Radzenie sobie ze stresem
Psychologiczne aspekty sytuacji zagrożeń
Kacper Es,
(BN, II stopień, semestr I, grupa D)
Warszawa 2015
Podczas swojego życia każdy z nas miał do czynienia z uczuciem stresu. Jest ono nieodłącznym elementem naszej egzystencji. Szybkie tempo życia, pogoń za pieniędzmi, powoduje ze martwimy się o swoja przyszłość i nie mamy czasu dla najbliższych ani nawet dla siebie.
Pojęcie stresu jak najbardziej wpisuje się w zachowania ludzkie, bardzo częstego używamy tego pojęcia w języku potocznym, natomiast ciężko jest je jednoznacznie zdefiniować. Stres może być spowodowany zarówno cierpieniem jak i szczęściem, bólem lub sukcesem. Interesujący jest fakt, że dwie odmienne sytuacje mogą powodować identyczna reakcję organizmu.1
Według H. Selye’go, twórcy pojęcia stresu, jest on niespecyficzną reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania. Stres nie jest niczym złym, żadną straszną, niebezpieczną sytuacją, którą należałoby unikać. Jest procesem nieodłącznie związanym z życiem i działaniem człowieka. Bez względu na to, co robimy, zawsze stawiani jesteśmy wobec wymagań, by wykonywać określone działania lub przystosowywać się do zmiennych warunków. Dlatego to, że odczuwamy stres w pewnych sytuacjach, że doświadczamy różnego rodzaju napięć, jest zjawiskiem naturalnym, nieodłącznym elementem życia każdego człowieka. Ważne jest natomiast to, na ile potrafimy radzić sobie z odczuwalnymi napięciami, jaki jest ich wpływ na jakość naszego funkcjonowania.2
Słownik Języka Polskiej PWN definiuje stres jako stan wzmożonego napięcia nerwowego, będący reakcją na działanie negatywnych bodźców fizycznych lub psychicznych.3
Natomiast, Joanna Gutmann przedstawia stres „jako reakcje danej osoby na napięcia w jej życiu. Może to być napięcie krótkotrwałe, chwilowe lub akumulacja wielu mniejszych napięć”.4
Do najważniejszych czynników wywołujących stres zaliczyć możemy:
Problemy zdrowotne,
Problemy związane z pracą,
Otoczenie,
Izolacja i samotność,
Konflikty wewnętrzne,
Tłumione emocje,
Długotrwałe zmartwienia,
Zmiany sytuacji życiowej.5
Stres jest był i będzie obecny w naszym życiu. Wyeliminowanie całkowicie stresu jest niemożliwe, możemy jedynie zmniejszyć jego natężenie po przez zniwelowanie czynnika go wywołującego lub wdrożenie różnego rodzaju technik które pomogą walczyć ze stresem. Wielu ludzi w nieumiejętny sposób radzi sobie ze stresem czego przyczyna mogą różnego rodzaju zaburzenia zachowania, zamkniecie się w sobie, odizolowanie się od innych ludzi, agresja bądź też choroby. Radzenie sobie z stresem jest w dzisiejszych czasach bardzo pożądana cecha która przydaje się tak w życiu codziennym jak i pracy.
Proces radzenia sobie ze stresem według R. Lazarusa i S. Folkmana obejmuje „stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki, mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby”.6
Wyróżnili następujące sposoby radzenia sobie ze stresem:
konfrontacja − obrona własnego stanowiska, walka z trudnościami, by zaspokoić swoje potrzeby;
planowanie rozwiązania problemu - zaplanowane działanie wobec sytuacji stresowej;
dystansowanie się − podejmowanie wysiłków mających na celu odsunięcie od siebie problemu, unikanie myślenia o nim;
unikanie/ucieczka − fantazjowanie, przeczekiwanie, myślenie życzeniowe;
samoobwinianie się − samokrytyka, autoagresja;
samokontrola − powstrzymywanie negatywnych emocji;
poszukiwanie wsparcia − szukanie pomocy lub współczucia ze strony innych ludzi lub instytucji;
pozytywne przewartościowanie − szukanie i podkreślanie dobrych stron sytuacji stresowej, aby zmniejszyć poczucie straty lub porażki.7
Każdy z wymienionych wyżej sposobów uporania się ze stresem spełnia zarówno funkcję rozwiązywania problemów, jak i regulacji emocji. Każdy z nich może być ukierunkowany na "ja" bądź na otoczenie i każdy może odnosić się albo do przeszłości i teraźniejszości (szkoda - strata), albo do przyszłości (zagrożenie lub wyzwanie).8
Mamy wiele psychologicznych sposobów postępowania, przez ludzi dla opanowania stresu w różnych sytuacjach. Maja one różna skuteczność, co zależy nie tylko od samej sytuacji, w której są wytwarzane i stosowane, ale także od cech jednostki np. wiedzy, inteligencji, życiowego doświadczenia itp. oraz czasu jaki jest do dyspozycji. Naturalne jest że człowiek unika sytuacji trudnych, stresotwórczych. Stara się nie dopuścić do ich powstania, albo, jeśli już zaistniały, próbuje się z nich wycofać, uciec. Osoby nieśmiałe (często tak bywa) konsekwentnie odmawiają udziału w spotkaniach towarzyskich lub pod jakimkolwiek pretekstem usiłują z nich wyjść. Jeśli nie jest to możliwe np. ze względu na obawę przed ośmieszeniem lub skompromitowaniem się we własnych lub innych oczach, to mimo przeżywania silnego strachu i typowej dla tych emocji reakcji ucieczki – pozostają. Typowo ludzkim zachowaniem jest odkładanie, odsuwanie w czasie tego, co może stanowić źródło potencjalnego stresu: egzaminu, ważnego spotkania, rozmowy.9
Innymi technikami opanowania, kontroli stresu jest nabywanie doświadczenia i wprawy w wykonywaniu zadania, co pośrednio zmniejsza jego trudność, stopniowe „oswajanie się” z zadaniem, poszerzanie własnych kompetencji, poszukiwanie informacji o zdarzeniu lub sytuacji np. o przebiegu egzaminu, o osobie, z którą mamy się spotkać itp. Czasami ludzie próbują przewidywać zdarzenia i usiłują je przeżyć emocjonalnie znacznie wcześniej, niż mają one miejsce w rzeczywistości. Tak można się przygotować do ważnej rozmowy, publicznego występu. Podobnie rzecz ma się z przewidywaniem własnych reakcji na stres. W chwili, gdy pojawią się wraz ze stresem nie będą zaskoczeniem i to pozwoli na kontrolę nad sytuacją, nad tym, co się dzieje. Bywają sytuacje kiedy ludzie próbują odwracać uwagę od źródła stresu, próbować obracać w żart, lekceważyć, deprecjonować niebezpieczeństwo lub pomniejszać znaczenie straty, porażki.10
Z badań wynika, że sposoby radzenia sobie ze stresem zależą od płci, wieku oraz osobowości, w tym m.in. od cech intro-ekstrawersji, niepokoju, lokalizacji kontroli, a także od rodzaju stresora.11
Równie ważnym z punktu widzenia skutecznego radzenia sobie ze stresem jest wsparcie społeczne obejmuje wszystkie etapy życia człowieka, który znajduje się w specyficznych, trudnych, ale i codziennych sytuacjach wymagających wspierającej obecności innych osób. Człowiek jako osoba społeczna potrzebuje wsparcia innych ludzi szczególnie w sytuacjach w których sam nie jest w stanie poradzić sobie z trudnościami.
Wsparcie społeczne to pożądana, powszechnie oczekiwana forma pomocy ludziom w sytuacjach trudnych. Skuteczność wsparcia społecznego nie zależy od liczby osób, jaka je udziela, ale od jakości tego wsparcia. Wsparcie polega na korzystaniu z pomocy przełożonego, rodziny, przyjaciół. Wsparcie daje następujące pozytywne wyniki:
wpływa korzystnie na zdrowie: osoby otoczone wsparciem społecznym są zdrowsze, czują się lepiej, a w razie choroby szybciej powracają do zdrowia,
ogranicza bezpośrednio oddziaływanie stresorów na jednostkę – ludzie korzystający ze wsparcia mogą zawsze poprosić kogoś o pomoc w rozwiązywaniu problemu i przez to mniej doświadczają sytuacji stresowych,
ingeruje w relacje między stresorami a zdrowiem jednostki, działa jako bufor i może redukować wpływ stresorów na zdrowie.12
Wsparcie społeczne jest także dość istotnym czynnikiem podczas walki ze stresem pomoc najbliższych i otaczających nas ludzi może dać pozytywny bodziec do pokonania stresu. Człowiek akceptowany w swoim środowisku zyskuje pewność siebie a co za tym idzie zmniejsza się jego tendencja do stresowania się.
Podsumowując stres jest obecny w naszym życiu od narodzin aż do śmierci u niektórych jego natężenie jest zależne od indywidualnych uwarunkowań. Stres jest uczuciem bardzo niekomfortowym w różnego rodzaju sytuacjach może powodować dziwne zachowania wśród ludzi a dłuższe jego natężenie może prowadzić do poważnych chorób psychiczny oraz chorób takich jak: nowotwory, choroby wrzodowe, układu krążenia.
Dzisiejsze tempo życia, pogoń za pieniędzmi oraz wiele innych czynników sprzyja powstawaniu sytuacji stresowych. Ludzie od dawna próbują poradzić sobie z tym nękającym problemem, opracowano sporo technik w związku z tą popularna dolegliwością które maja na celu złagodzenie stresu a co za tym idzie polepszenie jakości życia.
Bibliografia:
Gutmann J., Jak sobie radzić ze stresem?, Kielce 2001, s. 14.
Lazarus R.S., Folkman S., Stress, appraisal and coping. Springer-Verlag, New York, 1984, s. 141.
Selye H., Stres okiełznany, Warszawa 1977, s. 26.
http://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/pliki/15.pdf.
http://sjp.pwn.pl/.
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=119.
http://www.punktzdrowia.pl/psychika_nastroje/stres/zrodla_stresu.php.
H. Selye, Stres okiełznany, Warszawa 1977, s. 26.↩
Tamże, s. 27.↩
http://sjp.pwn.pl/.↩
J. Gutmann, Jak sobie radzić ze stresem?, Kielce 2001, s. 14.↩
http://www.punktzdrowia.pl/psychika_nastroje/stres/zrodla_stresu.php.↩
Lazarus R.S., Folkman S., Stress, appraisal and coping. Springer-Verlag, New York, 1984, s. 141.↩
Tamże.↩
Tamże.↩
B. Aouil, Strategie i style radzenia sobie ze stresem w sytuacji kryzysowej, http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=119.↩
R. S. Lazarus, S. Folkman, op. cit., s. 142.↩
RADZENIE SOBIE ZE STRESEM W SYTUACJACH TRUDNYCH, http://dsc.kprm.gov.pl/sites/default/files/pliki/15.pdf.↩