Socjologia religii - dział socjologii zajmujący się wierzeniami, praktykami i instytucjami religijnymi w ich kontekście społecznym. Socjologia religii zajmuje się wielorakim związkiem religii ze społeczeństwem, wzajemnymi wpływami na siebie. Bada też miejsce i funkcje religii w procesie społecznym oraz jej funkcjonowanie w różnych grupach społecznych. Jest nauką dosyć młodą i dynamicznie się rozwijającą. Powstała na przełomie XIX i XX wieku, choć jej korzenie sięgają czasów oświecenia. Jej prekursorami byli: Monteskiusz - zainicjował metodę funkcjonalną - łączenie praw z faktami życia społecznego. Uważał, że istnieje związek, między formami ustroju społecznego (orientalna tyrania, monarchia, republikanizm) z panującą w ich ramach religią. August Comte - zmiany w panujących światopoglądach były dla niego wkaźnikiem ogólnego postępu społeczeństwa. Wyróżnił w związku z tym trzy sposoby myślenia: teologiczny, metafizyczny i pozytywny - każdy dominuje w kolejnych fazach rozwoju ludzkości. Myślenie teologiczne charakteryzuje się tłumaczeniem zjawisk przy użyciu czynników nadprzyrodzonych. Faza teologiczna dzieli się na 1) okres fetyszyzmu (bałwochwalstwa), 2) politeizmu oraz 3) monoteizmu. W odróżnieniu od pisarzy francuskiego oświecenia Comte dostrzegał wiele zasług religii dla rozwoju ludzkości, choć przyznawał, że jej czas już mija. Karol Marks o religii pisał niewiele, jednak w jego koncepcji religii, jako opium ludu zawarta jest pewna forma podtrzymywanej przez wielu do dziś "tezy kompensacyjnej". Marksiści przerobili jednak to twierdzenie w koncepcję manipulacyjną: "religia jako opium dla ludu". Właściwym twórcą socjologii religii był Herbert Spencer, który zaczął uprawiać ją jako oddzielną subdyscyplinę socjologii. Odrębnie badał instytucje religijne (kościelne i nonkonformistyczne) w procesie ich rozwoju i wewnętrznego różnicowania się, oraz ewolucję wierzeń religijnych. Wiele uwagi poświęcił też wzajemnym relacjom między instytucjami religijnymi oraz politycznymi i militarnymi. Obecnie jednak początki socjologii religii wywodzi się przede wszystkim od Emila Durkheima, który przedstawił własną koncepcję miejsca religii w społeczeństwie w oparciu o swą teorię kolektywnej (zbiorowej) świadomości (sumienia - conscience). Twierdził, że religia jest wytworem społecznym, niezależnym od jednostki, co więcej, że przedmiotem czci w każdej religii jest samo społeczeństwo. Najbardziej wpływowym socjologiem religii pozostaje Max Weber, przede wszystkim dzięki twórczemu zastosowaniu i przekształceniu materialistycznego punktu widzenia i analizie wzajemnych form oddziaływania religii i innych instytucji społecznych (zwłaszcza gospodarki). DEFINICJA RELIGII
Ponieważ istnieje wiele form religii, trudno podać jej jednoznaczną definicję.
- święte jest wszystko, co nadprzyrodzone.
- Swieckie jest natomiast to, co zwyczajne i codzienne.
- rytuał, czyli formalne, uroczyste praktyki związane ze sferą świętości. Mogą to być modlitwy, oczyszczenie rytualne, taniec lub śpiewy. Czynności te pozwalają wierzącemu zbliżyć się do świętości w sposób spokojny i kontrolowany.
Religię można określić jako system wierzeń i rytuałów dotyczących obszaru świętości. TYPY RELIGII
We wszystkich znanych nam społeczeństwach istniała jakaś forma religii. Formy te były bardzo zróżnicowane. Ludzie oddawali cześć różnym przedmiotom i bytom, a także uczestniczyli w wielu praktykach religijnych.
WIARA W ZJAWISKA NADPRZYRODZONE
Jest to typ religii przyjmujący istnienie sił nadprzyrodzonych poza światem realnym, które wpływają w sposób korzystny i niekorzystny na ludzkie losy. Nie ma tu żadnego boga czy ducha, lecz jedynie bezosobowe, nadprzyrodzone siły.
ANIMIZM
Religia może także przybrać formę animizmu, czyli przekonania o działaniu \"duchów\" w świecie. Mogą one istnieć w ludziach lub w bytach świata naturalnego, jak drzewa i zwierzęta. Te siły duchowe mogą być pomocne, szkodliwe albo obojętne dla człowieka. Religia animistyczna była rozpowszechniona wśród różnych plemion w Afryce i na innych kontynentach.TEIZM
Teizm to wiara w istnienie bogów, którzy są potężni i interesują się działaniami ludzi.
Znamy dwie główne formy teizmu. Politeizm
Najpowszechniejszą formą teizmu jest politeizm - wiara w istnienie wielu bogów.
- Monoteizm
Drugą formą teizmu jest monoteizm - wiara w istnienie jednego boga.
RELIGIA: POGLĄDY FUNKCJONALISTOW
Religia spełnia ważne funkcje społeczne, istnieje w jakiejś formie we wszystkich społeczeństwach, jest pozytywną siłę w życiu społeczeństwa.FUNKCJE RELIGII
SPÓJNOŚĆ SPOŁECZEŃSTWA
Religia jest siłą spajającą społeczeństwo, ponieważ zapewnia wspólne przekonania, wartości i normy, na podstawie których ludzie mogą stworzyć wspólną tożsamość. Jest spoiwem społecznym, które wiąże grupę, zapewniając jej wspólny system wartości. NADANIE SENSU ŻYCIU
Religia ogólnie daje zadowalające odpowiedzi na fundamentalne pytania o ludzką egzystencję i ludzkie cele w życiu. Podejmuje problem życia i śmierci, wskazuje, jak ludzie powinni żyć, określa sens życia i wyjaśnia, co dzieje się z ludźmi po śmierci.
KONTROLA SPOŁECZNA
Normy społeczne często opierają się na przekonaniach religijnych. Większość najważniejszych regulacji prawnych (np. prawo zabraniające morderstwa) ma wymiar zarówno moralny, jak i prawny. Są one osadzone w wartościach religijnych i mają religijne uzasadnienie. WSPARCIE PSYCHICZNE
Religia zapewnia wielu ludziom wsparcie emocjonalne i psychiczne, dzięki czemu mogą przetrwać w niepewnej i złożonej rzeczywistości. Religia jest szczególnie potrzebna w okresie kryzysu wywołanego, na przykład, śmiercią bliskiej osoby. Religia nadaje sens umierania, przynosi ulgę osieroconym i cierpiącym.
IDEOLOGIE ŚWIECKIE - RÓWNOWAŻNIKI RELIGII
Funkcjonaliści twierdzą, że istnieją funkcjonalne równoważniki religii (społeczne i kulturowe zjawiska, które wywołują ten sam skutek co inne zjawiska i mogą je zastępować). Oznacza to, że świeckie (niereligijne) systemy przekonań (np. nauka) mogą spełniać te same funkcje co religia.
Wiele światowych \"izmów\" - faszyzm, socjalizm, komunizm, humanizm -można uznać za świeckie religie.
Różnica między religią a ideologią świecką polega na tym, że źródłem siły i punktem odniesienia religii jest to, co nadprzyrodzone. Wiara w to, co nadprzyrodzone sprawia, że religia jest zjawiskiem trwałym i opiera się drastycznym zmianom.
RELIGIA W UJĘCIU TEORII KONFLIKTU
RELIGIA JAKO \"OPIUM DLA LUDU\"
Religia, według teorii konfliktu, wspiera i sankcjonuje istniejący system prawny, odwracając uwagę uciemiężonych od nękających ich problemów i od prób ostatecznego ich rozwiązania. Marks nazwał religię \"opium dla ludu\", sugerując tym samym, że religia - podobnie jak opium - wprawia ludzi w dobry nastrój i pozwała im zapomnieć o nędznej egzystencji, a także o działaniach koniecznych do zmiany tej sytuacji. Religia odwraca uwagę od problemów i cierpienia w świecie doczesnym, obiecując nagrodę w przyszłym życiu.
RELIGIA A NIERÓWNOŚĆ SPOŁECZNA
W świetle teorii konfliktu religia jest siłą konserwatywną. Opiera się na istniejącym porządku i uczestniczy w jego utrzymaniu, nie dopuszczając do zmian społecznych. Ponadto, większość religii jest zorientowana na mężczyzn i przez nich zdominowana, czyli ma formę patriarchalną. Nawet współcześnie niektóre największe systemy religijne nie zgadzają się na wzrost władzy i pozycji kobiet w obrębie swoich struktur.
RELIGIA A KONFLIKT SPOŁECZNY
Religia może wywoływać napięcia między społeczeństwami. Chrześcijanie podjęli walkę przeciw muzułmanom, wyruszając na wyprawy krzyżowe, które przyniosły ogromne zniszczenia. Jednym z głównych uzasadnień kolonizacji Azji, Afryki i Ameryki Południowej było przekonanie o konieczności nawrócenia \"pogan\", którzy oddawali cześć wielu bogom.
RELIGIA A ZMIANA SPOŁECZNA
Religia może być siłą napędową zmian społecznych, choć nie każda z tych zmian jest korzystna (np. kolonializm europejski). Jednym z najważniejszych przykładów wspierania, jeśli nie wywoływania, zmian społecznych przez religię jest rozkwit kapitalizmu. Z drugiej jednak strony, jak twierdzą teoretycy konfliktu, religia odgrywa często konserwatywną rolę, hamując zmiany i umacniając tradycję. Takim przykładem jest ożywienie fundamentalizmu islamskiego.
\"ETYKA PROTESTANCKA\" A KAPITALIZM: POBUDZANIE ZMIAN SPOŁECZNYCH Weber twierdził, że związek między społeczeństwem i religią jest inny: to właśnie system wiary może wpływać na rozwój struktur ekonomicznych i społecznych.
Uważa, że nowoczesny kapitalizm to zupełnie nowy model działalności ekonomicznej. KALWINIZM
Według Webera to nowe podejście stworzyli kalwiniści - protestanci.
Zadaniem kalwinisty w życiu doczesnym jest zachowanie ascezy (czyli powstrzymanie się od ziemskich przyjemności) i praca dla chwały Bożej.
INNE RELIGIE
Inne religie nie stworzyły takiej samej bazy dla rozwoju kapitalizmu. Katolicyzm skłania swoich wyznawców do oczekiwania nagrody raczej w życiu przyszłym niż doczesnym. Religie azjatyckie (np. hinduizm) nie zachęcają do działań, które mogłyby prowadzić do osobistego rozwoju, inne religie nie zalecają ciężkiej pracy, jaka jest niezbędna do rozwoju kapitalizmu (np. islam), albo kładą nacisk na życie po śmierci, ignorując uwikłanie w życie na ziemi (np. buddyzm i taoizm).
ORGANIZACJA RELIGII
Chociaż religia opiera się na przekonaniach i rytuałach, podobnie jak inne instytucje społeczne ma określoną strukturę organizacyjną i przyjmuje różne formy. Poniżej opiszemy cztery najpowszechniejsze formy organizacji religijnych.
KOŚCIÓŁ
Kościół jest stabilną, dobrze zintegrowaną ze społeczeństwem instytucją, która utrzymuje, że jest jedyną uprawnioną drogą do prawdy religijnej. Posiada przeważnie jasno określoną hierarchię funkcjonariuszy i pewną formę organizacji biurokratycznej.
Kościoły są zazwyczaj konserwatywne. Akceptują główne cele społeczne, ale przeciwstawiają się zmianom. Za przykład może tu posłużyć sprzeciw Watykanu wobec teologii wyzwolenia, która swymi korzeniami sięga ideologii marksistowskiej.
SEKTA
Sekty są w pewnym sensie podobne do Kościołów: podobnie jak Kościoły twierdzą, że są jedyną uprawnioną drogą do prawdy religijnej. Przeważnie są niewielkie i odosobnione, często odrzucają normy i wartości kultury dominującej.
Sekty mają zazwyczaj mniej formalną organizację niż Kościół. Przywództwo w nich opiera się często na charyzmie, czyli niezwykłych cechach osoby, która przyciąga wyznawców i potrafi na nich wpływać. WYZNANIE
Wyznanie to organizacja przypominająca Kościół, która jest dobrze zintegrowana ze społeczeństwem, ale nie przypisuje sobie wyłącznego prawa do prawdy religijnej. Jedną z cech szczególnych wyznania jest akceptacja prawa do pluralizmu w przekonaniach religijnych. Na ogół wyznania mają sformalizowane duchowieństwo i praktyki religijne traktują mniej emocjonalnie.KULT
Kult jest formą organizacji religijnej przejawiającą antagonistyczny stosunek do społeczeństwa, w którym funkcjonuje. W kultach, podobnie jak w sektach, przywództwo opiera się na charyzmieKulty dążą do zapewnienia swoim członkom całkowicie nowego stylu życia, różniącego się niejednokrotnie w sposób bardzo wyraźny od ich dotychczasowej egzystencji. Przynależność do kultu pociąga za sobą często znaczne przeobrażenia osobowości. Fakt ten w okresie ostatnich dwudziestu lat spowodował wzrost społeczneo zaniepokojenia funkcjonowaniem kultów, a zwłaszcza ich zdolnością do \"prania mózgów\".GŁÓWNE RELIGIE ŚWIATA
Na świecie istnieją tysiące róznych religii. W tej części opisze krótko zasadnicze cechy sześciu najbardziej rozpowszechnionych.1. CHRZEŚCIJAŃSTWO
Chrześcijaństwo jest najszerzej praktykowaną religią świata ponad połowa z nich to katolicy. Główną prawdą wiary chrześcijańskiej jest przekonanie o boskości Jezusa Chrystusa, jedynego Syna Bożego, Zbawcy świata, który zapewnia życie po śmierci. Poza tym chrześcijanie różnią się między sobą w sferze zasad wiary, praktyk religijnych i form organizacji.2. ISLAM
Islam, który częściowo wywodzi się ze starożytnego judaizmu, jest drugą co do wielkości religią świata Jest religią powszechnie wyznawaną w Afryce Północnej, na Bliskim Wschodzie oraz w niektórych regionach Azji (np. w Indonezji). Założycielem islamu był prorok Mahomet w VII w. n.e. W przeciwieństwie do Chrystusa nie jest on uznawany za istotę boską, ale za ziemskiego wysłannika Allaha (Boga).3. HINDUIZM
Na świecie jest mniej więcej tylu hinduistów, ilu muzułmanów. Hinduizm, który narodził się około 4000 lat temu w dolinie Indus w Indiach, wyznawany jest głównie na subkontynencie indyjskim. W przeciwieństwie do chrześcijaństwa oraz islamu, jego powstanie nie wiąże się z żadną szczególną osobą; nie ma też w nim oficjalnie uznanej świętej księgi, jak Biblia czy Koran.
Wierzą oni, że w społeczeństwie istnieje siła moralna zwana dharmą, która wymaga przyjęcia pewnych obowiązków i odpowiedzialności. Wierzą również w karmę - duchowy rozwój każdego człowieka
4. BUDDYZM
Buddyzm został założony w Indiach przez Siddhartę Gautamę, reformatora zwanego Buddą (tzn. przebudzony), w VI w. p.n.e. Jego osobista charyzma przyciągała wielu wyznawców, którzy szerzyli jego poglądy w Azji Środkowej i Południowo-Wschodniej, Chinach, Korei i Japonii.
5. KONFUCJANIZM
Konfucjanizm powstał w V w. p.n.e. na podstawie nauki Konfucjusza. Przez ponad 2000 lat, aż do początku tego stulecia, konfucjanizm był oficjalną religią w Chinach.
6. JUDAIZM
Na świecie, szczególnie w Ameryce Północnej, Europie oraz na Bliskim Wschodzie, a głównie w nowej ojczyźnie - Izraelu
- Przymierze
Kilka tysięcy lat temu judaizm był religią animistyczną. Następnie przekształcił się w pierwszą monoteistyczną religię świata. Bóg Jahwe ustanowił przez Abrahama, twórcę religii, przymierze - szczególny związek z narodem żydowskim - dzięki któremu Żydzi stali się \"narodem wybranym\". Ich zadaniem było szerzyć słowo Jahwe w świecie; w zamian za to On otoczył ich szczególną opieką. PODSUMOWANIE
Religia ma związek raczej z tym, co święte i nadprzyrodzonej niż z przyziemną rzeczywistością tego, co świeckie. Najwcześniejsze formy religii to wiara w zjawiska i siły nadprzyrodzone i animizm. Późniejszymi formami była wiara w jednego Boga (monoteizm) i w wielu bogów (politeizm), a także idealizm transcendentny.
Funkcjonaliści uważają, że religia jest pozytywną siłą w społeczeństwie, ponieważ podtrzymuje jego spójność, oraz nadaje cel i sens życiu ludzkiemu. Sankcjonuje także kontrolę społeczną i zapewnia wsparcie psychiczne w szczególnie trudnych czasach. Podobną rolę odgrywają też ideologie świeckie (np. humanizm), które są funkcjonalnymi równoważnikami religii.
Zwolennicy teorii konfliktu mają mniej pozytywne podejście do religii. Marks widział w niej \"opium dla ludu\", ponieważ odwraca ona uwagę członków społeczeństwa od ziemskich problemów. Inni twierdzą, że usprawiedliwia ona i podtrzymuje nierówności społeczne i jest podłożem konfliktu. Religia jest zatem traktowana przez nich jako siła konserwatywna.
Zdania na temat związku religii ze zmianą społeczną są podzielone. Weber dowodzi, że doktryna kalwinizmu miała zasadnicze znaczenie dla rozwoju nowoczesnego kapitalizmu. Wiara kalwinistów w ascetyzm i predestynację umożliwiła ten rodzaj racjonalnego myślenia, ciężkiej pracy i akumulacji kapitału, którego potrzebował wczesny kapitalizm. Rewolucję fundamentalistów islamskich uznano natomiast za potwierdzenie tradycji i przeciwstawienie się zmianom społecznym.
Istnieją różne formy organizacji religijnych. Kościół jest najlepiej zorganizowany i zintegrowany ze społeczeństwem; zwykle wykazuje konserwatywne nastawienie i utrzymuje, że jest jedyną drogą do prawdy religijnej. Sekta jest niewielka, przywództwo w niej opiera się na charyzmie i nie jest tak dobrze jak Kościół zintegrowana ze społeczeństwem. Członkowie sekty są przekonani, że znają jedyną drogę do prawdy. Wyznanie przypomina Kościół pod względem organizacji, ale ma znacznie bardziej otwarty stosunek do innych religii. Kult jest zazwyczaj antagonistyczny wobec społeczeństwa i oferuje swym członkom całkowicie nowy sposób Życia.
Największa religia, chrześcijaństwo, ma około miliarda wyznawców. Główną cechą chrześcijaństwa jest wiara w boskość Jezusa Chrystusa. Religia ta podzieliła się na kilka Kościołów: rzymskokatolicki, prawosławny i protestancki.
Islam, wyznawany przez 500 milionów ludzi, jest drugą co do wielkości religią na świecie. Stworzył go Mahomet.Opiera się na Koranie -świętej księdze, która zawiera słowa Allaha spisane przez proroka.
Zasady hinduizmu, są podobne do zasad buddyzmu, który ma o połowę mniej wyznawców. Obie te religie opierają się na przekonaniu, że każdy człowiek powinien prowadzić prawe ź pełne poświęcenia życie, które ma służyć ludzkości.
Konfucjanizm, wyznawany głównie w Chinach, kładzie nacisk na współczucie i miłosierdzie dla innych.
Judaizm, pierwsza religia monoteistyczna, skupia około 17 milionów wyznawców. którzy z powodu odrębnych zwyczajów i obrzędów są często odizolowani od innych grup religijnych.
VII. Społeczne funkcje religii Funkcje religii w różnych typach społeczeństw: preindustrialnym, nowoczesnym i ponowoczesnym, w odniesieniu do jednostki i grupy społecznej. Społeczeństwo socjalistycznego realizmu jako rzeczywistość sui generis i funkcje religii w państwach byłego bloku wschodniego. Etyka religijna jako kontekst gospodarki.
Aby religia mogła pełnić swoją funkcję społeczną, musi zawierać dwa podstawowe składniki: wierzenia i obrzędy. Wierzenia mają charakter pierwotny w znaczeniu historycznym. Najpierw powinny zaistnieć jakieś podstawowe wierzenia, które następnie znajdują swój wyraz w obrzędach i szczególnie obrzędy mają charakter integrujący dla społeczności, albowiem są działaniem i zawsze działaniem wspólnym. O tyle jestem religijny, o ile podzielam wierzenia danej wspólnoty i uczestniczę w obrzędach. W swojej podstawowej pracy Durkheim wymienia cztery rodzaje obrzędów:
Inicjacyjne - które wprowadzają jednostkę w obręb społeczności; zarówno na początku jej życia, jak i każdego z jego etapów. Od razu nasuwają się skojarzenia z sakramentami, np. z chrztem, bierzmowaniem, ale również obrzędami o charakterze świeckim. Przykładem może być NRD, gdzie próbowano budować świecką obyczajowość i ustanowiono tzw. Jugendweie, czyli śluby młodzieżowe. Było to swego rodzaju wcielenie nastolatków w dojrzałą społeczność dorosłych. Słyszałem, że choć już dawno nie ma NRD, ten obyczaj na jej terenie pozostał do dziś. Społeczność enerdowska jest bowiem najbardziej zdechrystianizowana ze wszystkich demoludów, 70% ludzi jest tam nie ochrzczonych. Ale Jugendweie nadal istnieją, czyli ta społeczność szuka sobie jakiejś formy religijności.
Integracyjne - zespalające zbiorowość. Jeszcze przed kilkunastu laty ludzie jeździli masowo na przysięgi do wojska. Cała rodzina była obecna przy tej uroczystości, która miała oczywiście charakter typowo integracyjny; młody żołnierz integrował się ze starszymi.
Kultywujące - czyli podtrzymujące grupową tradycję. Tu można podać także cały szereg przykladów: defilady, akademie, uroczystości rocznicowe i pochód pierwszomajowy. Teraz następuje pod tym względem laicyzacja, zmierzająca w kierunku religijności bardziej tradycyjnej (ale w Rosji jeszcze są pochody pierwszomajowe, sama widziałam - przyp. mój).
Euforyczne - najciekawszy ze wszystkich czterech typów obrzędów; one podtrzymują jednostkę w chwili załamań i kryzysów. Przykładem religijnym może być tu sakrament chorych, ale także list od prezydenta. Durkheim był jednak wnikliwym myślicielem i zdawał sobie sprawę, że antropologowie kultury mówili o tzw. rytach przejścia równoznacznych z momentami kryzysu w życiu ludzkim. Istnieją bowiem momenty decyzyjne, poprzedzające wejście w dojrzałość, np. ślub. To oczywiście zależy od interpretacji.
Ustrój gospodarczy - reguły prawne, które regulują kwestie o tym komu i jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze. Najczęściej przepisy te mają charakter generalny.Różnice między ustrojami gospodarczymi różna ilość przepisów
wolność gospodarcza (do czegoś i od czegoś)
różna ilość zakazów posiadania dóbr, wykonywania czynności (np. czynności zakazane, czynności uniemożliwione)- im ich mniej tym większa wolność gospodarcza
różna ilość nakazów wykonywania czynności gospodarczych (im mniej nakazów tym większa wolność)
Klasyfikacja ustrojów gospodarczych (za Bieleckim):
ustrój demokratyczny (demokracja)- mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, bardzo ważna jest tu ordynacja wyborcza socjalizm kapitalizm
ustrój dyktatorski (dyktatura) - brak możliwości wpływania przez obywateli na prawo gospodarcze, którego stanowienie odbywa się z pominięciem mechanizmów wyborczych lub też pod naciskiem ze strony władz na mechanizmy wyborcze
Charakter ustrojów gospodarczych
ustrój liberalny (liberalizm) (jak najmniej czynności gospodarczych zastrzeżonych dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych)
ustrój stanowy- jakaś część ludności, ze względu na pochodzenie, objęta jest na mocy prawa większą liczbą zakazów prowadzenia i nakazów wykonywania czynności gospodarczych niż pozostała część społeczeństwa
ustrój bezstanowy
Gospodarka mieszana - składa się ona zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Większość gospodarek na świecie funkcjonuje w tym systemie.Cechy gospodarki mieszanej:
-prywatna lub publiczna własność środków produkcji.
-społeczna gospodarka rynkowa: a)Firmy są zainteresowane losem pracownika(dobre pensje, pomoc finansowa, kształcenie).
b)Wszelkie oddolne inicjatywy pracowników są szczególnie cenione (wszystkie pomysły i działania pracownika mające dobry wpływ na działalność i sukcesy firmy).
-wolna konkurencja na rynku, która dotyczy firm, szkół, służby zdrowia, prawników itp.
-państwo otacza opieką socjalną swoich obywateli( nieodpłatna oświata, służba zdrowia, różne dotacje finansowe dla bezrobotnych).
-państwo w sytuacjach kryzysowych wspomaga gospodarkę np. :
a)banki gwarantują bezpieczeństwo firm.
b)przychylne i dobre prawo.
-za rozwój firm odpowiadają wspólnie wszyscy pracownicy.
Gospodarka nakazowa - występuje w niej państwowa własność czynników wytwórczych, co związane jest z centralnym podejmowaniem decyzji, które przekazywane są jednostkom gospodarczym w formie obowiązujących szczegółowych planów gospodarczych. Planiści rządowi ustalają jakie dobra i usługi należy wyprodukować. Określając poziom płac i system rozdzielnictwa czynników produkcji, decydują również, kto i w jakiej ilości otrzyma produkty pracy społeczeństwa.
W gospodarce rynkowej decyzje dotyczące tego, co i w jakich ilościach będzie produkowane, w jaki sposób, tzn. przy użyciu jakich metod technicznych, oraz dla kogo (tak zwane kardynalne pytania ekonomii), podejmowane są przez suwerenne podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania.
Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości.Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez różne podmioty gospodarcze (ludzi, firmy i rząd).W tym systemie gospodarczym bardzo ważnym czynnikiem jest konkurencja. Prowadzi ona do obniżania cen produktów i usług oraz do podnoszenia ich jakości. Dzięki temu że występuje zjawisko konkurencji potencjalny nabywca (produktów, usług)ma bardzo dużą możliwość wyboru.
Podmiotami gospodarki rynkowej są :
gospodarstwa domowe
przedsiębiorstwa
instytucje finansowe
administracja państwowa
władza lokalna
praca - rodzaj działalności człowieka, w ekonomii jeden z trzech czynników produkcji oprócz ziemi i kapitału
praca - stosunek pracy pomiędzy pracodawcą i pracownikiem regulowany Kodeksem pracy
Praca - miejscowość w województwie łódzkim
s/s Praca - polski zbiornikowiec.
Zawód - zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, będących świadczeniami na rzecz innych osób, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. Szczególnym rodzajem zawodu jest profesja. Zawód jest też jedną z podstaw zróżnicowania struktury społecznej we współczesnych społeczeństwach i kształtuje pozycję społeczną jednostki oraz jej prestiż. W Polsce przez długi czas utrzymywał się np. wysoki prestiż górnika, chociaż w społeczeństwach Zachodniej Europy od dawna najbardziej prestiżowymi są zawody wymagające wysokich kwalifikacji, w tym wyższego wykształcenia. Zawód może dzielić się na specjalności.
Stratyfikacja (przez socjologów nazywana "stratyfikacją społeczną"), inaczej "uwarstwienie społeczne" - pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.Def., stratyfikacji
1.Większość społeczeństw jest zorganizowanych w ten sposób, że ich instytucje bez przerwy rozdzielają nierówno nagrody i obciążenia między różne kategorie ludzi. Socjologowie nazywają to nierówne uporządkowanie jednostek i grup społeczną stratyfikacją. Społeczna stratyfikacja zależy od społecznego zróżnicowania ludzi lecz nie jest tym samym. Społeczne zróżnicowanie wiąże się ze specjalizacją ludzi, która historycznie coraz bardziej rośnie w społeczeństwach ludzkich.
Wzory społecznej stratyfikacji
1.systemy społecznej stratyfikacji różnią się stopniem łatwości przemieszczenia się ludzi z jednej do drugiej warstwy społecznej. Jeśli ludzie mogą zmienić swoją pozycję społeczną (status) bardzo łatwo, to taki system jest określony jako otwarty. Przez kontrast, gdy takie przemieszczenie jest prawie niemożliwe to używamy pojęcia system zamknięty.
• Wyjaśnienie społecznej stratyfikacji
1.Socjologia charakteryzuje stratyfikację na wielu wymiarach, z tym, że najważniejsze to wymiar ekonomiczny (posiadanie, dochód i zarobki), wymiar prestiżu i wymiar władzy. Pozycja ludzi na tych wymiarach może być zgodna, tzn. wysokiej pozycji ekonomicznej towarzyszyć może duży prestiż i znaczna pozycja w hierarchii władzy. Tak jest najczęściej. Niekiedy jednak pozycje człowieka na tych wymiarach mogą się nieco różnić.
Mobilność społeczna
•W socjologii zmiana miejsca jednostek, grup (rozumianych jako zbiorcze kategorie społeczne) w systemie społecznego zróżnicowania rozpatrywanego najczęściej jako hierarchiczny układ pozycji lub warstw. •Zmiana miejsca przez grupę oznacza zawsze przesunięcie się jej w górę lub w dół układu hierarchicznego. Prowadzi to do zmiany układu lub zmiany całego charakteru społeczeństwa. (zmiana pozycji mieszczaństwa oznaczała koniec stanowego społeczeństwa feudalnego) •W przypadku jednostek zmiana miejsca w systemie zróżnicowania społecznego nie musi oznaczać zmiany ich usytuowania w hierarchii społecznej.
•Ruchliwość pionowa (wertykalna)
•Ruchliwość pozioma (horyzontalna)
Rożne teorie stratyfikacji społecznej
•Funkcjonalna teoria stratyfikacji ujmuje nierówność ludzi w społeczeństwie jako korzystną dla niego. Socjologowie Davies i Moore są najbardziej znanymi wyznawcami tego stanowiska. Społeczeństwa - ich zdaniem - muszą troszczyć się o motywację do zajmowania pozycji ważnych dla jego funkcjonowania. Pozycje społeczne nie są jednakowo przyjemne, wymagają zróżnicowanych talentów i przygotowania. Społeczeństwa muszą więc zachęcać do zajmowania pozycji nieprzyjemnych, obciążonych obowiązkami i odpowiedzialnością. Tą zachętą jest przydzielanie nagród, a to tworzy warunki do powstania społecznej stratyfikacji.
•Teoria konfliktowa stratyfikacji społecznej zakłada, ze stratyfikacja społeczna istnieje dlatego, że uprzywilejowane jednostki i grupy posiadają władzę i wyzyskują pozostałych.
Pomiar systemu stratyfikacyjnego
Istnieją trzy metody pomiaru stratyfikacji społecznej uznane przez socjologię: tzw. obiektywna, subiektywna oparta na samoocenie oraz reputacyjna, oparta na ocenianiu przez badanych innych ludzi
Metoda obiektywna
1.polega na dokonywaniu pomiaru rozkładu w danym społeczeństwie pod jakimś względem: dochodu, zarobku, wykształcenia, poziomu konsumpcji, zawodu i ustaleniu czy istnieją większe zbiorowości ludzi podobne do siebie pod danym względem.
Metoda samooceny
polega na tym, że ludzie sami oceniają swoje miejsce, czyli swoją pozycję społeczną. Współcześnie często określają, ze należą do klasy robotniczej, klasy średniej, do elity czy po prostu do ludzi najuboższych
Metoda reputacyjna
polega na tym, że prosi się badanych o określenie jak oni osobiście dzielą społeczeństwo na jakieś klasy czy warstwy społeczne i ich uszeregowanie pod jakimś względem. Najczęściej jest to pomiar prestiżu zawodów, choć zawody można szeregować pod względem zarobków czy udziału we władzy.
Mobilność społeczna w okresie socjalizmu i industrializacji
Mobilność społeczna w społeczeństwach przemysłowych jest większa niż w społeczeństwach rolniczych. Mobilność może być wertykalna (awans w toku życia) i horyzontalna (zmiana zawodu). Socjologów bardzo interesuje przede wszystkim mobilność miedzy generacyjna, czyli pozycja dzieci w stosunku do pozycji ojca lub matki.
1.Polskie społeczeństwo w czasach socjalizmu charakteryzowało się stosunkowo dużą mobilnością międzygeneracyjną.
2. Wykształcenie było podstawowym czynnikiem tej mobilności lecz przynależność do partii dominującej stanowiła jej katalizator.
3.We współczesnych społeczeństwach najważniejszym czynnikiem decydującym o mobilności są szanse edukacyjne. Mobilność społeczna wydaje się zagrożona, ponieważ dostęp do edukacji młodego pokolenia nie jest oparty na równych szansach. Zjawisko to jest dostrzeżone lecz trudno jest szybko zmienić tę sytuację
•Polskie społeczeństwo w czasach socjalizmu charakteryzowała wyrazista stratyfikacja społeczna oparta na wykształceniu i dostępie do władzy. Jednak rozwarstwienie społeczne nie było zbyt duże, szczególnie w latach 80- tych
Socjologia a inne nauki społeczne
Socjologia jest to nauka o społeczeństwie i grupach społecznych, i instytucjach oraz stosunkach społecznych. Bada naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty. Dzielimy ją na ogólną i szczegółową ( socjologia miasta, wsi, polityki, kultury)
Socjologia na tle innych nauk i jej współpraca z innymi dyscyplinami:
- ANTROPOLOGIA ma dwie główne gałęzie. Pierwsza , antropologia fizyczna zajmuje się istotami ludzkimi jako organizmami biologicznymi. Badając nasze korzenie biologiczne, nasze związki z innymi gatunkami, a także biologiczne zróżnicowanie pomiędzy nami, koncentruje się na ludzkich skamieniałościach i wytworach. Druga gałąź, antropologia kulturowa, zajmowała się niegdyś naturą i ewolucją społeczeństw nie znających pisma. Ostatnio antropolodzy kulturowi przenieśli swoje zainteresowania również na współczesne społeczeństwa przemysłowe, szczególnie kultur i strukturę społeczną małych zbiorowości.
- EKONOMIA zajmuje się głównie sposobami, w jakie produkujemy, rozdzielamy, nabywamy i konsumujemy niezbędne dobra. Choć koncentruje się na istocie pojęcia dobrobytu, bada również zasoby takie jak żywność czy energia. Ekonomiści studiują wpływ i efekty bezrobocia, ceny podstawowych produktów i całkowitą wartością dóbr i usług wytwarzanych przez społeczeństwo.
- POLITOLOGIA - analizuje kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w społeczeństwie. Bada procesy polityczne zachodzące w różnych grupach i organizacjach. Szczególnie są zainteresowane formami działania rządu. Dlaczego jedni chcą rządzić innymi.
- PSYCHOLOGIA bada podstawy i konsekwencje zachowania jednostki, a szczególnie interesuje ją, co prowadzi jednostkę do zachowywania się w takie, a nie inny sposób. Psychologia dzięki się na wiele gałęzi zajmujących się miedzy innymi osobowością jednostek, rozwojem ich zdolności myślowych i biologicznymi podstawami ludzkiego zachowania.
2.Perspektywa i wyobraźnia socjologiczna
Nie istnieje tylko jedna perspektywa socjologiczna; należałoby powiedzieć, że jest kilka wyraźnie różniących się „szkół myśli”. Główne założenia:
- Świat rzeczywisty istnieje niezależnie od naszej wiedzy czy percepcji ( jarzenia) na jego temat ( nie widzimy czegoś, nie możemy sobie tego wyobrazić, ale to jest!)
- W przyrodzie panuje porządek i nic nie dzieje się bez przyczyny ( ruch ziemi i zmiany pór roku, rodzenie i umieranie, przyroda jest konsekwentna!)
- Wiedzą o otaczającym nas świecie można uzyskać dzięki systematycznej i obiektywnej obserwacji naukowej. ( obserwacje ( bez tendencji religijnych, politycznych rozwój ludzkości brak domniemania )
Wyobraźnia socjologiczna. C. Wright Mills użył tego wyrażenia, aby obudzić w nas potrzebę szerszego spojrzenia na rzeczywistość, Jednostki patrzą na świat ze swojego wąskiego, ograniczonego punktu widzenia wyznaczonego przez najbliższy krąg społeczny. Socjologia, twierdzi Millls, powinna skoncentrować się ba szerszych siłach społecznych wpływających ba jednostki. Przykład, ktoś zostaje zwolniony z pracy. Fakt ten można potraktować jako kłopoty osobiste danej jednostki i wysiłki, by pomóc w tej sytuacji, skupiając się na cechach tej jednostki. Jeśli jednak zwalnia się z pracy milion osób lub więcej mamy do czynienia z problemem społecznym, który sugeruje działanie sil społecznych dużej skali i wymaga społecznych rozwiązań. Wyobraźnia socjologiczna pomaga ludziom w przekroczeniu ograniczonego, osobistego doświadczenia, pozwala im dojrzeć związki z innymi i instytucja społeczeństwa jako całości.
Wykorzystanie perspektywy socjologicznej. Szerszy obraz uzyskany dzięki perspektywie socjologicznej pomaga ludziom zrozumieć siły społeczne oddziałujące na ich życie. Pozwala dostrzec, w jaki sposób ich osobiste doświadczenia wpływają na istniejące układy, ograniczenia społeczne, oraz w jaki sposób ulegają ich wpływom. Socjologia umożliwia ludziom zrozumienie ogółu przez oderwanie się od szczegółu.
Socjologia i nauka ( metody i narzędzia badawcze)
Proces badawczy: zdefiniowanie problemu przegląd literatury formułowanie hipotezy rozwazanie kwestii etycznych wybor projektu badawczego zbieranie danych analiza danych wyciąganie wnioskow
Podstawowe metody badawcze:
Eksperymenty ( laboratoryjne, terenowe)
Metoda eksperymentalna - wymaga grupy eksperymentalnej. Grupa kontrolna!
Wywiady: dobor proby - gdy chca wygłosić sa na temat populacji ( proba, dobor losowy)
Wywiad kwestionariuszowy ( zamkniety lub otwarty)
Wywiady swobodne - pytania ogolne
Wywiady telefoniczne
Obserwacje: badania obserwacyjne
Analiza wtorna
Twórcy socjologii
August Comte - filozofowie Greccy i Rzymscy, wprowadził pojęcie socjologia ( 1798-1857, francuz). Zakładał, że ta nauka poprawi życie społeczne i wyprowadzi ludzi z zapaści. Wprowadził pojęcia statyka społeczna ( ludzie do któregoś roku życia tkwią w małych miastach, brak szans zmian zawodu, miejsca zamieszkania) oraz dynamika społeczna ( przemieszczania społeczne, wymiana wiedzy czynniki te zespalają społeczeństwo i staja się motorem zmian). Głownym czynnikiem sprzyjającym stabilizacji jest wspólnota przekonań wszystkich członków społeczeństwa. Ewolucja społeczeństw, coraz wyższe stadia rozwoju,
Herbert Spencer (1820-1903) Anglia, wyjaśniał porządek i zmiany społeczeństw w porównaniu do żywego organizmu. Jednostki są współzależne. Darwinizm społeczny - przetrwanie jednostek najlepiej przystosowanych ( ci, którzy znaja maszynę, mają szanse przeżyć w fabryce)
Karol Marks - NIE BYŁ KOMUNISTĄ! Z pochodzenia Niemiec.
szkoła konfliktu - podzielił ówczesne społeczeństwo na 2 klasy: posiadających bogatych i biednych. Stwierdził że ten podział jest i będzie.
Marks wprowadził pogląd pod nazwą materializm dialektycznego wg. Którego zakładał, że nowo powstałe struktury społeczne, będą doskonalsze i praludzkie od poprzednich, starych a taką zmianę społeczną można wg. Marksa przeprowadzić tylko na dprdze rewolucji!!
Emil Durkheim ( 1858 - 1917). Interesował się problemem porządku społecznego ( przyroda jest uporządkowana). Zauważył, że niektóre jednostki wcześniej kończą swe życie, badał ludzi zdrowych. Solidarność mechaniczna w społeczeństwach pierwotnych - ludzie łączyli się ze względu na podobieństwa. Większość z nich robiła porządne rzeczy, byli wszechstronni, a nie wyspecjalizowani.
Solidarność ograniczona - wraz z rozwojem i różnicowaniem się społeczeństwa ludzie zaczęli wykonywać wyspecjalizowane zadania, stając się sobie wzajemnie niezbędni, wzajemne wsparcie i współzależność solidarność organiczna. Twierdził, że socjologia musi badać fakty społeczne, czyli sily istniejące poza jednostka i ograniczające jej zachowanie. Uważał, ze ludzie wkomponowują owe ograniczające wpływy społeczne we wlasna tożsamość i tym samym przekształcają kontrole spoleczna w samokontrole.
( po zlikwidowaniu PGRow wzrozla z dnia na dzien liczba samobójstw. Wegry lata 80 gwaltowny wzors liczby samobójstw)
Max Weber ( 1864-1920) - niemiecki socjolog, badał owczesne społeczeństwam jakie maja cele itd. Metodologia, pozwala zrozumiec badanie środowiska, verstehen - wyglad, rozumowanie np. mgr jakiegos uniwerku pisal prace o wiezniach, dlatego tez był wolontariuszem w wiezieniu.
Tyl idealny - taka konstrukcja pojecia dowolnego zjawiska, która uchwyci jego najistotniejsze elementy, i z którą można by porównywać zjawiska swiata rzeczywistego. Jego badania nad roznymi religiami przyczynily się do zrozumienia roli kultury i struktury społecznej w teologii.
f) George Simmel ( 1858 - 1918) - zajal się socjologia formalna, badal relacje międzyludzkie wg niego to swoista oajeczyna ludzka- jesteśmy amotani, zalezni. Tych nici jest cala mnóstwo, działamy nieświadomie. Wprowadzil określenie obcy w grupie - nie zachowuje się jak oni, napiętnowanie kogos, wyobcowanie, ludzie zachwouja się konformistycznie!
Definicje kultury
Kultura - całość obejmująca wiedzę, sztukę, wierzenia, moralność, obyczajowość i inne umiejętności nabywane przez człowieka jako członka danego społeczeństwa. Jest cechą społeczeństw, a nie jednostek i dziedziczona z pokolenia na pokolenie.
Zwroty grzecznościowe itd. To nie kultura!! A jedynie aspekty kultury. Pamiętajmy, ze zwierzęta działają pod wpływem instynktu!!
Kultura każdego społeczeństwa okresla, udostepnia i wrecz narzuca ludziom:
żywność jaka mogą spożywać
ubranie jakie mogą nosic
jezyk, którym mowia
wartości jakim sa wierni
przekonania kierujące ich
praktyczne sposoby postepowania
Kultura zwieksza jednak ludzka wolność, gdyz wyzwala nas od ograniczen instynktownych oraz pozwala ludziom dokonywac wyborow.
Potrafimy panowac nad glodem, dozujemy picie
Panowanie nad popedem rozrodczym ( większość ludzi)
przewidujemy konsekwencje
dokonujemy wyboru ( studia, ubior, Zycie kulturalne, jezyk obcy, religia)
Kutura wyzwala nas od przymusu odkrywania niezbędnych aspektow zycia społecznego ( cos wynalezionego, korzystamy i nie musimy na nowo odkrywac np. telefon; czy nie myslimy jak cos dziala, po prostu dziala np. silnik, szukamy nowości!!
Składniki kultury dzielimy na dwa główne komponenty: kulture materialna i niematerialna.
Materialna - wszystko, co jest dotykalne, ma konsystencje fizyczna, można zważyć, zmierzyc, wycenic. Jest również dziedziczona i przekazywana z pokolenia na pokolenie. NIEZBEDNA!! Nie możemy pozbyc się czegos co już mamy np. pradu, telefonu. Bez nich nie jesteśmy jzu w stanie funkcjonowac. Inne rozwijamy, czesc zich jest już niepotrzebna np. dzbany do wina; niepotrzebne do muzeum!
Ważniejsze SA jednak aspektu kultury NIEMATERIALNEJ - SA to duchowe, niemierzalne wytrowy człowieka w danym społeczeństwie, przekazywane także z pokolenia na pokolenie. Wiedza, gesty, przekonania, normy, wartości, znaki, symbole. Najwazniejsza jest WIEDZA, wszystko, co jest udowodnione z doświadczeń empirycznych. Przekonania tez SA wiedza, ale nie poparta doświadczeniami empirycznymi ( mądrość ludowa, opowieści, bajki, sw Graal, arka przymierza itp.)
Wartości - abstrakcyjne pojecia, które dane społeczeństwo uznaje za wazne
Obyczaje i zwyczaje - obyczaj TABU obyczaj proskryptywny, taki którego nie wolno wykonywac!! Kultura „idealna” i rzeczywista”
Normy definiuja Ideał; określają co wg społeczeństwa, ludzie powinni robic i czego się od nich oczekuje.
Nie należy mylic norm z zachowaniem. Normy określają zachowania społecznie pozadane, które mogą, ale nie musza, być wprowadzane w Zycie. Normy stanowia cenny wgląd w formy działań, które społeczeństwo uwaza za pozadane, ale nie gwarantuja, ze dzialania te będą wykonywanie.
Różnorodność kulturowa
Róznice miedzy spoleczenstawmi:
miedzy panstwami kapitalistycznymi a socjalistycznymi
kultura panstw wyspiarskich np. Wielka Brytania, a kraje bez dostępu do morza no Wegry
kraje tropika e, kraje strefy umiarkowanej
Roznice wewnątrz społeczeństw
subkultury
kontrkultury - wzorce pewnej podgrupy SA nie tylko rozne, ale i przeciwne wzorcom reszty społeczeństwa ( hipissi, neonaziści w Niemczech)
relatywizm kulturowy - hipoteza zakladajaca, ze żadna praktyka kulturowa nie jest wewnętrznie dobra lub zla, kazda należy rozumiec w kontekście jej miejsca w większej konfiguracji kulturowej. TOLERANCJA, powstrzymywanie się od ocen i wydawania sadow.
etnocentryzm - przeciwienstwo relatywizmu kulturowego. Tendencja do traktowania wlasnej kultury jako moralnie wyższej od innych kultur, a co za tym idzie, do oceniania innych kultur wg wlasnych standardow. Polska dla polakow, Ameryka: kochaj albo rzuc/Praktyki innych kultow defiacje, cos zlego, niestodownego
Kultura i socjobiologia
Socjobiologia - systematyczne studia nad biologicznymi podstawami ludzkiego zachowania. Edward Wilson ( tworca) zapowiada, ze nowa nauka pochłonie antropologie, socjologie i psychologie. Uwaza on, ze wszystkie zachowania społeczne ( nie tylko ludzi) podlegaja tym samym procesom ewolucyjnym, które wpływają na fizyczna charakterystyke gatunku. Na poparcie swoich poglądów socjobiolodzy przywoulja przykład opieki rodzicielskiej nad potomstwem. Zwierzęta SA genetycznie zaprogramowane do takich a nie innych działań, ponieważ przetrwanie młodych wieksza prawdopodobenistw przetrwania genow rodzicow w zbiorze genow w calej populacji
Socjobiologa zmusila socjologow do rozwazania istotnej kwestii, o której często zapominano” w badaniach nad ludzkim zachowaniem nie wolno ignorowac czynnikow biologicznych
Elementy konstrukcyjne społeczeństwa: status i rola społeczna
Spoleczentwo - zbior ludzi o wspolnej kulturze ( dziedziczona i przekazywana przez pokolenia) o wspolnym terytorium geograficznym i wspolnej tożsamości ( społecznej)
Tożsamość wspolna kultura ( gorale kaszubi to nie społeczeństwo), wspolny jezyk, terytorium na którym ten wspolny jezyk obowiazuje
Elementy konstrukcyjne społeczeństwa:
status społeczny
rola spoleczna
grupy społeczne
organizacje społeczne
instytucje społeczne
wspólnoty terytorialne ( regionalne)
STATUS SPOLECZNY -pozycja danej osoby w strukturze stosunkow społecznych, danego społeczeństwa ( status malzonka, studenta studiow I stopnia, status profesora). Niektore statusy społeczne maja charakter zwrot sa powiazane: status matki, bo urodzila dziecko, profesora, bo ma studentow.
STATUS PRZYPISANY - nadawane jednostce ludzkiej przez społeczeństwo bez jej woli ( przynajmniej na początku)
klasa spoleczna
rasa
wyznanie religijne
pochodzenie etniczne
plec
Status przypisany jest trudny do zmiany, gdyz zalezy od poziomu kultury niematerialnej i mentalności danej społeczeństwa.
STATUS OSIAGALNY - taki, który zalezy od jakości zycia społecznego, na który jednostka ludzka ma wpływ ( status studenta, kariera zawodowa, sukces życiowy WIEDZA!)
W kontekście statusów społecznych b. silny wpływ ma kultura, a jedna z ważniejszych zmiennych jest czas ( zmiany czasowe kultury)
STATUS DOMINUJACY - status glowny o duzym znaczeniu w społecznych interakcjach i społecznej tożsamości.
Kobiety kariera, wykształcenie, wojsko
Mężczyźni status zawodowy < zarobic pieniadze,>
Im ludzka jednostka jest starsza tym zmienia się jej status dominujący
Utrata statusu społecznego statusy społeczne tracimy w roznych sytuacjach życiowych główne z nich tragedie, przypadki losowe, emerytura
ROLA SPOLECZNA - wszystko to, czego oczekujemy od jednostki posiadającej określony status społeczny. Główne cechy: oczekiwania ( przepisy roki), zachowanien ( wykonywanie roli) prezydent określone przepisy i zachowania
Nauczyciel akademicki posiada stopnie naukowe, publikacje
Lekarz ukończenie studiow, decyduje o zdrowiu i zyciul wazna rola spoleczna
Policja, wojsko ( służby dyspozycyjne ) - przepis roli wydawaznie rozkazow innym
Status i rola spoleczna sa ze soba powiazane i decyduja o waznych kwestiach zycia społecznego. Jednostka ludzka ma status, ale odgrywa role spoelczna ( wykonuje )
Instytucje - trwaly układ relacji kulturowej i strukturalnej zajmujący się rozwiązywaniem problemow społecznych. Współcześnie funkcjonuje nieskończenie wiele instytucji, ale w kadm społeczeństwie główne z nich to: gospodarka, edukacja ( aktywność jednostki), rodzina ( człowiek rodzi się w rodzinie) instytucje polityczne, wladza (ludzie potrzebuja by ktos nimi rządził, troszczyl się o bezpieczeństwo wew jak i zew. Ma zapewnic wygodne zycie, system zdrowotnym, edukacje) system wyznaniowy, religia ( funkcja pomocnicza)
Typy społeczeństw
myśliwsko-zbierackie polowanie, łowienie ryb, proste narzędzia, male grupy, przemieszczanie się. Brak specjalizacji, podzial pracy jeśli istnieje opiera się na wieku i plci. Podstawowa forma organizacji społecznej sa związki rodzinne. Przywodzctwo ma charakter nieformalny.
Społeczeństwo kopieniackie opierajace się na uprawie roślin, technika sciecia i wypalania, proste narzędzia, przenoszenie po 2-3 latach gdy gleba nie posiadala już składników mineralnych . Przez dyfuzje kulturowa ( rozprzestrzenianie się wynalazkow, technologii czy aspektow kultury niematerialnej wśród grup) praktyki kopierackie dotarly do europy zachodniej i Chin gdzie stworzono wieksze i bardziej trwale obszary produkcji. Początek roznicowania społecznego, Specjalizacje, statusy społeczne no szaman, rzemieslinik. Rozwoj władzy.
Społeczeństwo pasterskie
Społeczeństwo rolnicze
Przemysłowe
Posindustrialne produkcja informacji i usług a nie jak do tej pory dobr materialnych. Oparte na wiedzu i produkuje wiedze. Kladzie nacisk na rozwoj nauki, inżynierii i transportu.. Ciagle transformacje. Rodzina musi dostoswac się do zmian rol plci, do nowych relacji miedzy członkami rodziny i zmiany rol zawodowcyh.
Grupy społeczne
Grupa spoleczna to dwie i wiecej osob o poczucciun wspolnej tożsamości i strukturalnie uporządkowanych interakcjach opartych na zestawie oczekiwan, co do zachowania się partnera. Tożsamość spoleczna, wazne wartości ( te same!), maja wymagania miedzy soba ( wykształcenie, poziom kultury osobistej, odpowiednie zachowania)
GRUPA PIERWOTNA - male grupy społeczne, których członkowie maja bliskie, osobiste i trwale związki. Posiadaja także duzy ładunek emocjonalny np.: rodzina, para przyjaciol. Dbaja o wspolne dobro i prowadza wspolne dzialania ( buduja dom). Takie same odswiadczdenia, które lacza grupe, zdarza się jednak, ze grupy się rozpadaja. TAKIE SAME DOSWIADCZENIA.
GRUPY WTORE - to z reguly grupy wieksze, których członkowie nie maja zbyt osobistych i trwałych związków, a powstaja one do wykonania określonego i z reguly specyficznego celu. Np. grupa studencka, wielka orkiestra sw pomocy
GRUPY SWOJE( do których należymy) I OBCE ( tworza wrogość, maja swoje granice kibice, nacjonalisci, ) granice kulturowe i fizyczne ( inne miasta, jezyk)
GRUPY ODNIESIENIA- takie do których nie należymy, ale sa one dla nas wazne i wpływają na nasze dzialania społeczne. Grupy odniesienia sa wazne dla człowieka i pelnia wiele funkcji:
funcka normatywna określenie norm i zasad ( chcesz być w tej gr. Musisz zrobic to i to. Normy często powoduja ze się wycofujemy studia medyczne, prawnicze)
funkcja porownawcza zapewnia wzor standard do naśladowania, często nie do osiągnięcia
funkcja audytoryjna polega na ocenie stosowności zachowania się jednostki ( bezwzgledna ocena czy molzemy wejsc do danej grupy no egzamin)
Postepowanie rodzicow względem dzieci:
- ucza nas np. mowic dzien dobry
- pokazuja wzory
- kary no obniżenie kieszonkowego
Obozy hitlerowskie - lagry
Sowieckie sledzctwa - gestapo
Powstawanie grup społecznych. Grupy społeczne powstaja w różny sposób, ale na decyzje o powstaniu grupy wpływają 2 czynniki:
styczność - spotkaliśmy się, akademik, wiec, kościół ( gr pierwotne)
podobieństwo - aspekty kultury niematerialnej, ten sam system wartości, jezyk, rasa, to samo pochodzenie klasowe np. Chinatown, slumsy, haremy itd.)
Struktura grupy jest inna i bardziej precyzyjna w grupach wtornych no partie polityczne, grupy wyznaniowe
Procesy grupowe - w grupach spolecznych funckjonuja różnorodne interakcje społeczne, jest ich nieskończenie wiele, a główne z nich to:
porozumiewanie się - najważniejszy i pierwsz proces, stanowi istote działań większości grup gdyz: ludzie popieraja swoje sady i spostrzeżenia, krzycza na siebie i wyrażają emocje, popieraja się nawzajem i wchodza w pierwotne układy, rozwiaja się, smiech, lzy, krzyk ( emocje wynikaja z charakteru jednostki), najważniejszy status!! ( sytuacje polityczne, społeczne, towarzyskie), ten sam status lepsze porozumienie
konflikty - sa nie tylko zle, sa pozytywne!!, konflikty postaci ( wszystko albo nic, konflikt w grupie wtornej, wychodzimy i zyskujemy wiecej niż gdybyśmy zostali) konflikt osobowościowy dotyczny charakteru wredne zachowania lobbing
konflikt fundalemntalny wokół podstawowych norm, związanych z dana sytuacja spoleczna, rodzina, dobry uczen, kaza mu sprzątać, w prcy dyrektor laze kierownikowi cos wydrukowac
konflikt niefundamentalny dotyczy zastosowania uzgodnionych już norm w konkretnej sytuacji społecznej impreza - ty pijesz dzisiaj ( jednak piszesz), tańczysz ze mna ( tańczysz z kims innym)
3) spójność - stopien w jakim jej członkowie sa ze soba zwiazanki w konkretnych sytuacjach spolecznych, gdy spójność jest za duza to tez zle!! Trzeba zaufac, grupy wyznaniowe - sztucznie napedzane
Organizacje formalne - sa to duze grupy wtore utworzone z mysla o osiągnięciu celu konkretnego lub zestawu celow. Organizacje te sa starannie zaprojektowane i zawieraja formalna strukture statusow i roli,a także mniejsze grupy
Natura organizacji
- planowanie i racjonalność
- sformalizowanie
Biurokracja:
- specjalizacja i podzial pracy
- hierarchia
- przepisy i regulacje
- bezosobowość (klient to sprawa a nie osoba)
- formalne, spisane kartoteki i dokumenty
- kompetencje techniczne i awans
- personel administracyjny
Inne formy organizacji:
organizacje japońskie - pracownicy w jednej firmie przez caly czas, awanse i podzwyzki zaleza glownie od starszeństwa; cala kariera zawodowa w tej samej firmie!!. Jednostka odpowiedzialna nie jest jedn osoba, a mala grupa pracownicza. Decyzje omawiane i akceptowane na wszystkich poziomach organizacji i nie maja charakteru nakazow płynących z gory. W USA najwazniejsza jednostka i jej autonomia!!!
Kolektywizm - unikanie ścisłego podzialu pracy, indywidualna kreatywność i inicjatywa, scisle ustanowione przepisy. Wladza podzielona, nie narzucona. Klient jako osoba!!. Dzialanosc ma charakter humanistyczny a nie biurokratyczny
Reforma organizacyjna - polaczenie wyzej wymienioncy
Systemy stratyfikacji
- system kastowy ( Indie, Afryka poludniowa)
- system klasowy ( status osiagany! Np. wielka Brytania klasa wyzsza, srednia, robotnicza i nizsza)
- społeczeństwa bezklasowe ( ZSRR chcialo… ale to jest niemożliwe)