INICJATYWY WSPÓLNOTOWE
Inicjatywy wspólnotowe są to dodatkowe instrumenty pomocy regionalnej wykorzystywane do finansowania zadań ważnych dla funkcjonowania całej Unii Europejskiej. W latach 2000-2006 działały cztery inicjatywy wspólnotowe: EQUAL, Interreg III, LEADER+ oraz URBAN II, z których EQUAL był nowym programem Komisji Europejskiej, natomiast pozostałe trzy - finansowane ze środków funduszy strukturalnych - były kontynuacją programów z lat 1994-1999.
W latach 2007-2013 działać będą: Europejska Współpraca Terytorialna (jako kontynuacja Interregu), Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (wspomagający EWT). Kontynuacji programów URBAN II i EQUAL na lata 2007-2013 nie przewidziano. Inicjatywy wspólnotowe są skierowane do władz lokalnych, samorządów i organizacji pozarządowych. Komisja Europejska podejmuje decyzje o przyznaniu środków w ramach Inicjatyw Wspólnotowych, kierując się ustalonymi priorytetami, do których należą:
rozwój obszarów wiejskich,
wspieranie zatrudnienia i zasobów ludzkich,
wspieranie obszarów zagrożonych degradacją,
promowanie współpracy transgranicznej,
innowacje i modernizacja rolnictwa.
Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL - jeden z instrumentów finansowych Unii Europejskiej w okresie 2000-2006. Celem inicjatywy wspólnotowej EQUAL było promowanie w drodze współpracy ponadnarodowej nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy (stąd nazwa, ang. equal - równy), zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. EQUAL obejmował również działania na rzecz osób ubiegających się o status uchodźcy.
Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL była częścią strategii Unii Europejskiej na rzecz stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy i zapewnienia szerokiego do nich dostępu. Programy w ramach inicjatywy wspólnotowej EQUAL były dofinansowane przez Europejski Fundusz Społeczny (EFS).
W Polsce Program Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL wdrażany był przez Fundację "Fundusz Współpracy" będącą Krajową Strukturą Wsparcia dla tego programu.
Zakres działań Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL w Polsce obejmował pięć tematów:
Temat A: Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy osobom mającym trudności z integracją lub reintegracją na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich.
Temat D: Wzmocnienie krajowej gospodarki społecznej (trzeciego sektora), a w szczególności usług na rzecz społeczności lokalnych oraz poprawa jakości miejsc pracy.
Temat F: Wspieranie zdolności przystosowawczych przedsiębiorstw i pracowników do zmian strukturalnych w gospodarce oraz wykorzystania technologii informacyjnych i innych nowych technologii.
Temat G: Godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mężczyzn, którzy opuścili rynek pracy, poprzez wdrażanie bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz działań towarzyszących.
Temat I: Pomoc w społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o status uchodźcy.
Interreg III jest Inicjatywą Wspólnotową działająca w latach 2000-2004, której głównym celem jest dążenie do tego aby granice państwowe nie stanowiły przeszkody dla zrównoważonego rozwoju oraz integracji europejskiej a możliwa współpraca wzmacniała spójność społeczno-gospodarczą. Inicjatywa Wspólnotowa Interreg III składa się z następujących komponentów:
Komponent A - który służy wspieraniu i promocji zintegrowanego rozwoju regionalnego na obszarze sąsiadujących ze sobą regionów przygranicznych, włączając w to regiony na granicach zewnętrznych oraz przy niektórych granicach morskich
Komponent B - ma na celu wspieranie współpracy międzynarodowej między władzami regionalnymi i krajowymi, w ramach dużych regionów paneuropejskich, mającej na celu zrównoważony i skoordynowany rozwój przestrzenny
Komponent C - finansujący współpracę międzyregionalną w skali europejskiej obejmującą między innymi wymianę informacji doświadczeń dotyczących rozwoju regionalnego oraz polityki spójności
Inicjatywa Wspólnotowa Interreg III jest finansowana przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Zgodnie z zapisami Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006 całkowita alokacja przeznaczona na realizację Inicjatywy Wspólnotowej Interreg III wynosi ok. 221,6 mln euro. Finansowanie odpowiednich komponentów przedstawia się następująco:
na komponent A przeznaczono 80% środków - 177 mln euro (2004 - 49,5 mln euro, 2005 - 56 mln euro, 2006 - 71,5 mln euro)
na komponent B przeznaczono 14% środków - 31 mln euro
na komponent C przeznaczono 6% środków - 13,3 mln euro
LEADER+ Inicjatywa Wspólnotowa Unii Europejskiej, która zastąpiła Inicjatywę LEADER II, a funkcjonowała w latach 2000 - 2006. Kierowana była do władz lokalnych, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców, zgłaszających projekty dotyczące rozwoju obszarów wiejskich. Pomoc oferowana przez Leader+ była bezzwrotna.
Inicjatywa finansowana była z Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej i dysponowała budżetem w wysokości 2,02 mld euro.
W latach 2007-2013 nastąpiło wiele zmian w ramach inicjatyw wspólnotowych, które są finansowane z innych źródeł niż fundusze strukturalne (są to dodatkowe środki, o których decyduje Komisja Europejska). Przede wszystkim, dotychczasowe inicjatywy (Interreg III, Urban II, Equal oraz Leader+) przestały istnieć, natomiast dziedziny, które były objęte wsparciem w ramach inicjatyw zostały włączone do programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych. W obecnej perspektywie funkcjonują nowe inicjatywy wspólnotowe: |
Jessica - Inicjatywa jest poświęcona odnowie i rozwojowi miast. |
Jeremie - Zadaniem inicjatywy jest ułatwienie dostępu do kapitału dla mikro i małych oraz średnich przedsiębiorstw poprzez stworzenie funduszy kapitałowych i funduszy poręczeniowych. |
Jaspers - Zadaniem inicjatywy jest pomoc techniczna w przygotowaniu dużych projektów np. w sektorze środowiska (od 25 mln euro), sektorze transportu (od 50 mln euro). |
JESSICA - to skrót od angielskiej nazwy Joint European Suport for Sustainable Investment in City Areas, co oznacza wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich. Inicjatywa ta jest instrumentem inżynierii finansowej opracowanym przez Komisję Europejską, Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) oraz Bank Rozwoju Rady Europy (CEB).
Przedmiotowa inicjatywa jest jednym z ważniejszych instrumentów wpierających inwestycje na obszarach miejskich. Zakres wsparcia w ramach inicjatywy obejmuje również coraz szerszy krąg tematyczny - rozpoczynając od rewitalizacji, poprzez edukację, kulturę, turystykę, transport, kończąc na odnawialnych źródłach energii.
JESSICA pozwala na wykorzystanie funduszy strukturalnych UE w systemie zwrotnym, czyli oferuje odnawialne instrumenty finansowe (pożyczki, gwarancje), dając możliwość lepszego wykorzystania środków funduszy strukturalnych i pozyskania udziału instytucji finansowych, banków i przedsiębiorców, między innymi dzięki partnerstwu publiczno-prywatnemu. Istotnym zastrzeżeniem jest fakt, że projekty, o których mowa powyżej, realizowane przy wsparciu z inicjatywy JESSICA powinny generować dochód. Współwystępowanie w tych projektach elementów komercyjnych z niekomercyjnymi ma umożliwić wypełnienie luki na rynku pomiędzy dotacjami a kredytami i innymi instrumentami bankowymi.
Podstawowe fazy wdrażania Inicjatywy JESSICA:
Opracowanie studiów wykonalności.
Wybór Funduszy Powierniczych (opcjonalnie).
Wybór Funduszy Rozwoju Obszarów Miejskich/ Urban Development Funds (FROM/UDF).
Wybór projektów miejskich.
W Polsce JESSICA jest wdrażana regionalnie w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). Na etapie przygotowania programów decyzja odnośnie przystąpienia do inicjatywy JESSICA należała do zarządów województw. Zdecydowana większość RPO posiada zapisy umożliwiające wdrożenie inicjatywy, jednak dotychczas decyzję taką podjęło 5 województw: wielkopolskie, zachodniopomorskie, śląskie, pomorskie oraz mazowieckie. Środki przeznaczone na realizację inicjatywy JESSICA w Polsce wynoszą ponad 256 mln euro.
Dwa najbardziej zaawansowane (także w Europie) we wdrażaniu instrumentu JESSICA regiony to Wielkopolska i Zachodniopomorskie, które są na etapie wyboru projektów miejskich. Według stanu na 8 września br. podpisano umowy dotyczące realizacji trzech projektów miejskich, wszystkie dotyczą województwa wielkopolskiego.
Główne korzyści wynikające z wdrażania inicjatywy JESSICA
Najważniejszą korzyścią jest tzw. recycling środków polegający na tym, iż inicjatywa ma pozwolić na ponowne zainwestowanie środków, które wcześniej sfinansowały projekty miejskie. Środki przekazane UDF mają charakter odnawialny, co oznacza że mogą być angażowane w finansowanie projektów wielokrotnie. Oznacza to zwiększenie efektywności wykorzystania funduszy strukturalnych w regionach, co jest bardzo istotną kwestią biorąc pod uwagę perspektywę ograniczenia unijnych środków w kolejnych latach.
Elastyczność, polegająca na perspektywie wykorzystania różnych postaci finansowania oraz możliwość finansowania projektów generujących dochód.
Wiedza, czyli możliwość „zlecenia” zarządzania środkami pomocowymi przez przedstawicieli sektora prywatnego i bankowego, co może pozwolić na efektywniejsze zarządzanie nimi.
Efekt dźwigni, polegający na zdolności przyciągania sektora prywatnego do projektów realizowanych w ramach zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.
Szczegółowe korzyści:
Wskaźnik społeczny - w ramach inicjatywy JESSICA kładziony jest nacisk na tzw. aspekt społeczny projektów realizowanych w ramach inicjatywy, który jest szacowany na podstawie przewagi pozytywnych oddziaływań zewnętrznych projektu miejskiego (tzw. elementów społecznych) nad częścią komercyjną inwestycji.
Projekty mają charakter bardziej kompleksowy aniżeli w systemie dotacyjnym.
Większe zróżnicowanie zakresu projektów niż w systemie dotacyjnym (zidentyfikowane potencjalne projekty w ramach inicjatywy w województwie wielkopolskim - centrum handlowe, inkubator przedsiębiorczości, powierzchnie biurowe, akademik, hotel, parkingi podziemne, miejska kręgielnia, mieszkania socjalne).
Wdrażanie inicjatywy JESSICA może się przyczynić do poprawy współpracy inwestorów prywatnych z władzami miast.
Wdrażanie inicjatywy może się także przyczynić do poprawy jakości projektów w formule partnerstwa publiczno-prywatnego.
JEREMIE (ang. Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises ) to nowa inicjatywa pozadotacyjnego wsparcia mikro, małych i średnich przedsiębiorstw nastawiona na finansowanie inwestycji o zwiększonym ryzyku kredytowania oraz elastycznym podejściu do indywidualnych potrzeb. Beneficjentami inicjatywy są przede wszystkim przedsiębiorstwa znajdujące się w początkowej fazie rozwoju, które ze względu na brak historii kredytowej, czy niewystarczającą ilość zabezpieczeń mają problemy z uzyskaniem wsparcia przez instytucje komercyjne.
JEREMIE oferuje przedsiębiorcom niskooprocentowane kredyty, pożyczki, poręczenia.
JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises) jest wspólną inicjatywą Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej oraz Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI), z udziałem Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) w ramach Grupy EBI, na rzecz wspierania lepszego dostępu do finansowania rozwoju mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw w ramach polityki regionalnej.
Mechanizm finansowy JEREMIE zakłada przekazanie środków do wyodrębnionego Funduszu Powierniczego (FP) zarządzanego przez wyspecjalizowanego Menadżera. Następnie środki z FP transferowane są do MSP z wykorzystaniem pośredników finansowych (np. banków, funduszy pożyczkowych i poręczeniowych, funduszy venture capital, itp.). Zadaniem wyspecjalizowanego Menadżera jest modelowanie inwestycji, wybór pośredników finansowych, monitoring oraz raportowanie na potrzeby Instytucji Zarządzającej i Komisji Europejskiej.
W Polsce Inicjatywa JEREMIE nie stanowi dodatkowych środków z Unii Europejskiej, ale wyodrębniona jest ze środków w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013 przeznaczonych na rozwój przedsiębiorczości. Polska jest jedynym spośród nowych członków UE, który zdecydował się na wdrożenie programu na szczeblu regionalnym.
Wśród korzyści jakie przynosi JEREMIE, należy wymienić przede wszystkim lepsze wykorzystanie funduszy UE oraz wzrost aktywności i wzmocnienie bazy kapitałowej funduszy pożyczkowych i poręczeniowych. Istotne jest również wzmocnienie współpracy pomiędzy funduszami poręczeniowymi, pożyczkowymi i bankami. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że właśnie poprzez inicjatywę JEREMIE banki komercyjne oraz spółdzielcze wchodzą w Polsce stopniowo na rynek instrumentów inżynierii finansowej wspieranych środkami publicznymi.
Inicjatywa JEREMIE wdrażana jest w ramach RPO województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, pomorskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.
JASPERS (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) jest wspólnym wsparciem dla projektów w europejskich regionach realizowanym przez Komisję Europejską, Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.
Celem powołania inicjatywy jest udzielenie szerokiej pomocy doradczej, od momentu formułowania wstępnej koncepcji projektu do momentu składania wniosku o dofinansowanie w zakresie:
weryfikacji przygotowanej dokumentacji (studium wykonalności, sposób wyliczenia poziomu dofinansowania, dokumentacja środowiskowa),
analizy wybranych kwestii problemowych,
doradztwa i wsparcia w rozwiązaniu kwestii istotnych dla przygotowania projektu (np. pomoc publiczna),
wsparcia o charakterze horyzontalnym związanym z przygotowaniem dużych projektów (wytyczne dla projektów generujących dochód, programy pomocy publicznej),
polepszenia jakości wniosków o dofinansowanie zatwierdzanych przez Komisję Europejską,
wsparcia przy określaniu warunków dla konsultantów przygotowujących dokumentację (Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia),
wsparcia na etapie koncepcyjnym przygotowania projektów (analiza optymalnych rozwiązań instytucjonalnych, niezależna ocena przy wyborze wariantu realizacji, weryfikacja przyjętych założeń, identyfikacja pominiętych lub niedostatecznie uwzględnionych elementów krytycznych, weryfikacja na wczesnym etapie kwalifikowalności).
Inicjatywa JASPERS wspiera przygotowanie tzw. projektów „dużych” w rozumieniu prawa wspólnotowego, tj. o wartości powyżej 25 mln euro w sektorze środowiska oraz powyżej 50 mln euro w sektorze transportu i innych sektorach, które kwalifikują się do dofinansowania w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Aby projekt został objęty wsparciem, powinien mieć nietypowy i wyjątkowo skomplikowany charakter. Może to się wiązać z kwestiami środowiskowymi, pomocą publiczną, kwalifikowalnością wydatków. Atutem będzie również pilotażowy charakter, gdzie rozwiązania przyjęte dla danego projektu mogą zostać wykorzystane przy innych, podobnych przedsięwzięciach.
JASPERS działa w oparciu o coroczne plany działań uzgadniane pomiędzy przedstawicielami JASPERS, Komisji Europejskiej i Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.
Projekty do wsparcia w ramach JASPERS zgłaszają instytucje zarządzające programami operacyjnymi we współpracy z instytucjami pośredniczącymi. Zgłaszane projekty powinny być przewidziane do realizacji tj. wskazane w indykatywnym wykazie indywidualnych projektów kluczowych dla danego programu operacyjnego.
Dla każdego projektu konieczne jest wypełnienie fiszki przedstawiającej zakres projektu, jego wartość oraz proponowany zakres wsparcia inicjatywy JASPERS. Dokument ten musi zostać przygotowany w języku polskim i angielskim. Korzystanie z usług ekspertów zatrudnionych w ramach JASPERS jest bezpłatne.
Instytucją koordynującą współpracę z JASPERS w Polsce jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Koordynacji Programów Infrastrukturalnych. Instytucją monitorującą stan realizacji projektów prowadzonych w ramach 16 regionalnych Programów Operacyjnych jest Departament Koordynacji i Wdrażania Programów Regionalnych.