Czym jest Analiza Drzewa Błędów i dlaczego każdy specjalista ds. bhp powinien ją znać?
Analiza Drzewa Błędów (z ang. Fault Tree Analysis - FTA), określana także jako Analiza Drzewa Uszkodzeń lub Analiza Drzewa Niezdatności, dalej: FTA, jest jedną z metod analizy niezawodności systemów, w których informacje o procesach, sprzęcie i czynniku ludzkim, są przedstawiane jako niezbędne elementy drzewa błędów.
FTA służy do analizy wypadków lub obliczania prawdopodobieństwa awarii niebezpiecznych instalacji bądź urządzeń - oceny ryzyka procesowego, a nie oceny ryzyka zawodowego. Natomiast ocena ryzyka procesowego to prawdopodobieństwo powstawania zdarzeń niebezpiecznych o określonych skutkach w procesach technicznych.
FTA polega na określeniu powiązań logicznych między przyczynami - zwanymi zdarzeniami elementarnymi - a ich skutkami, dla zdefiniowanych przez prowadzącego analizę stanów odbiegających od założonej normy.
Zdarzeniem elementarnym może być na przykład:
awaria urządzenia,
wadliwe zadziałanie elementu sterowania,
nieprawidłowe działanie operatora.
Natomiast skutkiem zdarzenia elementarnego może być na przykład:
niesprawność systemu,
wyciek substancji,
pożar,
eksplozja itp.
Nazwa FTA wywodzi się z jej postaci graficznej, w której stan awaryjny - zdarzenie szczytowe - połączony jest "gałęziami" (z odpowiednimi logicznymi bramkami wyboru) ze zdarzeniami pośrednimi i elementarnymi niemającymi dalszego rozwinięcia. Tak zwane drzewo błędów jest więc logicznym schematem pokazującym, w jaki sposób może być spowodowane uszkodzenie lub niesprawność systemu.
Dlaczego każdy specjalista ds. bhp powinien znać FTA?
Każdy specjalista ds. bhp powinien znać FTA, ponieważ umożliwia ona identyfikację i ocenę skuteczności rozwiązań technicznych oraz proceduralnych wprowadzanych w celu zwiększenia niezawodności instalacji w wypełnianiu określonych zadań funkcjonalnych we wszystkich jej stanach eksploatacyjnych, którymi są:
normalna eksploatacja,
konserwacja,
stany awaryjne,
procedury rozruchu i odstawienia.
FTA pozwala również na uwzględnienie czynnika ludzkiego w:
konserwacjach,
obsłudze operatorskiej,
oddziaływaniu człowiek - maszyna,
środowisku pracy.
FTA pozwala zidentyfikować i oszacować skutki uszkodzenia sprzętu, błędów obsługi, zdarzeń zewnętrznych, wynikających ze środowiska pracy, zasad eksploatacji oraz lokalizacji instalacji lub naturalnych zjawisk przyrodniczych, które przyczyniają się do zaistnienia określonych stanów niesprawności instalacji.
FTA jest szczególnie przydatna w analizie procesów chemicznych i fizycznych, gdzie pozwala na logiczne oraz szczegółowe uwzględnienie informacji o całym procesie i poszczególnych jego strumieniach, niebezpiecznych właściwości stosowanych materiałów, schematów technologicznych instalacji, planów jej lokalizacji oraz stosowanego sprzętu i specyfikacji technicznych.
Cel stosowania FTA
Celem stosowania FTA jest wskazanie, jakie są możliwe drogi zaistnienia niepożądanej sytuacji. W ocenie zdarzeń elementarnych metoda FTA jest metodą ilościową. Korzysta z danych niezawodnościowych dotyczących:
urządzeń mechanicznych,
urządzeń elektrycznych,
aparatury kontrolno-pomiarowej,
wytrzymałości zbiorników,
innych informacji opisujących prawdopodobieństwo uszkodzenia elementu wchodzącego w skład instalacji oraz wpływającego na jej funkcjonowanie.
częstości zdarzeń awaryjnych,
parametrów niezawodnościowych systemów instalacji,
wyznaczania kombinacji takich zdarzeń elementarnych, jak uszkodzenia sprzętu, błędy obsługi, zdarzenia zewnętrzne wynikające ze środowiska pracy, zasad eksploatacji lub naturalnych zjawisk przyrodniczych, które przyczyniają się do zaistnienia określonych stanów niesprawności instalacji.
Informacje o procesach, sprzęcie i czynniku ludzkim są podstawowymi niezbędnymi elementami do opracowania oraz analizy tzw. drzewa błędów.