Rozwój powieści pozytywistycznej.

W każdej epoce, niezależnie od wszystkiego następowały pewne ważne zmiany we wszystkich aspektach: tak filozofii jak i ideologii i literaturze, co wynikało z naturalnych cech jakimi były zmiany czasów i nadejście nowego pokolenia; podobnie było w pozytywizmie.

Powieść pozytywistyczna jest ugruntowaniem gatunku powieści realistycznej, ale pojawiają się pewne drobne jej przemiany: o ile wcześniej dominowała powieść behawiorystyczna (opis zdarzeń bez wnikania w psychikę bohatera) o tyle teraz pojawia się powieść psychologiczna, która koncentruje się na przeżyciach wewnętrznych bohaterów ("Lord Jim" Conrada, "Ojciec Goriot" Balzaca).

Po kolei: powieść tendencyjna, podporządkowana przekazowi pewnej wiedzy lub postaw; rozdzielenie wzorców pozytywnych i negatywnych nie może nastręczać żadnych problemów, gdyż przeznaczona jest dla szerokiego ogółu społeczeństwa; akcja jest podporządkowana dydaktyzmowi i zwykle ograniczona do minimum, podobnie jak wykorzystane środki artystyczne; z tych powodów nie uważane są one za wielkie dzieła literackie; z ważniejszych tytułów wymienić można takie powieści Orzeszkowej jak "Marta" i "Meir Ezofowicz"

Szybko jednak okazało się, że mała wartość artystyczna też ma swoje wady i na bazie tendencji wytworzył się nowy gatunek powieści realistycznej, który umieszczał bohatera w całej rozległej sieci wydarzeń i rzeczywistości, która miała motywować zachowanie bohatera i dawała lepszą możliwość zrozumienia całości obrazu; łatwiej było to uatrakcyjnić artystycznie; można było również poruszyć bardzo wiele problemów naraz ("Lalka" Prusa idealnym przykładem); Wszystko to wiązało się równocześnie z powolnym upadkiem ideałów epoki, w czym orientowali się ci autorzy.

Osobnym działem literatury była oczywiście powieść historyczna; poza chęcią promowania pewnych ponadczasowych postaw, autorzy starali się wiernie, wg własnej wiedzy zaprezentować ich wizję danej epoki.

Jest wielka różnorodność i wyraźnie widoczna ewolucja gatunku - wielotorowy rozwój.

---