Dekameron (struktura, tematyka, koncepcja miłości, nowela).

1. Giovanni Boccaccio.

- lata życia: 1313 – 21.12.1375,

- włoski poeta,

- przyjaciel, uczeń Petrarki, z którym wymieniał listy,

- renesansowy humanista,

- twórca wielu godnych uwagi prac, m. in. Dekameronu, O sławnych niewiastach a także poezji,

- ceniony szczególnie za barwny język,

- nowatorski, wybijający się na tle współczesnych mu pisarzy, którzy nadal trzymali się norm
średniowiecznego pisarstwa, a zwłaszcza wykreowanych wtedy modeli postaci i fabuł

1

,

- niepewne jest miejsce jego urodzenia, najczęściej mówi się, że był potomkiem florenckiego kupca
a urodził się w Paryżu (powiązania z rodowodem matki) i że był więc „nabytkiem importowanym”,
jednak miejsca jego urodzenia należy szukać w Toskanii lub miasteczku jego przodków Certaldo,

- ojciec widział go w praktycznych zawodach: jako prawnika, rejestratora dłużników, finansistę
- z jego woli, Boccaccio pozostawał w służbie wielkiego domu bankowego, stąd w wieku 15 lat
został wysłany do Neapolu; mimo braku zainteresowania tym, do czego został niejako
przymuszony, lata neapolitańskie nie poszły jednak na marne; idąc za obudzonymi w nim
upodobaniami humanisty, zaprzyjaźnia się z tamtejszymi miłośnikami starożytności, poczyna się
uczyć po grecku, wchodzi do koła wielbicieli starszego o lat dziesięć, ale już głośnego Petrarki,

- równocześnie poznaje z bliska odurzające zmysłowe życie andegaweńskiego dworu - ojciec
Boccaccia otrzymał od króla Roberta tytuł radcy i szambelana, syn wtedy znalazł utorowaną drogę
w świat arystokratyczny, tak różny od atmosfery mieszczańskiej i handlowej Florencji, który stał
się uprzywilejowanym kręgiem jego wyobraźni,

- zabawy dworskie nie mogły się obyć bez miłosnego wątku - wkrótce głośne stały się amory
Boccaccia, zwłaszcza jego miłość rozpoczęta od spotkania w kościele, gdzie w 1336 r. ujrzał Marię
d'Aquino (nieślubną córkę króla Roberta); zanim Boccaccio musiał ustąpić miejsca innemu
z kolejno wyróżnionych, przeżył z nią niezapomniane trzy lata uniesień i goryczy. Maria umiała
w nim pobudzić także ambicje pisarza i jako Fiammetta (Płomyk) zajęła w jego twórczości tron
naczelnej muzy,

- w tzw. międzyczasie nastąpił kryzys handlowy spowodowany niewypłacalnością króla
angielskiego, bankructwo dotknęło ojca Boccaccia, który był zmuszony wezwać syna do Florencji
w 1340 r.,

- Boccaccio, coraz szerzej znany i ceniony, nie znalazł jednak odpowiedniego pola działania,
więc w latach następnych rozpoczął wędrówkę po półwyspie, szukając oparcia; pogrzebawszy ojca
osiadł się we Florencji na stałe, gdzie podjął Petrarkę jadącego do Rzymu, w końcu mogąc poznać
podziwianego mistrza i zawrzeć przyjaźń, która w najtrudniejszych chwilach okaże się cenną
ostoją,

1

Tłumaczenie z

http://en.wikipedia.org/wiki/Giovanni_Boccaccio

, stan na dzień 07.05.12.

- we Florencji ofiarowane są mu zaszczyty i powierzane misje dyplomatyczne, jednak
przezwyciężające kryzys miasto nie jest w stanie uwolnić Boccaccia od trosk dnia powszedniego,
z biegiem lat coraz bardziej dokuczliwych i zmuszających nieraz do oglądania się za materialną
pomocą; Giovanni z uwielbieniem wczytuje się w Dantego i jego poemat w ostatnich latach życia
objaśnia publicznie z utworzonej specjalnie katedry,

- mimo doznawanych przykrości był pogodny, rozsmakowany w urokach życia, przywiązany do
ziemskiej urody istnienia, którą chciał nacieszyć się w spokoju; miłośnik dobrego dowcipu
i trafiającego w sedno powiedzenia, pełen kpiącej trochę pobłażliwości dla wielorakich błędów
ludzkich,

- ale i ten wyznawca zacisznego szczęścia, nie uchronił się od chwili załamania i zwątpienia
we własne dzieło; w 1362 r. (w wieku 49 lat), odwiedził go tajemniczy mnich, wzywając go do
opamiętania się i wyrzeczenia się płochej literatury, a jako ostrzeżenie opowiedział wizję, którą
przed zgonem miał niedawno zmarły przytoczony przez niego święty; to patetyczne wystąpienie nie
odegrałoby zapewne roli decydującej, gdyby nie przyszło w chwili przygnębienia starzejącego się
pisarza - tak silny niepokój moralny owładnął wówczas Boccacciem, że gotów był rzucić w ogień
swoje książki, w porę powstrzymuje go Petrarka, skłaniając, by pozostał w kręgu dotychczasowych
zainteresowań i prac,

- od tej pory jednak, lekko skruszony lekkoduch oddaje się już tylko erudycji, pisze po łacinie duże
i uczone księgi o charakterze encyklopedycznym, obiecując sobie, że w imię tej pokuty wybaczone
mu będą literackie grzechy młodości i wieku dojrzałego - ale nie dane mu było stać się humanistą
na miarę Petrarki czy Erazma z Rotterdamu; wśród żmudnych trudów szarej erudycji mijają mu
ostatnie lata życia,

- umarł w półtora roku po swym mistrzu i przyjacielu, w 1375 r., jako ostatni z trzech wielkich
twórców narodowej literatury włoskiej, kształtującej się właśnie na przełomie dwóch epok

2

.

Należy zwrócić uwagę na dwoistość natury – głównie literackiej – Boccaccia. Był on

zarówno kunsztownym, docenianym autorem (mistrz noweli, niepospolity architekt prozy), jak
i mniej dostojnym kpiarzem (wytrawny narrator przygód erotycznych). Rozpowszechnione
i uporczywe kierowanie uwagi na zmysłową barwę opowieści Boccaccia przesłaniało czytelnikom
inne, równie istotne rysy tego pisarza

3

.

Literatura włoska charakteryzuje się skromnymi osiągnięciami w dziedzinie powieści - pod

względem artystycznym - a także jej roli w dziejach rodzaju literackiego oraz poczytności poza
granicami kraju. W skali międzynarodowej wszystkich wieków pozostaje daleko w tyle nie tylko
poza powieścią francuską, angielską lub rosyjską, ale także skandynawską i amerykańską. Jednak
Włochy, w przeciwieństwie do ludów młodszych kulturą, znajdowały u swych źródeł antyk i były
przywiązane do jego tradycji artystycznych, co nie sprzyjało uprzywilejowaniu formy obcej poetyce
klasycznej. Rzeczą szczególną jednak jest, że może wykazać się długą linią nieprzeciętnych
nowelistów.

Chwilami włoskiej wenie narracyjnej nie dowierzano tak dalece, że i kunszt Boccaccia

chciano tłumaczyć cudzoziemskim rodowodem. Usiłowano wywieść go z Francji – jedni mówili o

2

Przedmowa Mieczysława Brahmera [w:] Dekameron, G. Boccaccio, PIW, Warszawa 1974, s. 7-11.

Niektóre fragmenty tekstu umieszczałam, nie dokonując ich parafrazy, ze względu na dosadność i trafność
stwierdzeń, które grzech było pominąć.

3

Ibid., s. 5.

jego inspiracjach stamtąd czerpanych, inni gotowi byli nawet powołać się na przymieszkę obcej
krwi w żyłach włoskiego pisarza

4

.

2. Dekameron – informacje ogólne.

- gr. deka - dziesieć, hemeron - dzień

- pisany w volgare, czyli w języku narodowym – włoskim.

W połowie wieku XIV zaczął powstawać Dekameron. Boccaccio ogłasza najpierw pierwsze

trzy "dni" (stąd przedmowa poprzedzająca dzień czwarty). W roku 1353, a może nieco wcześniej,
pojawia się zbiór cały, którego zawartość jednak narastała z pewnością od dawna. W spuściźnie
autora, podobnie jak w ramach umownych stulecia, zajmuje on stanowisko centralne. Jest szczytem
i syntezą działalności literackiej Boccaccia, nim pisarz i artysta zagrzebie się w erudycji. Skupia
zarazem w sobie i przekazuje następcom cały dotychczasowy dorobek nowelistyki.

Boccaccio należy do pisarzy, w których twórczości wielkie dzieło lat dojrzałych wzbija się

wysoko ponad wcześniejsze i późniejsze ich książki. Do tego dzieła długo gromadził różnorodny
materiał. Zbierał go nie tylko z kart rękopisów, ale przede wszystkim z zasłyszanych opowieści

5

.

Widoczne są w dziele pewne tendencje moralizujące. Nieraz pobrzmiewa retoryka, czasem

zabawna, czasem zmuszająca do posłuchu. Boccaccio zawodzi natomiast, gdy w zakończeniu swej
książki chce uderzyć w ton najwyższy (inspirując się przykładem Dantego i Petrarki). W związku z
tym, nieznacznie tylko przemawia do czytelnika dzień dziesiąty - na samym bowiem początku
Dekamronu, uzewnętrzniają się w nowelach godność i szlachectwo ducha, później jednak cechom
tym, wbrew intencji autora, bliżej do parodii objawiającej się w walce opowiadających o lepszą
opowieść względem poprzedników. Bywa, że opisywane postaci są zbyt papierowe, jakby
nierealne. Sam autor mówił jednak, by z podanych przezeń treści brak tylko to, co komu przypadnie
do gustu. Być może, kilka z nich przyjdzie odłożyć do lamusa, jak chociażby dziewiątą opowieść
dnia ósmego, gdzie widoczne jest farsowe nieprawdopodobieństwo sytuacji. Niekiedy też wybitny
artyzm jednej części nie znajduje swego odwzorowania w miernym poziomie części drugiej. Zdarza
się, że autor posługuje się nieprzemyślanymi konceptami słownymi czy snuje rozważania,
do których niekoniecznie przyłożył wagę. Ale mimo wszystko nie mozna odebrać Boccacciu
kunsztu narracji – umiejętności zespalania człowieka z otoczeniem, trafnością i oszczędnością
założeń psychologicznych, nieprzeciętną zdolnością syntetycznego spojrzenia, umiejącą wydobyć
rys najbardziej istotny i na tym poprzestający. Realizm przedstawienia łączy się niekiedy ze stylem
retorycznym, ale jakże plastycznym, dzięki uzwględnaniu szczegółów zawartych w misternych
zdaniach. Wszystko to ukazuje Boccaccia jako pisarza godnego miana znakomity.

Nie przykładał on wagi do oryginalności tematu, czerpał z literackich źródeł, choć trudno

jest wskazać wśród nich konkretne. Wśród nich będą głównie wątki obiegowe podobne do baśni lub
przysłów - które spotyka się w różnych krajach i w różnych epokach. Boccaccio jednak posiadał
ogromną umiejętność lokalizacji spraw, o których opowiadał.

4

Ibid., s. 6.

5

Ibid., s. 11-12.

Nadawał postaciom rzeczywiste, niekiedy dobrze znane nazwiska, umieszczał je najchętniej

w bliskim sobie i ściśle określonym czasie i miejscu. Stąd też historie (przejęte) zespalają się z tłem
włoskim. Dba o możliwie wysoką naturalność i choćby pozory prawdopodobnieństwa, co idzie w
parze z wiernym, choć nie drobiazgowym przedstawieniem ubiorów i wnętrz, miejsc i obyczajów.

Pomnaża to wartość Dekameronu dla dziejów kultury, a realizm Boccaccia ma taką moc

sugestii, mających nawet znamiona historycznych wypadków i osób, że przyznawano im zbyt
skwapliwie wagę dokumentu. Nieścisłość faktów nie narusza jednak prawdziwości obrazu
ogólnego, gdyż Dekameron rejestruje to, co istotne i typowe w dość wyraźnie zakreślonych
granicach czasu. Tło opowieści zawiera pogłosy historycznych wydarzeń XII, XIII lub XIV wieku -
echa wypraw krzyżowych, wojen, w których scalają się stopniowo monarchie nowej Europy, walk
wewnętrznych, rozsadzających gminy włoskie i ułatwiających obce interwencje na półwyspie,
zmiennych kolei Włoch południowych pod rządami wielu dynastii.

W twórczości Boccaccia wiele miejsca zajmuje różnobarwny opis potęgi Florencji

i Neapolu. Stąd wywodzą się napewno postaci Dekameronu. Autor najchętniej opisuje południowe
rejony półwyspu. Mniej zdaje się wabić go Zachód, chociaż obyty jest z Francją i nie zapomina o
Hiszpanii, Flandrii czy Anglii. Nade wszystko jednak wierny jest Toskanii.

3. Bohaterowie Dekameronu:

Młodzieńcy:

1. Panfil(o) - szczęśliwy kochanek,

2. Filostrat(o) - kochanek zdradzony i zrozpaczony,

3. Dioneo - niepowściągliwy w języku wesołek,

Przedstawiają trzy oblicza samego Boccaccia, trzy momenty jego życia. Ich towarzyszki pełnią
podobną rolę.

Damy:

4. Pampinea - w rozkwicie młodości, rozsądna, pogodna, ciesząca się wzajemnością kochanka,

5. Fiammetta - roztropna i dyskretna, pełna płomiennych pragnień,

6. Filomena - młoda, opanowana gwałtowną i bolesną miłością,

7. Emilia - zakochana w sobie, narcystyczna,

8. Lauretta - zazdrosna kochanka,

9. Neifila - młoda, wesoła, skłonna do śpiewu, naiwnie rozwiązła,

10. Eliza - młoda, opanowana gwałtowną i bolesną miłością.

4. Struktura. Kompozycja.

Dekameron jest zbiorem stu nowel opowiadanych dla zabicia czasu w ciągu 10 dni w roku

1348 przez grupę 7 dam i 3 młodzieńców, którzy uciekli przez zarazą z Florencji.

Jak pisze Mieczysław Brahmer w Przedmowie dzieła:

Rok 1348 był dla Florencji rokiem klęski i żałoby. Wyludniło się miasto rażone zarazą. Pomór,
co prawda, nie należał w owych wiekach do zjawisk wyjątkowych. Ale ten właśnie, objąwszy
ogromną połać Europy, miał silniej od innych zapisać się w ludzkiej pamięci, utrwalony opisem
wielkiego artysty słowa, który przekazał potomnym wizję katastrofy, niezrównaną w sugestywnej
autentyczności. Rzecz przy tym osobliwa: epizod tak ponury stał się ostateczną klamrą książki,
która miała być źródłem wesołości dla wielu pokoleń i najszerszą podstawą sławy swojego autora.
Sławy mocno dwuznacznej

6

.

Całość poprzedzają Wstęp i Prolog a zamyka Epilog. Pod koniec każdego dnia śpiewana jest

ballada.

Każdy z dni podporządkowany jest tematowi opowieści zadawanemu przez kolejno

wybranych „króla” bądź „królową” (autor najlepszej opowieści zostaje przewodnikiem dnia
następnego).
W poszczególnych nowelach Boccaccio skupia ogół akcji wokół konkretnego motywu,
umieszczonego często w tytule.

Przez nowele w większości przemawia głos narratora, pierwszy i najwdzięczniejszy. Jest on

bystry, pełen werwy i złośliwy, ale wyposażony we wdzięk, lekkość, poczucie miary, a także
zręczny dowcip. Cechą jego równie istotną jest zmysł artystyczny, potrzeba ładu, symetrii
i harmonijnego piękna. Boccaccio nie poprzestaje więc na zebraniu zewsząd stu nowel - daje im
oprawę słynnej opowieści ramowej (ten pomysł kompozycyjny znamy choćby z cyklu Tysiąca
i jednej nocy, a zwłaszcza z księgi Siedmiu mędrców, gdzie zastosowany został ze szczególnym
powodzeniem; opowiadania te także zachowują autonomię, przy czym komponują się w jednolitą
całość). Autor, wkładając swe opowieści w usta dziesięciu osób, które uszły z miasta przed zarazą,
osiąga wybitny efekt artystyczny, na przemian wprowadzając w grę dwie kontrastowo przeciwne
sobie tendencje - jedność równoważąc rozmaitością.

Podział nowel na sześć grup tematycznych:

I: potępienie przywar ludzi możnych,
II i III: zrządzenia losu,
IV i V: miłość,
VI, VII i VIII: pochwała intelektu, przebiegłości, dowcipu,
IX: splecione wątki z poprzednich grup,
X: tryumf cnoty.

6

Ibid., s. 5.

5. Tematyka.

Nowele są odwzorowaniem pełnego obrazu epoki renesansu - bujnego życia pełnego

miłości, erotycznych przygód i ludzkiej zmysłowości, z drugiej zaś strony podziwu dla inteligencji,
sprawności umysłu ludzkiego, bystrości i sprytu.

Motyw miłości.

Głównym motywem opowiadań jest miłość – pod każdą jej postacią – od platonicznej po

zmysłową, fizyczną, namiętną, zaborczą, tragiczną. Jest też miłość małżeńska oraz cudzołożna.
Nowele opisują różne sposoby zabiegania o uczucie, zdobywania miłości, czy też jej utraty.
Jest ona jedną z najważniejszych celów życia, ludzie są gotowi wiele poświęcić dla obiektu
pożądania.

W opowieści siódmej dnia trzeciego, pt. Pielgrzym, młodzieniec Tedaldo, odrzucony przez

ukochaną Ermelinę, wyjeżdża na siedem lat, by zdobyć majątek i ponownie starać się o rękę
ukochanej. Kiedy wraca, Ermelina jest już żoną człowieka, który właśnie został skazany na śmierć
za zabójstwo. Tedaldo doprowadza do jego uwolnienia, a Ermelina zostaje jego kochanką.

Przykładem miłości pokonującej wszelkie przeciwności jest Sokół*. Szlachcic Federigo

degli Alberighi, zakochany w pięknej kobiecie, Monnie Giovannie, traci cały swój majątek, starając
się ją zdobyć. Dama odrzuca jednak jego uczucie. Koleje losu sprawiły, że pewnego dnia ukochana
odwiedziła go. Bohater, by godnie ją ugościć, każe zabić i podać jedyną cenną dla niego skarb
– sokoła. Ta jednak przyszła prosić o jego użyczenie dla uciechy umierającego syna. Alberighi
przyznaje co zrobił i popada w rozpacz. Mimo śmierci syna, Monna docenia jego poświęcenie
i miłość, pobierają się.

* Od tego tytułu powstała teoria dotycząca budowy noweli – teoria sokoła, sformułowana w 1871r.
przez Paula Heysego. Teoria ta opisuje klasyczną kompozycję noweli, zawierającej centralny
motyw, stanowiący wyróżniony ośrodek kompozycyjny. Według Heysego w dobrze
skomponowanej noweli występuje wyróżniony, dominujący motyw (zwany sokołem noweli),
najczęściej konkretny przedmiot, któremu nadane jest specjalne, symboliczne znaczenie. Pointą
fabuły, w której pojawia się ten motyw, następuje zmiana losu bohatera

7

.

Motyw rozumu.

Boccaccio przekonuje, że rozsądek i rozum są cechami, które pozwalają człowiekowi

uchronić się od nieszczęść i niepowodzeń; wskazuje, że nie ma sytuacji, z której nie można by,
dzięki nim, wyjść cało. W noweli Na gorącym uczynku (IV, 8), piękna wdowa ratuje się przed
grzesznym związkiem z proboszczem, podsuwając duchownemu swoją służącą. Jednocześnie
rozum pozwala oszukiwać innych jak w noweli Miłostki archanioła Gabriela (II, 4), kiedy
przebiegły zakonnik przekonuje piękną, ale niemądrą damę, że zakochał się w niej sam archanioł
i będzie się z nią spotykał pod postacią zakonnika.

Motyw szczęścia.

Młodzi, którzy uciekli z Florencji przez zarazą, odkrywają radość życia na wsi, która jest

równocześnie oazą spokoju. Kalendarz starych mężów (X, 2) mówi o mężczyźnie, który, pojąwszy

7

http://pl.wikipedia.org/wiki/Teoria_sokoła, stan na dzień 07.05.2012.

młodą żonę, nie może sprostać jej wymaganiom w sypialni. Wymyślił więc cały system świąt,
umieszczonych w specjalnym kalendarzu i pod ich pretekstem wymigiwał się od spełniania
małżeńskich obowiązków. Któregoś dnia żonę porwali piraci. Kiedy mąż ją odnalazł, kobieta
odmówiła powrotu do niego, gdyż lepiej żyło jej się z hersztem piratów, który nie znał kalendarza.

6. Koncepcja miłości.

patrz też: 5. Tematyka – Motyw miłości.

Podejmowana tematyka miłosna nie dowodzi miłowania się w tematyce sprośnej. Nawet

nowele erotyczne skupiają się na psychologicznej stronie człowieka. Autor pokazuje grę instynktów
i uczuć. Koncepcja miłości jest tu czysto ludzka, realistyczna, a przede wszystkim bardziej
rozkległa, niż na to wygląda. Miłość staje się u Boccaccia uczuciem szlachetnym i zdolnym wyrwać
człowieka zakochanego z jego wrodzonej małostkowości. Nie może być uważana za uczucie
jedynie zmysłowe, nawet jeśli w nim znajduje swój początek i swe granice. Jest niekiedy wielką
namiętnością, która wciąga swą ofiarę w otchłań specyficznej logiki i wiedzie ku heroizmowi,
rozpaczy, szczęśliwości lub szaleństwu. Postacie zakochanych kobiet Boccaccio rysuje z dużą
sympatią. Ucieleśniają harmonię, pełnię życia, intelekt (pisarz nazywa to "wielkością ducha").
Są bezsilnymi ofiarami dziwnych zrządzeń losu lub abstrakcyjnymi prawami społecznej konwencji.
Wątki erotyczne są jedynie pretekstem do przedstawienia środowisk (np. klasztornego)
i charakterów. Wiele z nowel ukazujących rozwiązłą miłość wysławia szyderstwo i przebiegłość.
Daje to podstawę do rozważań nad uznaniem ludzkiej inteligencji na różnych jej poziomach i w
wielorakich aspektach, które zmieniają się pod wpływem środowiska, warstw społecznych. Mogą
sprawiać wrażenie, że celem nowel jest ośmieszenie zabobonnego kultu nowych świętych
- w gruncie rzeczy chodzi jednak o cechy bohaterów, tj. o bystrość umysłu.

7. Nowela

8

.

Krótki utwór epicki o zwartej konstrukcji fabularnej, zbliżonej do dramatycznej,

o przewadze motywów dynamicznych, jednotorowej akcji, zwykle wyraźnie zaznaczonej pozycji
narratora i silnym akcencie w zakończeniu, zawierającym pointę. Gatunek ten, zanim dotarł do
Europy, rozwijał się na Wschodzie, gdzie znane były Baśnie z tysiąca i jednej nocy czy też Księga
papugi, oraz w starożytnej Grecji i Rzymie (m.in. Metamorfozy) W dobie średniowiecza gatunek
noweli poprzedziły opowieści rycerskie oraz hagiograficzne, a także exempla (przykłady),
powiastki i facecje

9

. Wzorcem późniejszej nowelistyki stały się utwory Boccaccia.

Cechy prozy Boccaccia:

- proza Boccaccia ma w sobie coś z poezji, jest bowiem osobista, przepełniona ciepłem i życiem,
- tok prozy jest mało zwarty,
- zmysłowość,
- majestatyczna powaga,
- konkretna wyrazistość wymowy (umiarkowanie, lekkość, giętkość języka),
- wraz ze strukturą zmienia się język (raz żywy, barwny, raz jasny, ironiczny, delikatny,

8

wg Słownik terminów literackich, S. Sierotowińskiego.

9

1. «żart, dowcip, koncept, dykteryjka» 2. lit. «krótki żartobliwo-satyryczny utwór epicki, często frywolny,

pokrewny anegdocie lub fraszce, rozpowszechniony w epoce odrodzenia»; komputerowy SJP PWN.

opanowany),
- motywy formalne zaczerpnięte z literatury ludowej, mowy potocznej,
- tematyka wzniosła ukazana wyszukanym językiem.

8. Symbolika.

Pochwała miłości, odwzorowanie prądów epoki: czerpanie z chwili, radość życia z całym jego
bogactwem.

9. Inne utwory.

Z wcześniejszych dzieł Boccaccia większość odeszła w zapomnienie, dwa tylko odcisnęły znaczące
piętno:

Fiammetta - wyznania kobiety zdradzonej, zarys powieści psychologicznej, nie wolnej

chwilami od retoryki, uczoności i wynikłych stąd dłużyzn, ale głos oddający nareszcie kobiecie,
a nie jej uduchowionemu cieniowi, który snuł się tak długo w miłosnych zwierzeniach kilku
poetyckich pokoleń.

- 1343-1344,
- opowieść o miłości dworskiej widzianej oczami kobiety,
- uchodzi za pierwszą włoską powieść psychologiczną,
- muzą Maria d'Aquino

(patrz: 1. Giovanni Boccaccio)

.

Ninfale Fiesolano - poemat o nimfach z Fiesole, pełen wdzięku mit dwu florenckich

strumieni, zabarwiony klasycznie w duchu Owidiusza, ale nie spętany erudycją, świeży i delikatny.

Jeszcze mniej ostało się z późniejszych jego pism. Poczytnością cieszył się Bicz, gwałtowna, pełna
sarkazmu satyra na przewrotność niewieścią.

O sławnych niewiastach:
- pisane łaciną,
- 1331-1332,
- 102. biografie kobiet mitycznych, antycznych i średniowiecznych,
- traktat moralizatorski.

Bibliografia - m. in.:

Historia literatury włoskiej w zarysie, Natalino Sapegno,

Dzieje literatur europejskich.