Spis treści
Wstęp
Wyjaśnienie podstawowych pojęć
1.Pojęcie kultury
2.Funkcje socjalizacyjne kultury
3.Pojęcie i hierarchia wartości
...Opis wybranych technik resocjalizacyjnych
1.Nauczanie resocjalizujące
2.Ergoterapia
3.Organizowanie czasu wolnego
...Cele i efekty oddziaływań resocjalizacyjnych
1.Cele oddziaływań resocjalizacyjnych
2.Efekty oddziaływań resocjalizacyjnych
Wstęp.
Czym jest „Kulturotechnika”?. Na to pytanie być może ułatwi znalezienie odpowiedzi ta skromna praca, która może być małym wstępem w tak obszerną i ciekawą tematykę.
Treści zawarte w tej pracy powinny dać ogólny pogląd na korzystny wpływ kultury szeroko pojętej na procesy resocjalizacyjne.
Wyjaśnienie podstawowych pojęć
1.Pojęcie kultury.
Każdy z nas na pewno zetkną się w swoim życiu wiele razy z określeniami których częścią składową było słowo „Kultura”.Takimi wyrażeniami jak:
-kultura fizyczna,
-kultura ateńska,
-ministerstwo kultury,
-kultura bakterii,
-człowiek o wielkiej kulturze,itp.
Niektóre z tych określeń występują głównie w mowie potocznej,inne są rezultatem naukowych uściśleń w takich
dziedzinach wiedzy jak:filozofia,socjologia,antropologia
,historia,itp.
Światowa kariera łacińskiego terminu cultura zaczęła się od czasów Cycerona . Pierwotnie termin cultura wiązał się z uprawą roli ( cultura agri -uprawa ziemi ) lub hodowlą i oznaczał przekształcanie poprzez ludzką pracę naturalnego stanu zjawisk przyrody w stan inny,bardziej pożądany i użyteczny dla człowieka. Począwszy od Cycerona termin kultura zaczęto wiązać z wszelką czynnością ludzką mającą na celu pielęgnowanie, kształcenie, doskonalenie.
Z czasem zwiększa się zakres użycia terminu kultura.Występuje on w terminologii początkowo filozofii, następnie nauk społecznych i życia społeczno-politycznego.Rezultatem stała się notoryczna wieloznaczność tego słowa.
W związku z tym można powiedzieć że „Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura” ( J.G.Herder )
Istnieje bardzo dużo definicji kultury, przy czym mają one ze sobą niewiele wspólnego.
Możemy wyróżnić sześć podstawowych typów definicji:
-opisowo-wyliczający
-definicje historyczne
-definicje normatywne
-definicje psychologiczne
-strukturalistyczny
-definicje genetyczne
Przykładem może być definicja historyczna sformułowana przez Stefana Czarnowskiego: „Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń.Nie znaczy to bynajmniej , iżby odkryć , wynalazków, innowacji nie mogły dokonywać i nie dokonywały jednostki.Inteligencja twórcza jest cechą gatunkową , biologiczną…
Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego , wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie”.
Aby mieć lepszy obraz różnorodności definiowania kultury można podać inną definicję.
Definicja psychologiczna sformułowana przez Stanisława Ossowskiego: „Kultura jest ….pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich”.
2.Funkcje socjalizacyjne kultury
Aby móc przejść do omawiania funkcji socjalizacyjnych kultury wyjaśnić należy pojęcie „socjalizacja”
Socjalizacja jest to proces zachodzący w jednostce stymulowany przez odpowiednie środki.
1.Akulturacja-jest to proces zmian kulturowych jakie dokonują się w wyniku długotrwałych, ciągłych i bezpośrednich kontaktów pomiędzy dwiema grupami czy społeczeństwami o odmiennych kulturach.
2.Kulturyzacja- jest to proces zmian socjalizacyjnych jednostki poprzez wrastanie w kulturę danego społeczeństwa.( S. Baley )
3.Pojęcie i hierarchia wartości.
Termin „wartość” występuje w wielu dyscyplinach naukowych, a każda z tych dyscyplin posługuje się w swoisty sposób interesującym nas terminem.
Dla lepszego zrozumienia pojęcia wartości można podać dwie definicje tego terminu:
1.Zdaniem W.Thomasa i F.Znanieckiego - to wszystko , co jest potencjalnym przedmiotem ludzkich dążeń i działań.
2.Zdaniem Jana Szczepańskiego - dowolny przedmiot materialny lub idealny , ideę lub instytucję , przedmiot rzeczywisty lub wyimaginowany, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku , przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.
Jeżeli chodzi o hierarchię wartości to trudno jest podać jedną spójną całość gdyż jak twierdził Milion Koreach wartości zinternalizowane przez jednostkę nie stanowią jakiejś spójnej zhierarchizowanej całości , a - przeciwnie - krzyżują się ze sobą , współistnieją w osobowości mimo swej sprzeczności ; jedne są dominujące , inne przytłumione i w różnych sytuacjach któreś z nich wpływają na zachowanie jednostki. Z nich wypływają normy i wzory zachowań.
Ze względu na kryterium przedmiotowe wartości można podzielić na:
-poznawcze
-moralne
-emocjonalne
-prestiżowe
-przyjemnościowe
-materialne
-społeczne.
Opis wybranych technik resocjalizacyjnych.
1.Nauczanie resocjalizujące.
Nauczanie jako czynnik resocjalizacji jest coraz bardziej doceniane i uwzględniane przez zakłady poprawcze i zakłady karne dla młodocianych . W zakładach tych z reguły organizowane jest nauczanie ogólnokształcące , lecz często też stosuje się łączenie nauki z pracą zawodową w warsztatach szkolnych .
Aby jeszcze bardziej zwiększyć skuteczność nauki jako czynnika resocjalizacji należy dać wychowankom możliwość wyboru kierunku nauki z jednej strony , a z drugiej służyć radą i pomocą aby dokonany wybór był zgodny z zainteresowaniami i talentami danego wychowanka .
Resocjalizująca funkcja nauki szkolnej zależy także od dostosowania systemu wychowawczego szkoły do swoistego stanu postaw i osobowości , cechujących młodzież mniej lub bardziej wykolejoną społecznie. Projektując tego rodzaju system trzeba pamiętać . iż młodzież wykolejona z reguły ma za sobą szereg niepowodzeń szkolnych.(Jasiński ).Z tego względu nauczanie naszych wychowanków musi różnić się od tego jakie spotykali do tej pory w szkołach A szczególnie duże różnice powinny wystąpić w początkowym jego okresie . W tym okresie zajęcia powinny przypominać zabawę , rekreację. Program zajęć szkolnych powinien być tak opracowany aby nauczyciel miał więcej czasu na pokazy eksponatów, wycieczki,filmy.i stopniowo wciągać wychowanków w dyskusje i zainteresować ich treścią swoich wypowiedzi.
Istotnym elementem jest też pozytywne wzmacnianie za każde bardziej długofalowe osiągnięcie , oraz mniej sztywne stosowanie ocen i nie chodzi tu tylko o stopnie ale aby nie sprawdzać prac domowych , nie odpytywać , nie robić sprawdzianów , lecz zainspirować aktywność intelektualną uczniów , a następnie stworzyć warunki do wykazania się osiągnięciami i uzyskania oceny.
W procesie resocjalizacji przez nauczanie możemy więc oddzielić dwa etapy :
1.etap rozbudzania zainteresowań i wstępnej adaptacji szkolnej.
2.etap podtrzymywania zainteresowań , aktywizowania uczniów i wyrabiania dyscypliny szkolnej.
2.Ergoterapia ( wych. poprz. pracę )
W wielu zakładach resocjalizujących przygotowanie zawodowe poprzez praktyczne doświadczenia związane z pracą zawodową , staje się głównym elementem oddziaływań wychowawczych . Tak np., „…dla zapewnienia tego rodzaju szkolenia większej liczbie młodzieży, niektóre zakłady przyjmują do swych warsztatów eksternistów, którzy wprawdzie mieszkają w rodzinie, lecz odczuwają potrzebę pedagogicznego klimatu zakładu reedukującego. Inni nieletni mieszkają w zakładzie, lecz pracują na zewnątrz. Trzeci wariant : zakłady otwierają podległy im ośrodek lub filię w centrum miasta lub dzielnicy przemysłowej, co pozwala wychowankom pracować w fabryce. Czwarty wariant : niektóre zakłady przyjmują wyłącznie tych nieletnich, którzy mogą pracować na zewnątrz” (Veillard-Cybulsky )
Wychowanie resocjalizujące, które odwołuje się do pracy zawodowej i korzysta z wpływu zakładu pracy, jest szeroko stosowana w Polsce.
Młodzież zakładów poprawczych zatrudniona jest w wielu różnych zawodach np. :ślusarstwie, stolarstwie, krawiectwie, budownictwie, górnictwie, rolnictwie, itp..
Omawiając środowisko pracy zawodowej jako służące wychowaniu resocjalizującemu, zwrócić należy szczególną uwagę na pracę w fabryce, gdyż największe walory resocjalizacyjne ma praca produkcyjna powiązana z poznawaniem nowoczesnej technologii i organizacji fabryki, a przy tym kształcąca i stwarzająca okazje do różnorakich , choćby skromnych innowacji
Z powyższych ustaleń wynika, iż dla procesu resocjalizacji ważne jest nie tylko to, czy wychowanek po uzyskaniu odpowiedniego wieku i wykształcenia zaczyna pracować, ale i to, jaką pracę wykonuje i w jaki sposób to czyni.
Sprawą niezwykle istotną jest wpojenie odpowiednich wiadomości i umiejętności oraz ukształtowanie postaw do pracy.( Czapów , Mreła ).
Praca zawodowa nie jest jedyną formą pracy stosowanej jako środek resocjalizacji nieletnich i młodocianych. W resocjalizacji stosuje się także pracę społecznie użyteczną, oraz pracę porządkowo-gospodarczą. Pracę społecznie użyteczną możemy podzielić na dwie kategorie. Pierwsza to wykonywanie czegoś co jest potrzebne bezpośrednio samym wychowankom.np. zbudowanie basenu kąpielowego. Druga może polegać na wykonaniu czegoś, co jest potrzebne osobom spoza grupy skupiającej wychowanków, np.wykoszenie trawy na pobliskim stadionie piłkarskim.
W wychowaniu resocjalizującym powinny być wykorzystywane obie odmiany pracy społecznie użytecznej, przyczyniają się bowiem do wzrostu spoistości grupy, do identyfikacji jej poszczególnych członków z grupą, a tym samym wpływają na wzrost poziomu uspołecznienia.
Do form pracy porządkowo-gospodarczej zaliczamy np. pomoc w kuchni, sprzątanie pomieszczeń, porządkowanie terenów zielonych, itp. Ta forma pracy również może okazać się korzystna ze względów wychowawczych, pod warunkiem że nie jest jedyną formą pracy, a tylko jednym ze składników ergoterapii.
3.Organizowanie czasu wolnego.
Aby zapewnić wychowankom możliwość właściwego wykorzystania czasu wolnego należy zwrócić uwagę na właściwy poziom kultury rekreacji . To znaczy że każdy z podopiecznych powinien nauczyć się kulturalnie obchodzić z prasą , książką, radiem, komputerem i z telewizorem.
Jeżeli rekreacja ma być jednocześnie skutecznym środkiem resocjalizacji należy zapewnić wychowankom możliwość twórczego rozwoju swoich talentów i zainteresowań ( społecznie pozytywnych ) poprzez takie zorganizowanie ośrodka aby każdy mógł znaleźć miejsce i niezbędne akcesoria .
Możemy wyodrębnić dwie podstawowe kategorie organizowania czasu wolnego:
1. Sport, turystyka i rekreacja wypoczynkowo-rozrywkowa.
2. Zajęcia kulturalno-oświatowe.
Zdaniem wielu autorów sport jest doskonałym środkiem resocjalizacji młodzieży . Jak wynika z wielu danych, u młodzieży przebywającej w zakładach poprawczych i karnych stwierdza się zainteresowanie sportem, rozbudzone jeszcze przed jej pobytem w zakładzie. Nawiązanie do tych zainteresowań pozwala włączyć wychowanków w nurt konstruktywnego życia społecznego, i właśnie rekreacja poprzez sport może być czasem punktem wyjścia procesu resocjalizacji.
Po pierwsze-zajęcia sportowe mają znaczne walory terapeutyczne, ponieważ rozładowują napięcie charakterystyczne dla stanów neurotycznych, redukując lęk w sposób społecznie konstruktywny.
Po drugie-wzmacniają mechanizmy kontroli wewnętrznej, przyczyniając się do rozwoju zdolności antycypacji konsekwencji własnych czynów. Nadzieja na osiągnięcie sukcesu w sporcie, podtrzymywana dopingiem ze strony towarzyszy, staje się ważkim czynnikiem zwiększonej samokontroli, uwzględniającej także bardziej odległe gratyfikacje.
Po trzecie-sukcesy indywidualne, stają się sukcesami zespołu i całej zbiorowości, np. zakładu poprawczego, przyczyniając się do wzrostu poziomu uspołecznienia.( Bonikowski, Szaroń )
Szereg korzyści wychowawczych daje także odpowiednio zorganizowana turystyka, która może ułatwić zintegrowanie grupy, zbliżyć wychowanków do wychowawcy i zainteresować ich historią własnego narodu i pięknem ojczystego kraju. ( Jarzębowski )
Zajęcia kulturalno-oświatowe możemy podzielić na
trzy podstawowe grupy:
-kulturalno-oświatowe koła zainteresowań
-resocjalizacja poprzez twórczość zakresie sztuki
-technika środków masowego komunikowania
Cele i efekty oddziaływań resocjalizacyjnych
1. Cele oddziaływań resocjalizacyjnych
Podstawowym celem oddziaływań resocjalizacyjnych jest przywrócenie jednostki wykolejonej społecznie do pełnego i prawidłowego funkcjonowania w strukturach społecznych.
Do celów resocjalizacji możemy też zaliczyć uzupełnienie braków edukacyjnych wychowanków.
2. Efekty oddziaływań resocjalizacyjnych.
Efekty tych działań bywają różne w zależności od stopnia niedostosowania, fachowości wychowawców, okresu czasu tych oddziaływań na danego wychowanka, postawy samych wychowanków i wpływu otoczenia.
W skrajnych przypadkach oddziaływania resocjalizacyjne nie przynoszą zamierzonych efektów, a często cały cykl działań trzeba rozpoczynać od nowa.
