Temat: Struktura osobowości - jakie czynniki mają na nią wpływ.
„Osobowość” jest jednym z najtrudniejszych pojęć w psychologii, aby rozważać o strukturze osobowości należy zrozumieć co oznacza ten termin. Osobowość to występujący u każdego człowieka zasób utrwalonych postaw i mechanizmów przystosowawczych pozwalających mu utrzymać równowagę między wewnętrznymi pragnieniami, emocjami, a otaczającym go światem. Jest to zespół utrwalonych cech określających zachowanie, myśli i emocje wyznaczający indywidualny i niepowtarzalny styl życia. Podstawą osobowości są odziedziczone i nabyte cechy biofizyczne modelowane w procesie rozwojowym w czasie dzieciństwa i młodości przez oddziaływania kulturowe, społeczne oraz zwyczaje wychowawcze w rodzinie. Najnowsze ujęcia dotyczące osobowości akcentują decydujący wpływ aktywności samej jednostki na kształtowanie się osobowości. Szczególnie ważne są cechy człowieka, które wpływają na to, jak dana jednostka radzi sobie z ludźmi i ze sobą. Tak więc, osobowość obejmuje wszystkie cechy, które są ważne dla przystosowania się jednostki, dla utrzymania szacunku dla siebie samego. Opis osobowości jednostki musi uwzględniać wygląd zewnętrzny danej jednostki, jej zdolności, motywy, reaktywność emocjonalną oraz doświadczenia, które ukształtowały danego człowieka, czyniąc go tym, czym jest obecnie. Termin „osobowość” jest zatem bardzo szeroki. Nie jest on jednak synonimem wszystkiego, czym interesuje się psychologia, ponieważ odnosi się tylko do jednostki i do specyficznego zespołu cech, które charakteryzują ją i jej działanie. Każda jednostka jest czymś jedynym w swoim rodzaju. Trwałe cechy zachowania danej jednostki wynikają w naturalny sposób z historii jej rozwoju, jej celów oraz ze stojących przed nią życiowych problemów. To co dany osobnik czyni, zgodne jest z ogólną strukturą jego osobowości, chociaż jego działania mogą wydawać się sprzeczne komuś, kto tego człowieka nie rozumie. Może on być delikatny w stosunku do swojej rodziny, a przykry dla swoich pracowników, może mieć silną budowę ciała, a jednak być nadmiernie zainteresowany swym zdrowiem, skłonny do wzruszeń pod wpływem muzyki, a nieustępliwy w polityce. Kształtowanie się osobowości rozwija się dzięki doświadczeniom danej jednostki w trakcie dojrzewania. Chociaż wszelkie doświadczenia są indywidualne, możemy wyróżnić wśród nich dwie obszerne klasy: doświadczenie wspólne, dzielone przez większość jednostek wzrastających w danej kulturze oraz doświadczenie indywidualne. Doświadczenie wspólne w danej kulturze to uczenie się sposobów postępowania zgodnych z wymogami danego społeczeństwa. Przyjmujemy wartości uznawane przez społeczeństwo bez wielkiego namysłu i nie uświadamiając sobie, że ludzie wyrośli w innych kulturach mogą nie podzielać tych wartości. Jeśli nasza kultura ceni wysoko czystość, pośpiech i ciężką pracę, to i my także staramy się być czyści, szybcy i pracowici i skłonni jesteśmy uważać za godny podziwu ten naród, który odznacza się tymi cechami. Wpływy kultury oddziałują na jednostkę wieloma drogami, a wśród nich doniosłe znaczenie mają role wyznaczone jednostce. Niektóre role są określone już przy urodzeniu, np. chłopiec od urodzenia wchodzi w męską rolę seksualną, a dziewczynka w żeńską. Wymagania nakładane przez te role są rozmaite w różnych kulturach, lecz w każdej kulturze uważa się za „naturalne”, że między chłopcami i dziewczętami istnieją określone z góry różnice w strukturze osobowości, jedynie ze względu na ich przynależność do jednej lub drugiej płci. Niektóre role wybieramy sobie sami, lecz i one są ukształtowane przez kulturę. Ważną rolą tego rodzaju jest zawód. Nauczenie się zawodu nie jest jedynie kwestią przyswojenia sobie technicznych umiejętności związanych z danym zajęciem. Aby osiągnąć powodzenie i uznanie w jakimś zawodzie, trzeba także zachowywać się tak, jak inni jego przedstawiciele i być gotowym do zaakceptowania pozycji, którą daje ten zawód. Ponieważ kultura kształtuje jednostkę, wysuwano sugestie, że każda kultura tworzy charakterystyczną pod pewnymi względami strukturę osobowości; jednostki są zatem różnymi wariantami tej typowej osobowości. Tak więc, dla jednej kultury w porównaniu z inną może być typowa większa agresywność lub bierność. Wpływy kulturowe są wprawdzie przyczyną pewnych podobieństw między osobowościami różnych ludzi, jednakże na podstawie znajomości kultury, w której wychowuje się dana jednostka, nie można bez reszty przewidzieć, jaka będzie jej indywidualna osobowość, a to z dwóch powodów: po pierwsze wpływy kulturowe oddziałujące na jednostkę nie są w gruncie rzeczy jednakowe we wszystkich przypadkach, ponieważ działają one za pośrednictwem rozmaitych ludzi, rodziców i innych osób, którzy mogą się różnić ze względu na uznawane wartości i sposób postępowania; po drugie, każda jednostka ma pewne doświadczenia, które są jej wyłączną własnością. Osobowość człowieka jest kształtowana nie tylko przez specyficzne, biologiczne wyposażenie dziedziczne oraz określone sposoby przekazywania jej kultury, lecz także przez swoje indywidualne doświadczenia. Choroba z długą rekonwalescencją może dać dziecku zadowolenie, że wszyscy się nim opiekują i wywrzeć silny wpływ na strukturę jego osobowości. Śmierć któregoś z rodziców może przerwać zwykłe procesy identyfikacji. Niezwykłe sukcesy lub niepowodzenia, wypadki, okazje do bohaterskich czynów, zwycięstwo w zawodach lub konkursie, przeniesienie się do innej części kraju, niezliczone ilości tego rodzaju doświadczeń istotnych dla rozwoju nie da się przewidzieć na podstawie samej znajomości danej kultury, chociaż skutki ich są częściowo zdeterminowane przez kulturę. Okres rozwoju jednostki decyduje o wystąpieniu w jej charakterze zarówno elementów wspólnych różnym ludziom jak i specyficznych dla tej właśnie jednostki. Duży wpływ na strukturę osobowości może mieć również znaczenie fizjologiczne. Właściwości fizyczne danego człowieka, takie jak wzrost, siła, wdzięk i wygląd zewnętrzny, stają się aspektami jego osobowości. Właściwości te oddziałują na innych ludzi, kształtują wyobrażenia o samym sobie, pochlebne lub niepochlebne. W rzeczywistości na kształt osobowości wpływ mają zarówno cechy wrodzone (dziedziczność) jak i nabyte (środowisko, wychowanie i reakcje na nie). Ich ustrukturyzowana całość określa oryginalny sposób, w jaki jednostka dostosowuje się do swojego otoczenia. Osobowość kształtuje się ciągle i przekształca w okresach osiągania dojrzałości biologicznej (dojrzewanie, menopauza) oraz pod wpływem osobistych doświadczeń (warunków społeczno-kulturowych i afektywnych). W procesie kształtowania się osobowości bardziej niż czynnik biologiczny, którego wagi nie należy wszakże minimalizować, oddziałują uwarunkowania psychiczne.