STENDHAL „CZERWONE I CZARNE”
(WIKIPEDIA)
TREŚĆ:
W prowincjonalnym francuskim miasteczku, w rodzinie drwala, żyje Julian Sorel - młody chłopak, o niezwykłej wrażliwości i doskonałej pamięci. Jego bliscy to ludzie raczej ograniczeni - Juliana pociąga go literatura i sztuka. Ma olbrzymie ambicje - pragnie zostać oficerem. Droga do kariery wojskowej po klęsce Napoleona zostaje jednak zamknięta dla plebsu. Jedynym sposobem na ucieczkę z domu, w którym chłopiec jest lekceważony i bity, jest stan duchowny. W tym celu młody Sorel zaprzyjaźnia się z miejscowym proboszczem, księdzem Chelan. Zanim wstąpi do seminarium, zostaje zatrudniony u mera - pana de Rênal, jako guwerner, preceptor. Chłopak (19 lat) uwodzi młodą żonę urzędnika (28 lat), matkę 3 synów i po burzliwym romansie zostaje zmuszony do opuszczenia dworu, kiedy fakt ten wychodzi na jaw. Pewien czas spędza w seminarium w Besançon, gdzie zdobywa szacunek rektora, księdza Pirard, który po swoim odejściu poleci go markizowi de la Mole w charakterze sekretarza. Zdobywa zaufanie swojego chlebodawcy, jednocześnie między nim, a córką markiza zawiązuje się uczucie. Kiedy Matylda zachodzi w ciążę, markiz, stając przed faktem dokonanym, zgadza się na mezalians, przeznacza zięciowi sporą rentę, tytuł szlachecki i posadę porucznika w pułku huzarów w Strasbourgu. Sukces Juliana jest krótkotrwały. Kiedy markiz dowiaduje się, że jego niedoszły zięć podobnie postąpił z panią de Rênal, cofa zgodę na ślub. Wściekły chłopak pędzi do kościoła, w którym przebywa jego była kochanka i rani ją strzałem z pistoletu. Zostaje uwięziony, a następnie ścięty. Zrozpaczona Matylda urządza głowie kochanka uroczysty pogrzeb.
ZNACZENIE TYTUŁU:
Tadeusz (Boy) Żeleński tak pisał o znaczeniu tytułu powieści: "czerwone i czarne, to mundur i sutanna: to dwie Francje - Francja napoleońska i Francja Burbonów, która nastąpiła nagle po tamtej, brutalnie dławiąc rozkołysany w młodych ludziach hymn sławy i czynu". Tytuł więc nawiązuje do wymowy społecznej dzieła - krytyki francuskiego społeczeństwa. Jest też on jakby wizualizacją charakteru głównego bohatera. Julian to zlepek dwóch przymiotów - namiętności (czerwone) i wyrachowania (czarne).
WYMOWA DZIEŁA:
Głównym przesłaniem autora było najpełniejsze ukazanie francuskiego społeczeństwa doby ponapoleońskiej - wyrachowania, próby ograniczenia młodych plebejuszy i narzucenia im na powrót feudalnego jarzma. Stworzył on odpowiadającą temu celowi koncepcję powieści - zwierciadła, które będzie odbijało "to lazur nieba, to błoto przydrożnej kałuży". Julian walczy więc ze społeczeństwem jego własną bronią - intrygą, podłością i hipokryzją. Ponosi klęskę, gdyż zdaniem autora, napoleoński posiew jeszcze nie wzeszedł w jego ojczyźnie. Od tego pesymistycznego przesłania odejdzie Stendhal w swej innej wielkiej powieści "Pustelni parmeńskiej". Tam główny bohater - bliźniaczo do Juliana podobny, Fabrycy - odniesie sukces, mając jednak tę przewagę, iż żyjąc we Włoszech, nie napotkał takiego ogromu pogardy i zniewagi.
STENDHAL - ŻYCIORYS:
Marie-Henri Beyle (ur. 23 stycznia 1783 w Grenoble - zm. 23 marca 1842 w Paryżu), bardziej znany jako Stendhal, francuski pisarz romantyk, prekursor realizmu w literaturze.
Pochodził z rodziny urzędniczej. W 1786 urodziła się jego siostra, Pauline, z którą przez całe życie łączyły go bliskie związki, a w 1788 na świat przychodzi młodsza siostra, Zenaide. W siódmym roku życia stracił matkę. Ojciec, Cherubin Beyle, nie potrafił zająć się dzieckiem, wobec czego trudu wychowania podjął się dziadek ze strony matki, dr Gagnon. W 1792 guwernerem Stendhala został jezuicki ksiądz, Raillane. W 1796 zostaje uczniem Ecole Centrale w Grenoble. Jesienią 1799 r. utalentowany matematycznie Beyle wyjechał do Paryża na studia matematyczne na Ecole Polytechmique, lecz nie przystąpił do egzaminów. Dzięki staraniom kuzyna, Pierre Daru, dostaje zatrudnienie w Ministerstwie Wojny. Rok później zaciągnął się do armii Napoleona walczącej we Włoszech. W Mediolanie siedemnastoletni Beyle zostaje zauroczony włoską kulturą. W 1801 wrócił do Paryża, by stać się jak napisał drugim Molierem. Rozpoczął pierwsze, bardzo złe zresztą, próby literackie. W 1805 Beyle zakochał się w Melanie Guilbert i otworzył słabo prosperujący sklep. Trudna sytuacja materialna zmusza go do powrotu do armii. W 1810 wraca po kampaniach w Niemczech i Austrii do Paryża. Dostaje stanowisko audytora w Radzie Państwa, a potem inspektora. W 1811 przebywa we Włoszech w Mediolanie, gdzie zostaje kochankiem Angeli Pietragua, którą poznał podczas pierwszego pobytu w Italii, w trakcie kampanii włoskiej. We wrześniu 1811 Beyle zwiedza Bolonię, Florencję, Rzym i Neapol. W 1812 rozpoczyna pracę nad Historią malarstwa we Włoszech. Manuskrypt pracy Stendhal gubi w czasie ucieczki wojsk napoleońskich spod Moskwy, w której znalazł się w sierpniu 1812. Książka zostaje odtworzona w 1815 i wydana w 1817. W 1815 roku Beyle rozstaje się z Angelą Pietragua. W 1817 wychodzi jego przewodnik Rzym, Neapoi i Florencja, który publikuje pod pseudonimem Stendhal. W 1819 Stendhal spotyka we Włoszech kobietę, którą obdarzy nieodwzajemnionym uczuciem, Mathildę Dembowski. Ten niespełniony związek był inspiracją do napisania książki O miłości. W 1821 wskutek podejrzeń o szpiegostwo opuszcza Mediolan i rozstaje się z Mathilde Dembowski.
Debiut literacki Stendhala przypada na rok 1814. Wtedy to wydał książkę O Haydnie, co skończyło się skandalem, bowiem autor został posądzony o plagiat. Kolejne pozycje Rzym, Neapol i Florencja, oraz Historia malarstwa we Włoszech przeszły bez echa. W 1821 z powodów politycznych opuścił Włochy. Pobyt w Paryżu przyniósł kolejne niedocenione publikacje. Po rewolucji lipcowej został konsulem francuskim w Trieście. Powstała tam jego najbardziej znana powieść Czerwone i czarne. Wskutek zabiegów wrogiego mu rządu Austrii został przeniesiony na stanowisko konsula do Rzymu. Napisał tam drugą swoją najpopularniejszą powieść: Pustelnię parmeńską. Jest to pierwsza, a zarazem ostatnia książka Stendhala, która została doceniona (głównie dzięki pochwalnemu artykułowi Balzaca w paryskiej prasie). Stendhal zmarł w samotności i zapomnieniu. Na jego paryskim grobowcu wyryto epitafium, które sam sobie ułożył:
HENRYK BEYLE
Mediolańczyk
Żył, pisał i kochał takim sercem, jakim ubóstwiał Cimarozę, Mozarta i Szekspira.
BEYLIZM (fr. beylisme) - to postawa wobec życia charakterystyczna dla bohaterów powieści Henriego Beyle'a, czyli Stendhala.
Termin beylizm jest neologizmem ukutym przez samego pisarza od własnego nazwiska. U źródeł beylizmu, stanowiącego swego rodzaju kult indywidualizmu, leżą idee głoszone m.in. przez XVIII-wiecznych teoretyków Destutta de Tracy'ego i Claude'a Helvétiusa. Doświadczenia rozumowe mają swe źródło we wrażeniach zmysłowych, a wrażenia te różnią się w zależności od jednostek ich doświadczających. Jednostki z natury pełne energii i pasji czerpią szczęście w związku z emocjami i doświadczeniami intelektualnymi dostarczanymi przez wrażenia zmysłowe. Aby dostąpić pełni szczęścia, muszą wciąż kwestionować wszelkie zasady i normy obowiązujące w ich otoczeniu, są więc ze swego środowiska wyalienowane.
Do wspólnych cech bohaterów stendhalowskich należą:
egotyzm - czyli indywidualizm, podniesiony do rangi doktryny
traktowanie życia, jako przestrzeni służącej do realizowania swoich pragnień, marzeń
aktywność
wrażliwość
inteligencja
namiętność - wyrażana w licznych romansach
odrzucenie norm: moralnych, religijnych i obyczajowych
chęć podporządkowania sobie rzeczywistości.
Dwóch bohaterów przejawiających najbardziej typowe cechy beylizmu to Julian Sorel z Czerwonego i czarnego, oraz Fabrycy del Dongo z Pustelni parmeńskiej.