Ból brzucha
Z bólem brzucha nie ma żartów. Może mieć bardzo różne przyczyny, a niektóre z nich mogą wskazywać na stan zagrożenia życia. Dlatego jeśli ból jest silny i trudno go skojarzyć z przejedzeniem czy niestrawnością, lepiej nie czekać i nie łykać kolejnych środków przeciwbólowych, ale szybko zgłosić się do lekarza.
Pęknięcie wrzodu
Umiejscowienie bólu. Najpierw w okolicy żołądka, a po czasie - w całym obszarze brzucha.
Rodzaj bólu. Nagły, bardzo silny, a do tego towarzyszy mu silne napięcie mięśni brzucha.
Co robić? Jak najszybciej wezwać pogotowie lub jechać do szpitala. Na skutek pęknięcia wrzodu treść pokarmowa z żołądka może wydostać się do jamy otrzewnej, a to powoduje zapalenie otrzewnej. Taka sytuacja wymaga go zabiegu chirurgicznego.
Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
Umiejscowienie bólu. Początkowo w okolicy pępka, potem - w dole brzucha, po prawej stronie brzucha, na wysokości kolców biodrowych (bo tam u większości ludzi położony jest wyrostek. Może się jednak zdarzyć, że atak wyrostka będzie sygnalizowany bólem po stronie lewej, gdyż część z nas ma narządy wewnętrzne jamy brzusznej ułożone w lustrzanym odbiciu.
Rodzaj bólu. To skurcz albo rozpieranie. Ból pojawia się, by po czasie na chwilę zniknąć. Zawsze nasila się podczas chodzenia, głębokiego wdechu, kaszlu, a zmniejsza, gdy położymy się na boku z nogą przyciągniętą do klatki piersiowej. To dlatego lekarz, chcąc upewnić się, czy ma do czynienia z atakiem wyrostka, zgina prawą nogę pacjenta i podciąga jego udo do góry (wtedy ból ustępuje), a następnie kieruje je do wewnątrz (wtedy ból się nasila). W typowym przebiegu zapalenia wyrostka po czasie pojawiają się także nudności, wymioty, rośnie temperatura, może pojawić się biegunka (częściej u dzieci) lub zaparcie.
Co robić? Zapalenie wyrostka przebiega w kilku etapach. Najpierw następuje jego nieżyt, czyli zatkanie, i wyrostek rozdyma się. Wówczas często pojawiają się w nim nacieki ropne. Potem dochodzi do zakrzepicy naczyń, która może prowadzić do martwicy ścian, a to z kolei grozi pęknięciem ściany wyrostka. Kiedy dojdzie do perforacji pojawia się ropień okołowyrostkowy, który komplikuje leczenie i zwiększa ryzyko rozlania zawartości wyrostka do jamy brzusznej. To z kolei może się skończyć zapaleniem otrzewnej. Trzeba pamiętać, że u dzieci do pęknięcia wyrostka może dojść bardzo szybko, nawet po 10 godzinach od pojawienia się bólu brzucha.
Niedrożność jelit
Umiejscowienie bólu. Cały brzuch.
Rodzaj bólu. Najpierw to trudna do umiejscowienia kolka, która pojawia się falami - narasta, słabnie, znika, by pojawić się ponownie z dużym nasileniem. Po czasie już nie mija i zaczyna obejmować cały brzuch, a ból zaczyna mieć charakter rozpierający. Pojawiają się także wymioty, wzdęcie brzucha (na skutek gromadzenia w jelicie dużej ilości treści jelitowej i gazów). Spada ciśnienie, a tętno przyspiesza. Jeśli na tym etapie pojawia się gorączka, to znaczy, że bakterie jelitowe przedostały się już do krwioobiegu. W przypadku, gdy niedrożność wynika ze skręcenia jelita, to ból od początku jest silny, stały.
Co robić? Natychmiast jechać do szpitala. Gdy jest to niemożliwe, trzeba wezwać pogotowie. W tym czasie nie należy jeść, ani pić.
W szpitalu (oprócz wywiadu lekarskiego) musi być zrobiony rentgen i USG jamy brzusznej, być może tomografia komputerowa oraz badania laboratoryjne krwi. Jeśli lekarz potwierdzi niedrożność, trzeba jak najszybciej - operacyjnie - usunąć przeszkodę, która zablokowała jelito oraz te jego fragmenty, które uległy martwicy. Jeśli doszło do wylania treści jelitowej do wnętrza jamy brzusznej i rozwoju zakażenia, podaje się antybiotyki.
Zapalenie otrzewnej
Umiejscowienie bólu. Najpierw nad narządem, którego dotyczy przyczyna choroby, następnie obejmuje całą jamę brzuszną.
Rodzaj bólu. Na początku przypomina kolkę, potem staje się ciągły i nasila się przy każdym napięciu mięśni brzucha. Najczęściej towarzyszą mu nudności i wymioty, zatrzymanie gazów i przyspieszenie tętna. Pojawia się też gorączka, osłabienie i zawroty głowy.
Co robić? Natychmiast jechać do szpitala, bo zapalenie otrzewnej może zagrażać życiu. Nie wolno podawać środków przeciwbólowych (dają złudzenie, że przyczyna bólu minęła) ani kłaść ciepłych kompresów. To, czy mamy do czynienia z zapaleniem otrzewnej czy przyczyna bólu jest inna, potwierdzają badania laboratoryjne - morfologia i badania biochemiczne krwi oraz USG brzucha. Zapalenie otrzewnej powstaje na skutek choroby bądź mechanicznego uszkodzenia któregoś z narządów w jamie brzusznej. W czasie operacji trzeba więc albo ten narząd albo naprawić, albo usunąć. Niezbędne jest też wypłukanie nadkażonej treści z jamy otrzewnej.
Zawał serca
Umiejscowienie bólu. W okolicy żołądka, pod żebrami z lewej strony, może obejmować też łopatkę i bark.
Rodzaj bólu. Może być piekący, mogą towarzyszyć mu nudności, czasem wymioty, często - uczucie lęku. Trzeba jednak wiedzieć, że ból brzucha nie jest sygnałem jednoznacznie wskazującym na zawał, stąd nazywa się go objawem niecharakterystycznym. Może wystąpić, ale nie musi.
Co robić? Jeśli wiemy, że mamy kłopoty z układem krążenia (np. cierpimy na chorobę wieńcową), a jednocześnie nie zauważamy innych objawów, mogących wskazywać na to, że coś złego dzieje się w jamie brzusznej - trzeba wezwać pogotowie. Czekając na przyjazd karetki połóżmy się, unikajmy wysiłku. W szpitalu lekarze będą musieli sprawdzić, czy doszło do zawału - wykonać EKG, co pozwoli rozpoznać miejsce ewentualnej martwicy mięśnia serca i zlokalizować tętnicę wieńcową, która uległa zwężeniu. Następnie zrobić badania krwi na obecność substancji uwalnianych z uszkodzonych komórek mięśnia serca oraz echo serca. Jeśli doszło do zawału, trzeba udrożnić zatkaną tętnicę.