Tłumaczenie Dariusz Garbocz Gr A4, JSM, TiR (zaoczne)


Dariusz Garbocz, gr. A4, JSM, TiR (zaoczne)

St Lucia

Strategiczne podejście do turystyki jako eksportu i możliwości rozwoju w małych państwach.

Port of Spain, Trinidad & Tobago - Styczeń 2004

1. Wprowadzenie:

Saint Lucia jako małe państwo wyspiarskie doświadczyła pozytywnego wzrostu turystyki w ostatnich latach do tego stopnia, że w tym sektorze [turystyce] efektywnie zastąpiła rolnictwo, będąc głównym współpracownikiem Gross Domestic Product. Jednakże istnieje wzrastająca obawa o przyszłość turystyki zarówno jeżeli chodzi o rozwój światowy jak i zapewnienie oraz maksymalne zwiększenie możliwości rozwoju. Państwowa propozycja dotyczy głównej zmiany w podejściu do rozwoju turystyki w Saint Lucia. Ponadto kwestionuje obecne koncepcje i praktyki w kierunku narodowego planu rozwoju i opracowania strategii eksportu w szczególności. Większość Małych Państw (włączając Saint Lucię) wciąż jest zbyt nierozwiniętych w opracowaniu strategii eksportu jako w posługiwaniu się narodowym planem rozwoju mimo, że strategiczne planowanie rozwoju turystyki rozwinęło się znacznie. Państwowa propozycja tworzy więc potrójne wyzwanie dlamałych państw wyspiarskich. Te wyzwania mogą być nakreślone następująco:

1. Udoskonalenie i wzmocnienie strategicznego planowania dla rozwoju eksportu do właściwie zintegrowanej turystyki

2. Zmianę istnejącego planowania strategicznego dla rozwoju turystyki na dążenia zorientowane na eksport

3. Znalezienie najodpowiedniejszych mechanizmów dla łączenia ponad dwóch prób czy wysiłków tak żeby turystyka stała się sercem narodowej strategii rozwoju opartej na rozwoju eksportu.

Następujące działy tego Formalnego Referatu odnoszą sie do punktu nr 2 powyżej przez zwrócenie uwagi na kilka krytycznych kwestii, które małe wyspy jak Saint Lucia muszą skierować w osiągnięcie niezbędnych paradygmatycznych zmian w planowaniu turystyki aby efektywnie opanować strategiczne podejscie do turystyki jako eksportu i możliwości rozwoju.

A. Równoważenie krótkoterminowych handlowych możliwości i długoterminowym rozwojem i stabilnością.

Następujące główne elementy narodowej strategii turystycznej odnoszące się do krótkoterminowych handlowych celów z długoterminowymi rozwojowymi i stablinościowymi kwestiami w kontekście małego państwa:

·Formuowanie podzielonej wizji narodowej w odniesieniu do konceptualizacji i kreacji poszczególnej jakości produktów. To będzie wymagało łącznia mechanizmów uchwalania ustaw i regulowania podstaw aby zdobyć pewność, że prywatni agenci stosują się do Wizji a nie spełniają innych dążeń, które mogą okazać się bardziej dochodowe w krótkim terminie ale nie wypracowują długoterminowych korzyści. Przyszły sukces turystyki będzie zależał w dużej mierze od tego co jest robione teraz, jeśli chodzi o konceptualizację i kreację poszczególnej jakości produktów z dostatecznymi mechanizmami regulującymi w dostarczaniu takich planowanych produktów. Zapewnienie, że kluczowi udziałowcy biorący współudział w planowaniu produktu, będzie towarzyszyć w zapewnieniu, że produkt rozwija się zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Słowa Jeana Holdera (CTO) "Karaibski przemysł turystyczny pokazuje niepomyślne i przypadkowe konsekwencje czysto prywatnych przedsięwzięć wprowadzonych początkowo i to nie jest najlepsza praktyka".

2 Brak wspólnej wizji pokazuje, że nie ma zgody czy rozumienia jak nasza turystyka będzie się rozwijać. Koszty i konsekwencje tego są zgubne. Konsekwencje są takie, że nie ma zrozumienia turystyki w społeczeństwie. Turystyka nie może grać pierwszoplanowej roli jako płaszczyzna rozwoju ekonomicznego dopuki nie będzie zaakceptowana jako główna gałęź przemysłu. Wśród wszystkich gałęzi przemysłu, turystyka wywiera być może najbardziej dramatyczny efekt na psychice i społecznej strukturze społeczeństw i krajów gdzie gra główną rolę. Do sukcesu turystyka wymaga narodowego zaangażowania i poświęcenia. Jest więc dlatego konieczne zdefiniowanie jak powinna być rozwijana aby wszyscy mogli ją rozumieć i wspierać.

· Przeniesienie Narodowej Wizji do polityki i planu strategicznego gdzie nie ma polityki turystyki i planowanie przemysłu nie było odpowiednio przygotowane. Musi być dostęp poprzez odpowiednie społeczności i korzyści sektoru prywatnego i udziałowców, którzy wykorzystują ich zdolności i intuicję do rozwoju konceptualnego spojrzenia na zakładanie hoteli i przemysłu, który przyniesie optymalne społeczne i ekonomiczne korzyści St Lucii. Brak takiego planu nie zostawia inwestorowi wyboru jak tylko staranie sie tylko o własny interes, ktory często kłóci się z interesem narodowym.

· Wprowadzenie podstaw aby zapewnić odpowiednie przydziały gruntowe i użycie ziemii do rozwoju turystyki jest poważną obawą. Również lokacja ekonomii deficytowej i społecznej infrastruktury w połączeniu z turystycznymi ułatwieniami musi byc odpowiednio rozważane tak aby przestrzenny rozwój pozostał podporządkowany długoterminowym oczekiwaniom rozwoju narodowego. Powiązana z tą obawą jest potrzeba zrównoważenia środowiskowych obaw i zabezpieczeń z ekspansją rozwoju turystyki. W Saint Lucii Narodowa Polityka Lądowa i Polityka Zarządzania Strefą Przybrzeżną zostałą zarysowana uwzględniając dostęp sektoru turystycznego. System Ochrony obszarów takze został rozwinięty. Opracowanie narodowego Planu Rozoju Fizycznego, ktory zawiera rozwoj turystyki i włącza inne istniejące polityki ochrony środowiska, jest również problemem do rozwiązania.

· Określanie odpowiedniej lokalizacji zasobów rynku pomiędzy promocją na istniejących rynkach i czynnościami prowadzącymi do rozwoju i dogłębnego poznania nowych rynków. To ostatnie wymaga znacznych wydatków w dziedzinach takich jak badania i analizy rynkowe

· Koszt wspierania turystyki poprzez infrastrukturę jest szansą dla małych państw wyspiarskich i równoważenie takich wydatków wewnątrz Budżetu Państwa jest trudne. Dążenia rozwoju turystyki rozumianej jako opartej na narodowej strategii rozwoju eksportu mogłoby prezentować nowe możliwości i innowacje w finansowaniu infrastruktury dla korzyści sektoru eksportowego i korzyści w ogóle.

· Budowanie na turystyce jako na bazie dla poszerzania eksportu np rozwoj turystyki jako sektoru powiązanego z innymi dziedzinami takimi jak sport, zdrowie, edukacja, biznes i religia. W tym względzie Saint Lucia opracowała obszerne dziedzictwo rozwoju turystyki aby sprzyjać połączeniom pomiędzy i narodową spuścizną (wartości historyczne, zasoby kulturowe i naturalne cechy). Program prowadzi do udanego rozwoju wielu wartości takich jak udogonienia w przemyśle turystycznym.

· Umieszczanie ważniejszych priorytetów w obszarach, które zwiększają lokalną wartość wkładu w turystykę takich jak:

--> powiększanie wartości naturalnych zasobów zainwestowanych w zaszczepianie turystyki, infrastruktury i obiekty wartościowe. Istnieje jednakże obawa iż bez przemyślanych interwencji strategicznych skierowanych do Saint Lucii rozwój przemysłu turystycznego mógłby być w niebezpieczeństwie stania się enklawą dla obcokrajowców z rodzimymi mieszkańcami mającymi tylko marginesowe posiadanie w końcowych częsciach przemysłu.

--> rozwój zasobów ludzkich

--> włączenie wszystkich głównych czynności i możliwości turystycznych do strategii rozwoju

· Tworzenie połączeń między turystyką a innymi dziedzinami przez wzmacnianie łańcucha pomocy w sposób pozwalający nim operować jak odzielnym sektorem, ktory zwiększa zapotrzebowanie na rożnego rodzaju dobra i usługi

Turystyka jest daleko od bycia ogromną usługą eksportową na Karaibach. Udział w turytyce wynosi jedną trzecią do połowy z GDP z większości krajów karaibskich. Turystyka jest intensywnie pracująca i ma ogromny udział w zachęcaniu przedsiębiorstwa w szerokiej rangi pomocniczych czynnościach takich jak restauracje, rozrywka, transport, sport, rzemioło i pokrewne dziedziny.

Potencja turystyki w kierowaniu i udostępnianiu wzrostu i rozwoju rolnictwa i produkcji przemysłowej była również przedmiotem wielu debat. Bezpośrednie skutki przemysłu turystycznego są niezbednymi w krajach, gdzie hotele opierają sie na lokalnych dostawcach produktów żywnościowych, meblowych i innych związanych z turystyką. Saint Lucia obecnie pracuje nad projektem rozwoju połączeń między sektorem turystycznym a przemysłem odzieżowym. W Karaibach duży sukces w łączeniu turystyki z modą odniosła Jamajka. sprzyjanie połączeniom między turystyką a innymi dziedzinami ekonomicznymi a zwłaszcza rolnictwem i produkcją przemysłową jest o znaczącej ważności dla

Saint Lucii, której przemysł bananowy chyli się ku upadkowi jeśli chodzi o zatrudnienie i zarobki z eksportu. Odpowiednia polityka i sprzyjające mechanizmy muszą jednakże być rozwijane w celu wykorzystania możliwości, które turystyka może utworzyć wraz ze zwrostem ekonomicznych i społecznym. Innym aspektem o znacznej wadze jeśli chodzi o połączenia z turystyką jest potrzeba zapewnienia, że zyski i możliwości stworzone przez turystykę mogą przyczynić się do utrzymania społecznej i ekonomicznej stabilności. Strategia zmierzająca w kierunku rozwoju turystyki jest potrzebna, co pociąga za sobą korzyści połączeń między sektorami i zapewnia istnienie odpowiedniej bazy do tworzenia takich połączeń.

4

B. Rozpoznawanie "najlepszej praktyki" zmierzającej w kierunku rynku turystycznego i promocji poprzez zgromadzone doświadczenie.

Mając podzieloną narodową wcześniej zdefiniowaną wizję naszej przyszłej turystyki jest niezbędna do odniesienia sukcesu. Po opracowaniu takiej wizji strategiczne centrum musi zdobyć trzy kluczowe aspekty: wyobrażenie, planowanie i marketing

· Narodowa odmiana turystyki w celu tworzenia stałego imażu o wysokiej jakości i unikalności

Została wyrażona opinia że istnieje znaczący potencjał jesli chodzi o prowadzenie rynku w Saint Lucii w sposób bardziej efektywny. Dostrzeganie brakó budżetowych jest główna przyczyną do ograniczeń, następujące zalecenia zaistniały wśród metod "najlepszej praktyki" i zastosowanych strategii. Historycznie, rynek Saint Lucii był prowadzony przez obszar turystyczny dzięki serii kampanii reklamowych. Te działania były jednak jakoś ograniczane w znacznej części z powodu ograniczeń budżetowych. To jednak nie służyło dobrze Saint Lucii i znalazło odbicie w różnorodnych wyobrażeniach i obietnicach dosięgających klienta tak że nie było szczególnych powodów dla klientów aby umieścić Saint Lucię w zestawieniu godnym uwagii. Nazwa Saint Lucia jest prosta ale jakże znacząco wymowna na rynku. Jednakże powinna być ograniczona. Fakt, że była zmieniana moze 15 razy w ciągu 15 lat pokazuje niestabilność w rynku Saint Lucii. Decyzje o strategii turystycznej powinny być brane mając na celu rynek, opisując typ produktu, który najbardziej pasuje do tego rynku. Plan powinien być dopełniony przez obietnicę dla konsumenta, "proste piękno", ktore jest tsworzone przez Saint Lucię na rynku.

· narodowa odmiana może również efektownie otworzyć drogę do promocji innych dóbr oraz usług i łączyć rynek z próbami redukcji ogólych kosztów turystyki i wzrostu wydajności

· współpraca między społecznościąa sektorami prywatnymi we wszystkich aspektach turystyki powinna zaiwerać inicjatywy współfinanasowania. Rynek turystyczny musi zając miejsce w ramach wzajemnych stosunków sektoru społeczno- prywatnego

· rynek musi objąć wszystkie główne działania turystyki i powinien być zintegrowany z międzynarodowymi standardami i systemami zapewniania jakości. Systemy akredytacji międzynarodowej rozpoznawalności służą jako drogi do rozwoju rynku i jego promocji

· współpraca na poziomie regionalnym i CARICOM fundamentalnie zwiększa narodowe wysiłki i podniosła wysiłki i pozwoliła państwu całkowicie zintegrować się z międzynarodowym przemysłem turystycznym

· rozwój strategii rynkowej, który idzie za konkretnym żądaniem piękna by stworzyć produkt oparty na doświadczeniu

· rozwój silnego produktu związany jest z zaspokajaniem potrzeb klienta na rynku

5

C. Formalne i operacyjne skutki strategii turystycznej zorientowanej eksportowo.

Do tej pory obecna turystyka i administracja eksportowa były kompletnie oddzielone. W tych okolicznościach strategia turystyczna zorientowana na eksport będzie wymagała pomocy formalnych i operacyjnych mechanizmów takich jak:

· stworzenie narodowej rady eksportu z odpowiedzialnością za formuowanie narodowej strategii rozwoju eksportu mogłoby stworzyć ochronę efektywnie obejmującą oddzielnie eksport i agencje turystyczne. Mogłoby to również bardziej zachęcić paradygmatyczną zmianę w kierunku zorientowanej na eskport strategii turystycznej poprzez redukcje zakresu kłócących się planów dnia i perspektyw, które często utrudniają współpracę pomiędzy agencjami.

· poszerzanie narodowych badań ekonomicznych i statystyczne analizy aby efektywnie monitorować i szacować rozwój eksportu w odniesieniu do turystyki. Kompetencje w ilościowych analizach rozwoju turystyki tradycyjnie osłabły w małych państwach gdzie jest wiecej wplywających na to czynników. Jednakże dostępność takich ekspertyz mogłoby mieć znaczącą wartość do operowania strategią turystyki zorientowaną na eksport.

· współpraca pomiędzy prywatnym a społecznym sektorem jest niezbędna i musi się odnościć do wszystkich poziomów procesu strategicznego planowania włączając także zaproponawaną Narodową Radę Eksportu

· muszą istnieć mechanizmy, przez które narodowa turystyka zorientowana na eksport będzie kontrolowana od czasu do czasu i musi istnieć również pewnien zakres tolerancji wewnątrz strategii

 projekt kierownia umową musi być wyrozumiały do podniesionych wymagań bezpieczeństwa w turystyce i sektorze eksportowym w ostatnim czasie. Podniesione zagrożenie terroryzmem (czynnik ludzki) i bio-terroryzmem (czynnik produktu) powinno zostać przyjęte przez powiązaną i zadowoloną postawę.

Certyfikat turystyki

Dokument WWF dotyczący kwestii turystyki

Podsumowanie

Schemat certyfikatu przewiduje logo rynkowe w biznesie, które wykracza (lub próbuje wykraczac) poza określony standard. Logo to pozwala biznesom demonstrować ich środowiskową i społeczną przynależność, która, w teorii, pozwala konsumentom rozpoznać wiarygodne firmy. Schemat certyfikatu może więc grać istotną rolę w powstawaniu bardziej odpowiedzialnej turystyki przez dostarczanie uczestniczącym firmom planu akcji ulepszania wszystkiego co połączone z rynkowymi bodźcami. Jednakże, certyfikat jest jedynym odpowiednim z narzędzi czyniących turystykę bardziej odpowiedzialną.

Nawet efektywne i wiarygodne plany muszą być dopełnione edukacją, regulacjami i wszechstronnym i kompetentnym korzystaniem z niego. Poza tym, sukces certyfikatu będzie bezpośrednio zależał od wysokości wymagań konsumenta jeśli chodzi o odpowiedzialną turystykę.

Różnorodność schematów certyfikatów już istnieje i niektóre są bardziej wiarygodne od innych. WWF popiera korzystanie z tych certyfikatów, które są oceniane jako pomocne i ich stosowanie prowadzi do rozwoju. Standardy powinny zawierać kryteria wydajności i powinny być podpierane przez uzupełniające się procesy będące prototypami. Rozróżnienie pomiędzy efektywnym a nieefektywnym planem mogą być przeprowadzone przez niezależną jednostkę badawczą. Taka jednostka mogłaby wprowadzić pojedyncze logo i uściślić je między nadmiarem innych już istniejących. Kluczowe czynniki, które powinno brać się pod uwagę przy ocenianiu planu:

dostępność i użycie, zwłaszcza jeśli chodzi o SME

prawdopodobieństwo ujednolicenia certyfikatu ( np. wakacje, cel podróży lub firma, tab 1 )

zdolność zaaplikowania się na poziomie lokalnym

skupianie się zarówno na wydajności jak i na zachodzących procesach

skupianie się na środowiskowych i społeczno-kulturalnych kryteriach

wielokrotna rewizja kryteriów i ulepszeń standardów

wkład wielu udziałowców

widoczność na rynku

niezależna strona weryfikująca

obecność na rynku

wiarygodność wśród wszystkich udziałowców

WWF International, czerwiec, 2001

Kwestie kluczowe

Wydajność i zachodzące procesy

W celu aby być zarówno efektywnym jak i wiarygodnym, plan certyfikatu powinien być oparty zarówno na procesach jak i wydajności (np., polepszać realizację systemu zarządzającego jak i wymagać odpowiednich folderów operacyjnych). Oparty się na wymaganiach ISO 14001 środowiskowy standard, ostatni Green Globe standard na przykład, pozwala uczestnikom wdrożyć ich własne pomysły. Certyfikat jest więc bardziej oparty na procesie niż na wydajności. To znaczy, że firma, która stara się o certyfikat rozwinęła politykę środowiskową i założyła system zarządzania środowiskowego ale może być wciąż zarządzana w sposób niszczący to środowisko. Certyfikat i logo mogą być pozyskane przez firmę, która jest stosunkowo bardziej nieprzyjazna środowisku niż inna, która nie podjęła się realizacji pogramu. Green Globe 21posuwa się naprzód w kierunku realizacji standardów.

Wiarygodność

Dobry program certyfikatu powinien egzekwować od uczestników spotkań i posuwania na przód wzorcowych kryterii wydajności przed certyfikatem i użyciem loga. Kryteria powinny być łatwodostępne i klarowne a certyfikat powinien być przeprowadzany przez stronę niezalezną weryfikującą. Niektóre schematy są błędne. Green Globe 21, na przykład doświadczył szereg zmian, włącznie z zamieszaniem w przemyśle jak czymś co jest wymagane lub warte dla certyfikatu. W rezultacie, logo pozostaje w użyciu przez ponad 500 firm, z których tylko około 60 doświadcza ostatnich wymagań użycia.

Wyniki

System graduacji bądź punktacji certyfikatu może być korzystny. Gdzie pojedynczy poziom oznacza osiągnięcie, stopniowy system zapewnia bodziec do ulepszenia tych podpunktów, które nie zostały ocenione wysoko. Schemat CST w Kosta Ryce na przykład, ocenia uczestników w kilku aspektach, dla których przyznawane są punkty dla każdego z osobna. Jednakże, logo może być cofnięte za najniższy wynik osiągnięty w każdym z pięciu ocenianych aspektów. To zacheca do ulepszania nisko ocenionych aspektów tak aby publiczne wyniki podniosły się.

Niełatwy początek

Sukces planu jeśli chodzi o jego początki zależy od wymagań konsumenta w związku z odpowiedzialną turystyką. To mogłoby zapewnić przemysłowi turystycznemu bodziec do pokazania zwiększonej wydajności podczas ubiegania się o certyfikat. Obecnie jednakże początki w sektorze turystycznym bywały niełatwe i certyfikat w turystyce nie odpowiadał wielkości odniesionego dzięki planowi sukcesu tak jak „Forest Stewardship Coucil” w sektorze gospodarki leśniczej. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy był widoczny brak podstaw jako czynnika wpływającego na wybór wczasów przez konsumenta, pomimo najnowszych badań, które wskazują rosnącą chęć płacenia za bardziej atrakcyjny produkt. Ostatnio najbardziej przesądzającymi czynnikami były cena, zdrowie i bezpieczeństwo. Inna przeszkodą w osiągnięciu sukcesu jest słaby rynek i duża liczba planów, które służą tylko dezorientacji przyszłych klientów. Te inne plany mają szeroko różniące się wymagania dla uczestników, włącznie z wprowadzaniem zamieszania.

Niezależny ochronny organizm akredytacyjny

Możliwym krokiem na przód dla certyfikatu mogłoby być stworzenie organizmu ochronnego obserwującego wszystkie rodzaje planów. To mogłoby monitorować i akredytować jednostki udzielające certyfikaty i ich standardy by w ten sposób ulepszyć wiarygodność i porównywalność pomiędzy poszczególnymi planami, jak również mogłoby pomóc klientom rozpoznawać poszczególne loga. Rainforest Alliance podejmuje ostatnio badania aby określić wiarygodność takiego organizmu. WWF jest członkiem grupy zarządzającej tym projektem.

WWF International, czerwiec, 2001

Wnioski

Pomimo wad, programy certyfikatów turystyki zrobiły ogromny postęp w ciągu ostatniej dekady i zdobyły potencjał aby przyczyniać się do osiągnięcia turystyki odpowiedzialnej. Liczba obszarów, jednakże wymaga rozwoju aby poprawić zarówno wiarygodność jak i efektywność.

Należą do nich:

nagradzanie logo tylko za osiągnięcia najlepszej wydajności, nie tylko za próby ulepszania i realizację systemów zarządzania

certyfikat za wydajność na poziomie środowiskowym, społecznym i ekonomicznym zarządzania niż za tylko środowiskową wydajność

ulepszanie znaku firmowego promocja wiarygodnych i efektownych programów tak aby cieszyły się większym zaufaniem i powodzeniem wśród klientów

poprawa komunikacji pomiędzy poszczególnymi elementami podpierającymi turystykę i ich zyskami w biznesie tak aby cieszyły się większym powodzeniem i zaufaniem

zwiększone uczestnictwo wszystkich sektorów przemysłu turystycznego, włącznie z firmami transportowymi i SME

dostrzegania i aktywna praca z wszystkimi udziałowcami zaangażowanymi w turystykę

ulepszenie integracji ekonomii i społecznych aspektów odpowiedzialnej turystyki

poprawa łączności pomiędzy wszystkimi poziomami zaangażowanych sektorów

wsparcie niezależnego ochronnego organizmu akredytującego, który obserwuje tworzenie uniwersalnych standardów, wpływając na wzrost porównywalności pomiędzy programami i dodając im wiarygodności

Tabela 1: porównanie elementów certyfikatu turystyki

Jednostka certyfikatu

Produkt firmowy, wakacje, zakwaterowanie, cel

Folder

wydajność firmy i zasoby użyte w Wielkiej Brytanii--- brak specyficznych wpływów turystyki

transport

działanie

czynności

element indywidualny

obszar zarządzania

zarządzanie turystyką

zużycie obszaru

czynności

zakwaterowanie

wszystkie działania

Aspekty pozytywne

redukcja działań środowiskowych w kraju macierzystym

rynkowy kwalifikator

obszar skupienia

łatwość

rynkowy kwalifikator

wszystkie obejmujące rynek kwalifikatory

Aspekty negatywne

brak typowo turystycznego specyfiku

ignorowanie szerszego kontekstu

zbyt kompleksowe

rozwój turystyki traktowany jako panaceum, ochrona przed szerszym rozwojem strategii podporowej, dzielenie ekonomii itp.

poleganie na wielu innych niepewnych programach takich jak EIA itp.

ogromne koszty czas wkład czasowy

Narzędzia alternatywne:

dobrowolne referowanie

szkolenie i edukacja obsługi

ochotnicze inicjatywy, przepisy

dystrybucja informacji

regulacje

podatki

ograniczona liczba miejsc

plany zarządzania

Cel

dla inwestorów?

pozwala wczasowiczom wyróżniać produkty i firmy, hotele i czynności jako lepsze?

pozwala wczasowiczom i firmom wyróżniać cele podróży jako lepsze?

1

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
harm szczegol gr A4 2011 2012, REHABILITACJA
UNESCO, SGGW TiR zaoczne, GTP
Turystyka wiejska wykłady, SGGW TiR zaoczne
Finanse przedsiębiorstw i podstawy rachunkowości, SGGW TiR zaoczne
GTP ściąga, SGGW TiR zaoczne, GTP
Analiza rynków turystycznych wykłady, SGGW TiR zaoczne
Ekonomika turystyki wykład, SGGW TiR zaoczne, Ekonomika turystyki
PODSTAWY TURYSTYKI 1, SGGW TiR zaoczne, podstawy turystyki
Rekreacja 1-15, SGGW TiR zaoczne, Podstawy rekreacjo
turystyka, SGGW TiR zaoczne, podstawy turystyki
Przedsiębiorczość, SGGW TiR zaoczne, Przedsiębiorczość
FIZJOLOGIA22, SGGW TiR zaoczne, fizjologia człowieka
harm szczegol gr A4 2011 2012, REHABILITACJA
szyb andrzej anna lubczyk gr a8 gwsh tir
Phrasal Verbs - Czasowniki frazowe (tłumaczenie), fiszki a4 do druku

więcej podobnych podstron