Podmiot liryczny zwraca się w inwokacji do kraju lat dziecinnych - Litwy, wspomina autobigraficzne wydarzenie z okresu dzieciństwa - „cudowne uzdrowienie” przez Matkę Boską Ostrobramską. mickiewicz wyraża równocześnie prośbę o cud przeniesienia własnej duszy do kraju "„ałej ojczyzny"” kraju lat dziecinnych.

Mickiewicz napisał inwokacje aby przypomnieć wszystkim Polakom - wygnańcom piękno ojczystej ziemi. „Epilog” ukazał się w 1830 i opowiada o sytuacji na Wielkiej emigracji, o uczuciu smutku, przygnębienia i załamania, liczny sporach wśród wygnańców. Poeta nazywa emigrantów „nieproszonymi gośćmi”

Geneza utworu:

• nasalagia ( tęsknota za ojczyzną ), chęć powrotu do kraju lat dziecinnych w marzeniach

• sytuacja polityczne - rozczarowanie Mickiewicza sporami istniejącymi we wnętrzu emigracji; podzielenie emigrantów na przeciwstawne obozy

• pierwotnie miała to być sielanka w rodzają „Hermana i Doroty” Goethego lecz dzieło swoimi rozmiarami przypomina poemat i dotyczy problematyki narodowowyzwoleńczej.

Wątki główne

• walka narodowowyzwoleńcza

• spór o zamek między Soplicą i Hrabią

• wątek miłosny i perypetie Tadeusza i Zosi

Wątki poboczne

• spór rejenta z Asesorem o Kusego i Sokoła

• wątek Hrabiego i Telimeny

• wątek jankiela

• gra Wojskiego na rogu

Wydarzenia składające się na tło bliższe

• kampania napoleońska 1811-12, apostrofa do wiosny zawarta w kś XI odnosi się do autentycznych wydarzeń związanych z życiem poety

Tło dalsze przedstawione w koncercie Jankiela

• konstytucja 3 maja

• konfederacja targowicka

• rzeź Pragi

• formowanie się Legionów Poslkich

Tradycjonaliści

• Sędzia, Podkomorzy

Drobnoszlecheccy oryginałowie

• Gerwazy Rębajło, Wojski (Hraczecha), Rejent Bolesta, Asesor, Protazy Brzechalski

Szlachta zaściankowa dobrzyńska

• Maciej, Bartek Prusak, Maciej Chrziciel, Bartek Brzytewka

Postacie autentyczne

• generałowie: Dąbrowski, Kniaziewicz, Małachowski, Grabowski

Cechy epopei

• dzieło olbrzymich rozmiarów, pisane trzynastozgłoskocem

• występuje bohater zbiorowy - szlachta

• pojawia się bohater jednostkowy - Jacek Soplica

• wątki poboczne

• dzieje bohaterów literackich ukazane są w zwrotnych momentach dziejowych

• liczne opisy przyrody, realizm szczegółów.

Zwyczaj - powszechnie przyjęty sposób zachowania się zatwierdzony przez ogół społeczeństwa ( coś co możemy praktykować, ale nie musimy )

• polowanie

• grzybobranie

• zjazdy, sejmiki

• zajazd na Soplicowo

• spotkania w karczmie

• podawanie czarnej polewki

• korzystanie z serwisu

Obyczaj - eleganckie obejście, zachowanie się ( coś co stanowi element kultury danego narodu, czego należy uczyć się na co dzień

• powrót z przechadzi w ustalonym porządku

• zajmowanie miejsc przy stole

• kończenie pracy w gospodarstwie o zachodzie Słońca

• codzienne doglądanie gospodarstwa przez sędziego

• usługiwanie damom przy stole

• sposób powitania rodzinnego

• stale otwarta brama od dworu

Księga I Gospodarstwo

Powrót Tadeusza, Uczta w zamku: sędzia o grzeczności, podkomoży o modzie francuskiej, spór o psy. tworzenie się Legionów

Księga II Zamek

Polowanie na zające, opowiadanie o losach zamku, spotkanie Zosi w ogródku, Śniadanie: Rejent-kanie, Asesor-złote obroże, grzybobranie

księga III Umizgi

Zosia w sadzie, rozmowa Sędziego z Telimeną, rozmowa o malarstwie

Księga IV Dyplomatka i łowy

polowanie, gra wojskiego, opwieść o Domeyce i Doweyce

Księga V Kłotnia

Przedstawienie Zosi, spór o strzelby Sangaszówki i Saagalasówki, bójka w zamku

księga VI Zaścianek

zebranie przed najazdem na Soplicowo

Księga VII Rada

przygotowanie do zajazdu

Księga VIII Zajazd

zajazd

Księga IX Bitwa

przybywają major Płut i kpt Rykow, wiąża szlachtę, bitwa z Rosjanami, Tadeusz wyzwany na pojedynek

Księga X Emigracja Jacek

spowiedź Jacka, napoleon rozpoczyna wojnę

Księga XI Rok 1812

napoleon na Litwie, msza, złagodzenie sporów, Tadeusz oświadcza się Zosi, polowanie na zająca

księga XII Kochajmy się

Uczta zaręczynowa, rozmowy o Napoleonie, oddanie zamku Tadeuszowi, koncert Jankiela, polonez

---