CZYM JEST PAMIEĆ

Pamięć może być rozumiana jako wielofazowy proces lub jako właściwość jednostki. Traktując ją jako proces, zwraca się uwagę na jej uniwersalne cechy, natomiast, gdy analizuje się ją jako właściwość jednostki, bierze się pod uwagę cechy i różnice indywidualne.

Pamięć rozumiana jako proces

Jest to sposób kodowania

doświadczenia, stanowiący uniwersalną

właściwość człowieka.

Pamięć jest fazą przetwarzania

informacji.

Pamięć składa się z wielu faz; liczba

tych faz zmienia się w zależności od

stopnia szczegółowości opisu. W opisie

najogólniejszym mamy fazy

zapamiętywania, przechowania i

odtwarzania informacji

AAożna doskonalić niektóre fazy procesu

pamięciowego, np. fazę odtwarzania.

Pamięć jako podstawowy mech;

Pamięć rozumiana jako zdolność

Jest to element psychicznego

„wyposażenia" jednostki, wykazujący

duże różnice indywidualne.

Pamięć jest składnikiem inteligencji.

Pamięć składa się z wielu zdolności

specyficznych, np. pamięci wzrokowej,

słuchowej itd.

Pamięć można doskonalić.

wywania doświadczenia, Tomasz Maruszewski

Klasyfikacja rodzajów pamięci wg Larry'ego Squire'a

(1986,1993):

PAMIĘĆ

RODZAJE PAMIĘCI:

Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, za sprawą pracy Mkinsona i Shiffrina (1968), ukształtował się podział pamięci, którego punktem wyjściowym był czas przechowywania. Wyróżniona trzy rodzaje pamięci: pamięć ultrakrótką krótkotrwałą i trwałą.

Pamięć ultrakrótka, zwana też efektem Sperlinga lub pamięcią sensoryczną zaliczana jest do procesów związanych ze spostrzeganiem, choć jest to rodzaj pamięci. Pamięć sensoryczno:

• ma krótki czas trwania (do ok. 0,5 sek.)

• charakteryzuje się dużą pojemnością (niektórzy badacze podają że magazynuje ona ok. 99%> nadchodzących informacji)

• służy do tego, aby procesy percepcji mogły wydobyć maksimum potrzebnej informacji z nadchodzących bodźców

• zlokalizowany jest w każdym zmyśle (każdym oku, uchu ...)

• przechowuje nadchodzące informacje bez zniekształceń i przetworzenia.

Objawami pamięci sensorycznej jest to, że gdy ktoś macha kijem rozżarzonym na końcu, to nie widzimy przesuwającego się punktu, ale kreskę. Podobnie po dotknięciu czujemy przez pewien czas dotyk, mimo że nie jesteśmy już w kontakcie z przedmiotem, który nas dotknął. Gdy pomachamy sobie przed oczami palcem - spostrzeżemy smugę za tym palcem, coś w rodzaju cienia. Informacje z pamięci ultrakrótkiej przedostają się następnie do pamięci krótkotrwałej.

Pamięć krótkotrwała (ang. short-term memory, STM):

• Przechowuje niewielkiej ilości informacje przez krótki okres (bez dokonywania powtórek wewnętrznych czas ten szacuje się na kilka do kilkunastu sekund)

• Pamięć krótkotrwała wykorzystywana jest do czasowego zapamiętywania danych zmysłowych lub informacji pobranej z pamięci długotrwałej, czy rezultatów procesów przetwarzania danych w mózgu (np. wyników obliczeń czy wniosków rozumowań).

• Współcześnie rozumiana jest jako efekt utworzenia lub wzbudzenia w pamięci trwałej reprezentacji bodźca( litera obraz słowo itp.)

Pamięć długotrwała (z ang. long-term memory, skrót z ang. LTM):

• stanowi trwały magazyn zakodowanych śladów pamięciowych (Łuria 1973), o nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.

• Kodowanie informacji polega na włączeniu ich do kategorii czy systemu kategorii istniejących już w umyśle podmiotu lub na tworzeniu nowych kategorii.

• LTM określa się jako pamięć trwałą lub wtórną.

Typy pamięci długotrwałej:

• "wiem jak" - pamięć proceduralna, pamięć wykonywanych czynności lub sprawności np. prowadzenie samochodu

• "wiem, że" - pamięć deklaratywna, pamięć faktów, reguł, pojęć i zdarzeń (obejmuje pamięć semantyczną i epizodyczną)

MNEMOTECHNIKI- zwane systemem umieszczania („loci"). Opierają się na wyobraźni i skojarzeniach. Polegają na tworzeniu umysłowych obrazów przedmiotów i idei, które są zapamiętywane przez mało wykorzystywaną na co dzień prawą półkulę mózgu. Są efektywne (według badań G.Bowera zwiększają skuteczność zapamiętania o średnio 7 razy!).Umożliwiają skuteczne kodowanie informacji. Są w miarę uniwersalne. Oszczędzają czas. Zmniejszają lęk. Są dobrą zabawą. Łatwe w opanowaniu.

CZYNNIKI WYOBRAŻENIOWO- SKOJARZENIOWE SPRZYJAJĄCE ZAPAMIĘTYWANIU:

1. Zaangażowanie zmysłów.

2. Ruch- wyobrażenie osób lub przedmiotów w ruchu.

3. Kolor- do wyobrażeń stosuj kombinacje, wzory, jaskrawe kolory, nierealne, nietypowo zestawione.

4. Wyobrażenie wielkości- zwiększanie lub zmniejszanie rzeczywistych rozmiarów w wyobraźni.

5. Wyobrażenie ilości- dziesiątki, setki tego, co trzeba zapamiętać.

6. Skojarzenia seksualne.

7. Atmosfera zabawy- śmieszne, karykaturalne wyobrażenia.

8. Stosowanie symboli- zamiast zwykłego wyobrażenia wstaw symboliczne np.zamiast łóżka- hamak.

9. Porządkowanie- grupowanie i ustalanie kolejności (ważne przy systemie łączenia) według jakiegoś
kryterium, hierarchicznie.

10. Numerowanie- dodaje szczegółowości, przydatne przy porządkowaniu.

11. Pozytywne wyobrażenia- mózg chętniej je przywołuje.

12. Przesada- kolorów, ilości, kształtów, dźwięków.

Budowa mnemotechnik opiera się na trzech fundamentalnych zasadach:

Asocjacja

Wyobraźnia Lokalizacja

Zapamiętywanie polega na zmianie fizjologicznej połączeń nerwowych, za pomocą których poszczególne neurony mózgowy kontaktują się ze sobą. Możemy jednak zwiększyć efektywność procesu zapamiętywania, poprzez integrację już istniejących połączeń synaptycznych. Służą temu tzw. mnemotechniki, czyli praktyczne strategie oparte na kojarzeniu informacji z łatwymi do zapamiętania elementami:

TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 1/2005

Mnemotechnik jest wiele, do najbardziej znanych i skutecznych należą:

grupowanie

akronimy

akrostychy

symonidesowa

technika loci

rymowanki

techniki skojarzeniowe

techniki interakcyjne

(opr. Małgorzata Taraszkiewicz) Mnemotechniki - rymowanki str. 2

metoda miejsc, metoda Loci: umieszczenie elementów zapamiętywanej informacji w jakimś dobrze znanym schemacie przestrzennym, np. w pomieszczeniach naszego domu. Metoda ta, nazywana również „rzymski pokój", była stosowana już w czasach starożytnych.

Za twórcę tej metody uznaje się żyjącego w starożytnej Grecji poetę Simonidesa z Ceos

Metoda Loci była najpopularniejszą techniką pamięciową przez ponad 2000 lat (od V wieku p.n.e do XVII wieku).

Przykład:

Załóżmy, że chcemy zapamiętać główne towary eksportowe państwa X: wełnę, żelazo, miedź, ołów, srebro, bawełnę, kawę. Wyobrażamy sobie:

1. Przy drzwiach wejściowych naszego domu stoi wielka, wełnista, śmierdząca, brudna owca, która uśmiechając się do ciebia macha na powitanie! (wełna)

2. Wchodzimy do przedpokoju, a tam leży sobie na podłodze i chrapie wielki, żelazny pogrzebacz. (żelazo)

3. Wchodzimimy do pokoju, gdzie na sofie siedzi sobie miedziany czajnik i gawędzi sobie z ołowianym żołnierzykiem, (miedź i ołów)

4. dalej - wyobrażamy sobie srebrny widelec, robiący coś śmiesznego, ubrany w bawełniany t-shirt, popijający pachnącą, świeżo zaparzoną kawę... (srebro, bawełna, kawa).

metoda interakcyjna: SYSTEM ŁĄCZENIA PARAMI- łączenie przedmiotów z listy pierwszego z drugim, drugiego z trzecim, trzeciego z czwartym itd.

przykład:

trawa, nóż, pies, klamka. Wyobrażam sobie trawę, której źdźbłami są maleńkie noże (dotykam ich i czuję ukłucia), na pastwisku pasie się pies wielkości krowy (czuję zapach trawy), widzę drzwi, które mają klamkę w kształcie psa (słyszę jak szczeka).

Najlepiej by wyobrażenia były niezwykłe, śmieszne, karykaturalne i rozbudzały zmysły. System nadaje się do obiektów konkretnych. Jeśli ma być to pamiętane dłuższy czas to trzeba powtarzać.

MNEMONICZNE HISTORYJKI- w wyobraźni tworzy się śmieszne i przerysowane sceny.

przykład: dziewczyna, drzewo, parasol, długopis.

Idąc przez park ujrzałem chodząca na czworakach dziewczynę, która na mój widok wspięła się na drzewo, które za koronę miało czerwony parasol. Bardzo dobrze bo właśnie zaczął padać deszcz z maleńkich długopisów.

akronimy: strategia organizująca, w której każda litera znanego słowa koduje jakieś inne słowo bądź jednostkę informacji.

To słowa utworzone z pierwszych liter wyrazów wchodzących w skład całej grupy np.PKO, NBP, PWN. Najbardziej wskazane do zapamiętywania obiektów konkretnych i zbliżonych do siebie.

Ich odmianą są twórcze zdania- ułożenie zdania z pierwszych liter wyrazów do zapamiętania np. Moja wiecznie zapracowana mama jutro sama usmaży nam placki - to kolejność planet Układu Słonecznego:

Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton.

I •" .. *: . przykład:

• CEZAR jest akronimem Centralnej Ewidencji Zawodników i Rozgrywek.

• BAJM - czyli Beata, Andrzej, Jarek, Marek - pierwsze litery imion członków popularnego zespołu

• Cepelia - Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego

• LASER - Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation (wzmocnienie światła przez wymuszoną emisję promieniowania)

• NATO - North Atlantic Treaty Organization

• jeśli chcesz zapamiętać największe rzeki azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej, możesz ułożyć akronim JOLA: Jenisej, Ob, Lena, Amur

Akronimy to najprostsza metoda, ale często bardzo trudna, niemal niemożliwa do zastosowania.

akrostychy: przeciwieństwo akronimów. Tworzenie zdań, z których pierwsze litery składają się na wyraz do zapamiętania np. Sam teraz rozluźniam ekstremalne spięcie = STRES.

To zdanie, w którym pierwsza litera każdego słowa koduje inne słowo bądź jednostkę informacji. Akrostych pozwalający zapamiętać

• kolejność planet w układzie słonecznym (Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran,
Neptun, Pluton):

Mój Wujek Zapisał Mi Jak Streścić Układ Naszych Planet.

• kolejność nut na pięciolinii (E, G, B, D, F) możesz ułożyć takie zdanie: Ewcia Gra na Bardzo Długim Flecie

• Najwięksi filozofowie starożytnej Grecji (Platon, Arystoteles, Zenon, Epikur, Pitagoras); Pies Eli Zaśpiewał Anielską Piosenkę.

Układamy zdanie oraz wyobrażamy sobie ową scenkę w naszych głowach. Dzięki temu na długo zapamiętamy potrzebne informacje.

słowa klucze: na ich bazie została opracowana kreatywna metoda sporządzania notatek, tzw. mapy myśli, wykorzystujące słowa kluczowe, symbole, kolory, rysunki, efekty trójwymiarowe, które uaktywniają obydwie półkule mózgowe i wspomagają zapamiętywanie (badania psychologiczne jak dotąd nie potwierdziły w pełni skuteczności map myśli).

metoda kołków, haków, metoda liczbowo-kształtowa, system zaczepiania:

Główną rolę odgrywają specjalnie skonstruowane, stałe pamięciowe obrazy-klucze, z którymi można połączyć, skojarzyć dowolną zapamiętywaną informację. Systemy zakładek można porównać do szafy, w której wisi jakaś skończona liczba wieszaków. Te wieszaki nigdy się nie zmieniają, ale ubrania, które na nich wieszasz tak - i może ich być bardzo dużo. W systemie zakładek obrazkowych, albo "cyfropodobnych" liczba, jej kształt (lub symbolika) to właśnie te wieszaki, a ubrania, które na nich wieszasz to "rzeczy do zapamiętania". System ten jest łatwy i obejmuje tylko liczby od 1 do 10.

System ten ma kilka wariantów:

* rysunkowy system cyfr- każda cyfra ma swój odpowiednik rysunkowy, następnie do niego dodajemy wyraz, który mamy zapamiętać i tworzymy wyobrażenie. Oto odpowiedniki cyfr:

l *

miecz

2 =

łabędź

3.

mewa

4.

chorągiewka

5.

haczyk

6.(

gwizdek

7.

statek zawijający do portu

8.

bałwan

9

rozwijający się dywan

10. rzymski woźnica

• świeczka

• łabędź

• piersi

• żaglówka

• haczyk na ryby

• trąba słonia

• kosa

• bałwan

• słuchawka telefoniczna

10 plecak ze stelażem

Można stworzyć własne skojarzenia. Teraz robimy listę przedmiotów do zapamiętania np. l.telewizor, 2.dyliżans, 3.cukierek.

Na ogromnej niebieskiej świecy stoi telewizor, której ekran rozświetla jej płomień (widzę jasność, czuję zapach świecy).

Ozdobny dyliżans (widzę go) ciągną dwa ogromne łabędzie.

* rymowany system cyfr- do cyfr- kołków przyporządkowane są rymowane słowa:

jeden eden

dwa drwa

trzy mży

cztery siekiery

pięć rtęć

sześć jeść

siedem tandem

osiem prosię

dziewięć pieczęć

dziesięć jesień

Metoda działa jak poprzednia.

* system alfabetyczny- ma 27 słów- kołków odpowiadających kolejnym literom alfabetu, które
rozpoczynają się od tych liter np. a- agrafka, b- bez, c- cel. System działa jak poprzednie.

*system umieszczania- rolę kołków pamięci pełnią wyobrażenia miejsc lub przedmiotów związanych z konkretnym miejscem. To tak jakby6 np. przechodziło się przez dom i w każdym z pokoi umieszczało znaczące słowa czy idee w każdym z pomieszczeń. Ważne: nie powielać przedmiotów, niech będą duże, ruch w jednym kierunku, odległość między pomieszczeniami lub przedmiotami.

* spółgłoskowy system cyfr oraz system główny- służą zapamiętywaniu długich ciągów cyfr. Każda cyfra
od 0 do 9 ma dołączoną spółgłoskę. Zamiast cyfr np. numerze telefonu zapamiętuje się te spółgłoski.
Można wstawiać samogłoski pomiędzy i powstaną zdania. W systemie głównym do cyfr od 1 do 10
dołącz się jakiś wyraz. Trzeba zapamiętać te wyrazy. Potem, gdy zapamiętujemy długie ciągi cyfr to
tworzymy barwne historie tworząc kombinacje tych wyrazów.

grupowanie: zorganizowanie materiału w połączone logicznie bądź formalnie elementy, które możemy interpretować w ramach posiadanych schematów poznawczych.

Wersja mnemotechniczna partykuł w języku polskim (by, czy, li, nie, niech, no, że): "liczy noże niechby nie .

rymowanki: RYMONIMY- krótkie rymowane wierszyki ułatwiające zapamiętywanie informacji np. -uje się nie kreskuje.

Przykładowa rymowanka, pozwalająca zapamiętać kości nadgarstka ręki (łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata, czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata i haczykowata): Płynie łódka, księżyc świeci, trójgraniasty groszek leci. Na trapezie, trapeziku, wisi główka na haczyku.

mapy myśli (M1ND- MAPS) Zalety:

• istota zagadnienia przedstawiona jest jaśniej i precyzyjniej,

• wyraźnie widać, co jest bardziej a co mniej ważne,

• to, co blisko siebie wskazuje na treściowy związek z sobą,

• powtórki materiału są szybsze,

• dzięki tej strukturze można bez problemu coś dodać do mapy,

• każda mapa jest unikalna, co pomaga w zapamiętywaniu,

• robienie notatek jest twórcze- aktywizujemy prawą półkulę mózgu.

Zasady sporządzania:

1. w centrum umieszczamy kolorowy rysunek, który określa sedno problemu

2. im więcej rysunków tym lepiej

3. piszemy drukowanymi literami

4. słowa piszemy wzdłuż linii, linie podporządkowane łączą się

5. na każdej linii tylko jedno słowo

6. używamy wielu kolorów

7. mapa nie jest planowana-to skojarzenia!

Rozbudowanie map myśli:

• strzałki- dla związków z różnymi miejscami mapy,

• znaki- dla podkreślenia itp., np. I, ?, {,

• figury geometryczne- podkreślają obszary o podobnej tematyce,

• bryły geometryczne- oznaczają, że treść jest bardziej rozległa niż ta na mapie,

• rysunki- twórcze podejście do tematu,

• kolor- jak wyżej, może też coś podkreślać, oddzielać itp.

Zakładkowa Metoda Zapamiętywania

Jest to jedna z głównych technik pamięciowych. Zakładka to obrazowe (łatwe do wyobrażenia) krótkie

słowo, które jest w mojej pamięci dostępnej (Świetnie je pamiętam).

Z tym słowem możesz łączyć nieskończenie wiele nowych informacji. Dzięki temu nowa wiedza jest

bardzo szybko zapamiętywana. W szczególny sposób metoda ta wykorzystuje prawo skojarzeń - nowe

informacje trzeba połączyć, z tym, co dobrze znamy i pamiętamy.

Podstawą stosowania zakładkowej metody zapamiętywania, tak jak i innych mnemotechnik, jest

aktywne, sprawne posługiwanie się wyobraźnią. Sprawdź, jak to działa.

Oto przykład wykorzystania tzw. zakładek osobistych, czyli wybranych dowolnie miejsc na swoim ciele. Najpierw „zbuduj" listę przykładowych zakładek osobistych. Przedstawię Ci moją propozycję. Koncentruj uwagę na kolejnych zakładkach; dotykaj ich w trakcie wyliczania.

stopy, kostki, łydki, kolana, uda, pośladki, brzuch, klatka piersiowa, barki, szyja, nos, uszy, włosy.

A teraz nie patrząc na listę powtórz swoje zakładki osobiste w kolejności, dotykając każdą z nich.

Wybierasz się do miasta, aby załatwić parę spraw i dokonać kilku zakupów. Rezygnujesz z zapisywania tego, co masz zrobić, na kartce. Na pewno więc jej nie zgubisz i wiesz, że dodatkowo świetnie trenujesz pamięć. A tak wygląda lista rzeczy, które masz do załatwienia:

1. kupić banany;

2. kupić pomidory;

3. odebrać zegarek oddany do naprawy;

4. pobrać pieniądze z banku;

5. oddać książki do biblioteki;

1. wymienić opony w samochodzie na „zimowe";

6. wysłać karty świąteczne;

7. kupić pastę do zębów;

8. kupić mleko;

10. kupić butelkę wina;

10. odwiedzić przyjaciół;

11. kupić wędlinę;

11. zaprowadzić psa do weterynarza.

Teraz łączysz w wyobraźni po kolei informacje, które masz zapamiętać z kolejnymi zakładkami. Zadbaj, aby Twoje wyobrażenia były jak najbardziej wyraziste (szczegółowe), a sceny, które „reżyserujesz", pełne humoru, nierealne, absurdalne, groteskowe, dynamiczne, pełne wyolbrzymień. Takie właśnie cechy Twoich wyobrażeń będą skuteczne w ich zapamiętaniu.

Treści przechowywane w magazynie pamięci

---