Rozbicie dzielnicowe w Polsce i zjednoczenie państwa polskiego przez Władysława Łokietka.
Bardzo szybko rozgorzał konflikt między seniorem Władysławem (synem Zbysławy), a jego macochą Salomeą i jej synami. Poza tym dużo dołożyli możni, którzy chcieli rozpadu państwa. W 1141 roku odbył się wiec (bez Władysława) na którym decydowano co ma się stać z Judytą - córką Bolesława (klasztor, czy małżeństwo). Rozgorzała wojna Władysław sprzymierzony z Rusinami przeciwko reszcie braci. Drugi konflikt rozgorzał, gdy w 1144 roku zmarłą Salomea. Braci pokłócili się o jej wdowią oprawę, czyli ziemię która zarządzała. Władysław próbował rozwiązać ten konflikt przy pomocy Rusinów (w zamian oddał im ziemię wizką, która była własnością Bolesława Kędzierzawego). Jednym z urzędników Władysława, który opowiedział się przeciw swojemu panu, a za pokrzywdzonym Bolesławem był Piotr Włostowic (wielmoży śląski palatyn Władysława). Został za to skazany na oślepienie i obcięcie języka. Tu zaczęła się klęska Władysława. Arcybiskup Jakub ze Żnina pod Poznaniem obłożył Władysława Klątwą.
W 1146 roku Władysław uciekł z kraju razem z żoną Agnieszką (córką Leopolda III margrabiego Austrii). Znalazł schronienie w Niemczech i opiekę cesarza. Rządy zwierzchnie objął drugi w kolejności Bolesław Kędzierzawy. Dzielnica senioralna obejmowała: ziemię krakowska, sieradzko-łęczycką, Wielkopolskę, z Kaliszem i Gnieznem, Pomorze Gdańskie oraz Śląska zagarnięty Władysławowi i Mazowsze. W 1146 roku w obronie Władysława na ziemie polskie urządził wyprawę Konrad III cesarza Niemiec, jednak wojskom niemieckim nie udało się nawet przekroczyć Odry. Udało się za to związać Piastównę (Judytę córkę Bolesława Krzywoustego) z synem margrabiego Albrechta Niedźwiedzia. Bracia zaczynają nawet organizować samorzutne wypady w 1147 Mieszko uderza na Słowiańszczyznę, a rok później Bolesław atakuje Prusy. Tymczasem papież zmienia zdanie i mimo wcześniejszego potwierdzenia klątwa rzucona na Władysława zostaje cofnięta przez legata papieskiego Gwidona (przy okazji Gwidon zażądał także powrotu Władysława).
W 1157 roku kolejny cesarz Fryderyk Barbarossa urządził wyprawę a Polskę. Doszło do zawarcia pokoju pod Poznaniem. Piastowie złożyli przysięgę wierności cesarzowi, zobowiązali się płacić daninę pieniężną oraz pomóc w wyprawie włoskiej Fryderyka. Rozsądzenie zaś sporu pozostawili sądowi w Magdeburgu. Jednak rozwiązania nie doczekał sam Władysław, bowiem zmarł w 1159 roku , jego synowie wrócili do kraju w 1163 roku (Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi) i od Bolesława obaj do podziału otrzymali Śląsk, który podzielili. Pokój między braćmi nie trwał długo w 1166 roku został wygnany przez koalicję książąt: Mieszka, Jarosława (syna Bolesława Wysokiego) oraz Bolesława Kędzierzawego. Bolesław wrócił i pogodził się z rodziną w 1173 roku. Wydzielił dzielnice synom (Jarosławowi ziemie opolską, a Konradowi księstwo głogowskie).
W tym czasie kolejni Piastowicze zaczęli dorastać do wieku dorosłego (w 1148 roku Henryk - otrzymał dzielnicę sandomierską, a w 1150 Kazimierz, który po śmierci Henryka dostał księstwo Wiślickie). W 1173 roku umarł Bolesław Kędzierzawy, po jego śmierci część możnych widziała na tronie Kazimierza, nie zaś kolejnego według kolejności Mieszka Starego. Mieszko Stary opanował tron seniora, jednak w 1177 roku w Krakowie wybuchł bunt możnych, którzy woleli na tronie Kazimierza. Pełne egzekwowanie praw wynikających z regale książęcego doprowadziły do buntu małopolskich możnowładców, których poparli: biskup krakowski Gedko, Bolesław I Wysoki, Kazimierz II Sprawiedliwy, a także Odon - najstarszy syn Mieszka III. Przyczyną buntu syna Mieszka było faworyzowanie potomstwa z drugiego małżeństwa i próba wykierowania Odona na karierę duchowną. Bunt całkowicie zaskoczył Mieszka III, jeszcze bowiem na Wielkanoc 1177 nic nie zapowiadało kryzysu, zwłaszcza że na zorganizowany przez princepsa wiec możnych i książąt do Gniezna stawiły się tłumy. Małopolska poddała się władzy rokoszan prawie bez oporu, gdyż na ich stronę przeszedł najważniejszy człowiek Mieszka III, jego namiestnik, Henryk Kietlicz. Jednocześnie z małopolskimi działaniami Kazimierza do akcji wkroczyli: na Śląsku Bolesław Wysoki a w Wielkopolsce Odon. Tu doszło do znacznych komplikacji, gdyż na Śląsku przeciwko księciu wrocławskiemu wystąpił Mieszko Plątonogi i Jarosław Opolski doprowadzając go do ponownego usunięcia z dzielnicy. Spowodowało to utratę szansy Bolesława na uzyskanie senioratu i udanie się do Krakowa z prośbą o pomoc do Kazimierza II. Także walki w Wielkopolsce przeciągnęły się zapewne aż do 1179, kiedy w końcu, nie widząc możliwości kontynuowania oporu, Mieszko III wycofuje się do swojego sprzymierzeńca i imiennika do Raciborza. Wkrótce potem, wobec przewagi militarnej rebeliantów, Mieszko Plątonogi odstąpił od Mieszka Starego, zadowalając się wydzielonymi z Małopolski kasztelaniami oświęcimską i bytomską wraz z Siewierzem. Ostatecznie Mieszko został wygnany, jednak senioralne władztwo Kazimierza, zostało poważnie okrojone, bowiem teraz ograniczało się tylko do ziemi krakowskie i sieradzko-łęczyckiej.
W 1180 roku odbył się zjazd biskupów i arcybiskupów w Łęczycy, gdzie ustalono zniesienie tak zwanego ius spolii (prawa księcia do ruchomości po zmarłym biskupie), ograniczono prawa księcia w dobrach kościelnych oraz uznano pryncypat Kazimierza. Wiele zmieniło się także w polityce zagranicznej. Przede wszystkim nastąpiło ograniczenie horyzontów i zasięgu działania polskich dyplomatów. Mieszko Stary wraca do kierunku ekspansji na Pomorze Zachodnie i popiera Bolesława I przeciw Duńczykom. W zamian za to w 1181 roku wraca do Gniezna z poparciem Pomorzan. W 1184 roku Mieszko staje się lennikiem cesarskim (po interwencji cesarza w Polsce). Kazimierz Sprawiedliwy również podporządkował się cesarstwu. Większego znaczenia nabierają stosunki z Rusią (Mieszko, Kazimierz i Bolesław mają żony Rusinki), a polscy książęta mają nawet zakusy na opanowanie Rusi Halicko Włodzimierskiej (konkurencja Węgrów). Sytuacja w Krakowie rozwija się jakby na odwrót do spraw wcześniejszych, możni tym razem buntują się przeciw Kazimierzowi, chcą powrotu Mieszka (nie podobają im się stosunki z cesarstwem, a zwłaszcza uległość Kazimierza). W 1191 polityka zagraniczna Kazimierza Sprawiedliwego wywołała niezadowolenie małopolskiego możnowładztwa, któremu przewodził Henryk Kietlicz. Z pomocą małopolskiej opozycji Mieszko III opanował Kraków i powierzył w nim władzę jednemu ze swoich synów - Mieszkowi Młodszemu lub Bolesławowi Mieszkowicowi. Jednak Kazimierz szybko odzyskał dzielnicę, a pojmanego syna odesłał ojcu. Zapewne po wyprawie krakowskiej Mieszko III wydzielił swojemu synowi Mieszkowi dzielnicę kaliską. Jednak seniorowi udało się opanować sytuację. Tymczasem na Mazowsze coraz spadają najazdy Jaćwiegów, staje się to nowym problemem Kazimierza, gdy Leszek Bolesławowic umiera w 1186 roku i Mazowsze przejmuje Kazimierz.
Sam Kazimierz umiera w 1194 roku. Panowie krakowscy domagają się regencji Leszka Białego i Konrada (Helena wdowa po Kazimierzu córka księcia kijowskiego Rościsława, wojewoda krakowski Mikołaj i biskup krakowski Pełka). Udało się odsunąć niebezpieczeństwo powrotu Mieszka, gdy wraz z posiłkami ruskimi Mikołaj pokonał Mieszka pod Mozgawą, ginie wówczas syn Mieszka - Bolesław. W tym samym dniu ma jeszcze miejsce druga bitwa pod Mozgawą, gdzie Mikołaj pokonuje wojska spóźnionego Mieszka Plątonogiego i Gaworka palatyna dworu księcia w Sandomierzu. Gaworek ponosi klęskę.
W 1198 roku Helena wdowa porozumiewa się z Mieszkiem (za plecami Mikołaja i Pełki). Według umowy tron krakowski po Mieszku ma dziedziczyć Leszek Biały. Mieszko zostaje po raz trzeci wygnany w 1201 roku. Wraca po raz czwarty jednak umiera w 1202 roku w Kaliszu. Tak kończy się wczesne rozbicie dzielnicowe wraz ze śmiercią ostatniego z synów Bolesława Krzywoustego.