KONRAD BRYWCZYŃSKI
Minął już rok od wprowadzenia euro. W tym czasie - 13 października 1999 r. - laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii ogłoszono człowieka, którego prace zainspirowały twórców wspólnej waluty, Roberta A. Mundella.
W OSTATNICH dniach podczas szczytu ekonomiczne go w Davos wtórował on Jerzemu Sorosowi w nawoływaniu do interwencji krajów europejskich w obronie ich waluty. Bo przez pierwszy roczek życia euro nie stanęło jeszcze stabilnie na nóżkach. Pierwotnie warte było 1,15 dolara amerykańskiego, lecz ostatnio jego kurs względem dolara oscyluje wokół 0,97.
Kim jest Robert Mundell? Dla zwolenników liberalizmu gospodarczego miła będzie zapewne wiadomość, że poglądy Mundella na gospodarkę były inspirowane przez takich ekonomistów Jaś Kemp, Jude Wanninski i Artur B. Laffer, a więc zwolenników ekonomii podażowej. Na teoriach tej szkoły swój program gospodarczy oparł Ronald Reagan. Niestety, Nobel dla Mundella nie jest nagrodą dla ekonomii podaży, lecz raczej laurką dla euro, a więcej jest w nim ekonomicznego chciejstwa i polityki niż myśli liberalnej.
Swoją pracę o optymalnych strefach walutowych Robert Mundell opublikował w 1961 roku. Głównym przesłaniem tego elaboratu było wprowadzanie wspólnych walut dla obszarów, na których panuje swoboda przepływu zasobów i kapitału. Nie ma znaczenia czy obszary te zamieszkane są przez jeden, czy kilka narodów. Co więcej, Mundell posługuje się hipotetycznym przykładem Stanów Zjednoczonych i Kanady, gdzie jedna wspólna waluta mogłyby być wprowadzona np. dla wschodniego wybrzeża obu państw, a druga dla zachodniego. Zatem kryterium narodowe nie ma tu żadnego znaczenia. Galfryd Herbener z Groove City College zauważa - słusznie - że zdefiniowane przez Mundella obszary stale się zmieniają dzięki grze sił rynkowych. Należałoby zatem stale zmieniać strefę obowiązywania danej waluty. Genialna recepta na powszechny chaos! Ponadto Mundell zupełnie nie zwraca uwagi na fakt, iż w czasach szybkich środków transportu, telekomunikacji, przepływu kapitałów, główną przyczyną immobilności środków produkcji są regulacje rządowe. Wystarczy wspomnieć o normach, homologacjach, zaleceniach kupowania u produktów krajowych, umowach licencyjnych. Zatem - jak mówi dalej Galfryd Herbener - w kurczącym się świecie albo będzie jedna wspólna waluta (złoto) dla całego świata, albo każdy człowiek będzie oddzielnym obszarem walutowym. A to ostatnie rozwiązanie oznaczałoby powrót do handlu wymiennego.
Ekonomiści ze szkoły austriackiej (Ludwika von Misesa) cenią jednak Roberta Mundella nie za samą koncepcję optymalnych stref walutowych, lecz za tok myślenia, jaki go to tej teorii prowadził. A był w on w owym czasie rzeczywiście oryginalny, gdyż odchodził od Keynesowskiej szkoły, która problemy handlu międzynarodowego rozpatrywała w kategoriach gospodarki zamkniętej jako nie tylko mylnej, ale przede wszystkim nie przystającej do współczesnego świata. Odejście od tej koncepcji było naprawdę dużym osiągnięciem intelektualnym. Czy jednak dziś wciąż musimy podziwiać profesora Mundella? Pewnie tak - za to samo, za co cenią go Austriacy. Jednak ogarniają mnie mieszane uczucia, gdy słyszę, jak Robert Mundell wspólnie z Sorosem nawołuje do interwencji europejskich rządów w obronie euro. Wszyscy pamiętamy, że na obronie funta szterlinga Jerzy Soros już zarobił parę groszy.
Czy zatem naszym noblistą kierują tylko intencje ratowania jego dziecka? Powiedział niedawno: "Miejmy nadzieję, że najważniejszym zdarzeniem XXI wieku będzie to, że dolar i euro nauczą się żyć w zgodzie". Pewnie to płonne nadzieje, ale pamiętajmy, że jeśli przystąpimy do Unii Europejskiej, do czego pchają nas wszystkie kolejne rządy, znajdziemy się w strefie euro i tym samym jego słabość nie będzie nam na rękę.
Najwyższy CZAS! NR10(511), 4 MARCA 2000