Dekameron (Il Decamerone, z greki deka hemeron, dziesięć dni)
Każdy dzień miał swój temat zadany przez kolejno wybieranego "króla" lub "królową".
Głównym motywem opowiadań jest miłość - miłość małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Mimo upływu czasu, zmieniających się prądów i mód literackich wciąż pozostaje żywy. Pozwala na oderwanie się od koszmaru rzeczywistości, przezwyciężenie strachu.
Czas mierzony jest wg liczby 7 (oznaczającą porządek boski), Florentyńczycy dzielą go w następujący sposób: 4 dni na opowiadania, 3 dni na modlitwę. Układ 4:3 pokazuje zwrot ku doczesności, ale stałą pamięć o Bogu.
Okoliczności
pisze z powodu epidemii dżumy, Z ogromnym realizmem autor w Prologu opisuje skutki choroby która w zawrotnym tempie dziesiątkowała ludność .
Widzimy zatem obraz rozpadającej się ogromnej społeczności, która wyniszczona cierpieniem fizycznym upada także moralnie.
Opis ten można przyrównać do studium rodzenia się najgorszych instynktów ludzkich. Obraz ludzi pozamykanych w swoich domach w obawie przed zarażeniem. Inni obywatele uciekali w nieświadomość tego co się dzieje twierdzili oni iż „najlepszym lekarstwem na zarazę jest nie myśleć o niej, pić tęgo i żyć wesoło, śpiewać i żartować, wszystkie swoje pragnienia zaspokajać i śmiać się z tego, co wokół się dzieje”. Wśród zarażonej społeczności znajdują się i tacy którzy pozostawiają wszystko - rodziny, dobytek, pracę i uciekają jak najdalej od zarażonego miasta.
Wreszcie czytelnik poznaje główne narratorki - siedem młodych dziewcząt, które uciekają z miasta. Są one samotne, nie mają rodziny, bliskich, krewnych. Uciekają gdyż mają dosyć widoku śmierci oraz szerzącego się upadku moralnego. Kobiety spotykają trzech mężczyzn i proszą by ci towarzyszyli im w ich ucieczce. Wówczas klimat utworu zmienia się diametralnie. Nie ma już tutaj przytłaczających pesymizmem opowieści lecz zarysowuje się wizja sielskiego życia na wsi pełnego niekończących się uciech i zabawy.
W od tego momentu czytelnik obserwuje już tylko same radosne opowieści, w których przewija się kordon barwnego życia XIV-wiecznego.
Boccaccio opisuje tutaj także jedno z najbardziej uniwersalnych uczuć jakim jest miłość zarówno ta rozumiana jako uczucie oraz ta fizyczna, zmysłowa, pełna uniesień i prawdziwości. Miłość urasta tutaj do rangi najważniejszej wartości.
Dekameron” jest to ujęty ramą kompozycyjną zbiór stu nowel opowiadanych
w ciągu dziesięciu dni przez siedem kobiet - Pampineę, Fiammettę, Filomenę, Emilię, Laurettę, Neifile i Elizę oraz trzech mężczyzn - Panfila, Filostrata i Dionea, którzy schronili się przed zarazą, jaka panowała we Włoszech w 1348 roku, w willi w okolicach Florencji.
Młodzi spotykają się w kościele Santa Maria Novella i za namową Pampinei
postanawiają wspólnie opuścić dręczone zarazą miasto.
Na każdy dzień opowieści wybierają spośród siebie króla (królową), którego będą słuchać, on zaś ma dbać, by umilać czas współtowarzyszom.
Osoba ta wyznacza pod koniec dnia „panowania” swego następcę oraz decyduje o tym, kto będzie narratorem kolejnej historii.
Miłość jest w tych nowelach najwyższą wartością i największą siłą władającą człowiekiem, co autor pokazuje bez osłonek i fałszywej pruderii, ale też bez wulgarności, w sposób pozbawiony złego smaku.