ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA
ATMOSFERYCZNEGO W POLSCE
POWSTAJ
CE W WYNIKU SPALANIA
ODPADÓW
Janusz Świątczak
Państwowy Zakład Higieny
Warszawa - 11 maja 2006 r.
GA
ÓWNE TEZY WYST
PIENIA
Spalanie odpadów, zwłaszcza w nieodpowiednich instalacjach oraz
w warunkach niekontrolowanych powoduje znaczący wzrost
wielkości emisji do powietrza szeregu niebezpiecznych zarówno
dla zdrowia jak i dla środowiska substancji:
chlorowodoru, fluorowodoru, tlenków azotu i siarki, tlenku węgla,
trwałych związków organicznych (TZO), lotnych węglowodorów,
pyłów z zaadsorbowanymi związkami metali ciężkich i
wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi oraz
odorów.
Szereg wymienionych grup substancji zostaje włączonych do
łańcucha troficznego powodując wzrost ryzyka wystąpienia
odległych, niepożądanych skutków zdrowotnych.
Spalanie odpadów a jakość powietrza 2
w Polsce
CO WIEMY O GOSPODARCE DPADAMI W POLSCE
" Systemy: prawny oraz informacyjny są od kilku lat
dostosowywane do wymogów UE
" Porównywalność danych statystycznych w ujęciu historycznym
jest ryzykowna lub wręcz niemożliwa
" Od 2000 r. maleje ilość zebranych odpadów komunalnych
" Osiągnięty w 2004 r. poziom recyklingu odpadów
opakowaniowych wyniósł: 57% dla opakowań z papieru i tektury
oraz 22% dla opakowań z tworzyw sztucznych
" 97.5% zebranych w 2004 r. odpadów komunalnych poddano
unieszkodliwieniu, w tym 94.2% zdeponowano na
składowiskach, 2.4% poddano kompostowaniu a 0.9% spalono
Spalanie odpadów a jakość powietrza 3
w Polsce
CO WIEMY O SPALANIU DPADÓW W POLSCE
" Istnieją wojewódzkie wykazy instalacji, w których w sposób
kontrolowany spala się odpady.
" Istnieją bilanse emisji podstawowych zanieczyszczeń do
atmosfery z zewidencjonowanych instalacji do spalania
odpadów.
" Istnieją rejestry decyzji dotyczących wielkości dopuszczalnych
emisji zanieczyszczeń z zewidencjonowanych instalacji.
" Istnieją studia oddziaływania na środowisko większości
zewidencjonowanych instalacji.
" Istnieje społeczne przyzwolenie na spalanie odpadów poza
instalacjami do tego przeznaczonymi - brak przepisów
wykonawczych, które by przeciwdziałały skutecznie temu
zjawisku.
Spalanie odpadów a jakość powietrza 4
w Polsce
CZEGO NIE WIEMY O SPALANIU ODPADÓW W POLSCE
Między innymi, nie znamy:
Wielkości masy poszczególnych rodzajów odpadów, zwłaszcza
niebezpiecznych, które ulegają spaleniu w warunkach
niekontrolowanych.
Udziału odpadów w powstawaniu tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń.
Faktycznych wskaz
ników emisji dla poszczególnych substancji
powstających w wyniku spalania w niekontrolowanych
warunkach.
Faktycznych wielkości imisji niebezpiecznych mikrozanieczyszczeń
pochodzących ze spalania odpadów w warunkach
niekontrolowanych.
Spalanie odpadów a jakość powietrza 5
w Polsce
RODZAJE ODPADÓW SPALANYCH W RAMACH NISKIEJ
EMISJI (PALENISKA DOMOWE, SPALANIE NA
OTWARTEJ PRZESTRZENI)
" Odpady drewniane, w tym drewno impregnowane i lakierowane
" Materace, meble tapicerskie oraz poprodukcyjne ścinki
materiałów z włókien chemicznych, sztucznej i naturalnej skóry
" Pojemniki i butelki z tworzyw sztucznych po napojach, farbach i
lakierach, rozpuszczalnikach oraz środkach ochrony roślin i
olejach silnikowych
" Zużyte opony i inne odpady z gumy
" Różne przedmioty z tworzyw sztucznych, w tym z PCW
" Opakowania z tworzyw sztucznych, impregnowanej tektury i
papieru po środkach spożywczych
Spalanie odpadów a jakość powietrza 6
w Polsce
PRZYCZYNY SPALANIA ODPADÓW
W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH
" Niedostateczna świadomość ekologiczna właścicieli domów
jednorodzinnych i gospodarstw rolnych
" Niedostateczna infrastruktura techniczna służąca gromadzeniu i
utylizacji odpadów na obszarach rozproszonej zabudowy
mieszkaniowej
" Stały wzrost cen paliw, zwłaszcza bardziej ekologicznych, energii
elektrycznej oraz usług w zakresie wywozu i utylizacji odpadów
" Brak skutecznych aktów prawnych obligujących właścicieli
budynków prywatnych do prowadzenia racjonalnej gospodarki
odpadami
Spalanie odpadów a jakość powietrza 7
w Polsce
" Spalanie w paleniskach i małych kotłowniach domowych
odbywa się w niskiej temperaturze (200 - 500 oC), co sprzyja
powstawaniu takich zanieczyszczeń jak pyły, tlenek węgla,
kwaśne aerozole oraz trwałe zanieczyszczenia organiczne,
zwłaszcza dioksyny i furany (PCDD/F) oraz
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA).
" W 2003 r. procesy spalania w sektorze komunalnym i
mieszkaniowym były odpowiedzialne za 39.1% krajowej
emisji PCDD/F, 84.6% krajowej emisji WWA (w tym za
77.8% emisji benzo(a)pirenu) oraz za 38.5% krajowej emisji
pyłów.
Spalanie odpadów a jakość powietrza 8
w Polsce
ST
ŻENIE PYA
U W REJONIE SPALANIA ODPADÓW
Spalanie odpadów a jakość powietrza 9
w Polsce
Klasyfikacja stref w Polsce dla pyłu PM10 na podstawie rocznej oceny
jakości powietrza za rok 2004 (klasa wynikowa, ochrona zdrowia)
Spalanie odpadów a jakość powietrza 10
w Polsce
Średnie roczne stężenie pyłu PM10 w 2005 roku
Wartości maksymalne na terenie badanych gmin w ug/m3
Dane z sieci PIS z 107 stanowisk pomiarowych
10 - 20
21 - 40
> 40
Spalanie odpadów a jakość powietrza 11
w Polsce
Przebieg roczny stężenia 24h pyłu PM10 w wybranych miastach
Spalanie odpadów a jakość powietrza 12
w Polsce
Spalanie odpadów a jakość powietrza 13
w Polsce
Wstępna ocena zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2.5
w 2005 r. na podstawie wyników pomiarów wykonanych w sieci PIS
" Pomiary stężenia stężenia 24h pyłu PM10 wykonywano na 107
stanowiskach
" Liczba wyników ogółem 28 637; liczba wyników przekraczających
wartość 50 ug/m3 5181 ( 18.1%); znaczy to, że na monitorowanych
obszarach, średnio w ciągu roku przez 66 dni stężenie przekraczało
wartość dopuszczalną; zmierzona wartość maksymalna 431 ug/m3
wystąpiła w Oświęcimiu 10.02.2005r.
" Średnie roczne stężenie wahało się od 10.1 ug/m3 w Tarnowie do
80.4 ug/m3 w Katowicach. Na 31 stanowiskach stężenie przekraczało
wartość 40 ug/m3
" Średnie stężenie z sieci pomiarowej wyniosło 35.8 ug/m3 i było wyższe
niż w 2004 r. (33.3 ug/m3)
" Jedynie serie pomiarowe stężenia pyłu PM2.5 wykonane w A
odzi
nadawały się do analizy porównawczej. Średnie stężenie roczne w
2005r. wyniosło 23.8 ug/m3 i było wyższe niż w 2004r. (22.5 ug/m3)
Spalanie odpadów a jakość powietrza 14
w Polsce
Benzo(a)piren
Oceny za 2005 r. dokonano na podstawie 1 032
wyników pomiarów stężenia 24 godzinnego lub w
próbach zbiorczych wykonanych na 35 stanowiskach
zlokalizowanych na terenie 3 województw (kujawsko-
pomorskiego, pomorskiego i śląskiego).
Zanotowano wartości średniego rocznego stężenia od
0.002 źg/m3 w Gdyni do 0.017 źg/m3 w Wodzisławiu
Śląskim.
Wartość odniesienia 0.001 źg/m3 została przekroczona
na wszystkich stanowiskach.
Spalanie odpadów a jakość powietrza 15
w Polsce
INNE TRWAA
E ZANIECZYSZCZENIA ORGANICZNE
Analiza dostępnych danych pod kątem oceny narażenia na
dioksyny, PCB i heksachlorobenzen w Polsce, wskazuje na
poważny niedostatek danych o narażeniu na dioksyny i w dużym
stopniu również dla PCB, co ogranicza możliwość oceny ryzyka
zdrowotnego.
Nieliczne dane o zawartości dioksyn i PCB w mleku kobiet wskazują
na wysoki poziom narażenia na te związki chemiczne niemowląt
karmionych piersią. Dane te mogą być również wskazaniem, że
narażenie ludzi w środowisku może być przedmiotem
uzasadnionego niepokoju o potencjalne zagrożenie dla zdrowia.
Spalanie odpadów a jakość powietrza 16
w Polsce
INNE TRWAA
E ZANIECZYSZCZENIA ORGANICZNE
W świetle powyższych braków powstaje potrzeba ustanowienia w
Polsce programu monitoringu narażenia na dioksyny i PCB
mającego na celu określenie skali zagrożenia zdrowia oraz
oceny trendu czasowego zachowań dioksyn i PCB w
środowisku.
Polska powinna włączyć się do realizacji programu ograniczenia
ekspozycji na dioksyny i PCB i skutków narażenia nakreślonego
w strategii Unii Europejskiej na okres 2001-2010 (Community
Strategy for dioxins, furans and polychlorinated biphenyl s,
COM(2001)579 final).
Polska powinna podpisać Konwencję Sztokholmską dotyczącą
ograniczania emisji TZO
Spalanie odpadów a jakość powietrza 17
w Polsce
WNIOSKI
Skutecznego ograniczenia emisji produktów spalania odpadów
w Polsce należy upatrywać przede wszystkim w:
" Dalszej modyfikacji i egzekucji prawa w dziedzinie gospodarki
odpadami
" Rozwoju monitoringu jakości powietrza, zwłaszcza w kierunku
budowy sieci pomiarów stężenia zanieczyszczeń emitowanych
z sektora komunalno - mieszkaniowego
" Konsekwentnej budowie i realizacji lokalnych programów
ochrony powietrza obejmujących swym zasięgiem obszary
intensywnej niskiej emisji
Spalanie odpadów a jakość powietrza 18
w Polsce