METODA TEATRU RESOCJALIZACYJNEGO
Metoda Teatru Resocjalizacyjnego opiera się na kilku przesłankach przyjętych w teoretycznych założeniach twórczej resocjalizacji:
w każdym człowieku bez względu na sposób jego społecznego funkcjonowania istnieją potencjały twórcze
potencjały twórcze człowieka można rozwijać i kształtować za pomocą specjalnych form i sposobów oddziaływań
przez potencjały twórcze należy rozumieć osobowe i społeczne predyspozycje, umożliwiające ponadprzeciętne rozwiązywanie określonych sytuacji problemowych
potencjały twórcze są kształtowane i organizowane przez strukturalne czynniki procesów twórczych
osoby nieprzystosowane społecznie, na ogół na skutek niesprzyjających ich rozwojowi uwarunkowań socjalizacyjnych, mają, z jednej strony, nierozwinięte struktury procesów twórczych, a z drugiej zaburzoną organizację tych procesów
metody twórczej resocjalizacji wspomagają proces wychowania resocjalizacyjnego osób nieprzystosowanych społecznie lub wręcz umożliwiają go
metody twórczej resocjalizacji aktywizują i rozwijają strukturalne czynniki procesów twórczych osób nieprzystosowanych społecznie, przez co odkrywają i uaktywniają ich potencjały twórcze
efektem rozwoju potencjałów twórczych osób nieprzystosowanych społecznie może być poszukiwanie przez nie nowej tożsamości
osoby nieprzystosowane społecznie, dzięki uzyskanym w trakcie oddziaływań nowym kompetencjom i umiejętnościom, oraz wykreowanej, nowej tożsamości, charakteryzującej się nowymi, wyuczonymi sposobami rozwiązywania sytuacji problemowych, mają realną szansę zaadaptować się i zakorzenić w bliższym i dalszym kręgu społecznym.
Metoda Teatru Resocjalizacyjnego musi się opierać na konkretnych przesłankach osobowych i organizacyjnych, aby mogła funkcjonować.
Przesłanki osobowe:
Dotyczą osób prowadzących zajęcia i wychowanków - uczestników. Podstawowym założeniem jest profesjonalizm merytoryczny (zakłada dobre fachowe przygotowanie kadry wychowawczej organizującej i prowadzącej zajęcia). Możliwe są tu 3 warianty przygotowania zawodowego:
mogą to być absolwenci studiów pedagogicznych (resocjalizacja i dyscypliny pokrewne) oraz absolwenci studiów psychologicznych, którzy są przygotowani merytorycznie do pracy z dziećmi, młodzieżą oraz osobami dorosłymi, którzy uzyskali umiejętności i kompetencje do organizowania zajęć teatralnych
mogą to być absolwenci studiów teatralnych o specjalnościach: aktorskiej, reżyserskiej, teatrologicznej. Powinni oni mieć wiedzę i umiejętności z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej lub psychologii zdobytą na odpowiednich studiach wyższych lub studiach podyplomowych.
mogą to być absolwenci innych kierunków studiów, którzy interesują się omawiana problematyką i którzy uzyskali podwójne wykształcenie dodatkowe: z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej i z zakresu umiejętności organizowania i prowadzenia działań teatralnych.
Zakłada się jednak dwa stałe parametry występujące nierozłącznie. Są to: wykształcenie i kompetencje z zakresu oddziaływań resocjalizacyjnych i umiejętności teatralne.
Podmiotem oddziaływań jest nieprzystosowany społecznie wychowanek. Praca z nim ma wpływać na rozwój jego potencjałów i wyposażenie go w nowe umiejętności społeczne.
odpowiedni dobór uczestników zajęć decyduje w dużym stopniu o ich powodzeniu.
Przesłanki organizacyjne:
Możemy je podzielić na 2 typy: dotyczące rozwiązań infrastrukturalnych i te, które dotyczą oddziaływań resocjalizacyjnych.
Muszą być spełnione warunki lokalowe. Prowadzenie zajęć tą metodą wymaga odrębnej, specjalnie przygotowanej sali z oświetleniem, które można regulować; lokal musi mieć klimat tajemniczości i nie może się kojarzyć wychowankom z salami dydaktycznymi czy świetlicą. Pomieszczenie, w którym są prowadzone zajęcia powinno składać się z dwóch części: scenicznej oraz prywatnej (pozascenicznej). Część sceniczna musi mieć wystarczającą przestrzeń do swobodnego poruszania się kilkunastu osób (tu odbywają się próby). Część pozasceniczna służy do celów relaksacyjnych oraz komentowania sytuacji, wynikających z pełnienia ról scenicznych i ewentualnie pojawiających się konfliktów interpersonalnych, jednocześnie może służyć jako garderoba i rekwizytornia.
Formuła organizacyjna - jest podstawowym czynnikiem decydującym o skuteczności metody. Składa się za założeń dotyczących:
liczebności uczestników - 4 - 12 osób. Powinny to być osoby reprezentujące następujące typy nieprzystosowania społecznego: aspołeczni agresywni, aspołeczni pasywni, niedojrzali konformiści, podkulturowi konformiści, manipulatorzy, neurotycy aktywni, neurotycy lękliwi, zidentyfikowani z podkulturą i reaktywni w sytuacjach traumatyzujących. Może to być grupa o charakterze homogenicznym lub heterogenicznym (najlepiej równa liczba dziewcząt i chłopców).
Wieku uczestników - przedział 16 - 21 lat. Mogą to być dzieci młodsze, jednak ich wiek nie powinien być niższy niż 13 - 15 lat.
Kadry - w skład zespołu organizującego i prowadzącego Metodę Teatru Resocjalizacyjnego powinny wchodzić osoby o następujących kompetencjach profesjonalnych: psycholog diagnosta, dwóch pedagogów resocjalizacyjnych, aktorzy lub osoby przygotowane do odgrywania ról scenicznych (połowa liczby wychowanków, reżyser lub osoba potrafiąca wyreżyserować spektakl teatralny, plastyk - scenograf).
Zadania psychologa: dokonanie rozpoznania diagnostycznego wykluczającego ograniczenia o charakterze wyraźnych patologii rozwojowych, określanie parametrów nieprzystosowania społecznego. Psycholog powinien uczestniczyć w zajęciach i na bieżąco dokonywać pomiarów obserwowalnych sposobów rozwiązywania problemów uczestników oddziaływań, świadczących o występowaniu zmian w ich strukturalnych wymiarach procesów poznawczych i twórczych.
Pedagodzy resocjalizacyjni pełnią kilka ról: na nich spoczywa ciężar organizacji przedsięwzięcia (zapewnienie optymalnych warunków realizacyjnych), stworzenie zespołu kadry merytorycznej, zapewnienie warunków lokalowych i wyposażeniowych. Są łącznikami między wychowankami a resztą personelu placówki, dbają o dobry klimat społeczny, jaki towarzyszy przedsięwzięciu; przygotowują warunki zewnętrznej, środowiskowej adaptacji uczestników oddziaływań.
Czasu trwania - czas trwania jednej jednostki powinien się zawierać w przedziale 120 - 240 minut ( zarówno zajęcia sceniczne, jak i przerwy oraz czas na przedyskutowanie problemów). Całościowy, metodyczny cykl oddziaływań Metody Teatru Resocjalizacyjnego trwa od 6 do 12 m - cy. Jest to uzależnione od szeregu czynników, m.in. stopnia i poziomu nieprzystosowania społecznego uczestników, ich poziomu dojrzałości interpersonalnej, reprezentowanych typów dewiacji oraz innych czynników osobowych i pozaosobowych. Trzeba pamiętać, że zakończenie zajęć metodycznych nie oznacza końca pracy pedagogicznej. Zadaniem pedagogów resocjalizacyjnych jest przygotowanie środowiska na akceptujące przyjęcie wychowanków.
ETAPY DZIAŁALNOŚCI:
Przygotowanie infrastruktury lokalowej - wybór lokalu i przygotowanie go do warunków odpowiadających naszym potrzebom. Czas trwania etapu: trudno określić.
Organizowanie kadry - wybranie zespołu wychowawczego realizującego przedsięwzięcie. Czas trwania etapu: nie powinien przekroczyć 2 miesięcy.
Preselekcja uczestników - wybór wychowanków - uczestników oddziaływań. Sprawdzanie wątków biograficznych wychowanków pod kątem ich przydatności do opracowania scenariusza spektaklu. Czas trwania etapu: około 2 tygodnie.
Etap scenariuszowy - wypreparowanie fragmentów biograficznych uczestników i złożenie ich w całość scenariuszową. Czas trwania etapu: 2 - 4 tygodnie.
Etap wstępnych zajęć - cyklicznie organizowane spotkania zespołu pedagogicznego z uczestnikami zajęć (bliższe poznanie się); to swobodne rozmowy i dyskusje; przymiarki do ról scenariuszowych. Czas etapu: 2 - 4 tygodnie.
Etap prób - opracowanie ról scenicznych. Czas trwania etapu: 3 - 6 miesięcy. To najważniejszy z etapów. Kreowanie nowych umiejętności i kompetencji wychowanków oraz ich odmiennych tożsamości. Praca nad tekstem dramatycznym, próby zbudowania postaci.
Etap finałowy - to etap przedostatni. Zewnętrzna prezentacja opracowanego wspólnie spektaklu scenicznego. Prezentacja odbywa się poza terenem placówki, z udziałem osób związanych z wychowankami i ich środowiskiem zamieszkania/wychowawczym (w roli widzów). Etap podzielony na dwie części: pierwsza (występ uczestników przedsięwzięcia, ma charakter uroczysty i podniosły), druga (wszystko to, co związane jest z przeżywaniem emocjonalnym przez wychowanków ich nowych kompetencji tożsamościowych. Wymaga to wsparcia zespołu realizacyjnego i psychologa).
Etap projektowania przyszłości wychowanków - podejmowanie konkretnych działań administracyjnych i personalnych, których celem jest pomoc w procesie społecznej readaptacji uczestników przedsięwzięcia. Pomoc może mieć dwojaki charakter: pomoc w uzyskaniu zatrudnienia lub pomoc o charakterze lobbingu społecznego umożliwiającego np. kontynuowanie „kariery” w ośrodkach kultury.