prawo konstytucyjne - ćwiczenia 27-04-2008 r.
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
Instytucja powstała w Szwecji w 1713 r.
W Polsce od 1987 r.
Ustawa z dnia 15.07.1987 o RPO Dz.U. 14/2001 poz. 147
W Konstytucji od 1989r.
Przy Parlamencie Europejskim też jest ombusman. Funkcjonuje na mocy traktatu z Mastriff.
Rozpatruje skargi obywateli państw członkowskich EU, których prawa zostały naruszone na skutek decyzji oraz działań instytucji i organów UE.
RPO Art. 208 - 212 Konstytucji.
Art. 208.
1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.
Art. 209.
1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
Art. 210.
Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.
Art. 211.
Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Art. 212.
Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.
DWA ZADANIA RPO:
Wysłuchuje skarg „obywateli” na nieprawidłowe działania organów państwowych i podejmuje stosowne działania w tej materii
Informuje parlament o stanie praworządności w państwie głównie w aspekcie przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela.
Łatwy dostęp do RPO. RPO nie posiada żadnych uprawnień władczych ani rozstrzygających.
POWOŁANIE RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH
Art. 209 ust. 1 Konstytucji
1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat.
Sejm za zgodą Senatu na okres pięcioletniej kadencji, nie może być dłużej niż dwie kadencje.
Kandydatów na RPO może przedstawić:
Marszałek Sejmu
Grupa co najmniej 35 posłów
Uchwała w sprawie powołania RPO zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (230)
Senat wyraża zgodę, zwykłą większością głosów przy obecności połowy ustawowej liczby senatorów (50)
Jeżeli Senat w ciągu 1 miesiąca milczy to znaczy, że się zgadza.
RPO składa ślubowanie przed Sejmem.
Kryteria kandydata na RPO:
Obywatelstwo polskie
Wyróżnia się wiedzą prawniczą (nie wykształcenie)
Doświadczenie zawodowe
Wysoki autorytet ze względu na walory moralne i wrażliwość społeczną.
Gwarancje niezależności RPO:
Incompatibilitas - RPO nie może pełnić mandatu posła i senatora (jak poseł zostanie wybrany to zrzeka się mandatu, nie może być Prezydentem)
Nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
RPO nie może należeć do partii politycznych ani związku zawodowego. Nie może prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
Po zakończeniu kadencji osoba może wrócić na poprzednie stanowisko lub stanowisko równorzędne jeżeli nie ma przeszkód prawnych.
Art. 210 Konstytucji - Gwarancje bezstronności RPO.
Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.
Jest niezawisły, niezależny i odpowiada jedynie przed Sejmem.
Art. 211 Konstytucji
Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego
RPO posiada immunitet formalny.
Istnieje możliwość powołania 3 z-ców w tym zastępcę ds. żołnierzy.
Powołuje ich Marszałek Sejmu na wniosek RPO.
Za zgodą Sejmu RPO może powołać swoich pełnomocników terenowych.
PRZESŁANKI ODWOŁANIA RZECZNIKA:
Zrzeczenie się wykonywania obowiązków
Trwała niezdolność do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił - stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.
Złożył nie zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu
Sprzeniewierzył się ślubowaniu
Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadkach określonych w ust. na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów, większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Ten sam organ może wystąpić z wnioskiem o odwołanie co powołanie.
RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz innych aktach prawnych.
RPO corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.
RPO wysłuchuje skarg obywateli na nieprawidłowe działania organów państwowych i podejmuje stosowne działania w tym zakresie.
RPO w sprawach dzieci współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.
RPO współdziała ze stowarzyszeniami i ruchami obywatelskimi i innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony praw i wolności człowieka i obywatela.
Zakres działań kontrolnych RPO
Art. 1 ust. 3 ustawy o RPO
W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.
SKARGA KONSTYTUCYJNA
Przymus adwokacki, trafia to TK (opłaty), musi być ostateczne rozstrzygnięcie, tylko obywatele RP, wyraźny przedmiot skargi - ustawa - na podstawie której orzeczono w konkretnej sprawie.
WNIOSEK DO RPO w sprawie skargi konstytucyjnej może złożyć:
obywatel
bezpaństwowiec
cudzoziemiec
oraz ich organizacje
organy samorządowe
Rzecznik Praw Dziecka
z własnej inicjatywy
Prawo występowania do RPO określa Art. 80 Konstytucji:
Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.
Wymogi formalne:
wolny od opłat
nie wymaga zachowania szczególnej formy
powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby których wolności i praw sprawa dotyczy
musi określać przedmiot sprawy
Wniosek można złożyć w imieniu osoby trzeciej jeżeli jest pełnoletnia oraz nie jest ubezwłasnowolniona, ani pozbawiona wolności.
RPO rozpoczyna działania po uzyskaniu od niej zgody.
Zachowanie RPO w odniesieniu do wniosku:
Może podjąć sprawę
Może nie podjąć działania
Może poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania
Może przekazać sprawę wg właściwości
Nie dotyczy to:
Wniosku Rzecznika Praw Dziecka - RPO musi podjąć działania
Wniosku Marszałka Sejmu - RPO musi podjąć działania
Zachowanie RPO w momencie podjęcia sprawy:
Może samodzielnie prowadzić postępowanie
Może zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, organów kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej
Może zwrócić się do Sejmu o zlecenie przeprowadzenia kontroli przez NIK.