Diagnoza stylów radzenia sobie ze stresem. CISS Endlera i Parkera

Stres w koncepcji Lazarusa i Folkman definiowany jest jako określona relacja pomiędzy osobą i otoczeniem, która oceniana jest przez tę jednostkę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby narażająca na szwank jej dobre samopoczucie. 1984

Relacyjna teoria radzenia sobie za stresem

Radzenie sobie ze stresem to stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki jednostki mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.

Styl raczenia sobie ze stresem jest traktowany jako trwała dyspozycja podmiotu do zmagania się z sytuacjami stresowymi.

Styl radzenia sobie to typowy dla danej jednostki sposób zachowania się w różnych sytuacjach stresowych .

Strategia radzenia sobie ze stresem to określone działania jakie jednostka podejmuje w konkretnej sytuacji stresowej.

Proces radzenia sobie ze stresem rozumiany jest jako ciąg zmieniających się w czasie strategii.

Stres jako stan braku równowagi między obiektywnie istniejącymi wymaganiami a możliwościami jednostki. Reykowski 1966, Tomaszewski 1963

Autorzy CISS

Norman, Endler, James Parker

Opierają się na interakcyjnym modelu teoretycznym. Działania zaradcze jakie człowiek podejmuje w konkretnej sytuacji stresowej są efektem interakcji, która zachodzi między cechami sytuacji a stylem radzenia sobie charakterystycznym dla danej jednostki.

Raczenie sobie ze stresem różni się od mechanizmów obronnych tym, że te radzenie sobie to działanie świadome.

Powstawanie:

Przygotowano listę 70 stwierdzeń dotyczących różnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Zbadano 559 studentów. W rezultacie otrzymano 19 czynników. Stosując test serce Cattella otrzymano 3 czynniki. Powstały trzy skale stylu radzenia sobie ze stresem po 16 pozycji :

1. Styl skoncentrowany na zadaniu

2. Styl skoncentrowany na emocjach

3. Styl skoncentrowany na unikaniu

Ostatnia skala rozbiła się na dwie Podskale – angażowanie się w czynności zastępcze (8 pozycji) i poszukiwanie kontaktów towarzyskich (5 pozycji).

Kolejne badania na 822 studentach i 483 dorosłych.

Opis:

Kwestionariusz składa się z 48 stwierdzeń dotyczących różnych zachowań ludzi w sytuacjach stresowych. Skala 1 – 5 określa częstotliwość z jaką dana aktywność jest podejmowana w sytuacjach trudnych. Z każdej ze skal można uzyskać od 16 do 80 pkt. Stosuje się do dla osób powyżej 18 r.ż.

• Skala stylu skoncentrowanym na zadaniu określa styl radzenia sobie ze stresem polegający na podejmowaniu zadań. Wysoki wynik w tej skali wskazuje na tendencje do podejmowania wysiłków zmierzających do rozwiązania problemu po przez poznawcze przekształcenia lub próby zmiany sytuacji .

• Skala stylu skoncentrowanego na emocjach – dotyczy tendencji do koncentracji na sobie i własnych przeżyciach emocjonalnych. Skłonność do myślenia życzeniowego i fantazjowania.

• Skala stylu skoncentrowanego na unikaniu – dotyczy tendencji do wystrzegania się myślenia, przeżywania i doświadczania tej sytuacji. Styl ten może przyjmować formę angażowania się w czynności zastępcze lub poszukiwania kontaktów towarzyskich.

Rzetelność i trafność oryginału:

Rzetelność określono po przez badanie zgodności wewnętrznej( badania na blisko 3tyś. ludzi) skal i stabilności bezwzględnej(badania na 238 studentach, 2 badania, odstęp 6 tyg.).

Trafność sprawdzano poprzez analizę struktury czynników otrzymanych w różnych badaniach (832 studentów i 483 osoby dorosłe, 5 niezależnych badań) oraz poprzez określenie trafności teoretycznej(157 studentów, korelacje miedzy CISS i WCQ)(były też inne badania na podobnej zasadzie).

Sprawdzono stopień w jakim odpowiedzi kwestionariusza s ą obarczone aprobatą społeczną. Studenci – 152- dorośli – 281- wypełniali CISS i Kwestionariusz aprobaty społecznej Marlowea Crownea. Wyniki wykazały, że CISS nie jest obciążony aprobatą społeczną.

POLSKA ADAPTACJA

Prace przebiegały na etapach:

• Przetłumaczenie(4 niezależne tłumaczenia, studenci wypełniają angielska i polska wersje)

• Sprawdzenie poprawności tłumaczenia

• Określenie charakterystyki psychometrycznej (36 studentów)

• Trafność polskiej wersji

  • Trafność czynnikowa (analiza czynnikowa, metoda głównych składowych)

  • Trafność pomiaru skal – kryterialna, teoretyczna(wykorzystano EPQ-R, NOE-FFI, FCZ-KT )

Badania przeprowadzano na studentach i mężczyznach po pierwszym zawale serca – dzięki temu uzyskano informację o międzygrupowej stabilności pomiaru.

Strelau postawił hipotezę, że cechy temperamentu związane z działaniem w tym takie jak ekstrawersja, poszukiwanie stymulacji oraz inne cechy temperamentu, charakteryzujące poziom energetyczny powinny sprzyjać kształtowaniu stylu radzenia sobie zorientowanego na rozwiązywaniu problemów i działaniu. Z kolei cechy tempera mentalne zorientowane na emocjach takie jak np.. temperament zahamowany, tendencja do wycofywania się, neurotyczność czy reaktywność emocjonalna to charakterystyki, na których bazie łatwiej kształtuje się styl skupiony na emocjach.