CZYM JEST PAMIĘĆ?
DLACZEGO ZAPOMINAMY?
Według starożytnych greków pamięć była boginią o imieniu Mnemozyna. Obecność bogini pamięci w kulturze greckiej jest wyrazem wagi, jaka odgrywała pamięć w sztuce poetyckiej, w retoryce, i w samym pojęciu prawdy rozumianej jako „ nie zapominanie”.
W czasach, gdy wiedzy przechowywało się w niezwykle małej ilości źródeł pisanych i przekazywane były przede wszystkim droga ustna, ćwiczenie i wzmacnianie pamięci było prawdziwa koniecznością. Zostały rozwinięte specjalne techniki zapamiętywania zwane mnemotechnikami ( od imienia greckiej bogini).
O randze pamięci mówi nam Platon w micie o Theutcie, bóstwie, które jako pierwsze odkryło liczby, rachunek, geometrię, astronomię, grę w kości i pismo, i Thamusie- królu Egiptu:
…Theuth udał się do Thamusa, zaprezentował mu te sztuki i oznajmił, ze należało nauczyć ich wszystkich Egipcjan. Król zapytał go więc o użyteczność każdej ze sztuk, a gdy bóstwo zaczęło te kwestie wyjaśniać, król w zależności od tego, czy zdawało mu się, że dobrze lub źle mówi, nie zgadzał się lub chwalił. Mówi się, ze wiele było rzeczy dotyczących każdej ze sztuk, o których Thamus mówił do Theutha w formie zarzutów lub pochwał i by o nich wszystkich powiedzieć, potrzeba długiej mowy.
Lecz gdy padło na piśmiennictwo, Theuth rzekł co następuje: „Znajomość ta uczyni Egipcjan mądrzejszymi i bardziej zdolnymi do pamiętania, ponieważ wraz z nią znalezione lek na pamięć i wiedzę”.
Na to król tak odpowiedział: „O niezwykle pomysłowy Theuthie, niektórzy są zdolni do wynajdowania sztuk, inni do oceny, jakie szkody mogą one wyrządzić lub jakie zyski przynieść tym, którzy się ich nauczą. Tak więc, będąc ojcem piśmiennictwa, z uczuciem przedstawiłeś dokładne przeciwieństwo jego wartości. Skutkiem odkrycia piśmiennictwa będzie tworzenie się zapomnienia w duszach tych, którzy się go naucza, ponieważ pokładając ufność w piśmiennictwie, przyzwyczajają się do pamiętania zewnętrznego poprze obce znaki, a nie wewnętrznego i osobistego: tak wiec odkryłeś nie lek na pamięć, ale na odwoływanie się do pamięci.
Pierwsze poważne badania nad pamięcią i zapamiętywaniem przeprowadził Hermann Ebbinghaus, który w 1885 roku napisał monografie pod tytułem: ”Uber das Gedetchnis: Untersuchungenzur experimentellen Psychologie”, która do dzisiaj uznawana jest za najważniejsza pozycję dla psychologii doświadczalnej. Ebinghaus badał ilość zapamiętanych i straconych informacji; opracował słynną krzywa zapomnienia. Badania pokazały po raz pierwszy istnienie pamięci krótkotrwałej oraz pamięci długotrwałej.
A tak ogólnie to co to jest pamięć? No więc, według słownika jest to zdolność umysłu do przechowywania, a później przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, których się uprzednio doświadczyło; dla większości psychologów natomiast pamięć jest to aktywny system umysłowy, który odbiera, koduje, modyfikuje i wyszukuje informacje; a mówiąc po naszemu, abyśmy wszyscy mogli zrozumieć ten trudny i obfity temat: pamięć możemy porównać do twardego dysku komputera, który zapisuje, przechowuje i udostępnia nam informacje kiedy je potrzebujemy (no chyba że zdarzy się Rest).
Pamięć nie jest jedna lecz jest ich wiele .Różnią się pomiędzy sobą pojemnością, trwałością, mechanizmami fizjologicznymi, które nimi rządzą i strefami mózgu które angażuje. Postaram się przedstawić ogólna klasyfikację i nie wchodzić zbytnio w szczegóły aby was nie zanudzić i aby ukazać praktyczną stronę każdego systemu pamięciowego.
Pamięć sensoryczna czyli zmysłowa jest pamięcią o najkrótszym czasie przechowania informacji. Liczna badania wykazały, że informacja na poziomie zmysłów zanika całkowicie w przeciągu sekundy chodź jej większość zanika już po upływie 300- 500 milisekund. Na przykład idąc wieczorem na spacer przechodzimy koło kina, czujemy zapach prażonego popcornu, lecz już za chwila nie pamiętamy go i nie potrafimy określić ani opisać tej informacji szczegółowo.
Pamięć krótkotrwała, według amerykańskiego psychologa Willian’a Jamesa’a, jest to ograniczony i czasowy zbiornik informacji należący do przestrzeni teraźniejszości. Czyli krótko mówiąc: możemy pamiętać tylko jakąś część informacji przez krótki okres czasu, oczywiście tylko jeśli pamięć ta nie jest wspomagana. Pisząc ten referat zadzwoniła do mnie mama więc odebrałam, a gdy wróciłam do pisania okazało się , ze zupełnie nie pamiętam co przed paroma minutami chciałam napisać. Tak samo jest z nami na wykładach. Wystarczy, że koleżanka lub kolega z ławki obok szepnie nam coś na ucho i już nie mamy pojęcia o czym mówi wykładowca, mimo i z do tej pory z cała uwaga go słuchaliśmy.
Pamięć długotrwała przechowuje nie tylko informacje o świecie, lecz również myśli twórcze, opinie i wartości. Ten typ pamięci ma dwie główne odmiany: pamięć proceduralna i deklaratywną.
Pamięć proceduralna używaną jest do nauki nowych sekwencji ruchów np. wiązanie butów, jazda na rowerze czy na rolkach. Pamięć proceduralna powstaje w wyniku powtarzania sekwencji czynności. Gdy czynności utrwalą się już w naszej pamięci korzystamy z niej bez świadomego myślenia. Jak za pomocą automatycznego pilota. Doskonale pamiętamy sekwencje ruchów wsiadając na rower pomimo iż międzyczasie myślimy o Cristiano Ronaldo czy Angelinie Jolie.
Przeciwieństwem pamięci proceduralnej jest pamięć deklaratywna. Pamięć deklaratywna wiąże ze sobą pewny wysiłek, świadomy wysiłek, aby pamiętać i przypomnieć sobie informacje o określonych faktach.
Ciekawostka jest również to , że pamięć proceduralna rozwinęła się szybciej niż pamięć deklaratywna, a ta druga powstała na podłożu pierwszej. Badania na małpach z 1982 roku wykazały wyraźnie te zależność.
Młode małpy badano w różnych okresach stosując zadanie polegające na nabywaniu umiejętności oraz proste zadanie, wymagające kojarzenia w pamięci. W wieku 3 miesięcy równie sprawnie jak osobniki dorosłe wykonywały one zadanie polegające na nabywaniu umiejętności, lecz nie potrafiły wykonać drugiego zadania dopóki nie ukończyły 6 miesiąca życia.
Podstawowy podział pamięci deklaratywnej wyszczególnia pamięć epizodyczna i semantyczną. Podziału tego dokonał kanadyjski psycholog Endel Tuving.
Pamięć epizodyczna odnosi się do szczegółowych doświadczeń z naszego życia. Wspomnienie pierwszego dnia w szkole, wakacji nad morzem czy wypad nad obóz ze znajomymi. Stan emocjonalny charakteryzujący te doświadczenia wpływa na intensywność wspomnienia. Będzie łatwiej nam przypomnieć sobie co jedliśmy na obiad w zeszłą środę, jeżeli zjedliśmy go w miłym towarzystwie niż przypomnieć sobie co jedliśmy 2 dni temu przed telewizorem.
Pamięć semantyczna jest pamięcią faktów i pojęć pozbawionych kontekstu. Wspomnienia zmagazynowane w tej pamięci dotyczą naszej wiedzy o świecie i powstają niezależnie od kontekstu i warunku. Pamięć semantyczna zawiera niezwykła ilość informacji.
Kolejnym aspektem, który chciałabym poruszyć jest zagadnienie kodowania, przechowywania i wydobywania potrzebnych nam informacji. Kodowanie jest to przekształcenie energie odbieranych bodźców specyficzny kod neuronowy, który mózg potrafi przetwarzać. Przechowywanie polega na magazynowaniu przez pewien okres czasu zakodowanego materiału. Wydobywanie to odzyskanie w późniejszym czasie tej przechowanej informacji.
Metodami wydobywania jest przypominanie i rozpoznawanie. Różnią się one tym, że przypominanie jest odtworzeniem znanej już informacji a rozpoznawanie to uświadomienie sobie że dany bodziec jest tym, który widzieliśmy lub słyszeliśmy wcześniej. Zarówno przypominanie jak i rozpoznawanie wymagają poszukiwania w pamięci jakichś wskazówek, które umożliwią nam wydobycie pożądanej informacji.
No tak, pamięć pamięcią, ale czasem zdarza się tak, a nawet częściej niż czasem, że zapominamy niektórych informacji. Dlaczego? Jak to się dzieje?
Istnieją cztery poglądy na temat zapominania:
Zanikanie
Interferencja
Nieskuteczne wydobywanie
Motywowane zapominanie
Zanikanie występuje wtedy, gdy przechowywana informacja zostaje z czasem utracona, podobnie jak barwy obrazu blakną na słońcu. Interferencja zachodzi, gdy przechowywana informacja jest blokowana przez analogiczne bodźce wejściowe, podobnie jak wielokrotne naświetlanie negatywu niszczy ostrość obrazu. Nieskuteczne wydobywanie polega na tym, że przechowywana informacja nie daje się zlokalizować. Podobnie jak nie możemy znaleźć samochodu na ogromnym parkingu. Motywowane zapominanie występuje wtedy, gdy przechowywana informacja zostaje z jakiegoś powodu ukryta przed świadomością na przykład, gdy zapominamy nazwiska kogoś kogo nie lubimy.
Zapominanie następuje z różnych pobudek: psychicznych, nerwowych czy sytuacyjnych. Istnieje również coś takiego jak symulacja amnezji. Głośną i znaną sprawą symulowania amnezji była sprawa córki cara Mikołaja II.
17 lutego 1920 roku w Berlinie ok. 20-letnia kobieta próbuje odebrać sobie życie skacząc z mostu. Ocalona, zostaje poddana leczeniu w instytucie psychiatrycznym. Kobieta miesiącami milczy, do dnia, w którym jedna z pacjentek rozpoznaje w niej Anastazję, córkę cara z dynastii Romanowów, Mikołaja II.
W kwietniu 1918 roku całą rodzinę Romanowów została rozstrzelana. Oprócz dwójki dzieci: carewicza Aleksieja i carskiej córki Anastazji. Parę lat po tragedii zaczęły odnajdywać się zaginione osoby.
Na szpitalnym łóżku kobieta zaczęła mówić, opowiedziała dokładnie, jak wyglądała ucieczka w noc z 16/17 kwietnia 1918 roku. Wszystko mogłoby się wydawać nieprawdopodobne, gdyby nie fizyczne podobieństwo do prawdziwej Anastazji, ponadto kobieta robiła wrażenie arystokratycznymi manierami i znajomością szczegółów z życia dworskiego. Po okresie początkowej pewności zaczęły pojawiać się pewne wątpliwości, gdyż dziewczyna znała tylko kilka słów w języku rosyjskim.
Po śmierci, badania DNA wykazały, że nie była to carska córka, lecz polska wieśniaczka Franciszka Szwanckowska. Jakby nie było, trzeba przyznać, że Pani Franciszka była niezłą aktorką.
Pamięć odgrywa bardzo ważną rolę w naszym życiu, dlatego aby zachować ją jak najdłużej i jak w najlepszym stanie, dbajmy o nią i korzystajmy z niej jak najczęściej.
Paulina Chyrkowa
I rok WT sp. nauki o rodzinie