procesy egzogeniczne - procesy prowadzące do wyrównania powierzchni Ziemi (utworzenia penepleny) poprzez procesy niszczące (wietrzenie, denudacja, erozja) i twórcze (akumulacja).
PROCESY KRASOWE - procesy wietrzenia chemicznego skał węglanowych (np. wapienie)
Formy krasu powierzchniowego:
-żłobki i żebra - powstają przez spływ powierzchniowy po skałach pozbawionych okrywy zwietrzelinowej i roślinnej.
-lejki - okrągłe lub owalne zagłębienia, powstające w wyniku rozpuszczania skał podłoża, gdy woda przedostaje się w głąb skały systemem spękań, lub na skutek zapadania się podziemnych komór.
-uwały - formy o niewyrównanym dnie, powstałe z rozszerzających się lejków.
-polja - rozległe wgłębienia krasowe o płaskim dnie.
-mogoty - ostańce, obłe wzniesienia niezniszczone przez wietrzenie.
Formy krasu podziemnego:
-kominy - poszerzone pionowe szczeliny w podłożu skalnym.
-ponory - szczelina, przez którą pod ziemia dostaje się powierzchniowa rzeka.
-jaskinie
-stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, makarony, draperie.
PROCESY FLUWIALNE - procesy zachodzące pod wpływem wody płynącej.
I. bieg górny
znaczny spadek →energia wód (wartkość)→silna erozja + duża siła transportowa
osady frakcji żwirowej
erozja wgłębna - wcinanie się rzeki w podłoże skalne i pogłębianie koryta, prowadzące do powstania doliny V-kształtnej.
korazja - żłobienie dna koryta przez niesione z wodą fragmenty skalne.
eworsja - punktowe pogłębianie koryt przez wody napotykające próg w korycie, zwiększające prędkość w celu jego pokonania i tworzące miejscowe zawirowania, prowadzące do powstania kotła eworsyjnego.
kawitacja - niszczenie dna w wyniku oddziaływania wody i pęcherzyków powietrza. Gwałtowny przepływ wody powoduje zmiany ciśnienia, co prowadzi do kompresji i dekompresji pęcherzyków, powodujących implozję podłoża skalnego.
erozja wsteczna - podcinanie i wymywanie progów skalnych, progów wodospadów i źródlisk.
kaptaż - proces przesunięcia źródliska w taki sposób, że rzeka zostaje przejęta przez inną (np. Lubrzanka)
II. bieg środkowy
osady frakcji piaskowej
erozja boczna - podcinanie brzegów przez nurt rzeki.
spiralne komórki przepływu → przerzucanie nurtu z jednego brzegu na drugi
meandrowanie - proces naprzemiennego podcinania i osadzania materiału na naprzeciwległych brzegach rzeki.
terasy - leżące wzdłuż koryt płaskie, lekko nachylone powierzchnie, powstające w wyniku wcinania się rzeki w podłoże lub akumulacji osadów wzdłuż koryta.
III. bieg dolny
mała siła transportowa, osady frakcji mulasto-ilastej.
delta - forma powstająca w wyniku akumulacji materiału niesionego przez rzekę.
estuarium - forma ujścia powstająca, gdy zbiornik, do którego wpływa rzeka, charakteryzuje się dużymi pływami.
PROCESY GLACJALNE - procesy zachodzące w wyniku działalności lodowców.
erozja glacjalna:
detersja - szlifowanie i rysowanie podłoża przez znajdujący się w ruchu lodowiec i niesiony przez niego materiał.
detrakcja - odrywanie od podłoża odłamków skalnych.
egzaracja - zdzieranie materiału z podłoża skalnego.
formy erozyjne:
kar - misa powstała w obrębie pola firnowego.
mutony - podłużne pagórki skalne, wygładzone i porysowane na stronie dolodowej i pozdzierane na stronie odlodowej.
doliny zawieszone - dawne doliny rzeczne, uchodzące do doliny U-kształtnej wysoko na jej zboczu.
morena - materiał transportowany przez lodowiec i formy z niego powstałe.
ablacyjna - tworzy się na skutek powierzchniowego wytapiania się lodowca.
morena: denna, czołowa, boczna.
PROCESY FLUWIOGLACJALNE - zachodzące pod wpływem wód roztopowych.
pradolina - dolina biegnąca wzdłuż czoła lodowca.
drumliny - zespoły wzgórz polodowcowych powstałych w wyniku nierównomiernego nacisku na ziemię.
oz - wijący się, piaszczysty wał, powstały z osadów rzeki płynącej uprzednio na powierzchni lodowca.
sandry - rozległe stożki utworzone z piaszczystego materiału nanoszonego przez wody lodowca rozlewające się na jego przedpolu.
PROCESY EOLICZNE - procesy przekształcania powierzchni przez wiatr.
deflacja - wywiewanie cząstek mineralnych.
niecka deflacyjna (bolson) - zagłębienie pozostałe po wywianym materiale.
bruk deflacyjny - powierzchnia, z której wywiany został drobniejszy materiał, pokryta natomiast materiałem grubszej frakcji.
korazja - ścieranie i szlifowanie skał przez okruchy skalne niesione wiatrem, zachodzące najczęściej w przypowierzchniowej warstwie powietrza, prowadzące do powstawanie grzybów skalnych i graniaków.
wydmy - piaszczyste pagórki o asymetrycznych stokach (stok dowietrzny jest łagodny, stok zawietrzny - stromy).
barchany - wydmy o ramionach zwróconych zgodnie z kierunkiem wiatru.
wydmy paraboliczne - wydmy o ramionach zwróconych w kierunku, z którego wieje wiatr, ze względu na roślinność porastającą końce wydm.
wydmy gwiaździste - wydmy powstające na terenach charakteryzujących się zmiennością kierunku wiatru.