44. SZKOŁA CHICAGOWSKA;

SZKOŁA CHICAGOWSKA; TEORETYCZNE ZAŁOŻENIA PARKA.

• czym była szkoła chicagowska?

• grupa badaczy skupionych wokół Roberta Ezry Parka, zaczęła swoją działalność w 1915 roku a przestała działać w połowie lat 30; :P

• była to grupa badaczy z Wydziału Socjologii i Antropologii na nowo założonym uniwersytecie w Chicago;

• ogólne działania i znaczenie szkoły chicagowskiej:

• podstawa teoretycznego przygotowania i działania większości amerykańskich socjologów okresy międzywojennego;]

• sz. ch. dokonała nobilitacji terenowej pracy badawczej, gwarantując jej stałe miejsce w badaniach akademickich i czyniąc z niej fundament socjologii, badania terenowe przestały być quasi- naukowym dodatkiem do pracy badawczej, ale badacz sam miał oglądać i rejestrować rzeczywistość

• głównym tematem badań urbanizacja i jej społeczne konsekwencje, choć zajmowano się też badaniami społeczności lokalnych

• wielu socjologów chicagowskich miało za sobą doświadczenia praktyczne, wiedzieli więc że nie wystarczają ogólne syntezy myślicieli europejskich, zwłaszcza w nieadekwatnych do nich warunkach amerykańskich; ale wiedzieli też że nie wystarcza jedynie zbieranie informacji;

• Korzeni sz. ch. możemy szukać w :

• Refleksji O. Sperglena i G. Simmela

• Studiach demograficzno - historycznych

• Publicystyce C. Steffensa

• Lustracji społecznej

• Ale przede wszystkim dominującej błyskawicznej urbanizacji USA

• przywiązanie badaczy sz. ch. do metody monograficznej:

• m.m. polegająca na „intensywnym badaniu stosunków i procesów występujących w pojedynczym przypadku”; badacz wybiera grupę lub jakiś aspekt zachowania się grupowego odpowiednio do postawionego przez siebie problemu, po czym studiuje je z możliwie wielu punktów widzenia;

• ważne uwzględnianie różnych stron zagadnienia jako organicznej, powiązanej wewnętrznie całości, znaczenia czynnika szuka się w jego powiązaniu z innymi czynnikami;

• na podstawi pełnego opisu zachodzących zjawisk badacz jest w stanie wyodrębnić procesy decydujące o charakterze grupy,

• a na podstawie analizy grupy wnioskować z kolei o prawach działania zbiorowego

• hipotezy ekologiczne:

• w „historii naturalnej” skupisk ludzkich występuje stałą tendencja do rozmieszczania się ludności według określonego i powtarzalnego wzoru (historia naturalna ~ niezaplanowana, niezamierzona, nie do przewidzenia z góry, niekontrolowana, niezależna od woli ludzkiej)

• poszczególne „sfery stanowią „naturalne obszary” wyróżniające się nie tylko swym położeniem przestrzennym, lecz i określonymi cechami społecznymi zamieszkującej je ludność (poziom dochodów, zawód, przynależność etniczna, obyczaje, tradycje, mentalność, niekiedy język itp.)

• te cechy wynikają zarówno z miejsca, jakie dana sfera zajmuje w całości miejskiego „organizmu” (podział pracy) jak i tradycji ludności napływowej;

• „naturalnym” stanem miasta i ludności miejskiej jest zmiana, przy czym zachodzi odpowiedniość zmiany przestrzennej i społecznej

• główne procesy zachodzące w przestrzeni miejskiej to koncentracja, centralizacja, segregacja, inwazja i sukcesja

• Zasady gromadzenia danych:

• Systematyczne

• Obiektywne

• Krytyczne wobec źródeł

• teoretyczne założenia Parka

• Park pełnił raczej rolę inspiratora, sam jednak zwykle badań nie prowadził. Punktem wyjścia dla wielu jego teorii były często nie potwierdzone informacje z prasy, obserwacji, czy wcześniejszych badań. Bardziej przypominał stylem pracy socjologów „gabinetowych”. Ale jego celem nie było też stworzenie jeszcze jednego systemu wiedzy społecznej, lecz raczej podsumowanie tego co już o życiu społ. wiadomo i co może być najbardziej przydatne przy wzbogacaniu dostępnego zasobu wiedzy. Prace parka to głównie kodyfikacja i systematyzacja problematyki socjologii.

• Zarys koncepcji.

• dualizm zbiorowości terytorialnej (community) i społeczeństwa (society): człowiek należy do zbiorowości terytorialnej (biotycznej) i społeczeństwa (efekt wytworzenia kultury), dlatego stosunki między ludźmi mają dwa poziomy: ekologiczną bazę i nadbudowę.

• Park podejmuje próbę przerwania odrębnych koncepcji człowiek i społeczeństwa. 2 aspekty:

• community (zbiorowość terytorialna) - społeczeństwa ludzkie są złożone z jednostek walczących i współzawodniczących ze sobą o środki egzystencji, jeśli tylko możliwe traktują siebie wzajemnie jako narzędzia zaspakajania potrzeb.

• society (społeczeństwo) - z drugiej strony ludzi są związani ze sobą przez uczucia i wspólne cele: pielęgnują tradycję, ideały i ambicje które należą nie tylko do nich; ludzie wbrew naturalnym impulsom utrzymują dyscyplinę i ład moralny, umożliwiając:

• wykroczenie poza to co zwykliśmy nazywać naturą

• przekształcanie świata przez zbiorowe działania zgodne z ich zbiorowymi aspiracjami i zbiorową wolą

• W tym ujęciu ewolucja jest rozwijaniem się swoiście ludzkiej zdolności do tworzenia ładu moralnego, przechodzeniem do society.

• Park chętnie czerpie z nauk przyrodniczych, darwinizmu, i klasyków socjologii: Hobbesa i Smitha (konkurencja jako zjawisko „naturalne”)

• stosunki ekologiczne/ „naturalne” współistnieją zawsze ze stosunkami społecznymi/ moralnymi;

• wyodrębnienie community miało charakter „idealnotypowy”: czysta zbiorowość terytorialna w świecie ludzkim nie istnieje, ale każda społeczność ma jej atrybuty; te atrybuty to przede wszystkim określone terytoriom (co ma swoje społeczne konsekwencje)

• idealnotypologiczna zbiorowość terytorialna składa się z jednostek dążących tylko do zaspokajania swoich egoistycznych potrzeb,

• gdy nie istnieje kontakt społeczny, toczy się walka o byt, ostra konkurencja, nie ma porozumiewania się i porozumienia (heh...)

• jeśli między tymi jednostkami dochodzi do współpracy to ma ona charakter konkurencyjny, przejściowy, a co ważniejsze, kształtuje się żywiołowo jak symbioza w świecie zwierząt i roślin;

• society, społeczeństwo w rozumieniu Parka:

• przeciwieństwem community, choć zasadnicze procesy ekologiczne nie ustają w nim, lecz ulegają złagodzeniu;

• społeczeństwo „zawsze obejmuje coś więcej niż konkurencyjną współpracę i wynikającą z niej ekonomiczną współzależność. Istnienie społeczeństwa zakłada pewien stopień solidarności, consensus, jakiś cel wspólny.”

• tym co powołuje do życia „społeczeństwo” nie comte'owski stan współodczuwania ale 2procesy: 1 umożliwia współodczuwanie, 2- drugi staje się dzięki niemu m (współodczuwaniu?), możliwy: komunikowanie się i działanie zbiorowe

• działanie zbiorowe wymaga komunikowania się jednostek ale i kontroli społecznej która jest 3 atrybutem społeczeństwa (society) odróżniającym je od zbiorowości terytorialnej (community)

• społeczeństwo to konsens; porozumiewanie się + utrwalająca wyniki porozumienia kontrola społeczna + wynikające z niego działanie zbiorowe, społeczeństwo bowiem istnieje „dla działania i w działaniu”

• społeczeństwo składa się nie tylko jednostek lecz z osób czyli takich jednostek które nie tylko zajmują określone miejsce w przestrzenie ale i mają swoje miejsce „moralne”, „status” przyznany im przez inne osób zgodnie z uznanymi przez nie wszystkie normami,

• procesy społeczne mają charakter mniej lub bardziej świadomym, w odróżnieniu do ekologicznych;

• Procesy interakcji

• wyjaśnienie zjawiska nie wymaga powoływana modelu społ. jako osoby, sui generis (za Simmlem) Wystarczyć powinna właściwie prowadzona analiza zjawisk, która jest w stanie ujawnić zespół procesów elementarnych , w których uczestniczą osoby o określonych postawach;

• 4 kluczowe procesy (odpowiedni do nich rozróżnienie typów grup społecznych)

• Konkurencji

• najbardziej fundamentalny i powszechny, forma „interakcji bez kontaktu społecznego” właściwa zbiorowościom (3 pozostałe związane z rolą społ. więc wyst. w społ.)

• pojęcie odnosi się do walki o byt i ale też do konkurencji ekonomicznej;

• pojawienie się kontaktu społecznego ( komunikacji i świadomości) przeradza konkurencję w wyższe formy interakcji, konkurencja przekształca się w konflikt, jednostki rozpoznają siebie jako rywali/ wrogów; zmienia się też przedmiot, o który toczy się walka: „konkurencja określa pozycję jednostki w zbiorowości terytorialnej konflikt wyznacza jej miejsce w społeczeństwie”

• Położenie przestrzenne, pozycja, współzależność ekologiczna - to cechy zbiorowości terytorialnej.

• Status subordynacja i superordynacja - społeczeństwa.

• konkurencja wytwarza „symbiotyczna równowagę gospodarczą”

• Konfliktu - najbardziej powszechny proces interakcji społ.; decyduje o znaczeniu procesu akomodacji (~ społeczny odpowiednik biologicznej adaptacji)

• proces ten wprowadza, wytwarza porządek polityczny

• Akomodacja

• przystosowanie do siebie antagonistycznych elementów i osiąganiu przez nie stanu chwiejnej równowagi, trwającej aż do zmiany układu sił...

• w nowej sytuacji (a zmiana to „naturalny” stan społeczeństwa) proces akomodacji zaczyna się od nowa

• akomodacja- czasowe zawieszenie konfliktu, asymilacja- całkowite jego zniesienie

• akomodacja wytwarza społeczny konformizm i organizację

• Asymilacja- całkowite zniesienie konfliktu . proces wzajemnego przenikania i łącznia w trakcie którego osoby i grupy wchodzą w posiadanie tradycji, uczuć, postaw innych grup i osób...

• akomodacja wytwarza kulturę i odpowiadające jej cechy osobowości

• dopiero na tym poziomie powstaje społeczeństwo.

• Park a psychologia

• Jednostka przechodzi w osobę poprzez udział w kulturze, cywilizacji, z członka community staje się członkiem society. Grupa pierwotna jest niezbyt znacząca przez swą bliskość natury. Ważniejszą rolę spełnia dla niego gr. wtórna (pojęcie wprowadzone przez Parka). Park powiązuje też rolę społeczną z osobowością człowieka - człowiek widzi siebie przez to jaką rolę pełni.

• Zachowania zbiorowe - zachowania jednostek pod wpływem działającego na całą grupę, zachowania będące rezultatem interakcji.

• Dysproporcje między teoriami Parka a badaniami sz. ch.

Przyczyny:

• System pojęć i klasyfikacji Parka nie mógł sprawdzić siew badaniach ( bo był czysto teoretyczny)

• Potraktowanie miasta jednocześnie jako organizacji moralnej i fizycznej.

• Porzuca w części koncepcję ekologiczną przez złagodzeni terminu community, waha się między różnymi metodami: jako „ekolog” - met. statystyczne; jako badacz psycholog - met. jakościowe

WIELKIE MIASTO JAKO PRZEDMIOT BADAŃ.

• zakres: chicagowska socjologia obejmowała „wszelkie procesy życia społecznego zachodzące na terytorium miasta; zarówno socjologia miasta w dzisiejszym rozumieniu jak i problemy zaliczane do socjologii zawodów, uwarstwienia społecznego, ruchów politycznych, prasy, rodziny, stosunków narodowych i rasowych, religii, przestępczości oraz ogólne problemu psychologii społecznej u zmiany społecznej; koncentracja uwagi na badaniach miasta wypływała raczej na sposób formułowania problematyki i metodę niż selekcję tematów... mówi się więc raczej o socjologii urbanistycznej, nie miasta

• wg Parka „problem społeczny to zasadniczo problem miejski”; problem by osiągnąć ład społeczny i społeczną kontrolę równoważne tym które rozwijały się w rodzinie, klanie, plemieniu;

• większość sformułowań na temat współczesnego społeczeństwa odnosi się do urbanizmu; próba zrozumienia miasta doprowadza nieuchronnie do podstawowych problemów cywilizacji; miasto= „laboratorium”, „klinika” gdzie można badać najważniejsze fakty „natury ludzkiej” i życia społecznego;

• badanie miasta:

szkoła chicagowska dążyła do osiągnięcia wiedzy o świecie jak najbardziej związanej z empirią, ale jednocześnie odpowiadała w pełni ogólnym standardom pracy naukowej (wielu socjologów chicagowskich miało za sobą doświadczenia praktyczne, wiedzieli więc że nie wystarczają ogólne syntezy myślicieli europejskich, zwłaszcza w nieadekwatnych do nich warunkach amerykańskich; ale wiedzieli też że nie wystarcza jedynie zbieranie informacji)	wcześniejsi badacze miasta dążyli przede wszystkim do ujawnienia zła i wskazania na potrzebę działań reformatorskich; pokazali typową dla wielkiego miasta dezorganizację ale nie próbowali zrozumieć jego organizacji dokonującej się reorganizacji; nie dążyli do poznania całości życia miejskiego;
lustracja socjologiczna różni się od społecznej bo stara się odkryć „jak społeczeństwo ludzkie funkcjonuje”, nie zaś tylko ujawniać zjawiska patologiczne wskazywać środki ich usunięcia, poznanie praw społecznych nie tylko osiągnięcie doraźnych celów praktycznych	lustracja społeczna: ujawniać zjawiska patologiczne wskazywać środki ich usunięcia; doraźne cele praktyczne
„socjolog wybiera do zbadania konkretne zbiorowości, lecz interesuje go porównanie wielu zbiorowości oraz raczej wyodrębnienie wzorów i procesów społecznych do dalszego zbadania, niż poznanie jakiejś jednej zbiorowości jako takiej”	praktyka interesuje jedynie konkretna sytuacja badawcza, problem

• From Wikipedia:

Szkoła chicagowska - nurt w socjologii empirycznej związany z Uniwersytetem w Chicago, utworzonym w 1892 roku z pierwszym wydziałem socjologii na świecie, rozwijający się od lat 20-tych XX wieku.

Publikacją, która rozpoczęła niezależność tego nurtu w socjologii była praca Roberta E. Parka „The City”, a także w początkowym okresie przyczyniła się do rozwoju tej szkoły praca Floriana Znanieckiego i Williama Thomasa Chłop polski w Europie i Ameryce.

Przedstawiciele tej szkoły koncentrowali się na badaniach empirycznych, w szczególności na badaniach terenowych, rezygnując z budowania systemów teoretycznych. Badania te dotyczyły w szczególności miasta jako obszaru działania społecznego i jego problemów społecznych oraz przyczyniły się do rozwoju socjologii miasta a przede wszystkim socjologii dewiacji. Chicago potraktowane zostało przez badaczy jako naturalne laboratorium, w którym obserwowali oni różne przejawy miejskiego życia społecznego. Duży wpływ na podejście badawcze w tej szkole miał ewolucjonizm, a także metody badawcze opracowane w ekologii, w szczególności w ekologii roślin.

Początki dynamicznego rozwoju socjologii miasta w szkole chicagowskiej związane są z nazwiskami twórcy ekologii społecznej Roberta E. Parka, twórcy modelu koncentryczngo miasta Ernesta Burgessa oraz Roberta McKenzie, który szeroko opisał procesy ekologiczne zachodzące na obszarze miast.

Przedstawiciele tej szkoły nie tylko tworzyli modele miast, ale przede wszystkim angażowali się w diagnozowanie i rozwiązywanie zachodzących na obszarze miast problemów społecznych, przede wszystkim związanych z różnymi przejawami patologii społecznej. M.in. w obrębie tej szkoły zaczęto tworzyć tzw. mapy przestępczości i mapy problemów społecznych dla różnych instytucji zwalczających problemy patologii społecznej: policji, ośrodków pomocy społecznej.

Działalność szkoły miała znaczny wpływ na rozwój socjologii empirycznej i rozwój metod jakościowych w socjologii. Poza pracami związanymi z problemami miasta i przestępczości przedstawiciele szkoły rozwijali takie dyscypliny jak: socjologia rodziny czy socjologia organizacji. W roku 1923 powstała organizacja pod nazwą The Local Community Research Committee, która skupiała się na badaniu rozwoju urbanistycznego, przestępczości nieletnich, bezdomności, ubóstwa czy zbiorowości imigrantów.

Znaczna część przedstawicieli szkoły chicagowskiej była nie tylko badaczami, ale także praktykami społecznymi, angażującymi się w rozwiązywanie problemów społecznych Chicago. Cliford Shaw, który wraz z Henry McKay'em rozwinął badania zjawisk kryminalnych dając podstawy pod współczesną kryminologię był kuratorem społecznym, natomiast Jane Addams uzyskała za swoją działalność pokojową Nagrodę Nobla. Socjologię w tej szkole traktowano jako naukę przydatną do rozwiązywania problemów społecznych, a nie tylko do ich opisu.

Socjologia miasta to jedna z podstawowych dyscyplin socjologii zajmująca sie społecznymi aspektami rozwoju miast, zagadnieniami przestrzeni społecznej, procesami urbanizacji, problematyką społeczności lokalnych.

Pierwsze analizy socjologiczne miasta pojawiły się już na początku historii socjologii, a nawet w starożytnej myśli społecznej, biorąc pod uwagę platońskie pisma na temat polis, które rozumiane może być jako miasto-państwo. Dzięki pismom Herberta Spencera zainspirowanego ewolucjonizmem oraz pracom późniejszych ewolucjonistów do socjologii wprowadzona została częściowo terminologia zastrzeżona wpierw dla biologów, dzięki czemu używa się w socjologii takich pojęć jak arterie, tkanka miejska, serce miasta itd.

W znacznej mierze ta subdyscyplina socjologii rozwinęła się dzięki szkole chicagowskiej, która traktowała miasto jako naturalne laboratorium, prowadząc w nim szereg terenowych badań socjologicznych, w szczególności dotyczących problemów dewiacji i procesów ekologicznych miasta. W drugim przypadku socjolodzy ci inspirowali się przede wszystkim osiągnięciami botaników.

W późniejszym okresie wiele innych dyscyplin i nauk wpływało na rozwój socjologii miasta. Przede wszystkim były to wpływy geografów, urbanistów, architektów, a także antropologów, psychologów i interdyscyplinarnych badań z zakresu semiotyki.

Obecnie konkurencyjną dyscypliną wobec socjologii miasta są ze względu na zacieranie się granic między ośrodkami miejskimi i innego typu jednostkami osiedleńczymi socjologia osadnictwa i socjologia przestrzeni.

[Edytuj]

Ważniejsze pojęcia z zakresu socjologii miasta

archetyp przestrzenny /CBD /centrum /district /dzielnica miasta /forma przestrzenna /inwazja /koncentracja /miejsce /osiedle przedmieście /przestrzeń mityczna /przestrzeń pusta /przestrzeń sakralna /przestrzeń społeczna

ruralizacja

slumsy

sukcesja

urbanizacja

węzeł

wielki zespół mieszkaniowy

cdn. :]

44. (II część) Proces urbanizacji i jego konsekwencje. Zagadnienie struktur społeczno-przestrzennych, modele. Problem dezorganizacji społecznej w mieście. Patologia społeczna.

Proces urbanizacji i jego konsekwencje

(przemiany miasta okresu urbanizacji i industrializacji - źródło P. Rybicki „Społeczeństwo miejskie” - nie wszystkie z tych konsekwencji odnosi się do szk. chicagowskiej, one dotyczą ogólnie miast):

• Miasto powstaje jako aglomeracja ludzi przeważnie wiejskiego pochodzenia, rośnie i chłonie ludzi z zewnątrz, staje się coraz bardziej heterogeniczną zbiorowością. Równocześnie staje się zbiorowością bardziej homogeniczną ze względu na podobny rodzaj zatrudnienia (w produkcji przemysłowej) i sposób życia jego mieszkańców.

• Następuje dychotomizacja miasta i wsi.

• Czynności zasadnicze miasta SA skierowane na zewnątrz, jest ono grupą egzogeniczną, tzn. wytwory jej pracy są skierowane na zewnętrzne rynki, egzystencja miasta zależy od zapotrzebowania na jego produkty.

• Wzrost liczebności mieszkańców miast, wzrost zagęszczenia zaludnienia.

• Zmiany w składzie społecznym ludności, wzrost liczby ludności napływowej, szczególnie ze wsi.

• Poza wzrostem liczby ludności zatrudnionej w przemyśle, następuje też wzrost liczby ludności zatrudnionej w usługach, co jest związane z rozwojem świadczeń dla samej ludności miejskiej: wielkie domy towarowe, sieci komunikacyjne, rozrywka po pracy, parki, place zabaw.

• Koncentracja funkcji gospodarczych i pozagospodarczych w miastach: zarządzanie gospodarka regionów, państw; organy administracji publicznej, instytucje służby zdrowia i opieki socjalnej, ośrodki oświatowe, kulturalne, naukowe. Miasto staje się siedliskiem działalności organizującej i regulującej życie zbiorowe w społecznościach regionalnych, narodowych, państwowych.

• Nowy system stratyfikacji

• Jest to miasto otwarte, jest bazą awansu ekonomicznego i socjalnego dla ludzi z zewnątrz, wiąże się to ze zmiana pozycji, statusu społecznego (ruchliwość społeczna). Oddziałuje ono na inne zbiorowości lokalne, etniczne, terytorialne.

• Anonimowość życia społecznego, masa społeczna

• Stosunki między ludźmi układają się na płaszczyźnie potrzeb rzeczowych i osobowych, następuje rozszczepienie stosunków o char. rzeczowym i osobowym

• Miasto to mieści w sobie wielość ugrupowań społecznych, nie stanowi jednak żadnego całościowego układu grup społecznych. Rodziny, grupy towarzyskie, gr. Zawodowe, stowarzyszenie działają obok siebie bez istotnych związków.

• Życie społeczne jest podzielone na różne płaszczyzny, wszystkie formy uczestnictwa w grupach mają charakter wycinkowy, nie są ze sobą związane (atomizacja życia społecznego). Stosunki społeczne kształtują się na pozaprzestrzennej podstawie (nie związanej z przestrzenią miejską). To sprawia że miasto oddala się od idealnego typu społeczności lokalnej

• Rozprzestrzenianie się miejskich, szczególnie wielkomiejskich wzorów życia poza obrębem miasta, przenikanie ich do małomiejskiego typu zbiorowości lokalnych. Następuje uniformizacja życia społecznego. Podległość instytucjom i uczestnictwo w masie społecznej ujednostajniają życie różnych warstw ludności miejskiej. Przemysł, komunikacja, środki masowego przekazu przyczyniają się do tego, że wzory ubioru, urządzeń domowych, organizacji pracy, spędzania czasu wolnego wytworzone z mieście, przenikają do małomiejskiego typu zbiorowości. Miasto jest siedliskiem miejskich sposobów życia, ale staja się one wzorami dla innych zbiorowości, staja się udziałem całego społeczeństwa.

• Związki jednostki i społeczności ulegają osłabieniu, ulegają zmianom, które kryją w sobie niebezpieczeństwo izolacji społecznej. W wielkomiejskich zbiorowościach zachowują się małe grupy, np. rodzina miejska, zrzeszenie, co świadczy o tym, że ta więź całkiem nie zanikła. Ludzie też uczestniczą w ogólnospołecznych zrzeszeniach kulturowych, ekonomicznych, politycznych.

• Miasta rosną szybko jako zagęszczone zbiorowości ludzkie, ale nie towarzyszy temu integracja społeczna, często aglomeracja miejska, niepowiązana wewnętrznymi więziami, znajduje się w stanie społecznego „rozprószenia” (hehe).

• Wirth (szkoła chicagowska) uważa, że ludność miejska jest heterogeniczna, w wielkim mieście zatracają się tradycyjne postawy życia społecznego, słabną lub nikną więzi sąsiedzkie, rodzinne, wytwarzają się nowe formy życia osobniczego i grupowego. Zauważył również, że postawy, zachowania i stosunki, które kształtują się w mieście, nie pozostają w granicach miasta ale mają szeroki zasięg, rozprzestrzeniają się. Urbanizacja jako sposób życia - Urbanism as a way of life. Urbanizacja jako zmiana w postawach, sposobach życia i związkach oraz jako zjawisko społeczne oderwane od danych o przestrzennym rozmieszczeniu i skupieniu ludności.

• W USA i niektórych społeczeństwach zachodnioeuropejskich zaczynają występować zjawiska przeciwne: ludność uchodzi z zatłoczonych centrów wielkomiejskich na peryferie wielkich miast, do mniejszych miejscowości w pobliskich strefach podmiejskich, do osiedli i zbiorowości różnego typu w bardziej rozległych okręgach metropolitarnych. Ruchy w obu kierunkach krzyżują się (do miasta i z miasta).

Po opracowaniu tego tekstu dopiero zrozumiałam o co chodzi (mogłam napisać krócej), bo opisałam tu 2 koncepcje urbanizacji:

• Demograficzno-socjologiczna (wcześniejsza faza procesu, wtedy jak miasta się rozrastały itd., dot. XIX w. i obszarów w których urb. się później zaczęła)

• Socjologiczna (urbanizacja jako sposób życia, Wirth, rozprzestrzenianie się miejskiego stylu życia - to dotyczy szkoły chicagowskiej i jest dla nas ważniejsze! I jest to późniejsza faza, dot. obszarów, które wcześniej się zurbanizowały (np. USA), na tych obszarach ustaje już ruch w kierunku miasta i zaczyna się odwrotny proces)

Demograficzno-socjologiczna i socjologiczna to terminy Rybickiego, nie uczcie się ich

Struktury społeczno-przestrzenne, model.

Obszar, który zajmuje miasto, nie jest tylko wycinkiem ziemi; jest terenem zabudowy, na którym powstaje sieć ulic i placów, budynki publiczne i domy mieszkalne, ogrody i skwery, całość miejskich urządzeń komunikacyjnych i usługowych. Max Weber uważał że składnikiem zasadniczym obszaru miejskiego są też urządzenia obronne. Wszystko to stanowi urządzenie przestrzeni dla zadań, które spełnia miasto, i dla potrzeb jego mieszkańców. Możemy to urządzenie przestrzeni nazwać układem społeczno-przestrzennym miasta.

W latach 20. rozgłos zyskały koncepcje ekologiczne szkoły chicagowskiej reprezentowanej przez Parka, Burgessa, McKenzie. Szkoła ta utworzyła model rozwoju przestrzennego w tak zwanych strefach koncentrycznych. W tym modelu ośrodkiem miasta jest jego główne centrum handlowe, wokół centrum powstają strefy, które różnią się pełnionymi funkcjami i składem społecznym zamieszkującej je ludności. Teorie przedstawicieli szkoły chicagowskiej pobudziły dociekania nad kształtowaniem się struktur przestrzennych miast i nad czynnikami kształtującymi te struktury. Rybicki pisze, że ekologia miasta nie doszła dotychczas do zadowalającej teorii rozwoju przestrzennego miasta, ale uważa, że najważniejszym wnioskiem, jaki można wysnuć z tych dociekań, jest stwierdzenie, że poza czynnikami ekonomicznymi, ekonomiczno-społecznymi, czynnikiem współzawodnictwa, są tez inne czynniki społeczne i kulturowe, które wpływają na ukształtowanie i podział miejskiej przestrzeni.

Model rozwoju przestrzennego w strefach koncentrycznych (Park i Burgess)

• miasta ukształtują się na wzór pięciu koncentrycznych kół

• koła najbliżej centrum charakteryzują się „pogorszeniem” warunków społecznych i fizycznych - im dalej od centrum tym lepiej prosperujące obszary

• model ten był jedną z pierwszych teorii tłumaczących przestrzenne zorganizowanie miast

• model był używany do wytłumaczenia istnienia społecznych problemów, takich jak przestępczość czy bezrobocie, w konkretnych rejonach Chicago; mapy tworzone na podstawie tego modelu umożliwiały tez dokonywanie porównań między różnymi obszarami

Problem dezorganizacji społecznej w mieście, patologia społeczna

• brak kontroli nad jednostkami ze strony tradycyjnych instytucji zapoczątkował zmianę społeczną określaną jako dezorganizacja społeczna

• dezorganizacja społeczna:

• spadek wpływu istniejących w społeczeństwie reguł zachowania na jednostki

• konsekwencja niezdolności społeczeństwa do realizowania wspólnych wartości i rozwiązywania problemów członków społeczeństwa było to przyczyną załamania się efektywnej kontroli społecznej

• genezy przestępczości nie należy szukać na poziomie jednostek - przestępczość jest reakcją normalnych jednostek na nienormalne, nieprawidłowe warunki społeczne jednostki nie zachowują się społecznie (nie wiem jak to ładnie powiedzieć) - w sposób dowolny wyrażają swoje potrzeby i dyspozycje także w formie zachowań przestępczych

• Shaw i McKay (związani ze szkoła chicagowską) chcieli:

• udowodnić, że przestępczość jest normalną społeczną reakcją na społeczne, strukturalne i kulturowe cechy społeczeństwa (community) [społeczne cechy społeczeństwa - coś tu jest nie tak, ale z grubsza wiadomo o co chodzi ;-) community w znaczeniu użytym przez Parka jak mniemam]

• zbadać jak zachowania dewiacyjne powstają w klasach niższych

• do swoich badań Shaw i McKay wykorzystali teorię dezorganizacji społecznej; wyszli z 4 założeń:

1. przestępczość jest głównie rezultatem upadku instytucjonalnej kontroli społecznej, naturalną reakcją na zdezorganizowane warunki środowiskowe

2. upadek instytucjonalnej kontroli społecznej (institutionals community-based controls) jest rezultatem szybko postępującej industrializacji, urbanizacji i imigracji

3. efektywność instytucji społecznych i zalety (urok) biznesowych i rezydencjalnych obszarów (patrz - koncentryczne kółka) jest związany z ekologicznymi zasadami, na które wpływają konkurencja i dominacja (to jest bezpośrednie odwołanie do Parka, ale chyba możemy sobie darować ten punkt)

4. obszary społecznie zdezorganizowane (socially disorganizzed areas) wytwarzają przestępcze wartości i tradycje, które zastępują wartości i tradycje konwencjonalne i które same się napędzają

• rezultaty badań Shawa i McKaya:

1. wskaźniki przestępczości nieletnich były związane z uporządkowanym przestrzennym wzorcem (chodzi o te koła): najwyższe wskaźniki zanotowano w centrum, wartość wskaźników spadała wraz ze wzrostem odległości od centrum

2. z różnych indeksów społecznych problemów wynikał ten sam przestrzenny wzorzec (czyli najwyższe bezrobocie, największa bieda itd. obserwowano w tych samych miejscach)

3. przestrzenny wzorzec wskaźników przestępczości był stabilny - mimo że skład etniczny ludności zamieszkującej centrum zmieniał się wskaźniki pozostawały takie same (w centrum zawsze było biednie i niebezpiecznie, a im dalej od centrum tym lepiej)

4. „kariera” przestępcza kształtowała się poprzez sieć interpersonalnych relacji (rodzina, gangi, sąsiedztwo); ta sama okolica (w sensie przestrzennym) miała takie same wskaźniki przestępczości bez względu na to jaka grupa etniczna ją zamieszkiwała Shaw i McKay podsumowali to w następujący sposób: „wszystkie grupy narodowościowe wykazują taki sam poziom wskaźników przestępczości na tych samych miejskich obszarach więc narodowość nie jest zasadniczo skorelowana z przestępczością nieletnich”; przestępczość nie jest rezultatem cech indywidualnych

Nie znalazłam polskiej literatury na ten temat, o modelu stref koncentrycznych, dezorganizacji społecznej i patologii społ. znalazłam informacje tylko na stronach:

http://www.csiss.org/classics/content/26

http://www.csiss.org/classics/content/66

Model rozwoju przestrzennego w strefach koncentrycznych (Park i Burgess):

During the 1920s, Robert E. Park (1864-1944) and Ernest W. Burgess (1886-1966) developed a distinctive program of urban research in the sociology department at the University of Chicago. In numerous research projects focused on the city of Chicago, Park and Burgess elaborated a theory of urban ecology which proposed that cities were environments like those found in nature, governed by many of the same forces of Darwinian evolution that affected natural ecosystems. The most important of these forces was competition. Park and Burgess suggested that the struggle for scarce urban resources, especially land, led to competition between groups and ultimately to the division of the urban space into distinctive ecological niches or "natural areas" in which people shared similar social characteristics because they were subject to the same ecological pressures. Competition for land and resources ultimately led to the spatial differentiation of urban space into zones, with more desirable areas commanding higher rents. As they became more prosperous, people and businesses moved outward from the city center in a process Park and Burgess called succession, a term borrowed from plant ecology. Their model, known as concentric zone theory and first published in The City (1925), predicted that cities would take the form of five concentric rings with areas of social and physical deterioration concentrated near the city center and more prosperous areas located near the city's edge. Concentric zone theory was one of the earliest models developed to explain the spatial organization of urban areas. As sociologists, Park and Burgess, along with their students, used concentric zone theory extensively to explain the existence of social problems such as unemployment and crime in certain districts of Chicago. Their research program also involved the extensive use of mapping to reveal the spatial distribution of social problems and to permit comparison between areas.

Przetłumaczyłam parę słów:

Transitional - przejściowy, pośredni

Deteriorate - pogarszać się, tracić na wartości

Tenement - dom/kamienica czynszowa

Residential - mieszkalny, mieszkający w miejscu pracy

Commuter - dojeżdżający do pracy




Problem dezorganizacji społecznej w mieście, patologia społeczna (Shaw i McKay)

Delinquency - przestępczość

The lack of control by traditional institutions over individuals initiated social change known as Social Disorganization. The social disorganization theory comes from the Chicago school of sociology in the early 1920s and can be defined as the decline of influence of existing social rules of behavior upon individuals within a group. In essence, social disorganization is the consequence of a community's inability to realize common values and to solve the problems of its residents, resulting in the breakdown of effective social control within that community. This theory claimed that delinquency was not caused at the individual level, but was considered to be the normal response of normal individuals to abnormal social conditions. Consequently, there was an indirect loss in the ability to act communally and individuals exhibited unrestricted freedom to express their dispositions and desires, often resulting in delinquent behavior (Short, 1972). The link between social disorganization and delinquency was associated with the work of two sociologists, Clifford R. Shaw and Henry D. McKay. Affiliated with the University of Chicago and the Illinois Institute for Social Research, Shaw and McKay were primarily interested in crime and delinquency. They wanted to demonstrate how crime was a normal response to social, structural, and cultural characteristics of a community and to explain how deviant behavior was produced among lower class, urban males. Using official delinquency data, Shaw and McKay made rate, zone, spot, and pin maps. Their finished work presented detailed discussions of delinquency rates in Chicago over three time periods: 1900-1906, 1917-1923, and 1927-1933. Together, they produced a collection of books and reports that illustrated the distribution of delinquency rates in Chicago and that discussed the processes associated with delinquent values and traditions. Shaw and McKay's work was influenced by Robert E. Park and Ernest W. Burgess, in which the Concentric Zone Model was applied in an analysis of urban growth. Five concentric zones were identified characterizing growth in Chicago, and in at least 20 other American cites in the 1920s. Specifically, Shaw and McKay used this analysis to describe the distribution of juvenile delinquency in detail and to explain why it was already dispersed in urban areas (Shoemaker, 1996. Shaw and McKay believed strongly that triumphing over social disorganization was manifested in the ability of immigrant groups to relocate to more desirable residential areas (Short, 1972). Indeed, Shaw and McKay's work played a part in merging fact with theory in this area of delinquency research. Their explanations represent the earliest modern sociological and social psychological explanations of delinquency and crime. In fact, the concepts, hypothesis, and research produced from these theories have influenced the analysis of delinquency and crime for most of the 19th century.

Shaw and McKay believed that the social disorganization concept could be applied to the passage of nationality groups through a spatial grid of the city. Discovering a strong association between crime rates and census tracts, Shaw and McKay explored the delinquency problem in inner-city areas in Chicago within the setting of traditional institutional efforts to control the behavior of the younger generation and the generations to come (Short, 1972). Their dependent variables were delinquency rates from the city of Chicago, which were measured by arrests, court appearances, and court adjudications of institutional commitment. Their independent variables were economic conditions by square-mile areas, ethnic heterogeneity, and population turnover. These variables were based on where delinquents lived and consisted of 10 to 16 year-old males who were petitioned to juvenile court (Shoemaker, 1996). There were four specific assumptions of social disorganization as an explanation of delinquency. First, delinquency is mainly the consequence of a collapse of institutional, community-based controls. The people who live in these situations are not personally disoriented; instead, they are viewed as responding naturally to disorganized environmental conditions. Second, the disorganization of community-based institutions is often a result of rapid industrialization, urbanization, and immigration processes that occur primarily in urban areas. Third, the effectiveness of social institutions and the desirability of residential and business locations correspond closely to natural, ecological principles that are influenced by the concepts of competition and dominance. This assumption associates the term "ecological approach" with the social disorganization explanation of delinquency. The fourth assumption is that socially disorganized areas lead to the development of criminal values and traditions that replace conventional ones and that are self-perpetuating (Shoemaker, 1996). Four distinct conclusions resulted from Shaw and McKay's research. First, the rates of juvenile delinquency were consistent with an ordered spatial pattern. The highest rates were found in the inner-city areas and declined with distance from the center of the city. Second, there was an identical spatial pattern revealed by various other indexes of social problems. Third, the spatial pattern of delinquency rates showed significant long-term stability even though the nationality structure of the population in the inner-city areas changed greatly throughout the decades. Lastly, within inner-city areas the course of becoming delinquent occurred through a network of interpersonal relationships involving family, gangs, and the neighborhood. Seeing that the same neighborhoods had practically the same delinquency rates in spite of which ethnic group moved in, Shaw and McKay established: "that all nationality groups evidence the same rate of juvenile delinquency in the same urban areas and that nationality is not vitally related to juvenile delinquency" (Shaw, 1969). They determined that delinquency was tied to the neighborhoods and was not the result of the personal characteristics of the people who lived in them, but the result of a strong neighborhood effect.

Na koniec ładny cytat z Parka:D:

The city is a state of mind, a body of customs and traditions, and of organized attitudes and sentiments that inhere in this tradition. The city is not, in other words, merely a physical mechanism and an artificial construction. It is involved in the vital processes of the people who compose it, it is a product of nature and particularly of human nature.

Inwazja jeden z podstawowych procesów ekologicznych polegający na zajmowanie danego terytorium przez gatunki zajmowane do tej pory przez przedstawicieli innych gatunków. Najczęściej zachodzi wówczas, gdy w danym ekosystemie pojawia się nowy gatunek, np. nie posiadający wrogów naturalnych (gatunek inwazyjny). Wówczas może przyczynić się on do wyparcia gatunków rodzimych zajmujących podobną niszę ekologiczną. W takiej sytuacja inwazja przeradza się w sukcesję.

W socjologii miasta inwazja oznacza wkraczanie na obszar miasta obcych względem zamieszkujących mniejszości etnicznych, np. obcokrajowców, powodując masowe wyprowadzanie się zasiedziałych mieszkańców na inne tereny miejskie. Początkowo proces ten może być niezauważalny, lecz wraz ze wzrostem odsetka ludności obcych kulturowo, do tej pory mieszkający mieszkańcy są bardziej skłonni do przesiedlenia się. W ten sposób tworzą się getta.

Sukcesja ekologiczna to sekwencja naturalnych zmian składu gatunkowego i struktury biocenoz. Sukcesja pierwotna występuje wtedy, gdy organizmy żywe kolonizują obszar dotychczas jałowy. Pierwsze przybywają organizmy pionierskie. Sukcesja wtórna przebiega na obszarze mocno zmienionym, ale nie jałowym, już skolonizowanym. Wyróżnia się sukcesję autogeniczną, której przebieg zależy wyłącznie od organizmów biorących w niej udział, oraz sukcesję allogeniczną, wymuszoną przez zmiany w środowisku (np. zmiany poziomu wód lub klimatu). hihihih

---