne ugrupowania muszą odwoływać się do jak najszerszego elektoratu. Partie unikają więc zajmowania jednoznacznego, zdecydowanego stanowiska w wielu kwestiach.
Struktury partyjne „ożywiają” się przede wszystkim na czas wyborów prezydenckich. W razie wygranej, prezydent jest jednocześnie liderem partii mającej większość w Kongresie.
system wyborczy:
Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych pośrednich. W wyborach powszechnych obywatele posiadający czynne prawo wyborcze decydują o tym, który z kandydatów otrzyma głosy elektorskie przypisane do poszczególnych stanów. Z każdego stanu pochodzi tylu elektorów, ilu ma on przedstawicieli w Kongresie. Wybór elektora zgadza się z preferencjami wyborców, ponieważ ma on obowiązek respektować ich zdanie. Kolegium elektorów liczy 538 członków. Głosowanie powszechne odbywa się w listopadzie roku wyborczego, a głosowanie w kolegium w grudniu. W praktyce wyniki znane są już jednak jesienią, ponieważ wygrywa ten kandydat, który uzyska minimum połowę głosów (270).
Członkowie Senatu i Kongresu wybierani są w wyborach bezpośrednich i powszechnych, jako przedstawiciele (odpowiednio) jednomandatowych okręgów wyborczych (z ordynacją większościową) i stanów.
9 |
Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego w Wielkiej Brytanii |
Francja:
system partyjny:
Główne partie polityczne we Francji grupują się w dwu blokach - lewicowym i centroprawicowym.
- partie lewicowe:
Partia Socjalistyczna (zał. 1971)
Francuska Partia Komunistyczna (zał. 1973)
- partie prawicowe:
Unia na Rzecz Ruchu Ludowego (zał. 2002)
Zgromadzenie na Rzecz Republiki (zał. 1976)
Unia Demokracji Francuskiej (zał. 1978)
Skrajną prawicę stanowi Front Narodowy (zał. 1972)
system wyborczy:
Deputowani Zgromadzenia Narodowego wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich w systemie większości bezwzględnej.
Senatorzy wybierani są przez około 145 tys. elektorów, którymi są przede wszystkim przedstawiciele władzy lokalnej: departamentów, francuskich terytoriów zamorskich oraz Francuzów pozostających na emigracji.
system partyjny:
Po zakończeniu II wojny światowej włoska scena polityczna zdominowana była przez trzy ugrupowania: Chrześcijańską Demokrację (Democrazia Cristiana), Włoską Partię Komunistyczną (Partito Comunista Italiano) i Włoską Partię Socjalistyczną (Partito Socialista Italiano). Przyjęcie zasady proporcjonalności w wyborach uniemożliwiało samodzielne rządy i skłaniało partie do wchodzenia w koalicje z mniejszymi ugrupowaniami. Podziały w Partii Socjalistycznej oraz rozwiązanie Chrześcijańskiej Demokracji i Partii Komunistycznej w latach 90. przeobraziły włoską scenę polityczną.
Od 1994 r. scena polityczna Włoch zdominowana była przez wewnętrznie mało spójne koalicje ugrupowań:
- blok centrolewicowy, tzw. Drzewo Oliwne: Demokracji Lewicy, Włoska Partia Ludowa, Zieloni, Lista Diniego-Włoska Odnowa
- blok centroprawicowy, Biegun Wolności: Forza Italia, Sojusz Narodowy, Centrum Chrześcijańsko-Demokratyczne, Zjednoczeni Chrześcijańscy Demokracji i Radykałowie
Funkcjonujący we Włoszech system wielopartyjny określano jako charakteryzujący się niestabilnością rządów i rozdrobnieniem politycznym, jednak po wyborach parlamentarnych w 2008 roku, gdy dwie główne siły polityczne uzyskały łącznie ponad 80% głosów, sytuacja ustabilizowała się.
Obecnie dominującymi partiami we Włoszech są:
- Lud Wolności (Il Popolo della Libertà);
- Partia Demokratyczna (Partito Democratico);
- Liga Północna (Lega Nord);
- Unia Chrześcijańskich Demokratów i Centrum (Unione dei Democratici Cristiani e di Centro).
system wyborczy:
Przedstawicieli do Izby Deputowanych i do Senatu wybierają obywatele w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, a mandaty w obu izbach obsadzane są wg systemu proporcjonalnego, przy czym ugrupowanie, które zdobędzie w wyborach większość głosów, otrzymuje dodatkowe głosy w parlamencie.
a) system prawa Unii Europejskiej
Tworzą go dwa systemy:
Pierwotny- traktaty;
traktaty założycielskie
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali z 18.04.1957, zwany Traktatem Paryskim (wszedł w życie 25.07.1952, zawarty na 50 lat przestał obowiązywać w lipcu 2002 r.)
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej z 25.03.1957, zwany Traktatem Rzymskim, wszedł w życie 1.01.1958 r.
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej z 25.03.1957, wszedł w życie 1.01.1958
traktaty modyfikujące:
Jednolity Akt Europejski, podpisany w Luksemburgu 17.02.1986 i w Hadze 28.02.1986, wszedł w życie 1.07.1987
Traktat z Maastricht podpisany przez kraje członkowskie 7.02.1992, wszedł w życie 1.11.1993
Traktat Amsterdamski z 1997 r., wszedł w życie w 1999 r.
umowy asocjacyjne
Wtórny- składający się z aktów prawnych.
Rozporządzenie- o charakterze ogólnym i normatywnym. Można je porównać z ustawą w krajowym porządku prawnym. Jest to najważniejszy akt prawny, który wiąże jednocześnie na obszarze wspólnot, jak i na obszarze krajowym. Wydając rozporządzenie Unia ma pełną władzę ustawodawczą, określającą skutek i kroki zmierzające do jego realizacji. Rozporządzenie podlega publikacji i wchodzi do obrotu prawnego w krajach wspólnoty.
Dyrektywa- jej adresatem jest tylko państwo członkowskie, któremu dyrektywa wyznacza cel, jaki ma być osiągnięty. Kroki i środki do jego zrealizowania pozostawione są państwu. Doktryna wyraża się o dyrektywie, że jest ona zobowiązaniem rezultatu.
Decyzja- to akt wiążący w całości jej adresatów, zarówno państwa członkowskie jak i podmioty indywidualne. Służy do wprowadzania w życie traktów założycielskich. W zasadzie w odróżnieniu od dyrektywy, decyzja jest wiążąca w całości (np. nałożenie kary na przedsiębiorstwo, które łamie zasady wolnej konkurencji decyzją Komisji).
b) relacje między prawem wspólnotowym a prawem polskim
Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stawia na porządku dziennym kwestie relacji między prawem wspólnotowym a prawem krajowym, a w szczególności miejsce, jakie zajmuje prawo wspólnotowe w polskim porządku prawnym.
Kwestie te w szerszym znaczeniu odnoszą się do instytucji, norm i procedur, a konkretne punkty dotyczą:
implementacji prawa wspólnotowego (przeniesienie do prawa polskiego)
realizacji prawa wspólnotowego (wydawanie lub utrzymanie w mocy norm odnoszących się do sytuacji objętych prawem wspólnotowym)
wykonywania prawa wspólnotowego(zastosowanie prawa wspólnotowego w konkretnym przypadku)
egzekucji prawa wspólnotowego (podejmowanie czynności zmierzających do realizacji decyzji indywidualnych)
Proces implementacji prawa wspólnotowego do prawa polskiego obejmuje dwie grupy zagadnień:
jakie zasady (reguły) powinny być zastosowane przy implementacji prawa wspólnotowego do prawa polskiego
jakie struktury państwowe powinny być odpowiedzialne za jego prawidłowy i efektywny przebieg
Wynikają z tego kluczowe pytania:
jakie należy podjąć przedsięwzięcia faktyczne i prawne, aby prawo wspólnotowe przenieść do prawa polskiego
w jakich formach normatywnych prawo wspólnotowe będzie zakotwiczone w porządku wewnątrzkrajowym
Wyznacznikami determinującymi problem implementacji są:
system źródeł prawa wspólnotowego:
Źródła prawa wspólnotowego określone są w art. 249 Traktatu o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. Ponadto istnieje swoisty dualizm prawa unijnego odnoszącego się do filaru II i III prawa wspólnotowego.
Obecne źródła prawa pochodnego wypełniają:
- w filarze I - rozporządzenia i dyrektywy wspólnotowe
- w filarach II i III - przede wszystkim decyzje ramowe
konstytucja RP
Prawo pierwotne wejdzie do polskiego porządku prawnego na podstawie art. 90 Konstytucji:
Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisami art. 125.
Uchwałę w sprawie trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Na zakres i sposób obowiązywania prawa pierwotnego w porządku ustrojowym państw członkowskich wpływa mają zwłaszcza jego następujące cechy:
prawo pierwotne ma pierwszeństwo przed wszystkimi aktami prawa krajowego, w tym także przed konstytucją
prawo pierwotne wywołuje skutek bezpośredni, tzn. zarówno osoby fizyczne, jak i prawne mogą się powoływać bezpośrednio w sporach rozstrzyganych przez krajowe organy sądowe i administracyjne
Sprzeczne z prawem pierwotnym przepisy prawa krajowego muszą być zmienione za pomocą przepisów mających taką samą rangę jak przepisy podlegające zmianie. Nie można też przyjmować prawa krajowego, które stałoby w sprzeczności z prawem pierwotnym. Wymogi prawa pierwotnego powinny być uwzględnione poprzez powołanie się w prawie krajowym na konkretne przepisy prawa pierwotnego
Odrębny status mają umowy międzynarodowe WE. W państwach członkowskich można się odwoływać do postanowień tych umów, jeżeli są one sformułowane bezwarunkowo i wystarczająco jednoznacznie. Są one wówczas objęte wspólnotową zasadą skutku bezpośredniego. W konsekwencji istnieje konieczność uchylenia wszystkich przepisów krajowych sprzecznych z tymi umowami. Procedura dostosowania powinna następować w drodze aktów prawnych mających taki sam status jak akty prawne uchylone.
c) podstawowe źródła prawa pochodnego w kontekście problemów interpretacyjnych
Konfrontując rozdział III Konstytucji RP „Źródła prawa” z prawem wspólnotowym, można stwierdzić, że tylko dwa rodzaje aktów prawnych - ustawa i uchwała Rady Ministrów - mogą stać się instrumentami implementacji.
rozporządzenie
Implementacja przepisów rozporządzenia do prawa polskiego nie jest z zasady możliwa, obowiązuje ono bowiem w całości jako spójny akt normatywny.
Rozporządzenie (w przyszłości ustawa) może być realizowane jako prawo wspólnotowe. W świetle art. 91 ust. 3 Konstytucji:
Jeśli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
oraz art. 249 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską rozporządzenie ma być realizowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
W świetle obowiązującego stanu prawnego kontrowersje budzi kwestia relacji rozporządzenia do konstytucji państwa członkowskiego. Prawo krajowe stanowi o nadrzędności ustawy zasadniczej (art. 8 ust. 1 Konstytucji):
Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej.
Prawo traktatowe nie przynosi zasadniczego rozstrzygnięcia. Spory między Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości a Federalnym Trybunałem Konstytucyjnym (RFN) i hiszpańską Radą Konstytucyjną przyniosły rozstrzygnięcia wskazujące na konieczność jednolitego stosowania rozporządzenia we wszystkich krajach członkowskich, a więc w konsekwencji jego pierwszeństwa względem krajowej ustawy zasadniczej.
dyrektywa
Państwa członkowskie muszą implementować daną dyrektywę do swojego porządku krajowego. Państwa - jako adresaci dyrektyw - są zobowiązane do uzyskania założonego rezultatu, natomiast mają swobodę co do wyboru instrumentów prawnych, jakimi chcą dany cel osiągnąć.
Wskazania dotyczące krajowego podmiotu implementacyjnego rozstrzygają o tym, że:
każdy organ państwowy w zakresie swojej kompetencji ma obowiązek transpozycji dyrektywy, tzn. podejmować przedsięwzięcia na rzecz rezultatu założonego w dyrektywie
sądy krajowe są zobowiązane do wykładni odpowiadającej dyrektywie, tzn. stosując prawo krajowe - przyjęte zarówno przed, jak i po wydaniu dyrektywy - powinny interpretować jego istotę z perspektywy jej treści i celu dyrektywy, aby w ten sposób zmierzać w kierunku osiągnięcia rezultatu dyrektywy
Ustalenia dotyczące zkaresu przedmiotowego dyrektywy obejmują przede wszystkim następujące kwestie:
w każdym państwie oprócz procedury ustawodawczej powinny istnieć praktyka administracyjna odpowiadająca rezultatowi określonemu w dyrektywie oraz akty prawa krajowego zdolne do zapewnienia jednoznacznej i precyzyjnej transpozycji dyrektywy i gwarantujące jednoznaczny status prawny jednostek. W konsekwencji transpozycja dyrektywy nie zawsze wymaga wydania nowego aktu prawnego. Może czasami wystarczyć ogólny kontekst prawny, pod warunkiem, że gwarantuje on prawidłową, tzn. jasną i precyzyjną realizację dyrektywy
W wyniku transpozycji dyrektywy, jednostka musi mieć całkowitą jasność, jakie ma prawa i obowiązki. Przepisy transpozycyjne powinny w konsekwencji ustalać jednoznaczną i przejrzystą sytuację prawną.
Akty prawne implementujące dyrektywę powinny mieć status obligatoryjności (szczególnie -> dyrektywa dot. określonych praw i obowiązków)
Obowiązywanie przepisów prawnych wprowadzających taka dyrektywę do krajowego porządku prawnego nie może być kwestionowane.
Status ustrojowy aktu implementacyjnego powinien odpowiadać wymaganiom, jakie stawia się przed krajowymi aktami prawnymi regulującymi tego typu prawa i obowiązki.
O formie aktu prawnego implementującego dyrektywę decyduje materia regulacji.
decyzja
Implementacja decyzji ramowych ma zbliżony charakter do transponowania dyrektyw.
d) bieżąca praktyka ustawodawcza
Konkretne problemy wynikają i będą wynikały z praktyki ustrojowej. Potwierdza to dotychczasowy przebieg działań harmonizujących dokonujących się w Polsce przed i po akcesji do Unii Europejskiej. Utworzona w 2000 r. nadzwyczajna Komisja Prawa Europejskiego Sejmu RP przyspieszyła w sposób znaczący zbliżenie prawa polskiego do prawa wspólnotowego, niwelując znacznie dotychczasowe opóźnienia. Bezpośrednim negatywnym skutkiem tego przyspieszenia stało się przedkładanie ilości nad jakość stanowionego prawa.
W procesie stanowienia prawa uwidoczniły się czynniki negatywne:
ograniczenie implementacji do nieudolnego tłumaczenia dyrektywy
włączenie do polskiego systemu prawnego obcych dla niego pojęć poprzez bezpośrednie tłumaczenie słownictwa prawniczego dyrektyw
pomijanie - nawet jeśli taka możliwość wynikała z dyrektywy - rozwiązań alternatywnych
Potęgowanie się tych zjawisk może prowadzić w przyszłości do konfliktów z Komisją Europejską zarzucającą naszemu krajowi brak lub niestaranne wywiązywanie się z przyjętych zobowiązań. W konsekwencji mogą zapadać niekorzystne orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, łącznie z możliwymi karami pieniężnymi.
Dalsza implementacja prawa wspólnotowego do prawa krajowego będzie zdeterminowana z jednej strony koniecznością respektowania jednolitości i skuteczności prawa wspólnotowego (unijnego), a drugiej strony krajową infrastrukturą organów tworzenia i kontroli prawa, ich kompetencją i przejrzystością. Pojawi się potrzeba dokonania zmian w dotychczasowej praktyce prawotwórczej oraz niezbędna stanie się jednoznaczność orzecznictwa sądowego.
a) Federacja - państwo związkowe, którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres samodzielności politycznej. Części składowe (stany, prowincje, kantony) państwa są podmiotami federacji i mają własny podział administracyjno-terytorialny. Współcześnie jest to najczęściej występująca forma państwa złożonego. Federacje tworzą się przeważnie w wyniku
ograniczenia uprawnień państw-członków w ramach konfederacji (np. tak było w Szwajcarii czy USA, przy czym nie zawsze musi to oznaczać zmianę nazwy państwa, vide Konfederacja Szwajcarska);
dobrowolnej umowy między państwami;
wcielenia terytoriów (np. Nowej Funlandii do Kanady);
dekoncentracji jednego państwa (np. w 1988 r. parlament belgijski postanowił, że Królestwo Belgii przeobrazi się w państwo federacyjne złożone z Brukseli, Flandrii i Walonii)
cechy federacji:
terytorium państwa federacyjnego pod względem polityczno-administracyjnym nie jest jednolitą całością; składa się ono z terytoriów podmiotów federacji pozbawionych prawa pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych i z reguły nie mających prawa secesji
podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo do przyjęcia własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na własnym terytorium; zgodnie z zasadą subordynacji akty te powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji; federalne organy ustawodawcze mogą ponadto wydawać specjalne akty prawne dla poszczególnych członków federacji
części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy
istnieje podwójne obywatelstwo; każdy obywatel, w większości państw, jest obywatelem związku i odpowiedniej części składowej federacji (Austria, RFN, USA)
parlament związkowy jest dwuizbowy: interesy podmiotów federacji reprezentuje izba druga; występują dwie zasady reprezentowania części składowej: zasada równego przedstawicielstwa (np. w USA po 2 senatorów z każdego z 50 stanów, w Szwajcarii po 2 deputowanych z 23 kantonów w Radzie Kantonów) oraz zasada zróżnicowanego przedstawicielstwa w zależności od liczby ludności (np. w Australii, Kanadzie)
istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe; praktyka ustrojodawcza różnych krajów federacyjnych wskazuje na trojakiego rodzaju rozwiązania w tym zakresie:
dualistyczny federalizm (np. USA, Szwajcaria, Meksyk, Brazylia, Australia), gdzie konstytucja państwa związkowego ustanawia sferę wyłącznej kompetencji związku poprzez wskazanie problemów, co do których tylko władze federalne mogą wydawać akty normatywne; wszystkie pozostałe kwestie nie zastrzeżone przez konstytucje należą do kompetencji podmiotów federacji
zasada wyłącznej kompetencji związku i sfery tzw. kompetencji konkurencyjnych (Austria, RFN)
trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji polegający na wyróżnieniu wyłącznych kompetencji związku, wyłącznych kompetencji części składowych związku oraz tzw. wspólnych kompetencji władz federalnych i władz podmiotu federacji (np. w Indiach)
b) federacja w praktyce
Republika Federalna Niemiec
Ustawa Zasadnicza RFN przesądza o niezmienialności federacyjnej struktury państwa oraz uznaje suwerenność krajów związkowych
landy są podmiotami suwerennymi, ale suwerenność ta jest ograniczona przez Ustawę Zasadniczą, która określa zasady ustrojowe landów, dokonuje podziału kompetencji między federacją a krajami związkowymi oraz ustala gwarancje przestrzegania praw krajów przez Związek i praw Związku przez kraje
Ustawa Zasadnicza nie dopuszcza prawa secesji
kraje mają swobodę w ustalaniu własnego ustroju, konstytucji i systemu organów państwowych
kraje związkowe, kształtując swój porządek konstytucyjny, respektują ogólnofederalne zasady ustrojowe: suwerenności narodu, przedstawicielstwa, podziału władz, państwa prawa i państwa socjalnego
podstawowym sposobem ograniczenia samodzielności krajów jest podział kompetencji między federację i kraje. Podział ten zakłada domniemanie kompetencji krajów, co oznacza, że organy federalne mogą działać tylko wtedy, gdy zezwala na to Ustawa Zasadnicza
w podziale kompetencji przyjęty został system segregacji funkcjonalnej polegającej na wydobyciu na plan pierwszy poszczególnych funkcji państwa (ustawodawstwo, administracja i sądownictwo), a następnie w obrębie każdej z nich dokonywany jest rozdział zadań między federację a landy
niektóre kwestie należą, na zasadzie wyłączności do związku:
polityki zagranicznej
obrony
walut
ceł
ruchu lotniczego
poczty
c) Konfederacja - związek państw powołany w celu realizacji określonych zamierzeń. Organy konfederacji wykonują władzę za pośrednictwem organów państw członkowskich. Konfederacja nie ogranicza prawnie suwerenności poszczególnych państw, ale pewne funkcje zobowiązują się one wykonywać wspólnie. Państwa członkowskie zachowują kompetencje kompetencji (-> prawo do ustalania własnej kompetencji; -> prawo do ustalania kompetencji wszystkich jednostek polityczno-prawnych we własnym obrębie), pozostają państwami suwerennymi i utrzymują swoją osobowość międzynarodową
Stosunki między członkami konfederacji mają charakter prawnomiędzynarodowy. Najczęściej powoływany jest wspólny organ w formie zgromadzenia parlamentarnego, w którym części składowe związku są równouprawnione w głosowaniu, tzn. mają po jednym głosie niezależnie od wielkości państwa, liczby mieszkańców, bogactw mineralnych.
d) konfederacja w praktyce
-> Konfederacja Senegalu i Zambii, istniejąca w latach 1982-1989 pod nazwą Senegambii.
Postanie Konfederacji było planowane od 1965 roku i wynikało z faktu specyficznego położenia Gambii względem Senegalu.
Na podstawie układów podpisanych w grudniu 1981 roku w Dakarze przez prezydentów Senegalu i Gambii, 1 lutego 1982 została utworzona wspólna organizacja państwowa, Konfederacja Senegambii.
Prezydent Senegalu był głową konfederacji, prezydent Gambii nosił tytuł wiceprezydenta Senegambii. Siedzibą wspólnej rady ministrów i parlamentu Senegambii była stolica Senegalu Dakar. Członkami rady ministrów i parlamentu byli w 2/3 Senegalczycy, a w 1/3 Gambijczycy. Oba państwa zachowały własne rządy i parlamenty. W stosunkach zagranicznych, także w przypadku organizacji międzynarodowych, oba państwa reprezentowane były przez własnych przedstawicieli.
-> Zjednoczona Republika Arabska (1958-1961) - Syria, Egipt
-> Stany Zjednoczone (1776-1787)
-> Konfederacja Szwajcarska (1291-1789 i 1815-1848)
Fundamentalizm religijny - rygorystyczne przestrzeganie zasad i norm wyznaczonych przez doktrynę religijną połączone często z narzucaniem tych zasad innym członkom społeczności niekoniecznie wyznającym tę samą religię lub przymusowym prozelityzmem.
Fundamentalizm dotykał i dotyka wszystkie istniejące religie, a zwłaszcza te o spisanej lub skodyfikowanej tradycji (religie księgi). Choć w ostatnich czasach najbardziej widoczny stał się fundamentalizm ze świata muzułmańskiego, to niepozbawione takich grup są także inne wielkie religie, jak chrześcijaństwo, hinduizm - czy mniejsze, jak judaizm i sinto. W przypadku dwóch czy też trzech ostatnich fundamentalizm religijny jest najczęściej powiązany także z polityczną ideologią nacjonalizmu, jako że są to de facto religie narodowe.
Źródeł fundamentalizmu religijnego można upatrywać w procesach modernizacyjnych właściwych nowoczesności, prowadzących do relatywizacji wszelkich wizji świata. W sytuacji, kiedy religia nie stanowi już niepodważalnej legitymizacji panującego światopoglądu, pojawia się potrzeba powrotu do prawd objawionych, redukcji możliwych znaczeń uniwersum symbolicznego, w którym jednostka się porusza. Stąd dosłowne odczytywanie tekstów świętych, negatywne waloryzownie wszelkich alternatyw wobec wyznawanych dogmatów i antyreformizm. Jednocześnie pojawia się potrzeba zaprowadzenia porządku idealnego w skali uniwersalnej, skąd wypływa polityczny aktywizm grup fundamentalistycznych.
chrześcijaństwo
Wobec laicyzacji społeczeństw europejskich najsilniejsze i najliczniejsze chrześcijańskie środowiska fundamentalistyczne skupiają się obecnie w Stanach Zjednoczonych, gdzie mają one także dosyć znaczący wpływ na politykę Partii Republikańskiej. Silne pokrewieństwo
z chrześcijańskimi ideami fundamentalistycznymi wykazuje także tzw. podziemie antyaborcyjne - grupy walczące z klinikami aborcyjnymi metodami od demonstracji poprzez szantaż aż do zamachów bombowych.
W swym całościowym ujęciu fundamentalizm chrześcijański jest bardzo niejednorodny, co wynika z rozlicznych podziałów w obrębie samego chrześcijaństwa. Pojęcie to łączy
tak odległe - i wrogie - kierunki, jak protestanccy fundametaliści ze środkowego Zachodu USA oraz tradycjonaliści katoliccy francuskiego arcybiskupa Lefebvre.
judaizm
Wśród drobnych, judaistycznych partii religijnych zasiadających w Knessecie znajdują się ugrupowania sprzeciwiające się - paradoksalnie - istnieniu samego Państwa Izrael, postrzeganemu jako twór ludzki i świecki w przeciwieństwie do właściwego Izraela, który ma być dziełem mesjasza. Grupy te nie akceptują zwrotu Palestyńczykom czy sąsiadom Izraela żadnych z ziem okupowanych - uznając je za część świętej ziemi narodu izraelskiego przekazanej mu przez Boga. W wyniku chwiejnej większości w parlamencie członkowie tych ugrupowań dosyć często w stosunku do uzyskiwanego poparcia wyborczego biorą udział w rządach. Ze środowiska judaistycznych fundamentalistów wywodził się m.in. zabójca dążącego do pokoju z Palestyńczykami izraelskiego premiera Icchaka Rabina.
hinduizm
Silne wpływy polityczne poprzez partię nacjonalistyczną ma także fundamentalizm hinduski. W Ajodhji (Indie) w 1992 ruch hinduistyczych fundamentalistów w wyniku masowych demonstracji doprowadził do zburzenia meczetu Babri Masdżid zbudowanego w XVI wieku przez pierwszego z władców Wielkich Mogołów Babura - rzekomo stojącego na miejscu świątyni boga Ramy. Na tle sporów z muzułmańskim Pakistanem niejednokrotnie dochodzi także w Indiach do pogromów muzułmanów, a także Sikhów, którym fundamentaliści nie mogą wybaczyć dążenia do utworzenia Kalistanu. Na tle religijnym dochodzi także do licznych starć z chrześcijanami. Fundamentaliści hinduistyczni uważają, że zarówno muzułmanie, jak i chrześcijanie stanowią obcy element napływowy. Pierwsi mieli opanować Indie wraz z dynastią Wielkich Mogołów, drudzy za sprawą Brytyjczyków w czasie ich obecności na Półwyspie Indyjskim.
islam
Wśród wyznawców islamu pojawiło się wiele ruchów, które głosiły powrót do pierwotnych zasad poprzez podporządkowanie życia społecznego i politycznego prawom Bożym (szariat) zawartym w Koranie i hadisach. Źródeł fundamentalizmu islamskiego można doszukiwać się w rosnącym niezadowoleniu muzułmanów rządzonych przez władze kolonialne oraz w sprzeciwie wobec sekularyzacji, niezależnych już, państw muzułmańskich i ich modernizacji na wzór zachodni.
Komisja Europejska jest specyficzną instytucją, której nie można porównać z jakimkolwiek organem w państwie narodowym ani z organami typowych organizacji międzynarodowych
Specyfika Komisji Europejskiej wynika zarówno ze sposobu jej wyłaniania (rola przedstawicieli władz wykonawczych państw członkowskich), statusu jej członków jako funkcjonariuszy międzynarodowych, jak i z powierzonych jej funkcji oscylujących wokół stanowienia, wykonywania i kontroli prawa wspólnotowego.
W praktyce Komisja Europejska jest utożsamiana z organem zarządzająco-wykonawczym Wspólnot Europejskich. Jest instytucją dysponującą znaczną władzą i wpływami w Unii Europejskiej.
w skład Komisji wchodzi po jednym komisarzu z każdego państwa członkowskiego, tak więc Komisja liczy 27 komisarzy.
powoływanie Komisarzy przebiega w trzech sekwencjach:
rządy państw członkowskich - w porozumieniu - desygnują kandydata na przewodniczącego Komisji który musi być zaakceptowany przez Parlament Europejski
rządy państw członkowskich - w porozumieniu z kandydatem na przewodniczącego Komisji - desygnują kandydatów na członków Komisji, którzy po przesłuchaniu w Parlamencie Europejskim muszą uzyskać jego akceptację
po uzyskaniu akceptacji Parlamentu Europejskiego następuje formalne powołanie Komisji Europejskiej - na podstawie wspólnej decyzji państw członkowskich
kadencja Komisji trwa 5 lat.
na jej czele stoi przewodniczący (2004-2009 - Portugalczyk Jose Maria Barroso)
ma silną pozycję - wywiera wpływa na skład osobowy Komisji, która działa pod jego politycznym przewodnictwem
przydziela członkom Komisji zadania, powołuje grupy robocze
reprezentuje Komisję na zewnątrz
Komisja ma swoje przedstawicielstwa zarówno w państwach członkowskich, jak i wielu państwach trzecich
strukturę organizacyjną Komisji stanowią dyrektoriaty generalne oraz służby pomocnicze
dyrektoriaty generalne (26) mają nazwy zbieżne z politykami leżącymi w zakresie ich kompetencji. Na czele dyrektoriatów stoją dyrektorzy generalni podlegający bezpośrednio poszczególnym komisarzom. Dyrektoriaty dzielą się na departamenty (dyrekcje) i wydziały
służby pomocnicze, podległe dyrektoriatom generalnym lub bezpośrednio komisarzom, obejmują: służbę prawną, Biuro Europe Aid, Biuro Pomocy Humanitarnej, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Wspólne Centrum Badawcze, Biuro Przeciwdziałania Korupcji Eurostat, Sekretariat Generalny, Zespół Doradców ds. Polityk Wspólnotowych oraz Zespół Audytorów Wewnętrznych
w Komisji Europejskiej są stosowane trzy procedury podejmowania decyzji:
głosowanie - odbywa się na posiedzeniu plenarnym wtedy, gdy z takim wnioskiem wystąpi przynajmniej jeden z komisarzy. Za określonym rozstrzygnięciem musi się opowiedzieć większość bezwzględna członków Komisji (quorum wynosi 50%+1 traktatowej liczby członków). W praktyce Komisja podejmuje z reguły decyzje jednomyślnie
kurenda - polega na przesłaniu projektu do wszystkich komisarzy, którzy w ustalonym terminie mogą zgłaszać poprawki oraz uwagi. Gdy żadne zastrzeżenia nie wpłyną, decyzję uważa się za podjętą. Kurenda znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy tekst projektu był konsekwencją wspólnej propozycji określonych dyrektoriatów i zyskał akceptację służb prawnych
delegacja - polega na upoważnieniu przez Komisję Europejską jednego lub większej liczby komisarzy do podjęcia w jej imieniu określonych decyzji. Jest to najczęściej stosowana procedura decyzyjna. Dotyczy spraw administracyjnych, zarządczych, związanych z ostatecznym tekstem projektu lub propozycją skierowaną do innych instytucji
Kompetencje Komisji Europejskiej
Wyróżniamy cztery zakresy kompetencji Komisji:
strażnik i obrońca układów - zadaniem Komisji jest zapewnienie wykonywania postanowień traktatów tak, aby prawo europejskie było stosowane zgodnie z nim zarówno przez inne organy wspólnoty, państwa członkowskie, jak i przez poszczególne osoby. W przypadku naruszenia prawa Komisja ma możliwość/obowiązek skierowania sprawy do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, przed którym jest stroną broniącą traktatów europejskich. Rozstrzygnięcia Trybunału są wiążące.
organ wykonawczy Wspólnoty - do zadań Komisji należy m.in. administrowanie środkami własnymi Wspólnoty, zarządzanie wspólnotowym projektem badań i kształcenia, zawiadywanie funduszami europejskimi
inicjator polityki Wspólnoty - Komisja jako jedyna ma prawo inicjatywy w zakresie prawodawstwa wspólnotowego i bez jej wniosku nie może być wszczęte postępowanie prawodawcze, co oznacza, że w sposób zasadniczy określa rytm i merytoryczny kształt procesów integracyjnych
rzecznik Wspólnoty - Komisja reprezentuje Wspólnotę wobec państw członkowskich, może prowadzić w jej imieniu negocjacje zmierzające do zawarcia porozumień międzynarodowych, utrzymuje też stosunki z organami międzynarodowymi
Komisja Europejska jest jedyną instytucją działającą permanentnie. Polityki wspólnotowe są w pełni podporządkowane jej rozstrzygnięciom. W praktyce Komisja odgrywa znaczną rolę w kształtowaniu polityki konkurencji, redukcji budżetu UE, zarządzaniu wspólną polityką rolną, określaniu kształtu polityki strukturalnej.
Uprawnienia wykonawczo-zarządzające Komisji Europejskiej lokują ją w pobliżu obywateli Unii Europejskiej. To od niej w dużym stopniu zależy społeczny wizerunek Unii Europejskiej.
Działalność Komisji Europejskiej poddana jest kontroli w szczególności Parlamentu Europejskiego, który może:
kierować wobec Komisji zapytania w formie pisemnej i ustnej
prowadzić debatę nad rocznym sprawozdaniem Komisji i udzielać jej absolutorium
uchwalać większością kwalifikowaną 2/3 głosów wotum nieufności, co prowadzi do odwołania Komisji Europejskiej
Parlament Europejski a Komisja Europejska:
Komisja Europejska stoi na straży traktatów i jest organem wykonawczym Wspólnoty, działając w ścisłej współpracy z Parlamentem Europejskim;
Komisja Europejska przedstawia, wyjaśnia i broni projektów aktów prawnych w komisjach parlamentarnych, musi również uwzględniać zmiany, o które wnioskuje parlament;
Komisja Europejska uczestniczy we wszystkich zgromadzeniach plenarnych Parlamentu i na wniosek posłów udziela wyjaśnień na temat kierunku prowadzonych polityk;
Komisja Europejska jest zobowiązana do udzielania odpowiedzi na pisemne i ustne zapytania posłów;
Parlament Europejski - jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, ale też Bruksela, w której odbywa się większość obrad oraz mieszczą się biura poselskie, komisje parlamentarne i władze klubów. Sekretariat, biblioteka i część zaplecza technicznego ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu
Parlament Europejski jest jedynym w świecie organem ponadnarodowym pochodzącym z wyborów powszechnych i bezpośrednich.
Kompetencje
Kompetencje Parlamentu Europejskiego są określone w traktatach wspólnotowych, w decyzjach głów państw i szefów rządów, w regulaminie parlamentarnym, w ustaleniach wewnętrznych Parlamentu z innymi organami Wspólnoty. Parlament Europejski jest organem inicjatywy i kontroli politycznej, bardziej ciałem doradczo-konsultacyjnym niż rozstrzygającym.
Kompetencje Parlamentu Europejskiego mają charakter:
prawodawczy
uczestniczenie w przygotowaniu dyrektyw i rozporządzeń poprzez wypowiadanie się na temat projektów Komisji Europejskiej;
ratyfikowanie zawartych przez Wspólnotę międzynarodowych umów o stowarzyszeniu i współpracy, jak również rozszerzających Unię na nowe państwa;
współdecydowanie w zakresie jednolitego prawa wyborczego i europejskiego obywatelstwa;
podejmowanie - wspólnie z Radą Unii Europejskiej - decyzji w sprawach budżetu Wspólnoty; przygotowywany przez Komisję projekt budżetu krąży miedzy Radą a Parlamentem, tj. dwiema instytucjami pełniącymi funkcję organów budżetowych; w sprawach dotyczących tzw. wydatków obowiązkowych - w większości są to wydatki przeznaczone na rolnictwo - decydujący głos należy do Rady Unii Europejskiej, w odniesieniu do wydatków nieobowiązkowych przypada on Parlamentowi, który jest władny je zmienić w granicach określonych w prawie wspólnotowym
współdecydowanie - wraz z Radą Unii Europejskiej - w takich dziedzinach jak swobodny przepływ pracowników, rynek wewnętrzny, szkolnictwo, badania naukowe, ochrona środowiska, transeuropejska sieć drogowa, ochrona zdrowia, kultura, rynek konsumentów; w powyższych kwestiach Parlament władny jest - podejmując decyzje bezwzględną większością głosów i w przypadku porażki procedury pojednawczej - odrzucić wspólne stanowisko przyjęte przez Radę Unii Europejskiej
uprawnienia legislacyjne - Parlament dzieli uprawnienia legislacyjne z Radą Unii Europejskiej na równych zasadach. Może zatem przyjmować europejskie akty prawne (dyrektywy, rozporządzenia itp.); może zatwierdzić, zmienić lub odrzucić treść europejskich aktów prawnych
kontrolny
Kompetencje kontrolne Parlamentu stanowią jego najbardziej rozwinięty obszar działania. Formalne środki kontroli to przede wszystkim:
pytania (zgodnie z regulaminem mogą być kierowane do Rady Unii Europejskiej i do Komisji, przy czym istnieje praktyka, że udzielane odpowiedzi są dyskutowane)
dyskusja nad rocznym sprawozdaniem Komisji i udzielanie absolutorium
wotum nieufności wobec Komisji uchwalane większością 2/3 głosów i prowadzące do jej odwołania
dochodzenia - w odniesieniu do państw członkowskich Parlament Europejski posiada uprawnienia do mianowania komisji śledczych w przypadku naruszenia lub niewłaściwego stosowania prawa wspólnotowego
prawo do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich:
-> postępowanie o unieważnienie aktu prawnego, który naruszałby prerogatywy parlamentarne
-> postępowanie o zaniechanie działania przeciwko Komisji lub Radzie Unii Europejskiej w przypadku niewypełnienia przez nie obowiązków
kontrola finansowa w dziedzinie gospodarczej i monetarnej
kreacyjny
Kompetencje kreacyjne obejmują wyrażenie zgody na powoływanie członków Komisji Europejskiej
integracyjny
Kompetencje integracyjne Parlamentu Europejskiego przejawiają się przede wszystkim w jego inicjatywach politycznych.
Ponadto Parlament Europejski powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich oraz przyznaje Nagrodę Sacharowa.
Gmina - najmniejsza jednostka administracyjno-terytorialnego podziału państwa, a także podstawowa jednostka samorządu terytorialnego. Polska jest obecnie podzielona na 2478 gmin. Wyróżniamy ich trzy rodzaje;
miejskie - zawierające się w granicach administracyjnych miasta
miejsko-wiejskie - w ich skład wchodzi miasto, w którym znajduje się siedziba rady gminy, oraz okoliczne wsie
wiejskie - na których terytorium nie znajduje się miasto
Na terenie gminy tworzy się jednostki pomocnicze - sołectwa w gminach wiejskich, a dzielnice w gminach miejskich. Są to jednostki pomocnicze tworzone na mocy uchwały rady gminy, po konsultacji z mieszkańcami.
Funkcje gminy:
Są opisane przez ustawodawcę bardzo szeroko. Do zadań gminy należą właściwie wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, jeżeli nie zostały zastrzeżone w drodze ustawy innym podmiotom (np. powiatowi lub administracji rządowej)
Do zadań gminy należą cztery kategorie spraw:
infrastruktura techniczna (drogi, wodociągi, komunikacja publiczna)
infrastruktura społeczna (szkoły, ochrona zdrowia, opieka społeczna)
ochrona i bezpieczeństwo publiczne (ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne)
ład przestrzenny i ekologiczny (gospodarka terenami, ochrona środowiska)
Szczegółowo kwestie:
ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej
gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego
wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiana odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz
ochrony zdrowia (np. miejskie przychodnie zdrowia)
pomocy społecznej (ośrodki pomocy społecznej)
edukacji publicznej (przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja)
targowisk i hal targowych
zieleni gminnej i zadrzewień
cmentarzy gminnych
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej
Gmina realizuje zadania przez swoje organy:
radę gminy (jeżeli siedziba gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, to rada nosi nazwę rady miejskiej)
wójta lub burmistrza (w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy) lub prezydenta (w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, lub w tych, które przed wejściem w życie ustawy miały prezydenta)
Rada Gminy - jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy. W jej skład wchodzi od 15 do 45 radnych (w zależności od liczby mieszkańców gminy), wybieranych w wyborach bezpośrednich na 4-letnią kadencję. Rada gminy ma na celu zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty i zajmuje się wszystkimi sprawami pozostającymi w zakresie działania gminy. Do jej uprawnień należy uchwalanie budżetu i lokalnych podatków, podejmowanie decyzji w sprawach majątkowych oraz w sprawach współpracy z innymi gminami, kontrolowanie wójta. Na czele Rady Gminy stoi przewodniczący, wybrany w tajnych wyborach przez radnych ze swojego grona. Przewodniczący nie jest organem gminy, a jego rola sprowadza się do przewodniczenia obradom i zorganizowania pracy rady. Organem wykonawczym rady gminy jest zarząd gminy, który od 2002 roku jest jednoosobowy i stanowi go wójt (albo burmistrz lub prezydent)
Wójt (burmistrz, prezydent) - jest pochodzącym z tajnych, bezpośrednich i równych wyborów, jednoosobowym organem wykonawczym gminy, a jednocześnie kierownikiem urzędu gminy (miasta). Wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy, do których należą m.in.:
przygotowywanie projektów uchwał rady gminy
określanie sposobu wykonywania uchwał
gospodarowanie mieniem komunalnym
wykonywanie budżetu gminy
zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych
wykonywanie zadań zleconych przez administrację rządową
Ustrojowe zasady funkcjonowania samorządu lokalnego zawierają:
Konstytucja RP
ustawa z 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym
ustawa z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym
ustawa z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa
ustawa z 20 czerwca 2002 roku o bezpośrednich wyborach wójta, burmistrza, prezydenta miasta
Konstytucja zawiera podstawowe, ogólne ustrojowe zasady, na jakich jest zorganizowany samorząd terytorialny. Art. 16 ust. 2 Konstytucji zagwarantował samorządowi lokalnemu uczestnictwo we władzy:
Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Podstawową zasadą ustrojową stała się decentralizacja władzy. Potwierdza to art. 15 ust. 1 Konstytucji:
Ustrój terytorialny Rzeczpospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.
Do struktury jednostek samorządu terytorialnego odnosi się art. 16 ust. 1 Konstytucji ustanawiający ścisły związek miedzy strukturą samorządu terytorialnego a zasadniczym podziałem terytorium kraju. Mieszkańcy jednostek terytorialnych tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.
Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.
Zasady kształtowania podziału terytorialnego kraju opierają się na:
uwzględnieniu więzi społecznych, gospodarczych i kulturowych
zapewnieniu jednostkom terytorialnym zdolności wykonywania zadań publicznych
Tworzenie, łączenie, dzielenie powiatów może następować po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, powiatów i sejmików województw. Istnieje wymóg przeprowadzenia konsultacji (lub referendum) z zainteresowaną społecznością lokalną, wynikający z przepisów Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego ratyfikowanej przez Polskę. Konsultacje te nie mają charakteru wiążącego, lecz jedynie opiniodawczy.
Igrzyska olimpijskie - najstarsza międzynarodowa impreza sportowa organizowana
co 4 lata w różnych krajach, pod hasłem szlachetnego współzawodnictwa i braterstwa wszystkich narodów Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.
Olimpizm jest filozofią życia, chwalącą i łączącą w zrównoważoną całość jakość ciała, woli i umysłu. Łącząc sport z kulturą i edukacją, olimpizm dąży do stworzenia sposobu życia opartego na radości z wysiłku, wychowawczych wartościach dobrego przykładu i poszanowaniu uniwersalnych podstawowych zasad etycznych. Celem olimpizmu jest, aby sport służył harmonijnemu rozwojowi człowieka, z wizją propagowania miłującego pokój społeczeństwa i poszanowania ludzkiej godności. Ruch Olimpijski (…) rozciąga swoje działania na pięć kontynentów. Uprawianie sportu jest prawem człowieka. Każdy musi mieć możliwość uprawiania sportu bez jakiejkolwiek dyskryminacji (…) co wymaga wzajemnego zrozumienia w duchu przyjaźni, solidarności i fair play.
Karta Olimpijska
Historia.
Olimpizm jest częścią historii współczesnego świata, choć narodził się w starożytnej Grecji około 770 p.n.e. Początkowo igrzyska były rozgrywane ku czci starożytnych bogów, przede wszystkim Zeusa, ale także Hery, Ateny i Apolla. Według źródeł historycznych pierwsze igrzyska olimpijskie miały się odbyć w roku 776 p.n.e. w Olimpii położonej w zachodniej części Peloponezu. Na czas igrzysk (a trwały one nawet do 5 dni) ogłaszano zawieszenie wojen prowadzonych przez uczestniczące państwa-miasta. W igrzyskach początkowo brali udział przedstawiciele Peloponezu, później także obywatele innych państw-miast starożytnej Grecji. Zawodami zarządzała wybrana rada - Buleuterion, przed którą zawodnicy składali uroczyste przyrzeczenie. Zwycięzcy zawodów w poszczególnych dyscyplinach byli podczas specjalnego ceremoniału nagradzani wieńcem. Ze starożytnymi igrzyskami wiąże się też tradycja stadionu (miejsca rozgrywania igrzysk) oraz gimnazjonu i palestry (miejsc, gdzie zawodnicy przygotowywali się do zawodów). Pierwszym zwycięzcą igrzysk olimpijskich, którego imię zachowało się w dokumentach, był Koroibos z Elidy, triumfator biegu na dystansie jednego stadionu. Starożytne igrzyska olimpijskie z jednej strony odzwierciedlały hołd składany bogom starożytnej Hellady, z drugiej - stanowiły wyraz kultu ciała i rywalizacji sportowej. Historia starożytnych igrzysk olimpijskich zakończyła się wraz z dekretem cesarza Teodozjusza, który w roku 393 n.e. uznał je za element pogaństwa i zakazał ich organizacji. Igrzyska powoli odeszły w zapomnienie.
Autorem ideowych podstaw nowoczesnego olimpizmu był baron Pierre de Coubertin, Francuz, pedagog z zamiłowania. W drugiej połowie XIX wieku odbył on liczne podróże, m.in. do Grecji, Stanów Zjednoczonych i Kanady. W USA obserwował sport masowy z udziałem wielu tysięcy osób. Zapoznawał się z różnymi modelami wychowania fizycznego, które przygotowywało uczniów i studentów do pełnienia odpowiedzialnych ról społecznych. Przejął się propagowaną w Ameryce ideą, głoszącą, że sport przyczynia się do kształtowania uczciwości, wytrwałości, sprawiedliwości, a także postaw prodemokratycznych. Doszedł do wniosku, że przez sport młodzi ludzie mogą rozwijać właściwe cechy charakteru. Po powrocie do Francji de Coubertin zaczął upowszechniać pomysł wskrzeszenia igrzysk olimpijskich. W wyniku jego zabiegów w 1894 r. zwołano Międzynarodowy Kongres Sportowy, na którym podjęto decyzję o wznowieniu igrzysk olimpijskich oraz powołano Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl). Pierwsze igrzyska nowej ery rozegrano w 1896 r. w Atenach. W roku 1914 przyjęto zaprezentowaną przez Pierre'a de Coubertina flagę olimpijską, z charakterystycznymi pięcioma splecionymi kołami. Początkowo igrzyska rozgrywano jedynie w dyscyplinach letnich. Pierwsze zimowe igrzyska olimpijskie odbyły się w Chamonix, we Francji w 1924 r. Warto przypomnieć, że olimpizm wiązał się przez długie lata nie tylko ze sportem, ale także z wydarzeniami artystycznymi. Już w starożytnej Grecji rozgrywkom sportowym towarzyszyły organizowane jednocześnie konkursy sztuki. Odbywały się tam turnieje poetyckie, muzyczne, teatralne, malarskie i rzeźbiarskie, co wpisywało się w starożytną ideę łączącą piękno ciała człowieka i piękno ducha. Odrodzenie igrzysk pod koniec XIX wieku dotyczyło początkowo jedynie konkurencji sportowych, ale już w 1906 r. do przepisów MKOl wprowadzono zasadę organizowania konkursów w dziedzinie sztuki. Pierwszy nowożytny konkurs odbył się na olimpiadzie w Sztokholmie w 1912 r. Jednak po roku 1948 MKOl zaprzestał nagradzania artystów na igrzyskach olimpijskich. Bardzo istotnym elementem, wbudowanym w nurt olimpizmu, jest zjawisko promowania sportu wśród niepełnosprawnych. Zawody dla osób o niepełnej sprawności fizycznej lub umysłowej (tzw. paraolimpiady) organizuje się systematycznie od 1960 r. Imprezy te przyczyniają się znacząco do integracji niepełnosprawnych w społeczeństwie.
Karta Olimpijska
Podstawowym dokumentem światowego ruchu olimpijskiego jest Karta Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, w skrócie zwana Kartą Olimpijską. Zawiera ona zbiór podstawowych zasad olimpizmu i przepisów wykonawczych przyjętych przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski. Reguluje organizację i ustala działanie ruchu olimpijskiego oraz warunki ceremoniału igrzysk olimpijskich.
Karta służy w istocie trzem głównym celom:
• ustanawia i przywołuje fundamentalne zasady i wartości olimpizmu - jako podstawowe narzędzie o charakterze konstytucyjnym,
• pełni rolę statutu Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego,
• określa najważniejsze wzajemne prawa i obowiązki trzech głównych ogniw ruchu olimpijskiego:
- Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego,
- międzynarodowych federacji
- narodowych komitetów olimpijskich
- komitetów organizacyjnych igrzysk olimpijskich.
zasady działania MKOl
W Karcie Olimpijskiej zapisano, że misją MKOl jest propagowanie olimpizmu na całym świecie oraz przewodniczenie ruchowi olimpijskiemu.
Najważniejsze cele MKOl koncentrują się na propagowaniu etyki w sporcie, wychowaniu młodzieży przez sport oraz kierowaniu wysiłków na rzecz fair play. Poza „zapewnieniem regularnego odbywania się Igrzysk Olimpijskich” zadaniem MKOl jest umacnianie jedności i niezależności ruchu olimpijskiego, działanie przeciwko jakiejkolwiek formie dyskryminacji, promowanie udziału kobiet w sporcie, prowadzenie walki z dopingiem, zachęcanie do rozwoju sportu powszechnego, wspieranie inicjatyw łączących sport z kulturą i edukacją. MKOl ma też umacniać działania Międzynarodowej Akademii Olimpijskiej i innych instytucji, które poświęcają się edukacji olimpijskiej.
Karta Olimpijska wprowadza bardzo ważną instytucję solidarności olimpijskiej. Polega ona na współpracy komitetów olimpijskich różnych państw, która ma wykazać, że ruch olimpijski zwycięża ponad granicami i jest powszechnym, światowym ruchem jednoczącym sportowców ze wszystkich kontynentów. Jest to, zdaniem MKOl, jeden ze sposobów wyrównywania szans olimpijskich krajów biednych, które nie mogą sobie pozwolić na takie kształcenie olimpijczyków jak kraje bogate. Celem solidarności olimpijskiej jest organizowanie pomocy dla narodowych komitetów olimpijskich, w szczególności tych, które najbardziej takiej pomocy potrzebują. Ta pomoc przybiera formę programów opracowanych wspólnie przez MKOl i narodowe komitety olimpijskie, przy wsparciu technicznym ze strony międzynarodowych federacji. Programy przyjęte dla realizacji solidarności olimpijskiej mają wzmacniać narodowe komitety olimpijskie, podnosić poziom techniczny zawodników i trenerów, szkolić administratorów sportu. Ich celem jest tworzenie prostych, funkcjonalnych i ekonomicznych obiektów sportowych, wspieranie organizacji zawodów na szczeblu krajowym, regionalnym i kontynentalnym pod kierownictwem lub patronatem narodowych komitetów olimpijskich oraz udzielanie pomocy tym komitetom.
MKOl ma nieograniczone prawa związane z organizacją igrzysk, ich transmitowaniem, nagrywaniem, przedstawianiem, odtwarzaniem, dostępem i propagowaniem w jakiejkolwiek formie i wszelkimi środkami. MKOl określa warunki dostępu do danych dotyczących zawodów sportowych na igrzyskach olimpijskich oraz zasady ich wykorzystania. Wyznacza też, kto i w jaki sposób może używać symboli olimpijskich.
symbole
flaga olimpijska - pięć różnokolorowych przecinających się kół symbolizuje zarazem różnorodność, jak i jedność ludzi zamieszkujących Ziemię. Poszczególne kolory symbolizują kontynenty: niebieski - Europę, czarny - Afrykę, czerwony - Amerykę, żółty - Azję i zielony - Australię. Dodatkowo kolory te zostały dobrane tak, by każdy z nich pojawiał się przynajmniej raz na jakiejś fladze państwowej. Flaga olimpijska wciągana jest na maszt podczas ceremonii otwarcia igrzysk. Koła oznaczją też 5 dyscyplin sportowych w starożytności.
motto - Citius Altius Fortius czyli Szybciej, Wyżej, Mocniej. Innym znanym cytatem opisującym olimpiadę jest zdanie: Najważniejszą rzeczą w igrzyskach olimpijskich jest nie zwyciężyć, ale wziąć w nich udział, podobnie jak w życiu nie jest ważne triumfować, ale zmagać się z organizmem.
ogień olimpijski - wzniecany jest za pomocą skupionych promieni słonecznych w ruinach świątyni Olimpii. Stamtąd sztafeta olimpijska przekazuje pochodnię olimpijską kolejnym biegaczom. Tradycja zapalania ognia sięga Igrzysk z 1928, a jego przenoszenia w sztafecie - 1936. Na koniec ogień niesiony w pochodni przybywa do miasta-gospodarza igrzysk. Tutaj w trakcie ceremonii otwarcia zapalany jest znicz olimpijski, który płonie przez cały czas trwania zawodów.
Do tej pory płomień olimpijski zgasł trzykrotnie:
Przed Igrzyskami w Pekinie w 2008 r. sztafecie olimpijskiej we wszystkich miastach towarzyszyły liczne protesty przeciwników chińskiej polityki wobec Tybetu i Darfuru. Uczestnicy tych protestów starali się zakłócić bieg sztafety oraz zgasić płomień olimpijski.
upolitycznianie i komercjalizacja igrzysk
Szczytne hasła wpisane w Kartę Olimpijską musiały zderzyć się z realiami współczesnego świata. Gdy rozgrywano pierwsze igrzyska olimpijskie, państwa, z których wywodzili się sportowcy, nie przywiązywały szczególnej wagi do statystyk osiągniętych wyników. Igrzyska odrodzonej olimpiady były początkowo zawodami sportowców amatorów, których nie sponsorowały ani państwa, ani wielkie korporacje międzynarodowe. Były to rzeczywiście igrzyska sportu i zdrowej rywalizacji, gdzie u młodych ludzi kształcił się duch sportowej walki.
Z czasem zawody sportowe stały się areną rozgrywek między państwami i między wielkimi korporacjami międzynarodowymi, zaczęły też podlegać wpływom politycznym. Już dwadzieścia lat po wskrzeszeniu idei olimpijskiej, która niegdyś wiązała się z zawieszeniem broni w trakcie rozgrywania zawodów, igrzyska nie mogły się odbyć z powodu pierwszej wojny światowej.
W latach 20. i 30. XX wieku, kiedy znacząco wzrastało zainteresowanie sportem, zaczęto dostrzegać szanse promowania państw na olimpiadach. Wystarczy wspomnieć rok 1936 i organizację olimpiady przez hitlerowskie Niemcy, które igrzyska wykorzystały do promowania ideologii państwowej za pomocą całej dostępnej wówczas machiny propagandowej.
Ze względu na toczącą się drugą wojnę światową nie odbyły się olimpiady w roku 1940 oraz 1944. Także po wojnie polityka nie pozostała bez wpływu na organizację tej imprezy.
Wbrew Karcie Olimpijskiej i założeniom ruchu olimpijskiego olimpiady stały się okazją do manifestacji politycznych, a nawet obiektem terrorystycznych ataków (jak zdarzyło się w dramatycznym zamachu na olimpiadzie w Monachium w 1972 r.), a także w bojkocie igrzysk przez niektóre narodowe komitety olimpijskie (np. w Moskwie w 1980 r. oraz w Los Angeles w 1984 r.).
Polityczny wydźwięk ma również proces wyboru miast, które stają się gospodarzami igrzysk. Decyzja w tej sprawie jest zawsze przedmiotem szerokiej debaty publicznej na arenie międzynarodowej, a gremia decyzyjne niewątpliwie podlegają politycznym naciskom. Wybór Pekinu - miejsca tegorocznej olimpiady - był krytykowany z powodu polityki wewnętrznej Chin, która nie spełnia standardów demokratycznych. Wydarzenia ostatnich miesięcy, liczne protesty i manifestacje towarzyszące przemieszczaniu pochodni olimpijskiej pokazują wyraźnie, jak bardzo współczesne olimpiady uwikłane są w politykę.
Zasady zawarte w Karcie Olimpijskiej wskazują, że igrzyska olimpijskie to współzawodnictwo pomiędzy sportowcami w zawodach indywidualnych i drużynowych, a nie pomiędzy krajami. Gromadzą one sportowców wybranych przez narodowe komitety olimpijskie, a następnie zaakceptowanych przez MKOl. W istocie jednak od lat 30. XX wieku mamy do czynienia z rywalizacją państw. Indywidualne zwycięstwa zawodników są ważne, ale w mediach akcentowana jest bardzo klasyfikacja państw uczestniczących w igrzyskach, a rankingi medalowe poszczególnych krajów wykorzystuje się do demonstrowania państwowej siły. Można wręcz stwierdzić, że wbrew szczytnym ideom barona de Coubertina igrzyska stały się areną rywalizacji nie tylko sportowców, ale także państw, a czasem wręcz kartą przetargową mocarstw.
Istotnym zjawiskiem wydaje się narastająca komercjalizacja igrzysk. Ruch olimpijski, przedstawiany przez długie lata jako ruch amatorski, stał się areną marketingowych poczynań wielu firm i korporacji. Jeszcze w latach 70. XX wieku usunięto z igrzysk narciarza, który reklamował producenta sprzętu i pobierał za to wynagrodzenie. Dziś firmy reklamowe bardzo aktywnie rywalizują o „względy” olimpijczyków, aby reklamowali ich wyroby. Do igrzysk olimpijskich jeszcze w latach 80. oficjalnie dopuszczano wyłącznie „amatorów”, ale pod koniec XX wieku mogli w nich i uczestniczyć sportowcy „zawodowi” - najpierw tenisiści, a później koszykarze z zawodowej ligi NBA. Trudno dziś sobie wyobrazić igrzyska bez reklam i bez bogatych sponsorów, co związane jest z wielkim rozmiarem współczesnych olimpiad i z wielkimi kosztami ich organizacji. Powszechny stał się też udział reklamy posługującej się symbolami olimpijskimi, a zyski z niej nie zawsze służą szczytnym olimpijskim ideom.
koncepcja konfederacyjna - zakłada utworzenie związku państw (konfederacji). Opiera się ona na współpracy międzynarodowej, a nie ponadnarodowej. Suwerenność państw nie byłaby zawężona (suwerenność otwarta) - decyzje organów ponadnarodowych miałyby ograniczone znaczenie. Wyrazem tej koncepcji jest wizja „Europy ojczyzn”
- Charles de Gaulle
koncepcja funkcjonalistyczna - zakłada, że integracja powinna odbywać się w sposób ewolucyjny. Ma zacząć się od wspólnoty w obszarze gospodarki oraz stopniowego przesuwania suwerennych kompetencji ze szczebla krajowego na wspólnotowy. Proces ten powinien być naturalny. W konsekwencji miałaby powstać wspólnota polityczna, rozwijana stopniowo na bazie zdobywanych doświadczeń
- Jean Monnet
- Robert Schuman
koncepcja unionistyczna postuluje ograniczenie integracji europejskiej do współdziałania pomiędzy rządami suwerennych państw
- E. Bevin
- Clement Attlee
Integracja - integrowanie się państw, gospodarek, tworzenie jednolitego obszaru gospodarczego.
Definicje ekonomiczne - integracja następuje wraz z odniesieniem korzyści ekonomicznych.
Przedstawicielami tego nurtu byli:
Aron - dwie różne gospodarki można uznać za w wysokim stopniu zintegrowane, kiedy transakcje pomiędzy dwoma jednostkami (każda z innej gospodarki) przypominają transakcje pomiędzy dwoma jednostkami tej samej gospodarki. Definicja Arona mówi o integracji, wtedy, gdy istnieje wolność zawierania transakcji biznesowych. Integrację wyznaczają 4 wolności:
Wolność przepływu towarów;
Wolność przepływu ludzi, tj. ludzie podejmują pracę tam gdzie są lepsze warunki (występuje tylko w UE);
Wolność przepływu usług;
Wolność przepływu kapitału.
Repke - integracja gospodarcza to pewien stan rzeczy, która umożliwia stosunki handlowe między różnymi gospodarkami narodowymi, równie korzystnie jak te rzeczy, istniejące wewnątrz gospodarki narodowej. Repke był zwolennikiem integracji całego świata. Uważał, że proces integracji regionalnej umożliwia integrację globalną.
Ballassa - specjalizował się w integracji międzynarodowej. Jest autorem książki „Teoria integracji ekonomicznej”. Integrację uważał jako proces, w którym sytuacja gospodarcza obejmuje środki do zniesienia dyskryminacji podmiotów gospodarczych ze względu na ich przynależność do różnych państw.
Möller - integracja to stopniowa eliminacja granic pomiędzy krajami. Składa się z 3 etapów:
Liberalizacja obrotu towarowego;
Zniesienie przeszkód w zakresie czynników produkcji (ludzi, kapitału);
Koordynacja polityki ekonomicznej w krajach członkowskich.
Robson - koniecznymi warunkami do integracji są wolność przepływu towarów i czynników produkcji oraz brak dyskryminacji. Potrzebne są również instytucje, tj. rynki krajów członkowskich powinny wykreować odpowiednie sygnały, zwiększające wykorzystanie zasobów. Wszystkie porozumienia integracyjne powinny się charakteryzować pewnymi cechami:
Zniesienie w pewnych dziedzinach dyskryminacji między partnerami;
Utrzymywanie dyskryminacji wobec krajów trzecich;
Zawarcie porozumienia, które ma charakter trwały.
Głównym sednem integracji jest podział pracy. Pełna integracja jest wtedy, gdy wykorzystane są wszystkie możliwości efektywnego podziału pracy. Skutkiem zniesienia granic między państwami jest zwiększenie obrotu towarowego. Gospodarki dostosowują się w ten sposób, że zwiększają obrót gospodarczy. Tworzą jedną gospodarkę.
Marshall - integracja gospodarcza odpowiada idei solidarności. Zespół zintegrowany ma miejsce wtedy, kiedy więzy solidarności istniejące pomiędzy elementami są takie, iż pełna swoboda handlu nie szkodzi nikomu, jest korzystna dla wszystkich. Żaden z krajów na niej nie straci.
Od zakończenia II wojny światowej na szeroką skalę rozwinęła się międzynarodowa integracja gospodarcza. Oznacza ona scalanie gospodarek narodowych w jeden zintegrowany organizm. Dochodzi do likwidacji barier dzielących gospodarki poszczególnych państw. Może ona objąć także ustanowienie wspólnej polityki, realizowanej przez instytucje międzynarodowe integrujących się państw.
Teoretycy współczesnej integracji gospodarczej wyróżniają pięć etapów jej rozwoju:
strefa wolnego handlu - polega na zniesieniu ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy krajami tworzącymi taką strefę. Bariery mogą być zniesione na wszystkie lub wybrane grupy towarów, najczęściej znoszone są cła na towary przemysłowe. W strefie wolnego handlu kraje zachowują autonomiczną taryfę celną wobec państw nie wchodzących w skład strefy oraz prowadzą wobec nich samodzielną politykę handlową;
unia celna - oznacza zniesienie wszelkich ograniczeń we wzajemnym handlu wprowadzając dodatkowo ujednolicone cła zewnętrze oraz politykę handlową wobec państw trzecich;
unia gospodarczo-walutowa - oznacza wspólne ustalanie celów dotyczących wzrostu gospodarczego, ścisłą koordynację polityki budżetowej państw, unifikację polityki walutowej prowadzonej przez organ ponadnarodowy, ewentualnie wprowadzenie wspólnej waluty;
pełna integracja lub unia polityczna - oznacza pełną unifikację państw, zarówno w sferze polityki zewnętrznej jak i wewnętrznej, włączając w to sprawy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
Typy i formy ugrupowań integracyjnych.
WTO - Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organisation). Jej sukcesorem jest GATT. GATT wykształciła klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu. Klauzula ta mówiła, że jeżeli jeden kraj przyznaje drugiemu krajowi ulgę celną lub handlową to musi tę klauzulę rozciągnąć na wszystkie kraje członkowskie GATT.
Art. 24 klauzuli- „kraje mogą przyspieszyć proces liberalizacji, jeśli ustanowią strefy wolnego handlu lub unię celną. Art. 24 dał podstawę do powołania integracyjnej strefy wolnego handlu.
EFTA - założona w roku 1960, jest konkurencyjna najpierw do EWG, a później do Unii Europejskiej. Miała być ugrupowaniem o charakterze handlowym. Członkowie:
Szwajcaria,
Norwegia,
Islandia,
Lichtenstein,
Austria
Szwecja.
Obecnie po przystąpieniu Austrii i Szwecji do UE straciła swoje znaczenie.
NAFTA - największa strefa wolnego handlu na świecie. W jej skład wchodzi USA, Meksyk oraz Kanada. Jest integracją gospodarczą, ale bez integracji politycznej.
Olimpiada Wiedzy o Prawach Człowieka - 3 - Blok II
10 |
Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego we Francji |
11 |
Charakterystyka systemu partyjnego i wyborczego we Francji |
12 |
Europejskie prawo wspólnotowe a polski porządek prawny w świetle Konstytucji RP i bieżącej praktyki ustawodawczej. |
13 |
Federacja i konfederacja jako typy państwowości - w teorii i praktyce. |
14 |
Fundamentalizm religijny w świecie współczesnym. |
15 |
Funkcje Komisji Europejskiej. |
16 |
Funkcje Parlamentu Europejskiego. |
17 |
Gminy, ich kompetencje i organy w porządku prawnym RP. |
18 |
Igrzyska olimpijskie w świecie współczesnym |
źródła podstawowe
Źródła prawa pisanego
Źródła prawa niepisanego
Prawo pierwotne
Prawo wtórne
ogólne zasady prawa
prawo zwyczajowe
reguły prawa międzynarodowego
traktaty założycielskie
traktaty modyfikujące
umowy asocjacyjne
rozporządzenia
dyrektywy
zalecenia
opinie
31 |
Konstytucja PRL z 1952 r. i RP z 1997 r. wobec prawa międzynarodowego. |
32 |
Miejsce i rola konstytucji w porządku prawnym państwa - porównanie konstytucji PRL i aktualnej konstytucji RP. |
33 |
Międzynarodowa integracja gospodarcza - przykłady. |
52 |
Pojęcie „informacji niejawnych” w Polsce, przykłady. |
51 |
Podmioty prawa międzynarodowego |
50 |
Parlamentarne komisje śledcze w RP - umocowanie prawne, działalność |
49 |
Państwo jednolite a federacja i konfederacja jako typy państwowości |
48 |
Ostatnie bastiony komunizmu na świecie. |
47 |
Ostateczny charakter orzeczeń TK w świetle zasady trójpodziału władz |
46 |
Organy sprawujące wymiar sprawiedliwości w RP - krótka charakterystyka |
45 |
Organizacyjne aspekty wprowadzania stanów nadzwyczajnych w świetle Konstytucji RP |
44 |
NATO - krótka charakterystyka |
43 |
OBWE - krótka charakterystyka |
42 |
Obywatelstwo europejskie |
41 |
Niezawisłość i niezależność sądu |
40 |
NBP |
39 |
NIK |
38 |
Monarchie we współczesnej Europie a wymogi społeczeństwa demokratycznego |
37 |
Monarchie a postulat demokratycznego państwa prawnego |
36 |
Moc wiążąca umów międzynarodowych w polskim porządku prawnym |
35 |
Międzynarodowe trybunały karne - przykłady, działalność |
34 |
Międzynarodowa odpowiedzialność karna |
56 |
Pozbawienie wolności w świetle doświadczeń stanu wojennego. |
56 |
Powstanie i rozwój OPZZ w świetle zobowiązań prawnych PRL. |
57 |
Powiat w strukturze administracyjnej kraju - doświadczenia przeszłości a stan aktualny. |
56 |
Pojęcie i przykłady organizacji międzynarodowych. |
55 |
Pojęcie „wymiaru sprawiedliwości”. |
54 |
Pojęcie „wojny z terroryzmem” na tle legalności użycia siły w stosunkach międzynarodowych |
53 |
Pojęcie „umowy międzynarodowej”, przykłady |