Neurotyczność i radzenie sobie ze stresem 1
Nagłówek do druku: OSOBOWOŚĆ
Neurotyczność i radzenie sobie ze stresem w sytuacji zagrożenia
Neurotyczność i radzenie sobie ze stresem 2
Streszczenie
Badanie miało na celu analizę: związków między neurotycznością a wyborem strategii radzenia sobie z ze stresem i ich efektywnością, mediacyjnej roli radzenia sobie z w relacji między neurotycznością a dobrostanem oraz roli zagrożenia jako czynnika sytuacyjnego w relacji między neurotycznością, radzeniem sobie a dobrostanem. Sformułowano pięć hipotez. Pierwsza:
”Neurotyczność związana jest z niskim dobrostanem”. Druga: „Istnieje związek pomiędzy neurotycznością a wyborem strategii radzenia sobie z zagrożeniem: osoby o wysokich wskaźnikach neurotyczności będą preferowały strategie emocjonalne.” Trzecia: „Istnieje zależność między dobrostanem a strategią radzenia sobie ze stresem.” Czwarta: „Mediacja spełnia ważną rolę w relacji między osobowością a dobrostanem.” Piąta: „Zagrożenie modyfikuje relacje między neurotycznością każdego dobrostanem oraz radzeniem sobie każdego dobrostanem.”
Metoda
Osoby badane
Uczestnikami badania byli mieszkańcy Warszawy, którzy uprzednio wyrazili na nie zgodę. W sumie 391 osób każdego wieku od 20 - 72 lat. Kobiet - 43%. Mężczyzn 54%. Wybrano budynki różniące się poziomem zagrożenia, a respondenci rekrutowani byli spośród mieszkańców tych budynków. Zostały utworzone 2 grupy: grupa zagrożona np.: wybuchem gazu, awarią elektryczności czy zawaleniem się domu, oraz grupa kontrolna pod względem wieku.
Narzędzia
Zagrożenie każdego budynku oceniane było na podstawie czterostopniowych skal, w których 1 punkt oznaczał „drobny remont”, 4 „remont w pełnym zakresie”. Do diagnozy neurotyczności wykorzystano skalę kwestionariusza NEO-FFI - Costy i McCrae'a w polskiej adaptacji B. Zawadzkiego, P. Szczepaniaka, J. Strelaua. Kwestionariusz składa się z 60 pozycji, do których respondent musi ustosunkować się wybierając jedną z pięciu możliwych odpowiedzi od „zdecydowanie mnie nie dotyczy”(1) do „zdecydowanie mnie dotyczy”(5). Ocena stylów radzenia dokonywana była na podstawie kwestionariusza CISS N.S. Endlera i J.D.A Parkera polskiej adaptacji P. Szczepaniaka, J Strelaua oraz K. Wrześniewskiego. Kwestionariusz zawiera trzy skale. Pierwsza służy do pomiaru stylu zadaniowego. Druga emocjonalnego, trzecia unikowego. W skład ostatniej wchodzą jeszcze dwie podskalne: poszukiwanie wsparcia społecznego i unikania. Do pomiaru zadowolenia z życia
Neurotyczność i radzenie sobie ze stresem 3
służyła tak zwana Drabina Cantrila - jednostopniowa skala, na której badany zaznacza swoją odpowiedź na pytanie: „W jakim miejscu na tej drabinie znajduje się Pana/Pani obecne życie?” Oceniano od 0 - jako najgorsze do 10 - jako najlepsze. Nastrój mierzono skalą Afektywnego Bilansu Doświadczeń Bandury. Skala zawiera 5 pozycji dotyczących przeżyć pozytywnych i 5 odnoszących się do negatywnych. Respondent zaznaczał od „nigdy” do „bardzo często” odczuwany stan w ciągu ostatnich dwóch miesięcy. Dzięki temu można było dokonać pomiaru nie emocji, lecz nastroju.
Procedura
Do analizy danych wykorzystano technikę modelowania strukturalnego. Obliczano posługując się pakietem statystycznym AMOS 4.0 Utworzono model
dwugrupowy - dla badanych zamieszkujących zagrożone kamienice oraz dla mieszkańców niezagrożonych budynków. Model składał się z dwóch
endogenicznych zmiennych latentnych: bilansu emocjonalnego oraz zadowolenia z życia. Każda zmienna latentna została zdefiniowana przez dwie zmienne obserwowalne. Nastrój pozytywny i negatywny były wskaźnikami bilansu emocjonalnego. Zadowolenie z obecnego życia oraz spodziewane zadowolenie za trzy lata były wskaźnikami zadowolenia z życia. Zaś style radzenia sobie ze stresem - były endogenicznymi zmiennymi obserwowalnymi. Jedyną zmienną egzogeniczną i obserwowalną była neurotyczność.
Wyniki
Dwugrupowy model wyjściowy został porównany z tzw.: modelami zagnieżdżonymi. Opierając się na tym zbudowano model końcowy. Za zmienne międzygrupowe uznano: ładunki czynnikowe, błędy zmiennych nieobserwowalnych, kowariancje między tymi błędami oraz osiem ścieżek: neurotyczność - styl zadaniowy, neurotyczność - styl emocjonalny, neurotyczność - styl unikowy, neurotyczność - bilans emocjonalny, neurotyczność - zadowolenie z życia, styl zadaniowy - bilans emocjonalny, styl zadaniowy - zadowolenie z życia, styl emocjonalny - zadowolenie z życia. Pozostałe parametry były zmienne międzygrupowo. Z modelu końcowego wynika również, że zmienna latentna „bilans emocjonalny” wiąże się z niską intensywnością negatywnych emocji oraz wysoką intensywnością emocji pozytywnych. Czynnik „zadowolenie z życia” jest zdefiniowany przez wysokie wyniki obu obserwowalnych wskaźników zadowolenia. Wysoki poziom neurotyczności pociąga za sobą niskie zadowolenie z życia oraz bardziej negatywny bilans emocjonalny. Wysoka neurotyczność sprzyja występowaniu stylu emocjonalnego i unikowego. W przypadku mieszkańców zagrożonych
Neurotyczność i radzenie sobie ze stresem 4
budynków częste wykorzystywanie stylu unikowego związane jest z wysokim poziomem zadowolenia z życia. U lokatorów niezagrożonych domów relacja ta jest nieistotna. W grupie zagrożonej częste stosowanie stylu unikowego jest związane również z bardziej pozytywnym bilansem emocjonalnym. W grupie zamieszkującej niezagrożone lokale można zaobserwować zależność przeciwną: stosowanie stylu unikowego współwystępuje z bardziej negatywnym bilansem emocjonalnym.
Dyskusja
Uzyskane wyniki potwierdzają wszystkie postawione w pracy hipotezy. Ze szczególnym uwzględnieniem dwóch pierwszych. Badanie dowiodło, że neurotyczność jest silnym ujemnym predyktorem dobrostanu. Na uwagę zasługuje także zależność między neurotyzmem a wyborem stylu radzenia sobie.
Co przemawia na korzyść emocjonalnego i unikowego. W porównaniu z grupą kontrolną osoby z grupy zagrożonej znacznie częściej odczuwały nastrój negatywny, oraz były mniej zadowolone z życia. Zgodnie z oczekiwaniami również dobrostan zależy od tego, jaki styl stosuje jednostka. Istnieje pozytywny związek między dobrostanem a unikowym stylem radzenia sobie. Prawdopodobnie oprócz stylu unikowego ważną rolę może odgrywać strategia pozytywnego przewartościowania. W obu grupach styl zadaniowy był silnym predyktorem pozytywnego bilansu emocjonalnego, styl emocjonalny zaś - predyktorem ujemnego. Dane wskazują, iż radzenie sobie jest częściowym mediatorem relacji między neurotycznością a dobrostanem. Różne rodzaje radzenia sobie „przenoszą” tylko część wpływu neurotyczności na dobrostan, ale nie znoszą bezpośredniej zależności między tą cechą osobowości a dobrostanem. O znaczeniu neurotyczności świadczy też to, że zagrożenie nie modyfikowało relacji między neurotycznością a dobrostanem.
Własne refleksje.
Badanie było dość skomplikowane poprzez wykorzystanie do analizy techniki modelowania strukturalnego, którego parametry obliczono posługując się pakietem statystycznym AMOS 4.0. W badaniu jest pewna niezgodność, co do neurotyczności. Autorzy artykułu w jednym miejscu piszą, że osoby neurotyczne częściej od nieneurotycznych stosują strategie problemowe, w innym, że emocjonalne.
Bibliografia
Strelau J. (2001) Osobowość a zasoby radzenia sobie ze stresem. Warszawa. PWN.