"Proces" jest powieścią paraboliczną, czyli taką, w której zdarzenia bohaterowie w niej występujący, nie odgrywają roli pierwszorzędnej, natomiast stanowią uniwersalne egzemplifikacje (przykłady) reguł ludzkiego życia. Ażeby odnaleźć stosowną interpretację powieści, trzeba przejść od naocznych dziejów bohatera, Józefa K. do spojrzenia na jego losy w taki sposób, jakby reprezentowały one losy całej ludzkości.
CECHY POWIEŚCI parabolicznej:
1. AKCJA - toczy się w ściśle określonej przestrzeni, jest umiejscowiona zazwyczaj w uniwersalistycznej czasoprzestrzeni, nie ma w niej określonych elementów czasowych czy historycznych.
2. NARRACJA - Zazwyczaj jest neutralna, nie ma w niej komentarza odautorskiego i żadnych dyrektyw. Autor najczęściej wprowadza atmosferę niepewności, niepokoju wewnętrznego bohaterów.
3. BOHATER
-Zazwyczaj jest nim Everyman, czyli każdy. Człowiek, który mógłby żyć w każdej epoce, w każdym czasie historycznym. Spójrzmy na "Proces", gdzie bohaterem jest Józef K., imię bohatera jest bardzo typowe, zaś nazwiska nie ma wcale, pozostało zredukowane do jednej litery.
Historyzm (filozofia)
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacji, szukaj
Historyzm - stanowisko filozoficzne i metodologiczne postulujące poznawanie rzeczywistości oraz ujmowanie zjawisk, zwłaszcza społecznych i kulturowych, w sposób historyczny, tj. ze względu na ich powstanie, rozwój i warunki dziejowe. Historyzm jest terminem wieloznacznym: określał uwzględnianie kontekstu historycznego w rozważaniach o człowieku i życiu społecznym; była to nazwa światopoglądu; metody badań zjawisk społecznych. Występował w różnych postaciach. Jerzy Topolski wprowadził pojęcie historyzmu absolutnego, którego idee były następujące:
* uhistorycznienie życia - żadnego faktu ludzkiego świata nie da się wytłumaczyć, dopóki traktować się go będzie jako coś niezmiennego, odrzucając ważność przemian historycznych
* życie historyczne jako całość - historyzm ukazuje różne sfery kultury jako części zintegrowane w jedną całość, zależącą od splotu okoliczności historycznych i "ducha" społeczeństwa
* historyzm jako opozycja naturalizmu - badanie nastawione na poznaniu indywiduum: jednostki, narodu, epoki, państwa
* zatarcie granicy między świadomością naukową a potoczną; humanistyka jest samowiedzą - ekspresją życia nie podlegającą pod metody nauk przyrodniczych
* idea rozumu historycznego - wiedza humanistyczna jest wartościująca, człowiek poznaje świat jako osobowość zdarzenia w kulturze
* poznanie świata historycznego to ustanowienie między podmiotem poznającym a przedmiotem jego poznawania więzi duchowej, zwanej rozumem.
Historyzm dobrze odnalazł się w romantyzmie, w którym tak dużą wagę przykładano do historii własnego narodu. Dlatego też autorzy przenosili akcję w czasy największych sukcesów ojczyzny, najczęściej w średniowiecze.
W ich utworach widać poszukiwanie odskoczni od racjonalizmu, postulowanego z taką siłą w oświeceniu, od harmonii i ładu, jakie propagowali twórcy poprzedniej epoki. Rolę wspomnianej odskoczni pełniły "mroki średniowiecza", z których romantycy czerpali wiedzę oraz inspirację, co najpełniej widać w wierszach Cypriana Kamila Norwida.
Od czasów romantyzmu można datować zainteresowanie sytuacją historyczną, w jakiej działa i istnieje człowiek. Literatura zaczęła ujmować losy bohatera w powiązaniu z procesami dziejowymi. Taki model sprzyjał ukształtowaniu się dramatu historycznego i powieści historycznej. Historyzm żywy w romantyzmie miał znaczący wpływ na dalszy rozwój literatury, szczególnie dzieł poetyki realizmu. Wybitnymi dziełami w literaturze polskiej, które reprezentują odmienny modem historyzmu jest Trylogia Henryka Sienkiewicza i "Faraon" Bolesława Prusa.
Cykl powieści historycznych Henryka Sienkiewicza wydawany był w latach 1884-1888 i obejmował utwory: "Ogniem i mieczem", "Potop", "Pan Wołodyjowski". Trylogia przedstawia dzieje Polski od śmierci Władysława IV w 1648 roku do bitwy pod Chocimiem w 1673. Przy czym autor skupia się na licznych potyczkach z Kozakami, Szwedami i Turkami. Powieść historyczna Bolesława Prusa pt. "Faraon" ukazała się w 1897 roku. Jej akcja rozgrywa się w starożytnym Egipcie za panowania Ramzesa XIII, zatem jest to XI w p.n.e.
Historia została przez obu pisarzy potraktowana odmiennie. Henryk Sienkiewicz wykorzystał ją jako tło do wydarzeń fabularnych i nie odgrywa tak znaczącej roli w losach bohaterów. Autor "Quo vadis" świadomie wykorzystywał wcześniejsze techniki powieści historycznej: Kraszewskiego, Łozińskiego i Dumasa, i wyraźnie nawiązał do tradycji epopeicznej. Uwzniośloną batalistykę trafnie połączył z fabułą awanturniczą, nie rezygnując przy tym z humoru i zyskując kult przeszłości narodu. Co ciekawe, postaci historyczne pojawiają się na dalszym planie (król Jan Kazimierz, wojewoda Kisiel) i są swego rodzaju dostojna dekoracją. Pierwszy plan buduje historia połączona z bohaterami fikcyjnymi i wielkim wątkiem romansowym.
Bolesław Prus w "Faraonie" uczynił historię motorem napędowym poczynań głównych postaci, determinantem ich zachowań. Zrezygnował także z walorów emocjonalnych powieści na rzecz czynników intelektualnych. "Faraon" jest tzw. powieścią archeologiczną. Autor posłużył się zebraną dokumentacja naukową i wiernie odtworzył realia tamtych czasów. Z ogromną dbałością zrekonstruowane zostały w opisach obrzędy, stroje, architektura państwa faraonów. Powieść poprzez taki chwyt w pewnych partiach osiąga poziom pracy popularnonaukowej. Przedstawiając konflikt młodego, ambitnego władcy z kapłanami udało się Prusowi stworzyć powieść historiozoficzno-polityczną. Dramatyzacje głównego konfliktu utworu osiągnął twórca poprzez wprowadzenie elementów powieści sensacyjnej. Połączenie staroegipskiej kroniki z relacją z perspektywy XIX-wiecznej pozwoliło stworzyć poczytną powieść historyczną, podejmującą problematykę psychologii władzy i rządzenia.
"Faraon" Bolesława Prusa jest jedną z ważniejszych prób przełamania tradycyjnego wzorca powieści historycznej, którą wiernie realizował swoimi dziełami polski noblista- Henryk Sienkiewicz.