Marcela Kołata
Kurs kwalifikacyjny ,, pielęgniarstwo psychiatryczne''
dla pielęgniarek
Temat: Opracowanie programu edukacyjnego w odniesieniu do pacjenta
psychicznie chorego.
Istotą choroby psychicznej jest fałszywy sąd, czyli urojenie, oparte i poparte niekiedy fałszywym spostrzeganiem, jakim są halucynacje. Towarzyszyć im mogą zaburzenia nastroju od manii do depresji i zaburzenia świadomości (np. majaczenie ).
Choroby psychiczne dotyczące ludzi młodych to przede wszystkim schizofrenia i depresje. Człowiek chory psychicznie czy zaburzony psychicznie nie jest w stanie dostosować się do wymagań otoczenia, wyznaczać sobie i osiągać celów życiowych, popada w konflikty z innymi ludźmi, co jest przyczyną odrzucenia go i na co może niekiedy reagować agresją wyrażaną w różny sposób, często agresją do samego siebie poprzez czyny samobójcze.
Choroba psychiczna, z natury przebiega w sposób przewlekły i ogranicza uczestnictwo w różnych przejawach życia, podobnie jak każda inna przewlekła choroba czy niesprawność.
Ważne jest oparcie w rodzinie i wśród przyjaciół, często w grupie samopomocy, jaką tworzą osoby dotknięte tą samą chorobą, dzielące się swoimi doświadczeniami.
Choroba psychiczna, jaką jest schizofrenia nie jest bezwzględną przeszkodą do kontynuowania nauki, zdobywania zawodu, uprawiania sportu, podejmowania pracy, małżeństwa i założenia rodziny. Przeciwdziałaniu dyskryminacji i stygmatyzacji osób chorych psychicznie poświęcony jest program Światowego Towarzystwa Psychiatrycznego - "Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi". Program ten jest od 3 lat realizowany w Polsce m.in. poprzez Ogólnopolski Dzień Solidarności z Osobami Chorymi na Schizofrenię, obchodzony w tym roku już po raz drugi, także w Lublinie. Od wielu lat badania nad niepełnosprawnością psychiczną i szansami jej rehabilitacji oraz działania w tej dziedzinie podejmuje Sekcja Rehabilitacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego od 1995 roku stwarza nowe możliwości i szanse dla osób chorych psychicznie poprzez różne programy realizowane w ramach pomocy społecznej i przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób niepełnosprawnych.
Specyficzną formą pomocy i rehabilitacji w Polsce są powstałe w następstwie ustawy Środowiskowe Domy Samopomocy, które stanowią znakomite oparcie dla osób chorych psychicznie, dają im szansę organizacji codziennego życia i twórczego zajęcia.
Także wiele programów z funduszów europejskich jest zorientowanych na wspieranie aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych psychicznie. Programy te starają się wykorzystać organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i fundacje działające na rzecz osób chorych psychicznie. W ostatnim okresie stowarzyszenia te podjęły owocną współpracę z Młodzieżowymi Domami Kultury w Lublinie (wspólne działania plastyczne, recytacje poezji osób dotkniętych chorobą), co jest najlepszym sposobem realizowania założeń programu "Schizofrenia Otwórzcie Drzwi".
Koalicja na Rzecz Zdrowia Psychicznego jest stowarzyszeniem działającym w Polsce od kilku lat. Najważniejszym celem Koalicji jest integracja wszystkich-środowisk i wielu instytucji związanych z szeroko pojętą ochroną zdrowia psychicznego. Szczególnie ważne cele to promocja zdrowia psychicznego i profilaktyka zaburzeń psychicznych oraz działanie na rzecz podmiotowości osób z zaburzeniami psychicznymi poprzez wspieranie działalności organizacji samopomocowych i współdziałanie z profesjonalistami. Koalicja stworzyła platformę współdziałania psychiatrycznej opieki zdrowotnej, pomocy społecznej, organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych.
Formy działania Koalicji to: konferencje, konkursy, spotkania integracyjne, warsztaty. Spotkania koalicyjne gromadzą lekarzy, psychologów, pracowników socjalnych, pielęgniarki, działaczy samorządowych, pacjentów instytucji psychiatrycznych, leczniczych i opiekuńczych, byłych pacjentów, ich rodziny i przyjaciół.
Koalicja utrzymuje aktywne kontakty z podobnymi organizacjami za granicą. Wśród tych kontaktów najżywsze i najwierniejsze są kontakty z Litewskim Stowarzyszeniem Pomocy Osobom z Zaburzeniami Psychicznymi. Obydwa Stowarzyszenia zorganizowały już pięciokrotnie Warsztaty Zdrowia Psychicznego, początkowo jako warszawsko-wileńskie, później jako polsko-litewskie, organizowane na przemian w Polsce i na Litwie.
Od początku działalności organizuje otwarte konferencje z okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego, wystawy, spotkania oraz konkurs literacki "Odmienny Świat?". W roku 2001 Lubelski Regionalny Zespół Koalicji na Rzecz Zdrowia Psychicznego włączył się do realizacji Światowego Programu "Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi".
Głównym celem programu jest przeciwdziałanie dyskryminacji społecznej i stygmatyzacji osób chorych na schizofrenię. W ramach ogólnopolskiej akcji Koalicja Lubelska zorganizowała w dniu 22 września 2002 roku Dzień Solidarności z Osobami Chorymi na schizofrenię.
Na Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego w dniu 10 października zorganizowano pierwszy Regionalny Przegląd Twórczości Plastycznej Osób Chorych Psychicznie, którego owocem była wystawa w Wojewódzkim Domu Kultury w Lublinie. Wydano też antologię "Odmienny Świat 1997-2001" z okazji pięciolecia konkursu.
Schizofrenia, psychozy schizofreniczne - rozumiana jako choroba lub grupa chorób o nieustalonej jednoznacznie przyczynie, określana jako choroba endogenna tzn. wewnątrzpochodna. Schizofrenia ma przebieg przewlekły, wieloletni. Na schizofrenię zapadają ludzie młodzi (15-35 lat), co często jest przyczyną niepełnosprawności psychicznej i życiowych dramatów z powodu wykluczenia z pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, zawodowym, rodzinnym.
W schizofrenii przyczyną niepełnosprawności jest nie tylko sama choroba, ale także stosunek otoczenia, wykluczający chorego z jego dotychczasowego miejsca w środowisku społecznym.
"Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi" To program Światowego Towarzystwa Psychiatrycznego skierowany przeciwko dyskryminacji osób chorych na schizofrenię.
Ze względu na swoją misję Program przyjął nazwę "Schizofrenia Otwórzcie Drzwi".
Celem programu jest przeciwstawienie się stygmatyzacji i dyskryminacji chorych oraz poprawa społecznego odbioru schizofrenii. Program poprzez edukację i współpracę z mediami stara się nauczyć społeczeństwo tolerancji, zrozumienia a przez to zmienić postrzeganie chorych na schizofrenię.
Program "Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi" różni się od wszelkich poprzednich inicjatyw zakresem i podejściem.
W pierwszym etapie realizacji program ma na celu integrację wszystkich środowisk związanych z leczeniem schizofrenii tak, aby ich wspólne działanie wpłynęło na zmianę postaw i uprzedzeń wobec chorych psychicznie. Kolejnym krokiem jest poznanie doświadczeń chorych na schizofrenię i ich rodzin, tak, aby działania można było skierować na określone problemy i do określonych odbiorców w danym środowisku społecznym i kulturowym. Działania wspólne, na które składają się: internetowe programy nauczania dla nastolatków, konkursy, spektakle teatralne, kampanie w mediach oraz działania mające na celu zjednanie przychylności prawodawców.
W Polsce Program "Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi" jest realizowany od 1999 roku. Został wprowadzony przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego przy współpracy ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO) i Światowym Towarzystwem Psychiatrycznym (WPA). Patronat nad Programem objęło Ministerstwo Zdrowia. Nad realizacją Programu czuwa dr Andrzej Cechnicki, Koordynator Ogólnopolski oraz kilkunastu koordynatorów regionalnych komitet Koordynacyjny podejmuje wiele działań mających na celu edukację, zarówno poszczególnych środowisk: lekarskich, opiniotwórczych, artystycznych jak i całego społeczeństwa. W ramach Programu w całej Polsce organizowane są sympozja i szkolenia psychoedukacyjne dla środowiska psychiatrycznego. Komitet zainicjował także przeprowadzenie badań nad postawami społeczeństwa wobec osób chorych na schizofrenię.
Koordynatorzy w ramach swoich regionów podejmują wiele działań skierowanych do całej społeczności, mających na celu przede wszystkim integrację z chorymi. Są to m.in. festyny, dni otwarte, koncerty, wystawy prac. Podczas tych spotkań rozpowszechniane są materiały edukacyjne związane z Programem: plakaty, broszury, filmy.
Podejmowane w ramach programu "Schizofrenia Otwórzcie Drzwi" działania realizowane w całej Polsce mają na celu otwieranie kolejnych drzwi przed chorymi na schizofrenię tak, aby umożliwić im ponowna integrację ze społeczeństwem, a tym samym powrót do normalnego życia.
Program zachęca, więc aby przed chorymi na schizofrenię "otwierać drzwi" szkół, uniwersytetów, urzędów, zakładów pracy, świątyń wreszcie domów rodzinnych, aby przede wszystkim "otwierać drzwi naszych serc".
Komitet Koordynacyjny polskiego Programu "Schizofrenia - Otwórzcie Drzwi" opracował 10 tez o schizofrenii, które mają przybliżyć problemy tej choroby i zaprzeczyć istniejącym uprzedzeniom i mitom:
1. Schizofrenia jest chorobą, wymaga leczenia. Jest wydarzeniem losowym, może spotkać każdego z nas. Nikomu nie można przypisywać winy za zachorowanie, zwłaszcza samemu choremu i jego rodzinie.
2. Schizofrenia jest chorobą o wielu wymiarach. Nie jest tylko chorobą mózgu. Przebieg choroby jest bardzo zróżnicowany, pozostają zachowane liczne obszary zdrowia.
3. Schizofrenia jest nie tylko chorobą, jest także doświadczeniem chorej osoby i jej rodziny. Często łatwiej unieść ciężar choroby niż wyzwolonych jej przebiegiem doświadczeń. Doświadczenie choroby miewa własną dynamikę, może prowadzić do rozwoju lub do regresji.
4. Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną, stopień pokrewieństwa nie determinuje zachorowania, lecz pozostaje w związku z jego ryzykiem. Przenoszona jest najprawdopodobniej podatność sprzyjająca zachorowaniu, a nie sama choroba.
5. Schizofrenia nie jest chorobą nieuleczalną. Rokowanie jest zróżnicowane. Możliwy jest jeden epizod choroby, późno pojawiające się poprawy i późne wyzdrowienia. Skutecznie można pomóc w uwolnieniu chorego od objawów lub w ich ograniczeniu, a także i ograniczeniu następstw indywidualnych i społecznych. Wymagana jest wszechstronna i ofiarna pomoc.
6. Jest schizofrenia, nie ma "schizofreników", zawsze można dostrzec, obok chorych, również zdrowe aspekty funkcjonowania chorej osoby. Nie ma następstw bezwzględnie trwałych.
7. Chory na schizofrenię nie przestaje być człowiekiem, osobą, obywatelem - jak każdy z nas:
- choroba nie podważa człowieczeństwa chorych,
- choroba nie narusza godności osoby ludzkiej,
- choroba nie ogranicza praw obywatelskich (poza sytuacjami wyjątkowymi),
- choroba nie pozbawia ani zdolności, ani talentów, choć może je uwypuklać
lub ograniczać.
8. Chorzy na schizofrenię nie zagrażają innym bardziej niż osoby zdrowe. Większości czynów agresywnych i zabronionych przez prawo dopuszczają się zdrowi, nie chorzy. Wielu zagrażającym czynom osób chorych, dokonywanych z lęku można by zapobiec, gdyby problem wcześniej rozpoznano i podjęto odpowiednie postępowanie. Ryzyko samobójstwa znacznie przewyższa ryzyko agresji.
9. Chorzy na schizofrenię oczekują szacunku, zrozumienia i pomocy: zrozumienia od środowisk opiniotwórczych i kulturotwórczych, pomocy od środowisk samarytańskich, szacunku od wszystkich. Oczekują zniesienia stereotypów odnoszących się do chorych psychicznie, a także walki z ich dyskryminacją, odrzuceniem i uprzedmiotowieniem.
10. Schizofrenia rzuca światło na pytania egzystencjalne wspólne chorym i zdrowym: - o granice poznawalności świata i własnych przeżyć,
- o różnicę między złudzeniem a rzeczywistością,
- o relacje między wolnością a odpowiedzialnością,
- o sens życia.
Celem edukacji jest poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszanie nierówności w zdrowiu.
Osiągamy go przez:
kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa,
tworzenie środowiska życia, pracy i nauki sprzyjającego zdrowiu,
aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia
Aby zwiększyć własne szanse na długotrwałe, oparte na solidnych podstawach zdrowia psychiczne, konieczne jest podejmowanie regularnych działań z zakresu higieny psychicznej.
Higiena psychiczna to z jednej strony profilaktyka, chroniąca nas przed obniżeniem nastroju, niepokojem, nadmiernym stresem, które w konsekwencji
mogą prowadzić do bardzo poważnych skutków.
Z drugiej strony higiena psychiczna to sprawne, efektywne radzenie sobie z występującymi w naszym życiu trudnościami.
Higiena psychiczna jest nauką, która zajmuje się zdrowiem psychicznym jednostki i grupy społecznej, i warunkami zachowania tego zdrowia.
Zadania higieny psychicznej:
- polegają na zapobieganiu zaburzeniom psychicznym poprzez stworzenie optymalnych warunków rodzinnych, szkolnych i społecznych
- mają na celu uodpornienie człowieka na ujemne działania współczesnego świata
- dokonania analizy różnorodnych czynników wpływających ujemnie na rozwój psychiczny (wskazana pomoc psychologów).
Higiena psychiczna to umiejętne zaspokajanie potrzeb fizjologicznych, bezpieczeństwa, przynależności, uznania, samorealizacji.
Ze zdrowiem psychicznym związane są codzienne relacje rodzinne, zawodowe, społeczne, hierarchia potrzeb i styl ich zaspakajania umiejętność rozwiązywania konfliktów, zachowania, asertywne itp.