Wojny z Rosją w II połowie XVII wieku
podręcznik, str. 240
Przyczyny konfliktu:
a. bezpośrednia: ugoda perejesławska w roku 1654 - Kozacy poprosili o pomoc cara Rosji Aleksego w konflikcie z Rzeczypospolitą. Car włączył do Rosji obszar kozacki, lewobrzeżną Ukrainę
b. konflikt o ziemie ruskie: ziemia smoleńska, siewierska i czernihowska od rozejmu w Dywilnie w roku 1619 przypadły Rzeczypospolitej
c. Rosja w ramach rewanżu za okres smuty i dymitraid wykorzystuje słabość Rzeczypospolitej
Przebieg konfliktu: 1654-1667
a. wojska rosyjskie zdobywają Ukrainę i Litwę ( zdobywają Połock, , Smoleńsk,) 1654-1655 ( dalsze klęski nie przyszły gdyż Rosję nawiedziła epidemia grypy)
b. zwycięstwo wojsko polsko-tatarskich nad rosyjsko-kozackimi pod Ochmatowem ( dowódca Stanisław Rewera Potocki)
b. atak rosyjski na Litwę ( zdobywają Wilno) i rozejm w Niemieżu 1656 - zawieszenie broni na czas Potopu szwedzkiego, Rosja nie chce wzmacniać Szwedów w basenie Bałtyku, wojska carskie atakują Szwedów w Inflantach
c. powrót do walk po Potopie 1660- zwycięstwa wojsk polskich i tatarskich ( Mehmed III gorej) nad rosyjskimi pod Płonką i Cudnowem ( hetman Jerzy Lubomirski, Stefan Czarniecki) - odzyskano niemal całą Ukrainę
- w latach 1663-1664 król Jan Kazimierz Waza zorganizował nawet wyprawę na samą Moskwę ( bez rezultatu)
d. kryzys w Rzeczypospolitej - 1665-1666 rokosz ( zbrojny bunt) Jerzego Lubomirskiego ( w roku 1664 został oskarżony wobec zdradę)- niechęć wobec planów reform państwa ( głosowanie w sejmie większością, elekcja vivente rege - za życia króla) i polityki sojuszu z Francją ( następcą Jana Kazimierza miał być książę Kondeusz) przez króla Jana Kazimierza
klęska wojsk koronnych pod Mątwami z siłami rokoszan
e. abdykacja Jana Kazimierza Wazy -1668- zrezygnowany król, faktycznie pokonany przez rokoszan Lubomirskiego zrezygnował reform i z tronu ( !) ( wyjechał do Francji, nazywał siebie wówczas Snopkowski ( Waza= snopek) został opatem zamożnego opactwa Saint- Germain des- Pres, wywiózł z Polski również część skarbca królewskiego
- król Jan Kazimierz już w roku 1661 przewidział rozbiory Polski między Rosję, Brandenburgię ( Prusy) i Austrię !
Skutki konfliktu polsko-rosyjskiego w II połowie XVII w.
a. rozejm w Andruszowie 1667- Rzeczpospolita traci na rzecz Rosji ziemię smoleńską, siewierską i czernihowską oraz lewobrzeżną Ukrainę z Kijowem
- Rzeczpospolita pogrążona w wewnętrznym chaosie, wyniszczona ciągłymi wojnami, bez odpowiednich środków finansowych nie miała innego wyjścia, jak zgodzić się na te trudne warunki)
b. pokój Grzymułtowskiego ( pokój podpisywał wojewoda wielkopolski Krzysztof Grzymułtowski) 1686- potwierdzenie warunków rozejmu w Andruszowie
Michał Motała ® 2011