Rośliny miododajne
na stronie — przedwiośnie, ± marzec/kwiecień · wczesna wiosna, ± kwiecień · wiosna, ± maj · pełnia wiosny, początek lata, ±koniec maja/czerwiec · lato, czerwiec/lipiec · pełnia i koniec lata, ±lipiec/sierpień · koniec lata i wczesna jesień, ±wrzesień
przedwiośnie, ± marzec/kwiecień
W tym okresie kwitnie niewiele roślin a temperatury są zbyt niskie aby pszczoły mogły intensywnie zbierać nektar i pyłek. Tym niemniej jest to pierwszy okres kiedy pszczoły mogą pozyskiwać nowy pokarm, stąd wszelkie pożytki mają duże znaczenie.
|
|
|
wczesna wiosna, ± kwiecień
Dla rozumienia kolejności kwitnienia i zależności terminów warto obserwować fenologiczne pory roku i termiczne pory roku.
klon pospolity (Acer platanoides); wydajność miodowa 100kg z ha (1kg z dużego drzewa), kwietnie jednak zbyt wcześnie aby pszczoły mogły w pełni korzystać z tego pożytku |
||||||
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
||
wiosna, ± maj
rzepak (Brassica napus ssp. napus); uprawiany na olbrzymich powierzchniach, wydajność miodowa ±100kg z ha a pyłkowa do 150kg z ha |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
pełnia wiosny, początek lata, ± koniec maja/czerwiec
W tym okresie kwitnie wiele kwiatów łąkowych w tym między innymi chętnie odwiedzane przez pszczoły chaber (Centaurea), kuklik zwisły (Geum rivale), wielosił błękitny (Polemonium coeruleum), żywokost lekarski (Symphytum officinale). szałwia łąkowa (Salvia pratensis), firletka poszarpana (Lychnis flos-cuculi), trędownik bulwiasty (Scrophularia nodosa) (jedna z wyższych wydajności miodowych - 700kg/ha, pospolity ale nie występuje w większej ilości), bodziszek (Geranium), czyściec prosty (Stachys recta) (wysoka wydajność miodowa - 500kg/ha), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus). Na glebach piaszczystych, skarpach kwitną dobre pożytki pszczele: farbownik lekarski (Anchusa officinalis), rezeda żółta (Reseda lutea). /
lato, czerwiec/lipiec
/
pełnia i koniec lata, ±lipiec/sierpień
/
koniec lata i wczesna jesień, ±wrzesień
/
Rośliny miododajne to termin potoczny dla określenia roślin pożytkowych tj. takich które dostarczają pokarmu pszczołom (pożytku pszczelego). Tym pokarmem może być nektar, pyłek kwiatowy lub spadź.
Nektar to słodki sok wydzielany w nektarnikach zlokalizowanych w lub przy kwiatach. Jest on bogaty w cukry, dostarcza energii dla podtrzymania procesów życiowych pszczoły. Miód to odwodniony nektar, jest on końcowym produktem przetwarzania przez pszczoły nektaru. W gniazdach pszczół - ulach, miód jest magazynowany w woskowych plastrach jako pokarm zapasowy na okres braku pożytków lub zimę.
Pyłek kwiatowy to drugi, równie ważny pożytek pszczeli. Dostarcza on tym owadom białka, niezbędnego dla wzrostu i rozwoju larw.
W zaleźności od przewagi któregoś z tych pożytków można mówić o dobrych roślinach pyłkodajnych lub roślinach nektarodajnych.
Poszczególne gatunki "roślin miododajnych" czyli pożytkowych różnią się swoją wartością. Wartość nektarodajną roślin określa się jako wydajność miodową - ilości kg miodu która może być wyprodukowana z hektara zwartego łanu danego gatunku przez cały okres kwitnienia.
Wydajność pyłkową roślin określa się jako ilość kg pyłku jaka może być zebrana przez pszczoły z hektara zwartego łanu przez cały okres kwitnienia danego gatunku.
Wydajność miodowa i pyłkowa waha się od kilku do kilkuset kilogramów na hektar, w zależności od gatunku rośliny. Nie jest ona jedynym czynnikiem określającym wartość pszczelarską roślin. Jest ona jeszcze wypadkową okresu kwitnienia, długości kwitnienia, masowością występowania danego gatunku oraz zwartości łanu - co określa średni czas stracony na przeloty pomiędzy kwiatami i do ula, dostępności nektaru (budowa kwiatu może utrudniać lub uniemożliwiać dostęp pszczół), konkurencji z innymi owadami - zbyt łatwo dostępny nektar, np. w kwiatach rodziny selerowatych (Apiaceae) jest w znacznym stopniu zjadany przez inne owady np. muchówki.
Niemal wyłącznie w przypadku upraw polowych mamy doczynienia z łanowym występowaniem danego gatunku miododajnego na dużym obszarze (np. rzepak (Brassica napus ssp. napus)). W przypadku roślin pastewnych i łąk mogą one być wydajniejsze w drugiej pełni lata, ponieważ aby uzyskać lepszą paszę dla zwierząt gospodarskich, pierwszy pokos rolnicy starają się wykonać przed kwitnięciem traw i roślin zielnych. W przypadku wielu roślin uprawianych nie dla nasion czy owoców, nie dopuszcza się do kwitnienia (np. czosnek cebula (Allium cepa)), chyba że na plantacjach nasiennych.
Dziko rosnące rośliny pożytkowe zwykle nie występują łanowo. Ich realną wydajność na jednostę powierzchni jest więc niższa niż maksymalna możliwa do uzyskania tylko w uprawie w ogródkach pszczelich. Wreszcie realna "miododajność" zależy od przebiegu pogody w danym roku.
Pośrednim pożytkiem pszczelim pozyskiwanym z roślin jest spadź. Są to słodkie odchody mszyc mszyc wysysających soki roślinne. Po pasażu przez pszczołę są one zamieniane na wyborny miód spadziowy. Spadź jest, w znacznej ilości produkowane na niektórych gatunkach drzew silnie opanowywanych latem przez mszyce - np. na lipach, jodłach.
Do roślin miododajnych należą rośliny dziko rosnące, niektóre rośliny uprawne i gatunki specjalnie, o bardzo wysokiej wydajności pożytkowej, uprawiane przez pszczelarzy w tzw. ogródkach pszczelarskich.
Wartość pożytkowa różnych rodzin i rodzajów roślin
Zdolność dostarczania pożytku pszczelego jest zróżnicowana w różnych grupach systematycznych roślin. Zależy ona od budowy kwiatu i strategii zapylania. W szczególności:
· większość przedstawicieli rodziny jasnotowate (Lamiaceae) cechuje się wysoką miododajnością, powyżej 100kg, w nierzadkich rekordowych przypadkach nawet 600kg/ha; u niektórych gatunków z tej rodziny budowa kwiatu utrudnia lub uniemożliwia pozyskiwanie nektaru pszczołom - np. u koniczyny łakowej (Trifolium pratense), wyki ptasiej (Vicia cracca)
· większość przedstawicieli rodziny ślazowate (Malvaceae) cechuje się wydajnością miodową w przedziale 100-200kg/ha
· gatunki z rodziny selerowate (Apiaceae) cechuje zwyklewysoka miododajnośc - powyżej 100kg/ha, budowa kwiatu sprawia jednak, że silną konkurencję dla pszczół stanowią inne owady wykorzystujące nektar
· uprawiane gatunki z rodzaju trojeść (Asclepias) mają bardzo wysoką wydajność miodową, nieraz znacznie ponad 300kg/ha
· wielu przedstawicieli rodziny astrowate s.l. (Asteraceae) ma przyzwoitą wydajność miodową powyżej 100kg/ha i dobrą pyłkową, niekóre rodzaje są wybitnie miododajne np. chaber (Centaurea)
pełnia wiosny, początek lata, ±koniec maja/czerwiec
W tym okresie kwitnie wiele kwiatów łąkowych w tym między innymi chętnie odwiedzane przez pszczoły chaber (Centaurea), kuklik zwisły (Geum rivale), wielosił błękitny (Polemonium coeruleum), żywokost lekarski (Symphytum officinale). szałwia łąkowa (Salvia pratensis), firletka poszarpana (Lychnis flos-cuculi), trędownik bulwiasty (Scrophularia nodosa) (jedna z wyższych wydajności miodowych - 700kg z ha, pospolity ale nie występuje w większej ilości), bodziszek (Geranium), czyściec prosty (Stachys recta) (wysoka wydajność miodowa - 500kg z ha), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus). Na glebach piaszczystych, skarpach kwitną dobre pożytki pszczele: farbownik lekarski (Anchusa officinalis), rezeda żółta (Reseda lutea).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
lato, czerwiec/lipiec
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
pełnia i koniec lata, ±lipiec/sierpień
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
/
koniec lata i wczesna jesień, ±wrzesień
|
|
|
|
|
Rośliny miododajne to termin potoczny dla określenia roślin pożytkowych tj. takich które dostarczają pokarmu pszczołom (pożytku pszczelego). Tym pokarmem może być nektar, pyłek kwiatowy lub spadź.
Nektar to słodki sok wydzielany w nektarnikach zlokalizowanych w lub przy kwiatach. Jest on bogaty w cukry, dostarcza energii dla podtrzymania procesów życiowych pszczoły. Miód to odwodniony nektar, jest on końcowym produktem przetwarzania przez pszczoły nektaru. W gniazdach pszczół - ulach, miód jest magazynowany w woskowych plastrach jako pokarm zapasowy na okres braku pożytków lub zimę.
Pyłek kwiatowy to drugi, równie ważny pożytek pszczeli. Dostarcza on tym owadom białka, niezbędnego dla wzrostu i rozwoju larw.
W zaleźności od przewagi któregoś z tych pożytków można mówić o dobrych roślinach pyłkodajnych lub roślinach nektarodajnych.
Poszczególne gatunki "roślin miododajnych" czyli pożytkowych różnią się swoją wartością. Wartość nektarodajną roślin określa się jako wydajność miodową - ilości kg miodu która może być wyprodukowana z hektara zwartego łanu danego gatunku przez cały okres kwitnienia.
Wydajność pyłkową roślin określa się jako ilość kg pyłku jaka może być zebrana przez pszczoły z hektara zwartego łanu przez cały okres kwitnienia danego gatunku.
Wydajność miodowa i pyłkowa waha się od kilku do kilkuset kilogramów na hektar, w zależności od gatunku rośliny. Nie jest ona jedynym czynnikiem określającym wartość pszczelarską roślin. Jest ona jeszcze wypadkową okresu kwitnienia, długości kwitnienia, masowością występowania danego gatunku oraz zwartości łanu - co określa średni czas stracony na przeloty pomiędzy kwiatami i do ula, dostępności nektaru (budowa kwiatu może utrudniać lub uniemożliwiać dostęp pszczół), konkurencji z innymi owadami - zbyt łatwo dostępny nektar, np. w kwiatach rodziny selerowatych (Apiaceae) jest w znacznym stopniu zjadany przez inne owady np. muchówki.
Niemal wyłącznie w przypadku upraw polowych mamy doczynienia z łanowym występowaniem danego gatunku miododajnego na dużym obszarze (np. rzepak (Brassica napus ssp. napus)). W przypadku roślin pastewnych i łąk mogą one być wydajniejsze w drugiej pełni lata, ponieważ aby uzyskać lepszą paszę dla zwierząt gospodarskich, pierwszy pokos rolnicy starają się wykonać przed kwitnięciem traw i roślin zielnych. W przypadku wielu roślin uprawianych nie dla nasion czy owoców, nie dopuszcza się do kwitnienia (np. czosnek cebula (Allium cepa)), chyba że na plantacjach nasiennych.
Dziko rosnące rośliny pożytkowe zwykle nie występują łanowo. Ich realną wydajność na jednostę powierzchni jest więc niższa niż maksymalna możliwa do uzyskania tylko w uprawie w ogródkach pszczelich. Wreszcie realna "miododajność" zależy od przebiegu pogody w danym roku.
Pośrednim pożytkiem pszczelim pozyskiwanym z roślin jest spadź. Są to słodkie odchody mszyc mszyc wysysających soki roślinne. Po pasażu przez pszczołę są one zamieniane na wyborny miód spadziowy. Spadź jest, w znacznej ilości produkowane na niektórych gatunkach drzew silnie opanowywanych latem przez mszyce - np. na lipach, jodłach.
Do roślin miododajnych należą rośliny dziko rosnące, niektóre rośliny uprawne i gatunki specjalnie, o bardzo wysokiej wydajności pożytkowej, uprawiane przez pszczelarzy w tzw. ogródkach pszczelarskich.
Wartość pożytkowa różnych rodzin i rodzajów roślin
Zdolność dostarczania pożytku pszczelego jest zróżnicowana w różnych grupach systematycznych roślin. Zależy ona od budowy kwiatu i strategii zapylania. W szczególności:
· większość przedstawicieli rodziny jasnotowate (Lamiaceae) cechuje się wysoką miododajnością, powyżej 100kg, w nierzadkich rekordowych przypadkach nawet 600kg z ha; u niektórych gatunków z tej rodziny budowa kwiatu utrudnia lub uniemożliwia pozyskiwanie nektaru pszczołom - np. u koniczyny łakowej (Trifolium pratense), wyki ptasiej (Vicia cracca)
· większość przedstawicieli rodziny ślazowate (Malvaceae) cechuje się wydajnością miodową w przedziale 100-200kg z ha
· gatunki z rodziny selerowate (Apiaceae) cechuje zwyklewysoka miododajnośc - powyżej 100kg z ha, budowa kwiatu sprawia jednak, że silną konkurencję dla pszczół stanowią inne owady wykorzystujące nektar
· uprawiane gatunki z rodzaju trojeść (Asclepias) mają bardzo wysoką wydajność miodową, nieraz znacznie ponad 300kg z ha
· wielu przedstawicieli rodziny astrowate s.l. (Asteraceae) ma przyzwoitą wydajność miodową powyżej 100kg z ha i dobrą pyłkową, niekóre rodzaje są wybitnie miododajne np. chaber (Centaurea)