Wstęp

Cynk Zn, pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 30 i ciężarze atomowym 65.37, rozpoczyna rodzinę 2a poboczną II grupy układu okresowego (cynkowce). Jest to metal srebrzysty o niebieskawym połysku, w temperaturze zwykłej - kruchy, w 100 - 150°C plastyczny i ciągliwy. Powyżej 200°C powtórnie staje się kruchy. Ciężar właściwy 7.13, temperatura topnienia 419.5, wrzenia 907°C. Występuje w związkach chemicznych w stopniu utlenienia +2, jest pierwiastkiem atmosferycznym, tworzy sole cynkowe. Cynk jest metalem nieszlachetnym, reaktywnym chemicznie, rozpuszcza się w kwasach i mocnych zasadach. Jest on odporny na działanie czynników atmosferycznych, ponieważ chroni go tworząca się na powierzchni metalu dobrze przylegająca, szczelna warstwa tlenku i zasadowego węglanu [1].

Ołów Pb - pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 82 i ciężarze atomowym 207.19 należy do węglowców, rodziny głównej (podgrupa germanu) IV grupy układu okresowego pierwiastków. Jest to metal o barwie niebieskoszarej, miękki, kowalny, mało wytrzymały mechanicznie, łatwo topliwy o ciężarze właściwym 11.34, temperatura topnienia 327.3, wrzenia 1750°C. Tworzy dwa rodzaje związków: trwałe - ołowiawe, w których występuje na +2 stopniu utlenienia, i niezbyt trwałe ołowiowe, w których występuje na +3 stopniu utlenienia. Ołów jest odporny na działanie czynników atmosferycznych, pokrywa się bowiem dobrze przylegającą, szczelną warstwą PbO i PbCO₃ (matowienie powierzchni), która chroni go przed dalszym utlenianiem. W temperaturze podwyższonej utlenia się całkowicie na PbO - tlenek ołowiawy - żółty mesykot lub na Pb₃O₄ - czerwona minię [1].

Surowce

Do najważniejszych i pospolitych minerałów cynku zalicza się:

• blendę cynkową, sfeleryt - ZnS o zawartości Zn ok. 50%;

• cynkit (czerwona ruda cynku) - ZnO o zawartości Zn 72 - 80%;

• franklinit - (ZnMn)O Fe₂O₃ o zawartości ZnO 17 - 25%;

• wilemit - Zn₂SiO₄ o zawartości Zn 59%;

• kalamin (galamon krzemowy) - Zn₂SiO₄H₂O o zawartości Zn 54.2%;

• smitsonit (galamon) - ZnCO₃ o zawartości Zn 52%;

• hydrocynkit (kwiat cynku) - Zn₅(OH)₂CO_{3 -2} o zawartości Zn 60% [5].

Do najważniejszych minerałów ołowiu zalicza się: galenę - PbS o zawartości Pb 86.6%; cerusyt - PbSO₄ o zawartości Pb 68.3%. Do mniej pospolitych można zaliczyć minerały: bulanżeryt - Pb₃Sb₂S₆ (zawartość Pb 55.4%); dżemsonit - Pb₅Cl(AsO₄)₃ (zawartość Pb ok. 70%); wulfenit - PbMoO₄ (Pb - 56.4%); krokoit - PbCrO₄ (Pb 64%) [5].

Częstym towarzyszem minerałów Zn i Pb są kruszce Cu i mieszane Pb - Cu oraz kruszce Ag i mieszane Ag - Pb. Dodać do tego trzeba współwystępowanie minerałów Co, Ni, Mo, W i innych, a także As, Bi, Sb i Te oraz Se [2].

Znanych jest ponad 750 złóż rud Zn i Pb, różniących się wymiarami, zasobnością i geologicznymi warunkami występowania. Z uwagi na wymiary wyróżnia się ciała rudne, pola złożowe, prowincje złożowe i strefy złożowe [2].

Ciałami rudnymi nazywa się małe złoża, tworzące odosobnione skupienia kruszców i minerałów rudnych o wymiarach od dziesiątków metrów do pojedynczych kilometrów [2]. Pola złożowe mają wymiary w granicach 1 - 10 km. Prowincje złożowe charakteryzują się wymiarami w granicach 10 - 100 km, a sfery złożowe oznaczają wydłużone obszary występowania złóż o jeszcze większych wymiarach niż prowincje [2].

Genetyczno - przemysłowe typy złóż Zn i Pb wydzielane bywają na podstawie przesłanek strukturalnych, geologicznych, litologicznych, morfologicznych, mineralogicznych, chemicznych i genetycznych [2].

Liczne w świecie złoża rud Zn i Pb są rozmieszczone nierównomiernie. Występują one w wielu prowincjach. Szczególnie zasobne są kontynenty: amerykański, europejski i australijski. Mniejsze znaczenie mają złoża Ameryki Południowej i Azji, a małe Afryki [2].

Cynk i ołów to jedne z najdawniej poznanych przez człowieka metali. Cynk znano już w czasach starożytnych w Chinach i Indiach, w Europie poznano go dopiero w XVI w. W skali przemysłowej zaczęto go produkować w XVIII w. Ołów metaliczny uzyskiwano w Egipcie ok. 3500 r. p.n.e. w wyniku redukcji najpospolitszej jego rudy - galeny - PbS w płomieniu ognisk.

Cynku ma szerokie zastosowanie, głównie do pokrywania stali w celu ochrony przed korozją. Ocynkowaniu poddaje się zarówno półprodukty (blachy, kształtowniki), jak i gotowe wyroby handlowe. Drugim rodzajem zastosowania są stopy różnych metali zawierających cynk, jak np.: szeroko użytkowane w przemyśle maszynowym mosiądze, których podstawowymi składnikami są miedź i cynk; nowe srebra - stopy cynku, miedzi i niklu, oraz stopy odlewnicze, zawierające głównie cynk, aluminium i miedź. W wielu gałęziach gospodarki zastosowane są blachy cynkowe (przemysł samochodowy, budownictwo). Poza metalicznym cynkiem w chemii i metalurgii znajduje zastosowanie pył cynkowy, zawierający około 90% Zn i 10% ZnO [1].

O**w ma również szerokie zastosowanie. Odporność ołowiu na korozję, a zwłaszcza na działanie takich kwasów, jak rozcieńczony siarkowy, solny i fluorowodorowy decyduje o zastosowaniu ołowiu w chemii jako wykładziny w aparaturze oraz w elektrotechnice do pokrywania kabli. Ołów z dodatkiem arsenu do ok. 0.3% stosowany jest do wyrobu śrutu myśliwskiego. Pierwszą dziedziną jest produkcja akumulatorów samochodowych. Po za tym ołów jest składnikiem wielu stopów np. takich jak: stop ołowiu z cyną i antymonem (Pb-Sn-Sb) jest stosowany jako metal łożyskowy, odlewy [1].

Gospodarka krajowa cynkiem

W Polsce pierwotnym źródłem cynku są stratoidalne złoża rud Zn-Pb w dolomitach triasowych Zagłębia Śląsko - Krakowskiego, występujące w czterech regionach: bytomskim, chrzanowskim, olkuskim i zawierciańskim. Łączne zasoby bilansowe 18 złóż na dzień 31.12 1994 r. wynosiły 211.14 mln ton rudy: 28,26 mln ton Zn i 3,66 mln ton Pb. Eksploatowane są złoża Trzebinka, Bolesław, Krzykowa, Olkusz, Pomorzany. Ich zasoby stanowiły 31.8% łącznych zasobów rudy oraz 38.9% zasobów cynku. Źródłem pierwotnym cynku są też złoża rud Cu na Monoklinie Przedsudeckiej, gdzie sfaleryt występuje jako kopalina towarzysząca. Zasoby szacunkowe określono jedynie w niezagospodarowanych złożach Głogów i Głogów II na 502.83 tys. t Zn [4].

Jako źródła wtórne wykorzystuje się słom cynkowy, stopów cynku i wyrobów ocynkowanych, a także różne pozostałości i odpady przemysłu cynkowego i ołowiowego. Ich jakość jest bardzo zróżnicowana. Udział tych źródeł w produkcji cynku jest mały i wynosił w ostatnich latach 2-3% (3-5 tys. ton / r) [4].

Wydobycie rud w latach 90 - tych oscylowało wokół 4.8 mln t, obecnie ok. 55% wydobycia pochodzi z kopalni regionu olkuskiego: Pomorzany, Olkusz i Bolesław. Pozostałe 45% przypada na ZG Trzebinka S.A, które jako jedyne odnotowuje wzrost produkcji zarówno metalu jak i rudy. Łączne zdolność wydobywcze polskiego górnictwa Zn-Pb wynosiły w 1994 r. 5.85 mln ton rudy / r. [4].

Polska jest tradycyjnym producentem i eksporterem cynku metalicznego. Obecnie udział w światowej produkcji wynosi około 2%. Cynk metaliczny wytwarzany jest w 4 hutach: HC Miasteczko Śląskie, ZM Silesia, ZGH Bolesław, HMN Szopienice. Obecnie zdolności produkcyjne wynoszą 153 tys. ton Zn/ r. Zapotrzebowanie na cynk i wyroby z cynku w głównej mierze zaspokajała produkcja krajowa. Importowano niewielkie ilości proszku i pyłu cynkowego [4].

Głównymi użytkownikami cynku metalicznego w Polsce są; stalownictwo, przemysł chemiczny i przemysł metalowy. Prognozy wskazują, że do 2000 r. powinien nastąpić wzrost zużycia do 180-190 tys. ton/ r m.in. wskutek rozwoju krajowego przemysłu samochodowego [4].

Gospodarka cynku na świecie

Produkcja rud i koncentratów cynku na świecie po okresie ożywienia w latach 1991-92 spadła poniżej 7 mln ton Zn w ostatnim okresie. Do czołówki producentów światowych należą: Kanada (tradycyjny leader), Australia, Peru, Chiny i USA, których wydobycie stanowiło w 1994 r. 60% światowej produkcji górniczej. Dużymi były: Meksyk, Hiszpania i Kazachstan, natomiast średniej: Irlandia, Polska, Szwecja, Rosja, Japonia, Indie, Brazylia, Boliwia. Łącznie wymienione kraje dostarczały ponad 80% światowej podaży cynku w koncentratach [4].

Średnioroczne ceny cynku notowanego na LME w latach 1990-93 wykazywały tendencję malejącą, w efekcie której obniżyły się aż o 58%. Po nieznacznym i krótkotrwałym wzroście od marca 1993 r. do października 1994 r. utrzymywały się poniżej 1000 USD/ t (najniżej 903 USD/ t w połowie kwietnia), a więc znacznie poniżej kosztów własnych większości producentów [4].

Gospodarka krajowa ołowiem

W Polsce brak praktycznie samodzielnych złóż rud ołowiu. Galena obecna jest jako kopalina współwystępująca w Śląsko - Krakowskich złożach rud cynku (zasoby bilansowe 3.66 mln t Pb), z których pozyskiwana jest w postaci selektywnych koncentratów galeny oraz koncentratu galenowo - blendowego. Jako kopalina towarzysząca występuje w dolnośląskich złożach rud Cu (na koniec 1994 r. zasoby szacunkowe 6.67 mln t Pb, w tym 1728,4 tys. t w złożach zagospodarowanych [4].

Głównymi producentami ołowiu były: HC Miasteczko Śląskie, ZGH Bolesław, Zakład Ołowiu HM Głogów (z odzysku), HMN Szopienice, ZGH Orzeł Biały [4].

Gospodarka światowa ołowiem

Największym producentem światowym były Stany Zjednoczone (ponad 1 mln t Pb/ r). Największymi światowymi konsumentami ołowiu były: USA (około 27% światowej produkcji), Japonia i Niemcy, na które przypadło niemal 40% globalnego zużycia w 1994 r. [4].

Spośród branż użytkujących ołów rafinowany głównym i bezkonkurencyjnym jego odbiorcą w 1994 r. pozostał przemysł elektrotechniczny (akumulatory) - ponad 65%. Inne kierunki wykorzystania to: przemysł chemiczny - około 13% oraz hutniczy, metalowy i inne [4].

Kształtowanie się cen ołowiu rafinowanego na LME uzależnione jest głównie od zapotrzebowania przemysłu samochodowego. W 1993 r. koszt produkcji ołowiu, uzyskiwanego jako produkt uboczny przy produkcji cynku wynosił 472 USD/ t. Wzrostowa tendencja notowań w 1994 r. spowodowała, że średnioroczne ceny na LME wzrosły o 37%, a najwyższe odnotowano w listopadzie 1994 r. - 684 USD/ t [4].

Odpady poflotacyjne

W wyniku działalności krajowych zakładów przeróbczych nagromadzonych zostało w formie składowisk powierzchniowych blisko 80 mln ton odpadów poflotacyjnych po wzbogacaniu rud cynku i ołowiu. Są to drobnoziarniste osady utworzone z różnorodnych minerałów, wśród których znajdują się także nie odzyskane w pełni w procesach flotacji minerały cynku i ołowiu. Do grupy złomy i odpady cynku należy złom cynkowy, stopów cynku i wyrobów ocynkowanych, a także różne pozostałości - odpady przemysłu cynkowego. Udział tych źródeł w produkcji cynku jest niewielki i nie przekracza 3%. W grupie odpadów z przemysłu cynkowego potencjalnym źródłem surowcowym są szlamy z procesu elektrolizy cynku w HMN „Szopienice” i są one składowane powierzchniowo w stawach osadowych. Do chwili obecnej w HMN „Szopienice” zgromadzono ok. 200 tys. ton szlamów. Do grupy złomy i odpady ołowiu należy złom czystego ołowiu, złom stopu ołowiu, złom akumulatorowy oraz odpady z przetwórstwa hutniczego ołowiu. Najpoważniejszym wtórnym źródłem ołowiu jest złom akumulatorowy.W 1995 r. przerobiono w Polsce ok. 43525 ton tego złomu [6].

Technologie przeróbki

Rudy Pb oraz Zn i Pb wzbogaca się metodami grawitacyjnymi i flotacyjnymi. Pierwsze stosuje się wówczas, gdy minerały użyteczne występują w postaci grubych wpryśnięć i gdy w nadawie znajdują się duże ziarna skały płonej, nie zawierające składników użytecznych lub zawierających je w małych ilościach. W tych przypadkach, gdy minerały Zn i Pb są drobno wpryśnięte oraz gdy współwystępują z nimi inne minerały użyteczne, wzbogacanie odbywa się metodą flotacyjną [3].

Z metod grawitacyjnych zastosowanie znalazło wzbogacanie: w cieczach ciężkich, w odsadzarkach, na stołach koncentracyjnych, we wzbogacalnikach zwojowych i we wzbogacalnikach strumieniowych [3].

Flotacja jest główną metodą wzbogacania rud Zn i Pb. Rozwiązania układów technologicznych, warunki i skuteczność procesu zależą od składu mineralnego rudy i ich własności. Wzbogacanie flotacyjne monometalicznych rud Zn i Pb jest proste. Trudność wzrasta w przypadku występowania domieszek minerałów Cu, pirytu i innych, a zwłaszcza szlamujących się ochr, soli rozpuszczalnych metali ciężkich, grafitu, miękkich łupków itp. [3].

Wzbogacanie flotacyjne rud utlenionych lub częściowo utlenionych jest złożone. Proces prowadzi się po uprzednim siarczkowaniu powierzchni minerałów, używając do tego celu siarczku sodu, wodorosiarczku sodu i siarkowodoru. Po siarczkowaniu dobrze flotuje cerusyt, anglezyt i wulfenit, pozostałe gorzej. Jako odczynników zbierających przy wzbogacaniu rud utlenionych używa się kwasy oleinowe, oleinian sodowy, produkty utleniania nafty, mydła naftenowe, olej talowy. Rudy utlenione zawierają znaczne ilości minerałów kruchych, które po rozdrobnieniu i klasyfikacji tworzą szlamy. Przy wzbogacaniu flotacyjnym częściowo utlenionych rud Zn w pierwszej kolejności flotuje się siarczkowe i utlenione minerały Pb, a następnie sfaleryt. Odpady są nadawą do flotacji utlenionych minerałów Zn. Siarczkowanie prowadzi się przy pomocy siarczku sodu, następnie dodaje się zbieraczy, którymi prowadzi się pierwszorzędowe aminy. Koncentraty mogą zawierać około 40 -45% Zn. Jeżeli charakter rudy nie pozwala uzyskiwać koncentratów bogatszych niż 25 - 30% Zn, kieruje się je do przeróbki ogniowej w procesie przewałowym. Odpady zawierają 1 - 3% Zn [3].

Rysunek 1

Wzbogacanie monometalicznych rud Zn jest proste(rys1). Dla rud grubo i drobno wpryśniętych stosuje się grawitacyjno - flotacyjny układ wzbogacania, a dla drobno wpryśniętych flotację. Rudę rozdrabnia się poniżej 50 mm, a następnie rozsiewa się na klasy 50 - 6 mm - kierowane do wzbogacania w cieczach ciężkich w celu wydzielenia odpadów oraz klasę 6 - 0 mm, która połączona z rozdrobnionym koncentratem cieczy ciężkich wzbogacana jest w odsadzarkach. Koncentrat wzbogacania głównego w odsadzarkach jest po domieleniu, a po wzbogaceniu czyszczącym w osadzarkach jest produktem końcowym. Odpady osadzarek głównych i czyszczących kieruje się do mielenia, a następnie do wzbogacania flotacyjnego. Obciążnikiem cieczy ciężkiej jest żelazokrzem. W celu zmniejszenia utlenienia żelazokrzemu do obiegu c.c. dodaje się wapno. Koncentrat wzbogacenia w cieczach ciężkich zawiera 10.85% Zn, odpady stanowiące 62% nadawy - 0.28% Zn. Wzbogacanie klas drobnych prowadzi się w odsadzarkach. Koncentrat odsadzarek zawiera 59% i 1.86% Fe. Dla rud drobno wpryśniętych stosuje się klasyczny układ flotacji głównej w połączeniu z dwukrotną flotacją kontrolną odpadów i kilkukrotną flotacją czyszczącą koncentratów. Jako odczynniki stosuje się aeroflot sodowy, metyloizobutylokarbinol (odczynnik pianotwórczy), siarczan miedzi, mleko wapienne - w celu regulacji pH i depresji pirytu. Otrzymuje się koncentrat sfalerytu o zawartości 60% Zn [3].

Siarczkowe rudy Pb wzbogaca się według prostych układów technologicznych. Ruda surowa zawierająca 22% Pb kierowana jest do rozdrobnienia i klasyfikacji, w wyniku których uzyskuje się klasy ziarnowe 6 - 3 mm i 3 - 0 mm. Klasy te wzbogaca się w odsadzarkach, uzyskując końcowy koncentrat galeny, produkt pośredni, poddawany wzbogacaniu kontrolnemu na stołach koncentracyjnych i odpady. Odpady odsadzarek i stołów po domieleniu przekazuje się do flotacji. Jako odczynniki stosowane są: ksantogenian etylowy, krezol i soda kalcynowana. Koncentrat flotacyjny zawiera 75% Pb, koncentrat grawitacyjny 785 Pb, przy całkowitym uzysku ołowiu 96% [3].

Rudy ołowiowo - barytowe ze względu na drobno wpryśnięte minerały rozdrabnia się do uziarnienia <0.4 mm (rys. 2), po czym wzbogaca flotacyjnie, wydzielając najpierw koncentrat galeny, a następnie barytu. Galenę flotuje się mieszaniną ksantogenianów butylowego i etylowego. Depresorem skały płonej jest szkło wodne. Stosuje się siarczkowanie przy pomocy siarczku sody. Baryt flotuje się siarczanem alkilu i naftą. W wyniku wzbogacania otrzymuje się koncentrat galeny o zawartości 44 - 46% Pb przy uzysku 54 - 56% [3].

Rysunek 2

Rudy siarczkowe Zn i Pb przerabia się przez wzbogacanie grawitacyjno - flotacyjne. Wzbogacanie grawitacyjne może mieć na celu wydzielenie handlowych koncentratów galeny lub też usunięcie możliwie największej ilości skaly płonej. Wzbogacanie flotacyjne rud Zn i Pb prowadzi się na drodze flotacji selektywnej, wydzielając kolejno galenę, następnie siarczki cynku, a czasem piryt (markasyt). Flotacja kolektywna siarczków, a następnie rozdzielanie koncentratu kolektywnego na poszczególne składniki, jest stosowana rzadko. Jako odczynniki zbierające stosuje się aerofloty 31, 211, 242 oraz etylowe i izopropylowe ksantogeniany. Odczynnikami pianotwórczymi są: olej sosnowy, terpineol, kwas krezylowy, krezol, Aerofloth 77, Dowfrotch, metyloizobutylokarbinol i heksanol [3].

Wzbogacanie odbywa się w dwóch zakładach przeróbczych: „Olkusz - Pomorzany” i „Trzebionka”. Rocznie wydobywa się i przerabia ok. 4.8 mln ton rudy. Krajowe rudy Zn - Pb w  porównaniu z wydobywanymi w świecie nalezą do rud ubogich, gdyż łączna zawartość cynku i ołowiu w wydobywanym urobku nie przekracza 6%. Stosowane technologie wzbogacania oparte są o metodę selektywną. Dla poprawy rentowności procesu stosuje się operację wstępnego wzbogacania w cieczach ciężkich zawiesinowych. Produktami finalnymi procesu wzbogacania są koncentraty galeny i blendy. Zawartość cynku i ołowiu w produkowanych koncentratach przedstawiają się następująco: dla koncentratów ołowiu w ZG „Trzebionka” (72 - 74% Pb), zaś w WPM „Olkusz - Pomorzany” (60 - 65% Pb); zawartość cynku w koncentratach blendowych w ZG „Trzebionka” wynosi 60% Zn, zaś w WPM „Olkusz - Pomorzany” wynosi 53 - 55% [6].

Pod względem wielkości przerobu krajowe zakłady wzbogacania należą da jednych z większych w świecie. Korzystnie przedstawiają się w nich wskaźniki wzbogacania w odniesieniu do odzyskiwanych siarczkowych minerałów cynku i ołowiu mimo, że przerabiane w świecie rudy zawierają średnio 2-3 razy więcej cynku i ołowiu. Od 1996 roku obserwuje się okresowo zmiany charakteru wydobywczych rud związane z wyczerpywaniem zasobów z dotychczas eksploatowanych partii złóż. Ruda taka charakteryzuje się głównie drobniejszą mineralizacją minerałów użytecznych oraz zwiększonym udziałem mułów pierwotnych [6].

Z uwagi na prognozy wzrostu utlenienia przerabianych rud, drobniejszej mineralizacji minerałów użytecznych oraz zwiększenia udziału mułów pierwotnych technologia wzbogacania winna obejmować (rys. 3):

Rysunek 3

1. rozdrabnianie rudy surowcowej (1) poniżej 50 mm w kruszarce stożkowej

2. przesiewanie z równoczesnym przemywaniem przesiewanego materiału na klasy: 50 -20 mm (1), 20 - 5 mm (3) i poniżej 5 mm (4),

3. rozdział klas grubych w cieczach ciężkich zawiesinowych z pozyskaniem kamienia dolomitycznego będącego produktem handlowym (5) i frakcji tonącej stanowiącej zrostów minerałów i skały płonej podlegającej rozdrobnieniu w kruszarce stożkowej do uziarnienia poniżej 18 mm (6),

4. wzbogacanie klasy 20 -5 mm w hydrocyklonie z cieczą zawiesinową z pozyskaniem przelewu jako odpadu (7) i wylewu - produktu wzbogaconego w metale (8). Operacje wzbogacania w cieczach ciężkich wyposażone są w układy regeneracji obciążnika cieczy ciężkiej zawiesinowej wykorzystywanego w obiegu zamkniętym,

5. wzbogacanie klasy poniżej 5 mm obejmujące: klasyfikacje wstępną na sicie, klasyfikację w klasyfikatorze zwojowym, wzbogacanie w osadzarce, zagęszczanie. Efektem tych operacji jest otrzymanie koncentratu galenowego (9) oraz zagęszczonej frakcji drobnej koncentrującej muły pierwotne. Frakcję tę klasyfikuje się w hydrocyklonie ∅500 kierując produkty odpowiednio do mielenia (10) i flotacji (11),

6. układ mielenia i klasyfikacji frakcji ciężkich poszczególnych etapów wzbogacania grawitacyjnego,

7. flotacja główna i czyszcząca galeny z pozyskiwaniem koncentratu końcowego PbS (12), półproduktu (13) oraz odpadu (14),

8. flotacja główna i czyszcząca blendy z pozyskiwaniem koncentratu końcowego ZnS (15), półproduktu (16) oraz odpadu (17),

9. kolektywna flotacja szlamów z półproduktami z flotacji galeny i blendy z pozyskaniem kolektywnego koncentratu blendowo - galenowego (18) i odpadu (19), który wraz z odpadem (17) stanowi odpad końcowy (20) [6].

Wnioski

Przy obecnym poziomie wydobycia rud Zn - Pb okres ich eksploatacji szacuje się
na ok. 10 - 12 lat. Warunkiem kontynuowania wydobycia rud Zn - Pb poza ten horyzont czasowy jest zagospodarowanie rozpoznanych i udokumentowanych w różnym stopniu złóż rezerwowych i perspektywistycznych. Są one zlokalizowane w czterech rejonach: olkuskim, zawierciańskim, myszkowskim i tarnogórskim (bytomskim). Po wyczerpaniu złóż Zn - Pb zostanie tylko import oraz przeróbka surowców wtórnych. Mimo wyczerpania się krajowych złóż Zn - Pb, przemysł cynkowo - ołowiowy należy uznać za rozwojowy, a przewidywane zapotrzebowania na cynk wskazuje na potrzebę utrzymania wielkość produkcji [6].

Literatura:

[1] Praca zbiorowa Surowce mineralne świata Ołów - Pb, Cynk - Zn, Kadm - Cd, S. Pawlikowski, Rozdział - Informacje ogólne, str. 7, Wydawnictwo Kraków. Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN 1991.

[2] Praca zbiorowa Surowce mineralne świata Ołów - Pb, Cynk - Zn, Kadm - Cd, H. Gruszczyk, B. Strzelska - Smakowska, Rozdział - Złoża, str. 25, Wydawnictwo Kraków. Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN 1991.

[3] Praca zbiorowa Surowce mineralne świata Ołów - Pb, Cynk - Zn, Kadm - Cd, W. Blaschke, Z. Blaschke, Rozdział - Przeróbka mechaniczna, str. 258, Wydawnictwo Kraków. Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN 1991.

[4] Praca zbiorowa pod redakcją Bolewskiego A., Neya R., Smakowskiego T., Bilans gospodarki surowcami mineralnymi w Polsce na tle gospodarki światowej w 1994 r. Rozdział - Cynk i ołów, str.119, Wydawca: Zakład Polityki Surowcowej i Energetycznej. Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN 1995.

[5] K. Chmura, Złoża i wydobycie ważniejszych kopalin w świecie, Rozdział - Wydobycie kopalin użytecznych, Cynk i ołów, str. 371, Wydawnictwo „Śląsk” Katowice 1980.

[6] Problemy optymalnego wykorzystania zasobów i produkcji cynku i ołowiu w aspekcie dostosowania do warunków gospodarki rynkowej - K. Cichy, A. Wieniewski, Z. Śmieszek.

1

12

Nadawa

o

k

odpady

koncentrat

suszenie

filtracja

zagęszczanie

flotacja czyszcząca

flotacja główna

mielenie

- klasyfikacja +

mielenie

o

o

koncentrat

Wzb czyszcz. w osadz.

k

k

przesiewanie

mielenie

odwodnianie

Wzbogacanie w osadzarkach

- Przesiewanie Ø6 mm +

odpady

rozdrabnianie

Wzb. w cieczach ciężkich

przelew

zagęszczanie

Przesiewanie Ø 6 mm

+ Przesiewanie Ø50mm -

rozdrabnianie

rozdrabnianie

Nadawaa

k

k

k

koncentrat

ołowiu

odpady

koncentrat barytu

flot. czyszcząca

flotacja barytu

flot. ołowiu II

Klasyfikacja kontr.

flot. czyszcząca II

flot. czyszcząca I

mielenie

Klasyfikacja Ø 0,04mm

flotacja ołowiu I

Klasyfikacja Ø 0,04mm

mielenie

12

15

14

19

16

6

5

8

7

9

10

11

2

1

4

3

13

18

H

G

I

C

D

E

B

F

A

20

17

---