Thomas i Znaniecki „dezorganizacja a reorganizacja”
STOSUNEK ORGANIZACJI ZYCIA JEDNOSTKOWEGO DO ORGANIZACJI SPOLECZNEJ
1 GŁÓWNY PROBLEM: pogodzenie trwałości systemów społecznych ze sprawnością działań jednostkowych
NAJWAZNIEJSZA CECHA EWOLUCJI SPOL. W TEJ DZIEDZINIE: rosnące trudności z zachowaniem trwałości organizacji społ. Wobec wzrastającego znaczenia sprawności indywidualnej we wszystkich sferach cywilizowanego życia.
SPOLECZENSTWA PIERWOTNE:
Jeden wielki układ tradycji społecznej, składający się ze wszystkich, powiązanych ze sobą, społecznych schematów grupy.
Wszelkie nowatorstwo uznane za wyłom w całym układzie
Nie ma celowościowego związku miedzy poszczególnymi działaniami czy zachowaniami w układzie
Wszystkie schematy łączy przypisanie im przez grupę znamiona świętości, jako części tej samej tradycji- w celu ciągłości i jedności grupy
Aby zostać członkiem grupy należy przyswoić sobie wszystkie schematy, należące do układu tradycji społ. tej grupy.
Ważne, aby wszystkie interesy jednostki były zaspokajane w ramach grupy, żeby były zgodne z interesem społecznym- aby były z nim zgodne jednostka powinna podzielać wszystkie interesy grupowe i przyjmować wszystkie schematy swojej grupy jako schematy własnego zachowania.
Każdy członek grupy poddawany jest stopniowej inicjacji, która wprowadza go we wszystkie dziedziny składające się na cywilizacje tej grupy.
Każdy członek grupy jest na tyle wszechstronny w swoich działaniach, na ile pozwala mu poziom cywilizacji osiągnięty przez grupę- Ograniczenie to wynika z faktu, ze każde nowatorstwo, innowacja uważane jest za wyłom z układu tradycji społecznej. Jednostkę ogranicza wiec pewien pułap sprawności, którego ani ona, ani żaden członek grupy nie może przekroczyć.
Jedyny popierany i dopuszczany wzrost sprawności polega na doskonaleniu rozwiązań problemów tradycyjnych
W tych społeczeństwach ewolucja następuje powoli poprzez drobne zmiany, które SA początkowo niezauważalne, ale przechodząc z pokolenia na pokolenie skutkują przekształceniem tradycyjnego układu, nie burząc złudzenia jego identyczności.
W PRZYPADKU SPOTKANIA GRUPY PIERWOTNEJ ZE SWIATEM ZEWNETRZNYM, DYSPONUJACYM KONKURENCYJNYMI SCHEMATAMI:
Organizacja grupy pierwotnej najpewniej się załamie, zdezorganizuje, ponieważ:
1. Jednostka w sytuacji napotkania nowych schematów nie może zrezygnować z części pierwotnych schematów, które nabyła poprzez grupę, bo należą one do układu, który jest nienaruszalny w całości. Odrzucenie nawet jednego schematu jest odrzuceniem całego układu.
2. Jednostka nie jest przygotowana do reorganizacji życia na nowych zasadach, nie umie się, dostosowac do nowych warunków wynikających z nowych schematów.
Wraz ze wzrostem zróżnicowania społ., dobrobytu i racjonalnością wartości społ., układ schematów, stanowiący cywilizacje grupy, dzieli się na kilka bardziej lub mniej niezależnych układów. Jednostka musi wiec wyspecjalizować się, wybrać któryś z układów, bo nie jest w stanie przyswoić wszystkich na raz.
Jednostki tworzą wyspecjalizowane grupy, miedzy którymi wybucha świadoma lub mniej świadoma walka o to, który z systemów, mniej lub bardziej wyspecjalizowanych układów uzyska przewagę w życiu społecznym.
Pomimo istnienia wielu układów społ., żaden z nich nie jest w stanie kierować wszystkimi działaniami w grupie. Zdarza się jedynie, ze któryś z nich chwilowo uzyska przewagę społeczną.
! CZYLI: W warunkach zetknięcia się jednostki, należącej do grupy pierwotnej, ze światem zew., dostarczającym nowych schematów, antagonizm miedzy trwałością społeczną i sprawnością indywidualna komplikuje się jeszcze bardziej bo jednostce stawiane SA sprzeczne wymagania przez rożne układy, z których każdy dąży do organizowania życia jednostkowego oparciu i własne cele.
Z uwagi na istnienie wielu konkurencyjnych układów, sa one o wiele bardziej podatne na zmiany i rozwój, niż stateczny układ tradycyjny. Reprezentanci poszczególnych układów nie tylko dopuszczają pewien zakres twórczości oraz rozwój nowych form, lecz do niego zachęcają w celu nabycia nowych doświadczeń, zwiększania zdolności adaptacyjnych w zmieniających się warunkach, ale tylko na tyle, na ile jest to zgodę z tradycja! Stopień sprawności, jaki dopuszcza dany schemat, zmienia się w raz z tym schematem, tempem procesu społ.
fakt ze większość schematów tworzy mniej lub bardziej systematyczne układy pomaga zachować poczucie nich niezmienności.
WYMAGANIA SPOLECZENSTWA WOBEC JEDNOSTKI:
energicznego dążenia do sukcesów życiowych
w sprawach moralności: stosowanie norm do nowych faktów wchodzących w zakres jej definicji.
Zwyczaje: pożądane jest wzbogacanie tradycji
W nauce i sztuce: wykonywanie dziel zgodnie z tradycja
W religii: stosowanie teoretycznego dogmatu i odradzanie religijności
W zyciu rodzinnym: wszelkie działania prowadzące do ożywienienia treści stosunkow miedzy członkami rodziny, nie zmieniając ich formy.
W polityce, prawie, organizacji gospodarczej: wprowadzenie i tworzeni reform, które by usprawniały istniejący system, ale nie wprowadzając w niego żadnych zmian.
Spójność poszczególnych układów tradycyjnych we współczesnym cywilizowanym społ. jest ugruntowane prawie tak mocno jak jedność całego układu w tradycji społ. pierwotnych.
Bezpieczeństwo nienaruszalności układu gwarantuje fakt, ze odrzucenie jakiegokolwiek z jego schematów= odrzucenie układu tym samym narażając układ na jego załamanie.
Ponieważ jednostka ulega spontanicznym skłonnościom, tradycyjne układy schematów mogą jej nie odpowiadać, bo wymagają sprawności pod warunkiem ze uznane zostaną wszystkie schematy tego układu. Oznacza to, ze póki jednostka się rozwija działanie (ograniczone prze schemat) oznacza dla niej albo
1.przejscie od biernej recepcji narzuconych spol. sytuacji do twórczej aktywności wolnej od podporządkowań bądź
2. regresje dokonująca się w przeciwnym kierunku (od aktywności do bierności)
Jednostka może oscylować miedzy względną biernością a względną twórczością, przy czym im mniejsza będzie rozpiętość tych oscylacji tym bardziej zachowanie jednostki zbliżone będzie do przypisanej przez schemat przeciętnej
Zwykle jednostka oscyluje szerzej i poprzez swoje działania coraz bardziej zagraża systemowi, bo nawet, jeśli podejmuje działania w ramach schematu i z zgodzie z nim, to i tak poprzez nawarstwiające się nowe doświadczenia dochodzi do tego, ze schemat staje się niewystarczający.
W grupie większość jej członków prezentuje postawę biernej recepcji narzuconych schematów, dlatego grupa podchodzi z rezerwa do jednostek innowacyjnych.
2 GŁÓWNY PROBLEM: jednostka w swoim spontanicznym rozwoju stara się dobierać schematy z rożnych układów, wbrew społecznej klasyfikacji schematów, budując swa dynamiczna organizacje zycia kolejno lub nawet jednocześnie z elementow które z pozycji tradycyjnych wydać się mogą sprzeczne.
Przyczyna tego problemu jest fakt, ze jednostka musi przyjąć jeden tylko układ i to w całości, ponieważ grupa nie daje możliwości przyjęcia lub odrzucenia niektórych schematów układu.
Problem ten potęguje również fakt, ze jednostka nie może sama wybierać układu społecznego, tylko zobowiązana jest przyjąć układ ze względu na pozycje zajmowana w grupie od urodzenia, klasy, rasy i innych kryteriów.
Wymaga się od jednostki, żeby działała tylko w ramach układu społ. w którym się znajduje i na tym polu wykazywała optymalna wymaganą dozę sprawności.
Ten typ organizacji społ. całkowicie pomija osobowościowe warunki sprawności. Działanie zorganizowane zgodnie z układem jest, bowiem bardziej produktywny społecznie niż niezorganizowane.
Żaden społecznie ustalony układ schematów w jakiejkolwiek dziedzinę nie wyzwoli maksymalnej sprawności jednostki, bo organizacja działań wymaganych przez układ jest bezosobowa i niezmienna.
KONSEKWENCJE TEJ OGRANIZACJI SPOŁECZNEJ (jeden układ narzucony przez społ.)
Jednostki staja się biernymi konformistami lub względnie wykazują typ cygana ( * F. Znaniecki „Chłop polski”)
Możliwość osobistego rozwoju jednostek jest ograniczona, co sprawia, ze tracą one zainteresowanie, co prowadzi do spadku wydajności
Wzrost skłonności do hipokryzji i udawania.
ZMIANY:
Obecnie kierunek, w jakim stopniowo posteruje ewolucja społ. kładzie coraz większy nacisk na sprawność jednostek,
Tworzy się odmienny, typ organizacji społecznej,
Układ społeczny coraz bardziej rozdrabnia się na węższe, wyspecjalizowane systemy odnoszące się do konkretniejszych dziedzin,
Narasta we współczesnych społ. Tendencja do „włóczęgi” np. zmiany miejsca zamieszkania/ wyznania/pracy itp. Dzieje się tak ponieważ jednostki uświadamiają sobie ograniczoność swoich możliwości a jednocześnie wskazują szerokie horyzonty nowych możliwości.
Gdy w rzeczywistości „włóczęga” jest niemożliwa jednostka szuka jej substytutów. Stad popularność literatury, kina, alkoholu.
Gwałtownie narasta potrzeba sprawności w każdej dziedzinę, nawet kosztem konformizmu,
Walkę miedzy układami społecznymi stopniowo wypiera współpraca
Bardziej przychylnie grupa odnosi się do nowatorstwa
Pojawia się pogląd, mówiący ze jednostkę należy kształtować dla osiągnięcia sprawności a nie konformizmu, ze powinno się dążyć do twórczej ewolucji A nie stabilności.
Zadaniem przyszłych społeczeństw będzie nie tylko usuniecie trudności hamujących spontaniczny rozwój osobowości, lecz także zapewnienie praktycznej pomocy, udostępnienie każdej jednostce właściwych metod spontanicznego rozwoju osobowości, nauczenie jak zapewnić sobie wewnętrzny dynamizm, ciągły rozwój i twórczość.
1